1
Symfonie-orkesten kosten
vele miljoenen per jaar
kunst
kaleiöoscoQp
Verstarring loopt uit
op absurde lasten
Cleo de Merode -91-
te Parijs gestorven
Nu kans voor Vestdijk
op de Nobelprijs?
Piet Tigge s 75 jaar
TWEE PRIJZEN
KINDERBOEK VAN
VOOR HET
HET JA Alt
IS SANERING MOGELIJK ZONDER
AANTASTING CULTURELE ACTIVITEIT?
Hoogste lof voor
Ed v. d. Elsken en
Martien Coppens
Idool van de belle époque
16 orkesten
HAZEWIND
OGENSTEKER
AANGEHOUDEN
O.a. propagandist voor
huismuziek en volkszang
Roeiboot Puffin
ÊM.
Kind en fantasie
Voor de schrijfsters Mies
Bouhuys en Toos Blom
Deel Rijksweg li
opengesteld
LEIDSCH DAGBLAD
DINSDAG 18 OKTOBER 196{
ADVERTENTIE
fSnoep
verstandig
(eet 'n appel
Speciale berichtgeving
Autorijden mag duur zijn, concertbezoek is
onbetaalbaar. Dat hiertegen nog geen massaal
verzet is gerezen, komt wellicht doordat de ene
overheidsinstantie nauwelijks weet wat de ander
in de onkosten bijdraagt en de gewone burger
er geen flauw besef van heeft, hoeveel hij moet
betalen voor het in stand houden van grote be
roepsorkesten. waarvan wij er meer hebben dan
enig ander land in Europa.
Dit is de lijst van grote symfonie-orkesten in
Nederland, die ieder jaar aankloppen voor be
langrijke financiële steun:
Het Concertgebouw Orkest. Noordhollands
Philharmonisch Orkest. Utrechts Symfonie Or
kest. Residentie Orkest. Rotterdams Philhormo-
nisch Orkest. Brabants Orkest. Gelders Orkest,
Overijsels Philharmonisch Orkest. Noordelijk
Filharmonisch Orkest. Limburgs Symfonie Or
kest. Radio Filharmonisch Orkest. Omroep Or
kest,^ Radio Kamer Orkest. Nederlands Begelei-
dings Orkest, Kunstmaand Orkest, Frysk Or
kest.
Zestien in totaal dus, meer orkes
ten dan wij provincies hebben en die
weelde moet worden betaald, omdat
de exploitatie-opbrengst bij lange na
de onkosten niet meer dekt.
In eerste instantie moet het Rijk
in de schatkist duiken: het Rijk ver
leende over 1966 aan 13 van de op
gesomde orkesten een totale subsi
die van f 8.206.000. Louter door on-
kostenstijgingen wordt het dit jaar
reeds f 9.761.500. Zijnde in een jaar
een kostenstijging van ruim ander
half miljoen gulden. Maar daannee
zijn we er nog lang niet, 'want de
provinciale en gemeentelijke overhe
den moeten ook betalen, eveneens
belastinggeld dus, al komt het uit
een ander laadje.
Dure surprise
Als willekeurig voarbeekl kieren
we de positie van het Gelders Or
kest, dat naast het aandeel uit de
Rijkspot voor 1967 bij het Provin
ciaal bestuur van Gelderland op de
subsidl'eiyst is vermeld voor f 390..000
en bovendien nog aanklopt bij de af
zonderlijke gemeentebesturen.
Zo krijgt het Gelders Orkest In
1967 van de gemeente Nijmegen ruim
f 188.000. Als tegenprestatie geeft het
in de^e stad in totaal 19 concerten,
die worden bezocht door gemiddeld
600 bezoekers, in totaal dus 11.500
b€Hrt betekent, dat alleen al de ge
meente Nijmegen i 16.. toelegt op
ieder verkocht toegangskaartje. Een
surprise die in feite wordt verleend
aan steeds dezelfde 600 mensen.
