Dood van een handelsreiziger
naar treffende climax gevoerd
kunst
kaleiöoscoQp
Toneelexperiment in
Loenersloot: boeiend
NIEUW ROTTERDAMS TONEEL:
Directe dramatiek
Eindhoven
feeststad
Genets „De meiden"
zwarte schildering
Reusachtige meteor
ontploft boven V.S.
Brokkenregen
en brandjes
Grote verliezen voor
Zweedse socialisten
Vrouw in
arrest
wegens
gifmoord
Engelse missie naa
Rliodesië vertrokke
FLORA MOPJES
KLEINE HANDELSVAART
ZOEKT U EEN BETREK!
VERTEGENWOORDIGER
voor LEIDEN
LEIDSCH DAGBLAD
MAANDAG 19 SEPTEMBER
(Van onze correspondent)
Arthur Millers ,,De dood van een handelsreiziger" is 17 jaar
nadat Lee J. Cobb er onder regie van Elia Kazan een wereldbe
langstelling voor opeiste, nog niet verouderd. De reeks opvoe
ringen, die het Nieuw Rotterdams Toneel er in de Schouwburg
van de Maasstad mee is begonnen, zal dat duidelijk onderstrepen.
Miller is zeker in dit werk, dat als een mijlpaal in de Amerikaanse
toneelschrijfkunst van na de oorlog kan worden gezien, univer
seler gebleken dan zijn generatiegenoot Tennessee Williams, die
tal van zijn drama's al aan de tijd heeft moeten prijsgeven.
sche leven voor de toeschouwer open
in zyn oorzaken en gevolgen. Een
simpele en directe dramatiek bepaalt
Kortsluiting
De tragedie van de handelsreizi
ger belichaamd in de kortsluiting
tussen een vader en zijn zoons had
al een voorloper in Millers „All my
sons", maar bleek pas in deze Willy
Loman een grandioze dramatische
gestalte te hebben verworven. Dat
bereikte de Amerikaanse schrijver
vóór alles door de zuivere wisselwer
king, die hij wist te leggen tussen
het karakter van de hoofdpersoon en
de beschrijving van de Amerikaanse
maatschappij, die Loman maakte tot
wat hij was: God's own handels
reiziger" in „God's own country".
Een man die zich zijn leven lang
het succes aanpraatte, dat een mee
dogenloze wereld van hem verlang
de. HU kon dat niet waar maken,
hing naar adem snakkend aan zUn
eigen zakelijk niveau.
Toen de handelsreiziger zUn race
naar de top gebarricadeerd zag zocht
hy rijn idealen in zyn zoons te ver-
wezenlyken. Daarmee verwoestte hU
zijn kans om gelukkig te worden,
want zijn zoons Biff en Happy door
zagen het gesnoef van hun vader.
Zy bezitten meer realiteitszin, maar
waren onmachtig de tragedie van
een slachtoffer van de „American
way of life" te keren. Zij bleken in
positieve en negatieve zin te zeer met
dit noodlot verbonden.
Levenskracht
Arthur Miller is na de première
van dit stuk door velen voor Mar
xist uitgekreten. Ja, het is een so
ciaal protest, maar een dat van een
zo diepe menselijkheid is dat het aan
elk -Isme ontstijgt. Zeldzaam knap
legt Miller onder meer met ont
hullende flash-backs dit hele tragi-
Eindhoven staat sinds gisteravond
gedurende een week in het teken
van de 22ste bevrUdingsherdenking.
Dit valt samen met de viering van
het 75-jarig bestaan van de N.V.
Philips. De samenkoppeling van deze
twee feestelUke gebeurtenissen werd
door burgemeester ir. H. Witte tot
stand gebracht.
