kunst
Joegoslaven
in opmars
Boh de Lange knap in
De dame uit Maxim
)9
Met bijzonder orgaan
voor liet kluchtspel
kadeiöo^gp
ELLEN MAC GILLAVRY
EN JAAP SPIGT
Ton Lutz ontving de
Defresne-prijs
Gogol voor de jeugd:
blijspel „De spelers''
)AG 20 SEPTEMBER
LEIDSCH DAGBLAD
Het spelen van kluchten is een kunst op zichzelf en een goed
eur is daarom nog lang niet altijd een goede kluchtspeler. In
inkrijk. land met een oude Vaudeville-traditie, zijn vele schouw-
rgen uitsluitend aan dat soort stukken gewijd en die vormen dan
:een voortreffelijke leerschool voor de vertolkers van het genre. wei neei er n(
fc9er in de fijd van Nap de la Mar en Speenhoff. later van j hetende' goede brutaal-ordi-
ir Ruys - waren er ook in ons land wel enkele gezelschappen natre toon, d/e gulle lach en de be
ft ar acteurs in de praktijk geschoold werden in het spelen van weegiykheid, maar nog niet de
chten. Maar die toestand bestaat niet meer. Want de klucht is I r?utine v^n. .•t3imins" ei} de
v r jI mek van het onweerstaanbaar-pittig
ons m not meer m discrediet geraakt en welke jonge acteur of ianCeren van humoristische replie-
[ice wil (en kan) zich dus nog op de vertolking ervan toeleggen? ;ken. die er evenzeer voor nodig zijn.
1 iVan de overige medewerkende slaag-
Qpvolg zijn er^in ons land maar j eerste is Georges Feydeau, aI is zijnde alleen Jules Croiset er in. de
Feydeau-stijl precies raak te tref-
En ten tweede hier wreekt zich
het genoemde gebrek aan scholing
in het genre zijn de spelers van
de Nederlandse Comedie. behalve de
twee genoemden, in 't algemeen wei
nig geschikt voor het vertolken van
werk uit het oude kluchtspelreper
toire. Het is dan ook nauwelijks ver
antwoord, dat iemand als Ellen Vo
gel zich moet forceren om van de
volkomen absurde rol van mevrouw
Petypon een dolzinnige figuur te
maken. Yoka Berretty had voor de
titelfiguur (in De Lange's vertaling
el heel erg Hollands „Troeltje" ge-
acteurs, en nog minder re- oeuvre op het gebied van de klucht
lis, die beschikken over het dan bijna klassiek geworden, toch
llek en de ervaring die voor het ook niet helemaal aan veroudering
en ensceneren van een klas
klucht worden vereist. Een van
reinigen is Bob de Lange die,
zijn andere grote artistieke
Iteiten, dat bijzondere orgaan
de klucht heeft, die wéét wat
zit en hoe men het er, zonder
jloos te worden, kan uithalen,
il Feydeau kent hij door-en-
in zijn tijd. Bij het Rotter-
Toneel regisseerde hij Fey-
„Het kind van de rekening"
Dindon"» en „Hotel het Para-
(L'hotel du libre échange».
de Nederlandse Comedie heeft
0 diens „Dame uit Maxim" (La
de Chez Maxim) geregis-
Bovendien heeft hij het stuk
Njjrertaald en speelt hij meester-
b altijd, een van de hoofdrol-
Ie oude generaal Petypon du
die het huwelijk van een
?Ée tot stand probeert te bren-
2] iur daarbij het huwelijk van
eef volkomen in de war stuurt
lotte tot zijn eigen verbazing
II ruldegom wordt.
eei
aren Guus Oster
Nederlandse Comedie beschikt
nog een knap en ervaren
ipeler: Guus Oster, die in „De
uit Maxim" de klassieke Fey-
ol speelt van de echtgenoot,
één uit nood geboren leu-
DE<4n enorme sneeuwbal van ver
leugens, nog meer
ngen en tenslotte volslagen
aan het rollen brengt, waar
en zijn omgeving onder bedol-
irden. Zolang hij en Bob de
het toneel beheersten beant-
de opvoering (waarvan za-
ivond in de Amsterdam-
tjj adsschouwburg de première
lan ook zeer goed aan de ei-
precisiespel. humoristische
ling en flitsende dialoog die
an Feydeau stelt- De
tussen de levenslustige bulle-
een generaal en zijn bur-
neef die zo zwaar moet
voor een verboemelde nacht,
ma voortreffelijke staaltjes van
samenspel.