Arnhem weet trouwens ook van
aanpakken. Daar staat het Gelders
Orkest voor f 477.000 op de gemeen
tebegroting, waarvoor 29 concerten
worden gegeven. Als het gemiddelde
bezoekersaantal in Arnhem royaal
wordt geschat op 900, legt de ge
meente dus f 18.- toe op ieder ver
kocht entréebiljet. Andere gemeen
ten geven lagere bedragen.
Wie in ons land is thans nog In
staat om precies uit te rekenen hoe
veel de overhe'd, meebetaalt aan elk
toegangskaartje? Niemand. Maar het
is duidelijk, dat het vele tientallen
guldens zijn en dat de exploitatie
uitkomsten steeds ongunstiger wor
den.
Een probleem, is de keuze van het
repertoire. De orkestdirecties achten
ADVERTENTIE
mode
bewuste
mannen dragen
REGENKLEDING
HAZEWIND: modeaangevend in Regen- en
Sportkleding van kreukherstellend TZivJu»
^^voo^Jeren^ongen^^<indRre^
het een artisteke plicht om moder
ne, eigentijdse werken in- het pro
gramma op te nemen. In de praktijk
blijkt echter steeds duidelijker, dat
hierdoor het publiek wordt afgesto
len en steeds meer stoelen leeg blij
ven. Het is een probleem waarvoor
nog geen oplossing gevonden is.
Waar van elke Nederlander wordt
gevraagd, zyn uitgaven aan te pas
sen aan de minder rooskleurige om
standigheden van het ogenblik, ligt
het voor de hand, dat de positie van
het concertleven in Nederland dub
bel en dwars toe is aan een kri
tische beschouwing. Zonder beper
king van de culturele activiteit moet
het mogelyk zijn, een gezonde sane
ring door te voeren.
Waar ligt de grens?
Niemand zal de eis kunnnen stel
len, dat de orkesten financieel op
eigen benen moeten staan. Een sym
fonie-orkest moet grotere uitgaven
doen dan bijv. een groot toneelge
zelschap en in het algemeen is wel
de gedachte aanvaard, dat cultuur
een levenszaak is die niet meer on
der de noemer „luxe" thuis behoort.
Het is een vorm van serviceverlening
van de overheid aan de gemeenschap,
die hiervoor overigens zelf het geld
op tafel moet leggen. Wel mag de
vraag worden gesteld, waar de grens
ligt van het onbeperkt financieren.
Er mag voorts antwoord worden
verwacht op de vraag, waarom Ne
derland zo veel grote beroepsorkes
ten moet hebben, dat reder ander
land daarmee wordt overtroefd. Het
lijkt zeer goed mogelijk, om 4 of 5
orkesten op te heffen. Dat iedere
provincie een e:gen orkest heeft., was
Indertijd gemakkelijk in verband met
de subsidieverlening. Maar het is
dwaas dat. zoiets gebeurt als er niet
eens voldoende concertzalen zijn om
al die orkesten tot hun recht te la
ten komen.
Dat de radio er een eigen Omroep
Orkest en een Radio Filharmonisch
Orkest, op na houdt, is even merk
waardig. Als de radio behoefte heeft
aan symfonische muz'ek, kan gebruik
worden gemaakt van de bestaande
symfonie-orkesten, waarvan er en-
Enorme verschillen
Men mag zich voorts afvragen, of
sommige orkestd'reoties niet te ver
gaan in hun verlangen om concert
bezoekers tegen wil en dank „op te
voeden" tot, liefhebbers van moderne
muziek.
Het beroepstoneel, dat voor soort
gelijke problemen is gesteld, slaat
z'ch (ook organisatorisch) veel beter
door de moeilijkheden heen en heeft
vat gekregen op een talrijk publiek.
Een opmerkelijk verschijnsel is, dat
bij alle provinciale zelfstandigheid
een groot verschil van inzicht is ge-
ADVERTENTIE
Snoep
verstandig
eet 'n appel
Gert Jan Peelen (61)
overleden
In Den Haag ls zaterdag de be
kende christelijke auteur Gert Jan
Peelen in de leeftijd van 61 jaar
plotseling overleden. De heer Peelen
maakte naam als schrijver ovi
bezettingstijd. Van zijn hand
scheen o.a. „Het begon onder mei
kenstjjd".