Na gisteravond om half negen het
bevrijdingsvuur by het monument
voor de oorlogsslachtoffers op het
Stadhuisplein te hebben ontstoken
opende hy om negen uur de feërieke
bloementuin, waarin het Marktplein
in het hart van de stad is herscha
pen. Deze tuin wil een symbolische
voorstelling zijn van het wereldom
spannend concern van Philips. De
tuin is aan drie kanten omgeven door
terrassen. In een korte toespraak tot
de vele duizendn toeschouwers deel
de burgemeester Witte mede, dat het
in de bedoeling van het gemeente
bestuur ligt in de toekomst de markt
die nu als parkeerterrein dienst doet,
te herschapen in een plantsoen met
een fontein, waar het rustig zitten
is.
Onder het gebeier der kerkklokken
en het gejuich van duizenden langs
de weg opgestelde Eindhovenaren
werd gisteravond voorts de fakkel
met het bevrijdingsvuur uit Nor-
mandië weer de lichtstad binnenge
bracht, van Bayeux af door wielren
ners en van Brussel af door hardlo
pers gedragen. Van het 18-septem-
berplein, waar de burgemeester de
fakkel in ontvangst nam droeg ir.
Witte aan het hoofd van een lange
stoet het vuur naar het monument
voor de oorlogsslachtoffers op het
Stadhuisplein, waarop de gebruike-
lUke wUze de grote lichtzuil werd
ontstoken.
ook hier weer de grote levenskracht,
die Millers oeuvre telkens weer bezit
Het heeft zo'n kracht dat men on
vermijdelijk aan een vervolgstuk
„The brothers Loman" zou gaan den
ken.
Men moet al van plastic zijn om
niet diep begaan te raken met de
hoofdfiguur en zUn familieleden, die
met hem verbonden zUn als de sa
tellieten met een planeet. De Rot
terdammers hebben van „De dood
van een handelsreiziger" een voor
stelling gegeven, die boeiend werd
door een treffende climax, dl® erin
bewerkstelligd werd.
Ruim speeltalent
en dat maakte dat het contact met
de zaal er niet van het begin af
was. Maar het drama groeide lang
zaam en nam tenslotte ieder in zyn
greep. Ko van DUk stond voor de
taak de sterke vertolkingen van
John Gobau en Louis Saalborn in
het verleden te evenaren en dat heeft
hU met zUn ruim talent vooral in
ht tweede bedrUf kunnen volvoe
ren, als de geslagen handelsman, die
in zUn diepste trots wordt gekrenkt.
Ko van DUk had aanvankelUk zyn
Jeugdig elan nog tegen maar later
wüfct hij dat volledig weg te speleti.
De getourmenteerde zoon Happy
kreeg een gedreven vertolking van
Bas ten Batenburg, de onaandoen-
lUkheid werd goed gespeeld door Ed-
mond Classen als Biff. Loman's
vrouw zou bU Enny Meunier 'n wat
ruimere plastiek gehad mogen heb
ben, maar haar opvatting misstond
niet. De vormehjke vriend Bernard
gaf voor Jules Royaards op verras
sende wUze de kans zich te ont
plooien buiten het terrein dat de
Haagsche Comedie voor hem leek te
hebben afgebakend. Voor de kleinere
rollen was een goede bezetting ge
vonden, die de gehele voorstelling tot
een geslaagd begin van het seizoen
voor de Rotterdammers maakte.
(Van onze kunstredactie)
Weinig toneelpremières in ons op dat punt nogal rustige landje
zullen al van te voren zoveel opzien hebben gebaard als die van Jean
Genets „De Meiden" in het Mickery Theater te Loenersloot. Afgezien
immers van het feit, dat deze Franse auteur met het bewogen ver
leden en bepaald niet onbesproken levenswandel, in al zijn werken
wenst duidelijk te maken, dat hij geen enkel vertrouwen in het leven
heeft, dat hij het leven als een voze, verdorven aangelegenheid ziet
en dat de gruwelijke valsheid van het menselijk bestaan niet zwart
genoeg geschilderd kan wordenzou deze voorstelling een heel onge
wone eigenschap hebben. De drie vrouwenrollen zouden door man
nelijke acteurs worden gespeeld.