nr.: e
El
iet allen
es
,l©2
op
zelfde peil
ir voor het overige stond de
ig helaas niet op hetzelfde
wel om twee redenen. Ten
Duitser Heinz Arntz (67)
verleden jaar het non-
icord pianospelen op 1.003
wil dit record nu verbete-
f£ï lor 1.050 uur achtereen te
ontkomen en „De dame uit Maxim'
bevat dan ook scènes, zoals de
twee vrij vervelende duel-uitdagin
gen, het schier eindeloze bal en het
te dikwijls herhaalde grapje met de
„elektrische slaapstoel", die gerust
besnoeid hadden mogen worden.
Nicolaas Wijnberg had de opvoe
ring aangekleed in de kleurige, op
zichtige stijl van het Parijs anno
1900. De toiletten van Feydeau's
„beau monde" waren het aankijken
ruimschoots waard.
Meer dan 18.000 toeschouwers
in Toronto icoonden een zang- en
dans-voor stelling bij, gepresen
teerd door 1.500 uit alle delen van
de wereld gekomen „Nieuwe Ca
nadezen".
The Netherland Folklore Group
bracht 8 leden op het toneel.
V.l.n.r. met achter de naam de
klederdracht en laatste Neder
landse woonplaats: Karl Walt,
Volendam (Toronto); Gerrie van
Dorp, Volendam (Tilburg); Ge
rard Kenbeek, Zeeland Voor
burg)Riet van Duijn-Rombeek
Zeeland (Eindhoven)Anne-Ma-
rie Olivier, Marken (Rotterdam)
Jan Grolleman, Marken (Zwolle)
Jo van Onselen-Krul, Friesland
(Scheveningen)Piet van der
Werf, Friesland Dronrijp
Muziek bij kaarslicht:
In historische omgeving
Ellen Mac Gillavry en Jaap Spigt. een vast fluit-clavecimbelduo,
hebben ook vaste voet in kasteel „Duivenvoorde"Voor hun concert
bestond zoveel belangstelling, dat het hedenavond half 9) ivordt
herhaald. Zij treden gepruikt en, als levende plaatjes, bijpassend ge
kleed op. Bij de kandelabers en de charme van de historische om
geving suggereren zij een mvziekmaken. dat „net echt" is als destijds.
Het bespeelde Wittmayer-éénklavierscimbaal met een knieregelaar
voor de sterktegraden is niet echt, wel als „net echt" nagemaakt.
Alle componisten, die aan bod kwa
men, zagen tussen 1680 en 1697 het
levenslicht en dat waren Loeillet,
Rameau, Bach en Leclair. Jean Marie
Leclair, die nog tien jaar van zijn
leven in Amsterdam heeft gesleten
(toen. ook Locatelli d-aar was), de
dienst des konings in Parijs ont
vlucht, waarschijnlijk om een rivaal
die hij duchtte sluit de gouden
eeuw af der illustere pre-klassieke
Franse componisten. Van hem werd
een Sonate in G gepresenteerd, waar
in de fluitiste zich helemaal vrij heeft
kunnen geven en door een cantabele
volheid haar musisch hoogtepunt
bereikte.
Door een lichte bevangenheid, naar
wij moeten veronderstellen., evenaarde
zij tevoren bijwijlen niet volledig de
koelbloedige elektriserende barok-
metrische precisie, die Jaap Spigt
voortdurend ten toon spreidde. De
fluitiste staat overigens een voortref
felijke kleppentechniek ten dienste,
terwijl de embouchure haar een
ruime heldere toonvorming waar
borgt. Voor duo zijn verder sonates
van Loeillet, Bach en Hfindel, resp.
in C, A en a vertolkt.