Gedurende de wereldtentoonstel
ling, die van 28 april tot 27 okto-
groeid over de vraag, hoe de verhou- j,er 1907 jn Montreal wordt gehou-
ding moet zijn tussen het subs die- den ond€r het motto „Man and his-
bedrag van de overheid en de prijs 1 worid", za| |n een afzonderlijk pavil-
va>n het, toegangskaartje. j joen internationale fotoexposi-
Zo kost in Rotterdam een enkel tle The camera as w1tness» worden
toegangskaartje voor een uitvoering ingericht". Voor deze fotografieten-
aoor het Rotterdams Filharmonisch toonstelling werden uit de gehele we-
Orkest en de serie „A f 12.- en in reld meer dan 40.000 foto's ingezon-
ae serie „B f 9- voor de duurste den- De eindselectie is thans gereed
ran&- I gekomen. Van 250 fotografen uit een
In Eindhoven is de prijs f 6.-. Een 40-tal landen zal werk worden ge-
ser e van concer |n kost daar f 26.-. lëxposeerd. De internationale jury
In Nijmegen kost. een stadsconcert zwaaide de hoogste lof toe
f 3.- en een concert in de „meester -
serie" f 4.50. Voor een reeks van 8
concerten in de „meesterserie" be
taalt men hier even veel als in Eind
hoven voor vijf concerten. Ter ver
gelijking moge ook dienen, dat de
toneelliefhebber in Nijmegen f 9.-
moet betalen voor 'n toegangskaart
je.
In Arnhem kost f'?n concertbiljet
voor de groene serie f 3.- en voor de
blauwe en gele serie f5.-.
In Leiden kost een abonnement
van acht concerten van het Residen
tie-Orkest. f 32.50. Voor een abonne
ment op de ..Meesterserie" van K.
en O. zes concerten te geven door
het Res'dentie-Orkest en het Rott.
Philh. Orkest is men f 23.- verschul
digd. De entrée voor de z.g. popu
laire concerten van K. en O. vergt,
een bedrag van f 3.70 per avond
Hierbij d ent in aanmerking worden
genomen, dat eeru aantal Leidse be
drijven deze concerten mede subsi
dieert.
Enorme onderlinge verschillen dus,
die via subsidies moeten worden
weggestreken.
Het moet een reden te meer zjjn
om te erkennen, dat op concertge-
bled het inzicht in effiency te kort
schiet en een goed contact met het
publiek te wensen overlaat. Er is een
\erstarrlng ontstaan, die uitloopt op
een steeds absurder wordende finan
ciële last voor alle belastingbetalers.
der Elsken uit Amsterdam en
Martien Coppens uit Eindhoven, die
Nederland zullen vertegenwoordigen.
Voor het Canadese paviljoen op
Expo '67 werd een fotowedstrijd uit
geschreven, die is gewonnen door de
in Islington (Ontario) woonachtige
Nederlander Jan de Visser. Hij moet
een serie foto's vervaardigen op het
gebied van „community life" in Ca
nada. De eerste prijs die hij ver
wierf, bestaat uit een geldbedrag
van 10.000 dollar.
De Haagse politie heeft een 15-
jarige leerling-straatmaker aan
houden, die heeft bekend op 18 sep
tember een 28-Jarige Spanjaard met
de vingers in de ogen te hebben ge
stoken. Het, slachtoffer is veer
tien dagen in een ziekenhuis ver
pleegd en blijkt aan één oog ge
deeltelijk blind te zijn geworden. Hij
zal verder een bril moeten dragen.
Het is nog niet bekend welk mo
tief de aangehouden jongen had om
de Spanjaard in de ogen te steken.
Ook is nog niet gebleken of hij de
zelfde is die een meisje in de ogen
stak.