Nu Is daar voor de acteurs In
kwestie een groot gevaar aan verbon
den. Het gevaar namelijk van een
te gemakkelijk wegglijden in de ri
sico's c-q. oppervlakige successen van
de travestie. En als er iets is, wat
„De meiden" niet kan hebben, dan
is het dat. Want deze merkwaardige
mengeling van verwarrende sferen,
deze uiterste haat-liefde-verhouding
tussen twee dienstboden, die om
beurten mevrouw spelen en zo de
gezamenlijke haat jegens de werke-
lijke mevrouw voeden tot hun lugu-
Bewust
Onecht
i Zo iets leidt het denken van velen
onmiddellUk in de richting van een
perversiteit, die zyn oorsprong
vindt in de homo-sexualiteit van de
auteur. HU immers had zelf voor
geschreven, nadat hU in de ge
vangenis in 1944 zUn (eerste) to
neelstuk „Les bonnes" had voltooid,
dat de door hem geschreven vrou
wenrollen door mannen zouden moe
ten worden gespeeld. En hU was het
ook, die verschrikkelUk woedend
werd, toen Louis Jouvet het stuk in
1946 in Parijs zUn wereldpremière
bezorgde en dit voorschrift van de
schryver negeerde.
Toch is het bepaald te kortzich
tig vanuit de homo-sexualiteit van
Genet een rechte Ujn te trekken
naar zUn eis, dat vrouwenrollen in
zUn stukken door mannen dienen te
worden gespeeld. Zeker, waar hU een
nadere verklaring aan die eis heeft
toegevoegd.
Zoals hierboven al gesteld ziet
Jean Genet het leven als een groot
bedrog en dat valse gedoe kan vol
gens hem alleen maar naar het to
neel worden overgebracht door even
vals te zyn.
Met andere woorden: hy probeert
geen theater te maken, dat de wer-
kelUkheid benadert, dat „net echt"
is, maar houdt alles bewust onecht.
En aan die tot in het absurde door
gevoerde vervreemding van welke
graad van realiteit ook, aan die ver
valsing tot op het bot werkt mee
het zichtbaar in vrouwenkleren ste
ken van mannelUke acteurs.
Juwelen gestolen
ter waarde van
600.000 gulden
Vier gemaskerde mannen hebben
zaterdag op Mayfair in Londen de
juwelierszaak Collingwood van sie
raden ter waarde van 600.000 gulden
beroofd, nadat zij twee nachtwakers
hadden gekneveld.
bere spel tot 'n dramatisch hoogte
punt leidt heeft al zoveel kwetsbaars
dat alleen 'n uiterst subtiele behan
deling hoe vreemd dat woord dan
ook b(j dit naar alle zUden over
trokken toneelgebeuren schijnt te
passen het overeind kan houden.
Die behandeling heeft het van
Hans Culeman, Henk van Ulsen en
Eric van der Donk, die het stuk on
der regie van de jonge regisseur
John van de Rest voor de tweede
maal in ons land introduceerden
in 1963 deed de toneelgroep Centrum
het voor het eerst, maar met vrou
wen onder regie van Theo Kling
speelden toen Henny Orri. Karin
Haage en Diny Spronck op voor
tref felUke wijze gekregen.
Tegenover de beweeglUke, snel van
stemmingen wisselende Van Ulsen,
die Claire een byna griezelig-onech-
te vrouwelUkheid wist mee te geven,
stond de ingehouden gevoeligheid
van Hans Culeman en tussen hen
beiden zette Eric van der Donk in
het midden van dit korte, benau
wende stuk toneel een mevrouw, die
verraste door allure, trefzekerheid
en presentatie.
Hiervoor werd deze produktie van
Stichting Incidenteel Theater
Experiment het boeiende, indringen
de toneelgebeuren waarop men
gehoopt had en dat zeer beslist ver
dient in brede kring belangstelling
te krygen.
Gemeenteraads verkiezingen
Zoals wij zaterdag reeds uit
voerig meldden, is vrijdagavond
op luisterrijke wijze het nieuwe
gebouw van de Metropolitan Ope
ra te New York geopend met een
eerste voorstelling van de opera
„Antony and Cleopatra" van Sa
muel Barber, onder de muzikale
leiding van Thoma s Schippers.
