SAMENLEVING VOOR
BREUK IN
CATASTROFALE
WETENSCHAPSPEILERS
Ds. J. Happee luthers
predikant in Leiden
Radicale oplossing
termijn van grootste belang
op korte
iastion?
fj/lSD
lAO 19 SEPTEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
Aftredende rector Universiteit
waarschuwt
i r
j Prol. dr. K. A. H. Htiding,
die gedurende het nieuwe J
t Academische jaar hekleed zal j
a zijn met de waardigheid van
l rector magnificus van de f
f Leidse Universiteit. Hij zal de j
eerste rector magnificus zijn, f
f die gedurende zijn gehele (J
f rectoraat terzijde gestaan zal
J worden door een pro-rector, f
J prof. dr. D. J. Kuenen.
Ondeugdelijke
maatstaf
°1Het is mijn overtuiging, dat een radicale op-
n'et langer kan worden uitgesteld indien
onze nationale samenleving nog voor een
istrofale breuk in haar wetenschappelijke
ers wil behoeden," Aldus prof. dr. J. Dank-
<er in de rede, waarmee hij hedenmiddag in
[Pieterskerk het rectoraat van de Leidse Uni-
liteit overdroeg aan prof. dr. K. A. H. Hid-
In zijn traditionele rede over de lotgeval-
de Universiteit in het afgelopen acade-
he jaar besteedde de aftredende rector grote
aandacht aan de noodzaak, royaal veel meer
middelen dan thans ter beschikking te stellen om
de in tientallen jaren gegroeide achterstand in
outillage en personeelsbezetting van de Univer
siteit in te lopen. Bovendien bepleitte hij nog
maals met klem. incidentele conjuncturele ont
wikkelingen minder invloeden te laten uitoefe
nen bij de budgetbepaling, aangezien daardoor
een noodzakelijke planning op langere termijn denten
onmogelijk wordt.
Ondanks de gunstige principiële
opzet van het „financieel schema"
was dit voor Leiden in zoverre een te
leurstelling dat het niet tegemoet
kwam aan de eisen op het gebied van
de personeelsvoorzieningen. Mede
door toepassing van een onjuiste
maatstaf voor de personeelstoewij-
zing namelijk het aantal ingeschre
ven studenten, wordt voor Le. den de
achterstand in de personeelssterkte
in de komende vier jaar vergroot van
313 tot 670
historie der Universiteit en in het bij
zonder der geneeskundige faculteit,
mogelijk in connectie met het Mu
seum voor de Geschiedenis der Na
tuurwetenschappen en Geneeskunde,
dat nog steeds wacht op compensa
tie voor het verlies aan ruimte, dat
het geleden heeft bij bombardemen
ten in de bezettingstijd.
Bestuur
Binnen de Universiteit werd in het
afgelopen jaar grote aandacht be
steed aan de opbouw van een gedif
ferentieerd en efficiënt bestuursap
paraat. Een uitvloeisel daarvan was
ook de benoeming van oud-rector
Kuenen tot pro-rector. De ornaat
aanvaardde het bestuursplan om de
'crrc zeer ..du-
vechtbaar. dat er geen rekening behartiging van belangen, die een
wordt gehouden met het-voortgezette ^Sdurige belangstelling en zorg ver-
aftredende rector herinnerde
traditie in de aanvang van
Irede aan de verliezen die de
ïersiteit leed door overlijden en
Bieid. Naar aanleiding van het
lek van het enige vrouwelijke
jatslid mej. prof. Siertsema vroeg
[zich ook bij vergelijking met j
universiteiten, met bezorgd-
laf, of de Leidse senaat een zo
ifeministisch bastion is. dat
jwelijke hoogleraren er tenau-
I in kunnen binnen dringen,
'ijdde prof. Dankmeyer waar
de woorden aan het werk van
rste hoofd van de afdeling pers
jorlichting van de Universiteit
Schneider, die Leiden verliet,
lende over voorlichting deelde
fector mede, dat de Dr. van Blan-
teinprijs van de Universiteit
[journalistiek werk op het
i de universiteit op 20 de
ler voor het eerst zal worden
Jeikt-
I de loop van het jaar werden
Kamerleden als de minister
[Onderwijs en Wetenschappen
hjis bezoeken aan de Univesiteit
Tt in contact gebracht met de
utle problemen en noden van we-
jhap en opleiding.