Als solo nam Jaap Spigt allereerst
een omvangrijke Bach-Toccata in
voor zijn rekening en later delen uit
een Suite In e van Rameau met een
aan het eind het geniaal getekende
miniatuur „Le Rappel des Oiseaux".
Bedoelde Toccata is een virtuoos ge
val, dat een bijzonder geroutineerde
vingeregaliteit vereist, terwijl Rameau
aanspraak maakt op een even fijn
besnaarde fraseringswijze en artis
tieke ciselering van de ritmiek. Bij
Jaap Sp:?: l;?t dat allemaal veilig.
En voor al die materiële en geeste
lijke haarfijn en haarscherp dan
sante beweeglijkheid leent zich dat
„stijve" clavecimbel toch maar ge
willig! De aristocraten van tóen
moeten er zich beslist niet mee ver
veeld hebben!
Toegift werd het onvergetelijke Air
uit Bach's fluitsonate in g.
Voor de beste toneelregie
In Jiet nieuwe De la Mar Theater in Amsterdam Ton Lutz
onderscheiden met de Defresneprijs voor de beste Nederlandse
toneelregie in het seizoen 1965-1966. Deze prijs is door de Neder
landse vereniging van toneelkunstenaars ter gelegenheid van haar
20-jarig bestaan ingesteld om de belangstelling voor de regie in
Nederland te stimuleren. Ton Lutz kreeg de prijs, die bestaat uit
een door beeldhouwer Hans Ydo vervaardigde plastiek en f 1000.
voor zijn regie van Edward Albee's „kleine Alice" bij de Ned.
Comedie.
Meisje vluchtte
naar Westen
opgevouwen onder
kap van auto
Een Oostduits meisje heeft over
een afstand van 350 km opgevouwen
i gelegen onder de kap van een dwerg-
auto (Goggomobil) en is op deze
I spectaculaire wijze over twee com
munistische grenzen naar Oostenrijk
ontsnapt. De auto werd gereden door
haar Westduitse vriend. Hun namen
zijn niet bekend gemaakt om de fa
milieleden van het meisje in Oost-
Be rlijn te beschermen.
De man (24) vertelde bij aan
komst in Oostenrijk dat zU sinds zy
door de. BerliJnse muur waren ge-
schelden aan het plan hadden ge
werkt. De vorige week ging het 22-
jarige meisje naar Boedapest op een
normaal Oostduits paspoort. In Boe
dapest ontmoette ze haar vriend. Het
tweetal verliet de Hongaarse hoofd
stad ln zijn Goggomobil. waarvan de
i motor achterin zit. Onderweg kroop
I het meisje onder de kap van de ba
gageruimte voorin. Zij passeerden de
Hongaars-Joegoslavlsche grens, die
aan de Hongaarse kant zwaar be
waakt wordt, en reden toen naar
de Joegoslavisch-Oostenrijkse grens,
met het meisje steeds onder de
kap. Aan belde grenzen deden de
communistische wachten de kap niet
opén, omdat, zoals de jongeman bij
aankomst in Oostenrijk zei, niemand
Iemand onder de kap zou verwach
ten.
Voorafgaand aan de prijsuitrei
king gaf Albert van Dalsum een
karakteristiek van Defresne. naar
wie de prijs is genoemd en die me
de-oprichter en gedurende enkele Ja
ren voorzitter van de N.V.T. Is ge
weest. Defresne heeft als een der
eersten ln Nederland het specifieke
beroep van regisseur gestalte gege
ven. Egbert van Paridon, voorzit
ter van de N.V.T. leidde de uitreiking
in met een uiteenzetting over het be
lang van de regie voor de gehele to
neelspeelkunst. Hij pleitte daarbij
voor het geven van meer en betere
kansen aan Jonge regisseurs. De op
heffing van het exclusieve opvoe-
ADVERTENTIE
on in het Duitse
waar reeds 665 uur
voltooid. Artnz en de pia-
rden vervolgens naar het
- Xfaanse schip „United Sta-
Bremen gebracht voor de
lek naar New York. waar
1.050 uur hoopt vol te ma-
een nachtclub. Het spreekt
dat onderweg wordt door-
'd. Arntz zit 22 uur per dag
de piano.
i w rtz,
ian
omt
Diefstal van
schilderijen
Uit een villa te Nogent sur Marne,
een Parijse voorstad, is voor meer
dan twee miljoen franc aan schil
derijen waaronder een Breughel
van een miljoen franc- en antieke
meubels, tapijten en zilverwerk ge
stolen. De bewoner, een medicus,
was enige dagen afwezig. Hij is niet
verzekerd.