Hierbij de 26-jarige Portoricaanse
bas. Justino Diaz, die de rol van
Marcus Antonius zong. Hij om
armt zijn verloofde Anna Arango,
een balletdanseres uit Rome tij
dens een feest, dat na de opening
van het nieuwe gebouw gegeven
werd.
De Zweedse sociaal-democratische
party, die al vierendertig jaar aan
de regering is, heeft by de gemeen
teraadsverkiezingen van gisteren een
zware nederlaag geleden, zo zwaar
dat premier Erlander de mogelyk-
heid aanduidde van ontbinding
van het parlement en uitschrijving
van nieuwe algemene verkiezingen.
„Wy in de party leiding zien de
verkiezingsuitslag als zeer ernstig. Er
is zonder twUfel sprake van een ver
lies van de omvang van een aard
verschuiving en we kunnen de mo
gelijkheid van het uitschrijven van
nieuwe algemene verkiezingen niet
uitsluiten", zo verklaarde hij in een
toespraak voor radio en tv.
Er werden gisteren meer dan
30.000 gemeenteraadsleden gekozen
en ongeveer 1.515 leden van provin
cieraden, die over een periode van
vier jaar de helft van het aantal
eerste-kamerleden kiezen.
De sociaal-democraten kregen, bij
een opkomst van 78,7 procent, 42.8
procent van de stemmen ruim
acht pet. minder dan bU de verkie
zingen van 1962. De grootste winst
boekten de communisten, die 2,7 pro
cent omhoog gingen en op 6,6 pro
cent kwamen. De (agrarische) cen
trumparty, die in sommige distric
ten was samengegaan met de libe
ralen, won 0,7 procent en kwam
daarmee op 14 pet. De liberalen ver
loren 0,5 procent.
De stemgerechtigde leefrijd was
verlaagd van 21 tot 20 jaar, waar
door dit jaar 400.000 jongeren voor
het eerst aan de verkiezingen kon
den deelnemen.
Inflatie
Bewoners van tenminste negen
Amerikaanse staten hebben zaterdag
een meteoor door de lucht zien schie
ten in het noordoostelijke deel van
Centraal Amerika en het oostelyke
deel van de Verenigde Staten, waar
door de avond plotseling hel verlicht
werd alsof het dag was. Daarna ont
plofte de meteoor, waardoor bran
dende stukken tot 45 cm doorsnee
op twee staten en Zuid-Ontaria in
Canada, omlaag kwamen.
Het helverlichte pas van de mete
oor liep van het verre oosten, Alba
ny, NewYork, tot in het westen bU
St. Louis, Missouri die meer dan
1600 km van elkaar verwUderd zUn.
De meteoor spatte uiteen als een
enorme kaars ergens boven het
noordoostelUke deel van Indiana,
Premier Erlander weet het falen
van zyn partU aan het versobe-
ringsbeleid, dat noodzakelyk was om
de inflatie tot staan te brengen. HU
verwachtte dat de ontevredenen kon
den worden teruggewonnen.
Maar vele politieke waarnemer*
geloven dat de verkiezingsuitslag
het begin van het einde betekent
voor de sociaal-democraten, die ver-
antwoordelijk worden geacht voor de
waardoor brandende stukken naar stijgende kosten van levenson-
alle kanten vlogen boven het bouw- derhoud, de nog altyd voortdurende
land van Indiana terwyl in Michi- inflatie, de belastingverhogingen en
gen kleine brandjes ontstonden. het hulzentekort.
Waar de sociaal-democraten de
grootste verliezen leden, in de grote
steden, boekten de communisten de
meeste winst. ZU traden onder hun
nieuwe voorzitter Hermansson op als
een „partU-nieuwe-stUl", die een
veel onafhnakelUker koers ten
aanzien van Moskou is gaan varen.
In het buurland Noorwegen ver
loren de socialisten ruim een jaar
geleden de macht na dertig jaar aan
het bewind te zU'n geweest, terwyl
ze in Denemarken nog wel de rege
ringspartij vormen maar geen abso
lute meerderheid bezitten.