OOI
eSj Verstoorde
3 ontwikkeling
1
aftredende rector sprak in dit
N'C^d over een „verheugende cri-
k ±n ging daarbfj dieper in op het
Msleugende karakter van de moei-
urlden. Dit houdt n.l. de verwach-
iin, dat de crisis een gunstige
zal hebben, dus dat de te
kende factoren het zullen
>n van de steeds krachtiger
:e noodzaak het wetenschap-
onderzoek en dus ook het on-
js op grote schaal te bevorde-
vier eeuwen heeft de moderne
;hap zich in de Europe-
iving als een essentiële ais-
van culturele activiteit ont-
ild. De eerste 200 jaar werden
lerkt door individueel onder
van zuiver-wetenschappe-
aard. Pas in de achttiende eeuw
in resultaten van het onder
voor praktische toepassing in
•king komen. Het gebruik
van deze mogelijkheden was
in het begin van de negen
eeuw nog slechts een privile-
)l[ van betrekkelijk weinigen
ferst langzaam drong het grote
van de toepassing voor het
ihappelijk leven door. Pas in
in van de twintigste eeuw be
let bewustzijn van de onbeperk-
:enis der wetenschappelijke
ikheden algemeen te worden,
onder invloed van ingrfjpen-
iale veranderingen. Deze be
is in de afgelopen vijftig jaar
lurend versneld.
vijftig jaar hebben de meest
chtende gebeurtenissen de
tgang bemoeilijkt. In twee we-
rlogen werden talloze mensen-
verslonden en ging een on-
hoeveelheid waardevol
verloren. Een economische
en een, politieke ontaarding
loos infernale aard lieten aan
einde van de jaren veertig een
derd en uitgeput Europa ach-
zich slechts moeizaam be-
werd van de volledig gemiste
Deze ontwikkelingen deden
in Leiden voor, waarvan
één voorbeeld gaf uit de me-
faculteit.
Schrijnend
voorbeeld
•en vóór de eerste wereldoorlog
«Plannen voor een nieuw Acade-
h Ziekenhuis in Leiden wer-
ontworpen, was daarin opgeno-
de bouw van een psychiatrisch-
rologische kliniek. Enkele jaren
het einde van de eerste mensen-
hting is men met de bouw be-
2 Pen, maar de economische cri-
toet zijn deprimerende bezuini-
J SBgevolgen brak de werkzaam-
en aan het zogenaamde „gebouw
ontijdig af. Twintig jaar ontsier-
het monstrueuze geraamte het
enhuiscomplex. Toen de furie
de nieuwe wereldoorlog was uit
woed besloot men eindelijk bet ge-
te voltooien. Echter was de
mtenood voor andere takken van
j medische wetenschap toen
froot geworden, dat overwegingen
1 urgentie de psychiatrie van de
'ïuwe behuizing is uitsloten.
he» naschol;ngsonderw«js. Het is ,d™gen, aa,n .fjaatele-
sprekers mening een
grootste lacunes in de wet op 't we
tenschappelijk onderwas dat deze ui-
terst belangrijke taak der Instellingen
j niet met nadruk is vastgelegd. Het
1 onderwijs aan afgestudeerden is ze-
j ker niet van minder betekenis dan de
opleiding van studenten. Het gaat
hier enerzijds om de opleiding tot
docent, specialist en wetenschappe
lijk onderzoeker die na hun studie
enige tüd aan de universiteit ver
bonden blijven, en anderzijds om het
nascholingsonderwijs aan oud-alum
ni, die het universitaire miPeu ver
laten hebben doch nochtans de snel- linS van de studieresultaten en de
den die naast de faculteitsdecanen
voor de tijd van vijf jaar zitting heb
ben in de praesidium senatus, terwijl
het in de bedoeling ligt ook de
voortdurende zorg voor een doeltref
fende studentenregistratie aan een
lid van het praesidium op te dragen. I
Registratie
Een goede registratie van studen
ten en hun verrichtingen aan de Uni
versiteit is een categorische voor
waarde voor een betrouwbare bepa-
hun medewerkers een ruimte
lijke voorziening tot stand zal ko
men. dus 75 jaar nadat het besluit
hiertoe was genomen.
Dit voorbeeld illustreert een aan
tal voor de universiteiten hoogst be
langrijke factoren.
In
ezen kwestie
achterstand
Prof. dr. J. Dankmeyer, de afge
treden rector magnificus van de
Leidse Universiteit.
Geen beperking
maar ook geen
alternatief
zodanig noemde prof. Dank
meyer de noodtoestand waarin de
Ar, r>ioofo geneeskundige faculteiten zijn
In de eerste plaats moet beseft K
worden dat vele door de Universi
teit gevraagde voorzieningen niet
berusten op recente verlangens, doch
gezien moeten worden als uitvloeisel
van een onvoorstelbare in de loop
van tientallen jaren ontstane ach
terstand. Voorts moet men zich re
aliseren dat het inhalen van de ach
terstand een dwingende noodzaak is,
niet alleen voor de Universiteit als
centrum van wetenschappelijke
cultuur doch tevens voor het behoud
en de verdere ontwikkeling van on
ze maatschappelijke samehleving
waarin de academisch gevormden
niet meer gemist kunnen worden.
Tenslotte moet er op gewezen worden
dat de Universiteiten in te sterke
mate afhankelijk zijn van inciden
tele conjunctuurschommelingen
waardoor opstelling en uitvoering
van plannen voor lange termijn ern
stig achter blijven, terwijl het beeld
der vereiste voorzieningen voortdu
rend vertroebeld wordt.