In filatelistische kringen genoot de
overledene grote bekendheid. Als
hoofdredacteur van „Mijn stok
paardje", bekend tijdschrift voor
postzegelverzamelaars, heeft hij dit
blad tot grote bloei gebracht. Voorts
was hij lid van de commissie tot sa
menstelling van de nieuwe Winkler
Prins, waarbij hij de filatelie voor
zijn rekening had. Hij publiceerde
een werkje „Postzegels schrijven ge
schiedenis", hield voor de N.C.R.V.
radiopraatjes over postzegels en ver
vulde tal van spreekbeurten voor
verenigingen van postzegelverzame
laars. Zijn verdiensten voor de fi
latelie kwamen tot uiting in zijn ere
lidmaatschap van de internationale
vereniging „Philatelica".
De mogelijkheid bestaat dat Ne
derland voor het eerst een Nobel
prijswinnaar voor literatuur krijgt,
wanneer donderdag de Zweedse
akademle der letteren haar jaarlijk
se keuze doet. Simon Vestdijk wordt
de getipt als een zeer sterke kansheb-
;r_ ber. Het boek Rumeiland is onder de
titel „Reis naar Jamaica" nog net
op tijd in het Zweeds uitgekomen.
De bekende Zweedse criticus Al
lan Fagerstrom van het Stockholm-
se blad aftonbladet merkt op dat
Vestdijk, die al jarenlang voor de
prijs wordt gepousseerd, een verte
genwoordiger is van een literaire ge
meenschap die lang over het hoofd
is gezien. Vestdijk heeft bovendien
de juiste leeftijd; hij is 69.
Fagerstrom schrijft o.a. dat het
bóek briljante en visionaire bladzij
den bevat. Hij acht het zeker van het
gehalte van een Nobelprijswinnaar,
en zegt by het lezen herinnerd te
Alweer een jubilerende figuur uit de Nederlandse muziekwereld.
Dit keer geldt het de Amsterdammer Piet Tigges. die vandaag 75
is geworden. Het feit dat deze musicus zich in velerlei richtingen
van het culturele leven bewogen heeft, vooral echter op dat van de
volksontwikkeling, maakt dat zijn naam een haast populaire klank
heeft-
Niet het minst droegen daartoe de
activiteiten by die Tigges ontplooid
heeft op het gebied van de huismu
ziek en de volkszang, waarvan zyn
liederenbundels „Lyster", „De me
rel" en, De Wielewaal" (later sa
mengevat in Bonte Vlucht I en II)
een markante getuigenis afleggen
van zijn sociale dienstbaarheid. Men
kon hem, vanaf 1925 tot aan het
oorlogsjaar zien als een Nederlan
der, die zich grondig muzikaal voor
de jeugdbeweging inzette. Met dat
al is betoogd dat de spreekwoorde-
ïyke „ivoren toren" voor de toon
kunstenaar Tigges van nature een
opmerkeiyk begrip was. Beschouwd
als uitvoerend kunstenaar, als com
ponist. als musicoloog, als directeur
van de Nederlandse Opera, als or
ganisator van kunstmanifestaties,
als cultuur-propagandist, draagt hy
het. kenmerk van de gemeenschaps-
Piet Tigges kreeg de eerste oplei
ding van zyn vader, die te Amster
dam organist was van de Remon
strantse Gemeente. Verder was Wil
lem Andriessen zyn leraar voor pia
no, Jan Dekker voor zang, en Wil
lem Pyper voor compositie- en mu-
zlek-esthetiek. Hy kwam in de
parktyk als piano-leraar aan de
Toonkunst-muziekschool te Amers
foort, waar hy directeur werd. Hy
werkte ook in Groningen en in
Utrecht. In 1929 stichtte Tigges met
Paul F. Sanders het Nederlands
Kamermuzleksgezelschap. In 1931
werd hy medewerker by de Vara.
Tevens was hy tot 1941 muziekcri
ticus aan het Utrechts Dagblad. Van
1945 tot 1955 vervulde hy die func
tie
Het Canadese lucht-zee-reddings-
centrum in Halifax heeft meegedeeld
dat de roeiboet „Puffin", waarmee
twee Britten de Atlantische Oceaan
uit Noord-Amerika wilden overste
ken, midden op de Oceaan door een
Canadees oorlogsschip leeg is aan
getroffen. De twee Britse journalisten
Johnstone en Hoare, resp. 34 ei
jaar oud, waren op 26 mei uit de
Amerikaanse staat Virginia vertrok
ken.