(Van onze Zeeuwse correspondent)
Een 60-jarige vrouw ls ln haar
woning in IJzendijke (Zeeuw-Vlaan
deren) gearresteerd onder verden
king van moord op haar 6 jaar ou
dere echtgenoot. Bij sectie op het
stoffelyk overschot van de gepensio
neerde landarbeider werd sporen ge
vonden, die wezen op vergiftiging
met parathion.
De man is vorige week maandag
avond overleden. Zyn vrouw ver
zuimde echter aangifte te doen. Pas
toen haar kinderen, die zU schrifte-
lUk van de dood van haar vader op
de hoogte had gesteld, er by haar op
aandrongen, waarschuwde zy haar
huisarts- Deze kon toen het was
inmiddels meer dan een dag na het
overlUden niet meer met zeker
heid de doodsoorzaak vaststellen en
schakelde de justitie in Middelburg
in. Op last van de officier, mr. J. L.
Andreae, werd vervolgens sectie ver
richt, hetgeen heeft geleid tot arres
tatie van de echtgenote van de over
ledene, die in haar woonplaats be
kend stond, als wat eigenaardig.
De Britse minister
bestzaken, Bowden en minister
Justitie sir Elwyn Jones zyn gister
avond met vier uur vertraging per
vliegtuig naar Rhodesië vertrokken,
nadat hun vertrek eerder op de
avond op het laatste moment was
uitgesteld in afwachting van een op
heldering van premier Smith's hou
ding jegens de missie.
De Britse premier Wilson gaf later
een verklaring uit waarin hy zei dat
de ministers alsnog zouden vertrek
ken, doch dat d'iit geenszins een
kenning van het bewind van Smith
Inhield. De besprekingen die de mis
sie in Salisbury zal voeren, en die
tot doel hebben de Rhodesië rs in te
lichten over de Jongste besluiten van
Engeland ten aanzien van de onaf
hankelUkheidskwestle, zullen onder
Gemene- auspiciën van gouverneur sir
Uitreiking Jacob
Maris jeugdprijzen
De Haagse wethouder van Onder-
wUs en Kunstzaken, drs. H. J. Wil-
zen, zal vrijdagmiddag a.s. vyf uur
in het Haags Gemeentemuseum de
prfjzen uitreiken aan de winnaars
van de Jacob Maris jeugdpryzen en
daarna een tentoonstelling openen,
waar een keuze uit de ter mededin
ging ingezonden werken te bezichti
gen zal zijn-
De Jacob Marlsstichting stelt eens
in de drie jaar drie jeugdprijzen be
schikbaar, elk groot f 750, alsmede
drie materiaalprijzen, elk groot f400,
voor werken op het gebied van schil
derkunst, de beeldhouwkunst en de
grafische kunst.
In aanmerking voor de prijzen ko
men diegenen, die op 1 januari 1966
de leeftUd van 28 jaar nog niet
hebben bereikt en woonachtig zyn
in Den Haag of in de randgemeen
ten Wassenaar, Voorschoten, Leid-
schendam, Voorburg, RUswUk, Wate
ringen of Monster.
Dit jaar hebben een kleine 60 ge
gadigden meegedongen naar de prij
zen. De meeste inzendingen golden
het gebied van de schilderkunst.
phrey Gibbs staan. (Engelani
klaarde na de Gemenebesten
tie in Londen, die verleden wa
digde, dat het 't blanke minda
bewind in Rhodesië een laatsi
zou geven, de crisis door ondi
delingen te regelen.)
Premier Smith heeft gisten
klaard in -te stemmen met clrii
besprekingen mits de<ze op reg
niveau worden gehouden. Als
ter voor Gemenebestzaken had
den echter geen enkele zeggei
in de aangelegenheden van
afhankeUjk Rhodesië. HU kon i
optreden als boodschapper
Britse regering. Wilson besloot
teravond tenslotte Smith's voon
den te negeren.