De Leidse Jeugd Actie in samenwerking met K. en O., stelde
gisteravond de scholieren van het V.H.M.O. in de gelegenheid
kennis te maken met de beroemde Russische roman- en toneel
schrijver Nikolai Vasiljevitch Gogo! (1809—1852).
Zijn meest bekende werk „De Revi
sor". dat hij in 1836 voltooide, wordt
beschouwd als hoogtepunt van de
Russische toneelliteratuur in de
eerste helft van de 19e eeuw. Evenals
„Trouwen". .De wachtkamer", „Het
proces" is ook „De spelers" een bij
spel met satirische inslag. In deze
één-acter met een speeltijd van
vyf kwartier schildert hij met rake
trekken de avonturier-valse speler,
die met vernuftig gemerkte kaarten
in de loop van de tijd 80.000 roebel
heeft buitgemaakt. In een hctel aan
gekomen waar ook drie andere gas
ten verblijven, weet hij deze te bewe
gen aan de speeltafel plaats te ne
men, Na de eerste, door hem gewon
nen ronde, wordt hij reeds door dit
drietal ontmaskerd. Zij gaan een ak
koord aan om in het vervolg samen
te werken en de winst te delen. Dan
verschijnt een jongeman die als
dienstplichtige Is opgeroepen en op
weg is om zich bij zijn regiment hu
zaren te voegen. Hij wordt door hen
verleid aan de speeltafel een gokje
te wagen. Na aanvankelijk gewonnen
te hebben eindigt hij met een speel
schuld van 200.000 roebel. De bende
leider dwingt hem, bij gebrek aan
contanten, een wissel af te geven met
een machtiging va-n zijn blijkbaar ge
fortuneerde vader. De avonturier
koopt van zijn pas verworven bond
genoten deze wissel voor zijn 80.000
roebel „cash" en verliest zich in op
getogen bespiegelingen van zijn on
gelooflijk succes. Maar als h{j ver
neemt, dat het drietal de plaat ge
poetst heeft, de huzaar geen huzaar
maar een vooruitgeschoven pion van
het drietal was en diens vader, zou
hij al bestaan, in geen geval gefor-
tuneerd is, voelt hij zich hevig in de
nek gezien, gaat in vertwijfeling da-
nig te keer en uit zijn beklag tegen
de slechte, onbetrouwbare wereld
Er werd onder leiding van Bert
Dijkstra als regisseur door het over
het algemeen Jeugdig ensemble vlot
en met ambitie gespeeld, goed genoeg
j om het eveneens jeugdige publiek
aangenaam bezig te houden.
Voor de pauze werd het gezelschap
ingezet om een demonstratie te gïven
I hoe een toneelstuk ontstaat en hoe
j de regisseur met zijn spelers de tekst
tot leven brengt,
B. H.
Tweede Hartewens-
Festival Haarlem
Tussen Kerstmis en Nieuwjaar zal
in Haarlem weer het tweede Harte-
wens-Festival worden gehouden. Het i
programma wordt door de deelne-
mers zelf uitgezocht en door de lei-
ding van het hartewens-festival j
dit jaar ln nauwe samenwerking met
Jeugd en Muziek Nederland-samen
gesteld. De avonden worden gevuld
door de drie grote Hartewensconcer-
ten, waarvan er twee worden ver
zorgd door het N.H. Fllh. Orkest o.I.v.
Henri Arends. Het andere concert
wordt gegeven door het Festival koor
en orkest o.I.v. Ru Sevenhuljsen.
Het openingsconcert wordt dinsdag
27 december gegeven door het Na
tionaal Jeugdorkest. o.Lv. Nico Her
mans. Een belangrijke plaats ls In
geruimd voor jongelui wier „harte-
wens" het is zelf te spelen of te zin
gen. De kern van het Festival-Or
kest zal bestaan uit leden van het
Haarlems Jeugdorkest en het regio
naal orkest N.O. Nederland, belden
van „Jeugd en Muziek Nederland".