Uit de laatste aantekeningen in het
logboek van de twee mannen biykt
dat zy geen voedsel meer hadden en
vermoeid en teleurgesteld waren over
het feit dat zy niet opschoten. Een
aantekening van 2 september luidt:
„Waar zyn de schepen?". Op 3 sep
tember meldden zy een groot schip
te hebben waargenomen op het ogen
blik dat. het stortregende. Op die dag
vlogen drie vliegtuigen over. Door het
water konden zy de nat geworden
lichtkogels niet meer gebruiken.
De mannen beschikten over een
rubberbootje en reddingsgordels, zo
dat er een mogelykheid bestaat dat
zy nog in leven zyn. Deze kans is
echter zeer klein, aangezien de laat
ste aantekening van 42 dagen gele
den dateert.
zyn aan Marcel Proust en Joseph
Conrad, „als men zich deze combi
natie kan voorstellen".
Een andere schrijver die in de
Zweedse pers wordt genoemd als een
kandidaat met kansen is de Guate-
malesche diplomaat en schrijver (een
combinatie die de Academie al eer
der heeft bekroond) Miguel Angel
Asturias. Hy is bekend als schrijver
van sociale romans en dit jaar be
noemd tot ambassadeur van zyn land
in Parys.
Cleo de Merode, die wel de schoonste actrice van Parijs van die:
„Belle Epoque" rond de eeuwwisseling werd genoemd, is gisterü51
overleden. Zij is 91 jaar geworden. Terwijl in haar tijd vele schor 1
Parisiennes zich met aristocratisch klinkende namen tooiden bt
hield Cleopatrine Diane de Merode haar echte naam. Zij was nam 0
lijk een telg van Belgische adel. Als beroemde prima ballerina oogst u
te zij succesen in Europa. Zij trad o.a. in Nederland op en in de V!®
Velen raakten onder de indruk van haar schoonheid en in hoge kriiT
gen werd menig duel om haar uitgevochten. In haar memoires ,fl(
ballet van mijn leven" verhaalt Cleo de Merode van de liefde dl 101
koning Leopold II van België voor haar opvatte, nadat hij haar I
de Parijse opera had gezien. Toen de 60-jarige vorst haar de andei
dag benaderde liet zij hem echter weten, dat zij niets anders <k ti
grote vriendschap voor hem kon voelen. De danseres verliet de oper nJ
in 1900, doch keerde voor korte perioden in 1924 en 1934 op het tonei
terug. In de laatste jaren van haar leven woonde Cleo de Merode i
Parijs waar men haar vaak wandelingen zag maken, gekleed «oL
gens de mode van haar succesvolle jaren. De verhalen over haar bi
wogen liejdesleven hebben haast een halve eeuw lang de boulevard 1'
pers van Parijs en elders vele kolommen opgeleverd.
Hierbij Cleo de Merode uit de tijd, dat zij grote triomfen vierde.
ADVERTENTIE
Snoep
verstandig
eet 'n appel
De mosselexport is minder dan
het vorige jaar, hoewel de meeste
mosselkwekers thans aan de levering
deelnemen. Dóit komt in hoofdzaak
door een tekort aan de A-kwaliteit.
Men tracht dit op te vangen door
aankoop van mosselen van het Duit
se en Deense wad.