Officiële Britse zegslieden h
verklaard ervan overtuigd te zij
er over de kwestie een machS
is gevoerd binnen de Rhodesisd
geringspartlj, het Rhodesisc'ne
Donderdag en vrijdag zou Smli
tegenover Gibbs hebben vert
bereid te zijn, heel graag i
om de Britse missie
waarden vooraf te ontvangen.
Bowden zei voor zUn vertrek i
hoopte, ln Rhodesië een grooc i
vertegenwoordigers uit alle lage
de bevolking te ontmoeten.
Smith, als een van hen, willen 1
praten dan zou hfj worden c
gen. Van onderhandelingen kor
ter geen sprake zijn. Het ber
Rhodesië is onwettig, i
BURGERLIJKE STA
LEIDEN
Robert, zn van H. Korver e~
de Kraker: Elisabeth Silvia, dr i
P. E. Kaitjill en C. C. de Keizer,
netje, dr van G. van Beelen en
Wit; Johanna Catharina Agnes,4
J. H. C. Kriek en J. W. Wanslnd
net. dr van D. Koper en S. Sd
GETROUWD:
J. P. Seller en E. HuiJ.
OVERLEDEN:
A. A. Vos, 87 laar, wed. van R
dam; C. M. Balkenende, 83 Jaa
n M. van der Voet; W. van
laar, man; J. W. Breedijk, I
a. van J. van Woudenberg:
Jonge, 75 Jaar, wed. van J. J. Ja
MEISJE zoekt
gestoffeerde kamer
met kookgelegenheid bU
voorkeur centrum Leiden in
het weekeinde doorgaans af
wezig.
De Griffier van de Arrondis
sementsrechtbank te 's-Gra-
venhage deelt mede, dat in de
onteigeningsprocedure
de Burgemeester der gemeen
te Leiden eiser, tegen:
SILVION VAN PRAAG,
wonende te Leiden, gedaagde,
het procesverbaal van het
onderzoek met het advies der
deskundigen op 16 september
1966 te zUner griffie is ne-
dergelegd om gedurende 14
dagen ter inzage van partijen
en van derde belanghebben
den te blijven.
'sGravenhage, 16 sept. 1966.
De Griffier,
Mr. J. F. van West de Veer.
Tarief „SLEUTELTJES'
(een woord hoogstens 12 let
ters) BewUsnummers f 0,15
extra. Toezending nummer-
brieven f 0.50 meer.
Sleuteltjes worden behoudens
gebrek aan plaatsruimte da-
gelyks opgenomen.
«Ja! - lekker baas...
vol vlees en lever
(KUSTVAART)
LICHTMATROZEN, 15—18 jaar
MATROZEN o/GAGE 18—22 jaar
min. opleiding: L.O.
Goede promotiekansen en mogelykheden voor
verdere studie voor
STUURMAN K.H.V. en KAPITEIN K.H.V.
KOKS, 18 jaar en ouder
Schriftelyk kan men inlichtingen inwinnen bU:
HET KON. ZEEMANSCOLLEGE
A-Kerkhof 32a, Groningen
Telefoon 05900—27343—27344
ALLE ARBEIDSBUREAUS GEVEN OP ALLE
WERKDAGEN IN DE MORGENUREN DE
NODIGE INLICHTINGEN.
Op ons af fe sluiten opslagferreinteOegs
hebben wU nog ruimte om daarvoor geschikte goeden
open lucht op te slaan. Verhard terrein gelegen a
water en via grote weg bereikbaar.
Inlichtingen: S. A. VAN LEEUWEN N.V.
Intern. Verhuis- en Transportbedrijf
Zoeterwoudseweg 7 - Lelden - Tel. 01710—21356
met onbeperkte mogelUkheden? en ee:. 0~0-m
inkomen van f 7400,— p. j. gedurende het le If
Kunt U vlot met mensen omgaan?
Grote verzekeringsmaatschappy zoekt
Beschikbaar is een vast rayon met behoor# f!
breidingsmogelUkheden.
Directe opname in het pensioenfonds (Premie'
Opleiding door ervaren inspetceur.
Brieven te richten onder nummer 23138 aan het W
dit blad.