In totaal worden 1200 deelnemende
jongelui verwacht. De deelnemers
van buiten de streek zullen over
nachten in jeugdherbergen of op
particuliere adressen.
Oostenrijkse kunst
in Prinsenhof
In de expositiezaal van het
centraal orgaan voor het schep
pend ambacht in het Prinsen-i
hofcomplex te Delft, wordt tot
1 oktober a.s. een tentoonstel-
ling van Oostenrijkse kunstam-
bachten gehouden. Deze exposi- i
tie is gisterochtend geopend
door de heer F. Walzer uit We
nen. voorzitter van de Wirt-
schaftsforderungsinstitut van de
Handelskamer, een organisatie
welke is te vergelijken met
het COSA (Centraal Orgaan
Scheppend Ambacht) in ons
land.
Dr. F. A. Grohsmann. handelsge
delegeerde van Oostenrijk zei o.a-
dat in Oostenrijk Wenen, de zetel
van de Duitse keizers, gedurende
eeuwen het middelpunt van kunst
en kunstambacht is geweest. Het
Oostenrijkse kunsambacht blonk
I vooral uit op het gebied van goud
en zilversmeedkunst, lederbewerking,
marqueterie. porselein, geslepen en
l geëtst kristal, vooral kristallen kro
nen. Ook na de eerste wereldoorlog
bleef het kunstambacht oa. op het
gebied van de mode en smaakvolle
sier- en gebruiksvoorwerpen, een
belangrijke rol spelen. Spreker
noemde in dit verband de Wiener
Werkst&tte, die met haar originele
scheppingen haar invloed deed gel
den tot ver over de grenzen van
Oostenrijk. Ook in onze moderne
tijd doen het Oostenrijkse kuns
ambacht en de kunstnijverheid van
zich spreken.
ringsrecht kon z.i. daarbij een be
langrijke stap zijn, omdat de jonge
regisseurs zich dan niet langer zou
den behoeven te behelpen met wat
hun meer gevestigde collega's voor
hen pverlaten.
Tijdens de jaarvergadering van de
vereniging, waarvan de prijsuitreiking
onderdeel uitmaakte, werd door de
leden krachtig aangedrongen op
meer erkenning van het •artistieke
aandeel van de regisseur in een te
levisiespel. Geelst werd dat het
auteursrecht van de televisieregisseur
door de N.T.S. ten volle zou worden
erkend. De jury, die de Defresneprijs
voor het seizoen 1965-66 toekende,
bestond uit mevrouw Charlotte Koh
ier en de heren E. A. Schüttelnhelm
en Daniël de Lange.
Franse onder
scheiding voor
Me n no Hertzberger
De Amsterdamse antiquair Menno
Hertzberger heeft bericht ontvangen
dat hU op voordracht van de Fran
se minister van culturele zaken Mal-
raux benoemd is tot „chevalier de
l'ordre des arts et des lettres."
Familieberichten
(overgenomen uit andere bladen)
Geboren: Jan Comelis, z. v. Gül-
cherDe Groot, Den Haag; Alexan
dra Henrietite Christine, d. v. De
KlerckBuytendijk, Den Haag; Rick
Jeroen, z. v. HaanDU. Overschie;
Barbara, d. v. BouwmeesterPeterse,
Amsterdam ;Frit» Comelis, z. v.
ThiemeRuis, AmsterdamMargit
Jacoba, d. v. DijkhuisVa« Dlt-
marsch.
Gehuwd: Marinus A. Schuitema
ker en Margret L. Adam, Nassau.
Overleden: J. Muller, 70 jr, Dalen;
dr. J. Vies, 92 Jr, Utrecht; J. H. v.
d. Bergh, 43 jr, Amsterdam; B. S. J.