Tegen een aankoop van A-mosse
len van 160.000 ton in de periode tot
het Algemeen Handelsblad 1 oktober 1965 staat slechts 35.0(X ton
Amsterdam. Daar volgde zijn di- 1 dit jaar. Met de B-mosselen is he'. bevestigen opnieuw het kunstenaar-
recteurschap van de Nederlandse iets beter, vorig jaar 160.000 ton. schap van een schrijfster die veel-
Opera. die hy ze® jaar lang met thans 180.000 ton. Aan C-kwaliteit j zijdÊg. opvoedkundig
De 12de kinderboekenweek (26 okt5 nov.) waarvan het
thema is „Kind en fantasie - sprookjes, sagen en legenden'', zal
woensdagavond 26 oktober worden geopend door mevrouw
Annie M. G. Schmidt in de kleine zaal van het Concertgebouw in
Amsterdam. De commissie voor de collectieve propaganda van
het Nederlandse boek (CPNB) heeft dit jaar de prijs voor het
kinderboek van het jaar verdeeld in tweeën: de prijs van het kin
derboek van het jaar „tot 10 jaar" is toegekend aan mevrouw
Mies Bouhuys (Amsterdam) voor haar boek „Kinderverhalen",
de prijs voor het kinderboek van het jaar ..10 jaar en ouder" aan
mevrouw Toos Blom (Bergen N-H) voor haar boek „Loeloedju,
kleine rode bloem". De prijzen bedragen elk f 1500
Het kinderboekenweckschenk (ont
vangt men by aanikoop van 5 gulden
aan boeken) bestaat dit jaar uit „Het
kleinste sprookjesboek", een mini
boekje van 4,5 by 3,2 centimeter met
128 pagina's. Tezamen met een loepje
zit het in een lucifersdoosje.
Het kabouterboekje bevat sprook
jes van o.m. Andersen. Grimm. Mies
Bouhuys en Annie M. G. Schmidt.
De 31 kleurenillustraties zijn gete
kend of geknipt door Mance Post
(Amsterdam». Een folder met 180 ti
tels van kinderboeken (oplaag 1 mil
joen exemplaren) wordt aan alle
openbare en bijzondere lagere scho
len uitgereikt,
In 9 plaatsen, Amsterdam, Rotter
dam, Den Haag, Leeuwarden, Arn
hem, Nymegen, Maastricht, Goes en
Schiedam, zyn voorleeswedstryden
gehouden voor leerlingen van de 5de
en 6de klas van de lagere school. De
landeiyke finale wordt op zaterdag
middag 6 november door de AVRO-tv
uitgezonden via Nederland L
De jury zegt in haar rapport dat
in de toekenning van d'e prijs aan
Mies Bouhuys tevens besloten ligt de
waardering voor haar gehele oeuvre.
„De verhalen in de bekroonde bundel
originele invallen van de schrijf?
byzonder goed aanvoelt, zorgde w
uitstekende Illustraties", aldus 1
jury-rapport. „Mies Bouhuys' b« «I
dend vermogen, haar meeslepen
verteltrant en de gave tot identific ede
tie met het kind, zM<n niet alleen f I
bleken uit een groot aantal kind* lei
verhalen en gedichten en de schot
boekjes, maar ook uit de kimderp: in
gramma's voor de televisie alsmtpe
de toneelstukken, die zy schreef
vertaalde voor de jeugd", aldus
jury.
Over het bekroonde boek van
Blom zegt de jury o.m. „Het. levet ;e
verhaal van Loeloedju. zoals dat voc h
bijtrekt aan de geest van de oudei
geunerin, die zij geworden Is. von d'
een sterk beeldende, van grote wat 1 s
te doortrokken documentaire
oJhri;
het leven van de rondtrekkende)
geuners. Het boek kweekt begrip'
waardering voor de eigen manier)
zijn van diit volk. De illustraties'
Elly van Beek zijn voortreffelijk"
- Toi
Gistermiddag is op het gedeif1
van Ryksweg 13 (Den HaagRol'aal-
dam) ter hoogte van Delft de J®
hoogde westeiyke rij ba n ook ff
het verkeer in de richting Den 1
opengesteld. Men kan nu een
vang maken met de reconstructieve:
het oosteiyk deel van de weg.
Mevrouw Toos Blom, die een
prijs kreeg voor haar boek „Loe
loedju".
tact leidde, op.
werd 58.000 ton aangevoerd.
I dig veel fantasie, het kind benadertliefde
Zoals bekend is men al geruime'gek,
bezig met het vernieuwen er
den van de zogenaamde flessehaü «tm
deze weg onder Delft. Enige nif
den geleden werd de westeiyke f'-
baan voor het verkeer in de rich:
Rotterdam geopend. In verband
het feit dat nu tydeiyk het vert
in beide richtingen van één rijf
gebruik moet maken, is een votf e
pige middenberm-beveiliging aari
bracht.