VelbmanSchroder, 83 jr. Hilversum;
J. WagemgnsVan Meerbeeck, 44 Jr,
Meerssen; E. Kracko, 61 jr, Utrecht;
G. Lindeijer. 80 Jr, Rotterdam; B. J.
van Ren esseWiemans, 81 Jr, Den
Haag; C. van Scheijen, Den Haag;
C. F. Antheuniseen, 84 jr, Voorburg..
FIDE schaaktoernooi
De opmars van de Joegoslavische deelnemers aan het Haagse
Zone-schaaktoernooi is in de gisteren gespeelde zesde ronde in
drukwekkend voortgezet. Velimirovic versloeg niemand minder
dan de Bulgaarse grootmeester Tringov, terwijl Gligoric door
een fraaie aanvalszege op Honfi diens kansen sterk reduceerde.
BilekDonner was de trekpleister
van de dag. De Nederlandse kijkers
hebben er maar matig plezier aan
beleefd. De Nederlandse grootmeester
kwam slecht uit de opening en ver
giste zich daarna. De misgreep
kostte een kwaliteit. In het vervolg
van de party bood Donner intelligent
verzet, waardoor de tydcontrole kon
worden gehaald en kon worden af
gebroken. De kansen van Bliek op
het volle pond zyn evenwel groot.
Vermeldenswaardig t.a.v. de strUd-
lust in deze ronde is wel het feit,
dat (nog» geen enkele remise voor
kwam. Alle partyen hadden een fel
karakter, waarbij het duel tussen de
Zwitser Roth en de Engelsman Lee
wel het indrukwekkendste was.
Zwart liep, door een kruisvuur van
zwaar wit materiaal met de koning
naar de overkant, waar de monarch
een vrye-pion ging ondersteunen
aanvankeiyk werd afgebroken, maar
de Zwitser capituleerde na enige ana
lyse. Het was de eerste zege van
Lee, die tot nog toe nauweiyks loon
naar werken had gekregen. Volledig
heidshalve: Kavalek versloeg Gar
cia in 21 zetten in mat-attaque, een
boeiend kijkspel.
Voor vandaag staan slechts hang-
partyen op het programma, terwyi
morgen een officiële rustdag volgt.
De uitslagen luiden:
Velimirovic (J.S1.)—Tringov (Buig.)
10, Bilek (Hong.)Donner (Ne
derland) afgr.; Kavalek (TsJ. SU—
Garcia (Sp.) 10, Roth (Zwits.)—
Lee (Engeland) 0—1, Littleton iIer
land)— Boey (België» 01; Gligoric
(J. SU—Honfi «Hongarije» 10;
Durao (Port.)Mazzoni-(Fr.) 01;
Conrady (Luxemburg)—Pfleger (W.
iDld.) 01; Del Corrar (Spanje) was
vrij.
Stand na zes ronden; 1. en 2. Gll-
j goric en Velimirovic 5 pnt.; 3. Kava
lek 44 pnt.; 4. Bilek 34 en 1 afgebr.
5 en 6 Roth en Tringov 34; 7.
Pfleger 3 pnt, (uit 5); 8. Donner
j 24 pnt. en 1 afgebr.; 9. Honfi 24
pnt. »uit 5); 10. Durao 24 pnt.; 11.
'm. 14. Boey, Garcia. Del Corral en
I Mazzoni 2 punten (uit 5): 15. Lee
14 pnt. (uit 5); 16. Littleton 14
punten; 17. Conrady 4
Otto Bonsema
naar PSV?
Het Eindhovense PSV heeft nu.
Bram Appel als trainer is vertrokken.
ex-GVAV- en ex-Veendam-oefen-
meester Otto Bonsema aangezocht de
functie over te nemen.
Bonsema die in principe niet af-
wyzend tegenover het aanbod staat
heeft gemeend dit verzoek tot mor
genavond in beraad te moeten hou
den.
Zaterdag 24 september om 10.00
uur zal ir. Th. J. Tienstra, directeur
van de visseryen van het ministerie
van landbouw en vissery in Abcoude
het eerste viscentrum voor gehandi
capten openen. Dit viscentrum kwam
tot stand met behulp van spontane
giften van televisiekykers. Gangma
ker hiervoor was de heer W, Bou-
man uit Weesp, diq zyn hoofdprya
van duizend gulden in de K.R.O.-
competitle beschikbaar stelde voor
een dergeiyk viscentrum.