Het is het Nederlandse volk dat
zal moeten beslissen of en op welke
wijze het tot de offers bereid zal
zijn om zijn instellingen voor we
tenschappelijk onderwijs op het peil
te brengen, dat voor de ontwikke
ling van onze samenleving in indi
vidueel, nationaal en internationaal
opzicht noodzakelijk is en waardoor
de wetenschappen nog ongelimiteer
de bijdragen tot het welzijn van dit
volk kunnen leveren.
Wanneer waar is, dat de onlangs
voorgenomen bezuiniging op de stu
dietoelagen evenveel oplevert als de
kosten van de bewapening van een
half fregatschip zal gekozen moeten
worden tussen een optimale weten
schappelijke opleiding van onze
jeugd of schietende fregatschepen.
Gebeurt dit niet, dan zijn toenemen
de nood- en conflictsituaties te ver
wachten, waarvan de laatste jaren
ons in versnellende mate een aan
tal voorbeelden te zien hebben ge
geven.
men te verkeren. De beperking van
het aantal toe te laten medische stu
denten werd afgewezen door de Ka
mer. Maar deze afwijzing had ge
paard moeten gaan met een
opdracht aan de regering, onmid
dellijk al die voorzieningen te tref
fen die nodig zijn om de studen
ten een passende opleiding te ga
randeren. Zonder deze opdracht
dreigt het onJtoelaatbare gevaar, dat
de studeten toch nog het slachtof
fer worden van de bestaande ach
terstand en dat de artsenvoorziening
in de toekomst toch achter zal blij
ven bij de eisen van een goede ge
neeskundige verzorging.
Financieel schema
Een ander staatsstuk van groot
belang achtte de aftredende rector
het „financieel schema voor univer
siteiten en hogescholen 1966-W, dat
althans een begin was van de
realisering van planning op langere
termijn dan via de eenjaalijkse be
grotingen. De minister geeft in de
toelichting op het stuk toe, dat tus
sen de beide wereldoorlogen de inves
teringen een dalende tendens te zien
gaven bij belangrijke stijging van
het aantal studenten. De explosieve
vraag naar wetenschappelijk onder
wijs van de laatste jaren is, hoe ver
rassend ook, bepaald niet onvoorspel
baar geweest. Aan het eind van het
afgelopen jaar waren in Leiden 8162
studenten ingeschreven, een aantal
dat de prognose van het Centraal
Plainbureau uit 1960 eerst in het aca
demiejaar 1974-1975 had toege
dacht. De toevloed is derhalve alleen
groter geweest dan verwacht werd,
doch het was bekend dat de vloedgolf
komen sou.
Toch bleef prof. Dankmeyer spre
ken van een „verheugende crisis"
omdat hij er van overtuigd was, dat
onder deze omstandigheden een radi
cale oplossing niet langer kan wor
den uitgesteld.
ontwikkeling van hun wetenschap-
nen moeten blijven volgen. Voor bei
de aspecten van dit onderwijs is
een sterk gedifferentieerd en deskun
dig wetenschappelijk korps on
misbaar.
Aan de Boerhaave-cursussen van
de medische faculteit namen in 1965
niet minder dan 1600 artsen als na-
j scholingscursist deel, doch dit droeg
niet bij tot het personeelsbestand.
Wel werkten aan deze cursus 160
docenten mee. Ditzelfde geldt voor
vele cursussen, symposia, colloquia en
dergelijke. die voor afgestudeer
den worden gehouden.
Teneinde de karige personeelstoe-
wijzing voor de komende vier jaar op
de meest efficiente en billijke wijze
te verdelen werd in onderlinge open
hartige besprekingen een rantsoene
ringsplan opgesteld.
Op losse schroeven
Nauwelijks was dit gebeurd of het
hele financiële schema werd op los
se schroeven geplaatst door medede
lingen van de regering in juni om
trent een beperking der overheidsuit
gaven door invoering van een perso
neelsstop en temporisering van inves-
teringen. Ook door de Academische
i Raad is gewezen op het grote ge-
vaar voor de universiteiten en ho-
gesdholen van deze discont nuï-
I teit in het regeringsbeleid. Voor de
Leidse Universiteit zijn de gevolgen
van de nieuwe maatregelen nog niet
nauwkeurig te overzien.
Dat overigens de regering toch in
ziet. dat een op langere termijn ge
richt beleid ten ene male nood
zakelijk is, blijkt uit de instelling van
de Raad van Advies voor het We
tenschapsbeleid. die reeds 1 septem
ber jJ. met zijn werkzaamheden is
aangevangen.
Prof. Dankmeyer stelde er prijs op
zijn waardering uit te spreken voor i
de toewijding en arbeidsintensiteit,
waarmee onderwijs en onderzoek on-
der de heersende moeilijke omstan-
digheden behartigd worden
Hoewel ook ten aanzien van j
de bouwvoorzieningen het financiële
schema een grotere continuïteit be
tekent, was het toch een teleurstel
ling te moeten concluderen dat
door de beperking in de voor de jaren
1966-1969 in het vooruitzicht gestelde
kapitaalsuitgaven het bouwniveau
niet. onaanzienlijk lager zal komen te j
liggen dan het door grote inspan-
ning van velen in Leiden bereikte,
welke beperking zich in de komende j
jaren ernstig zal doen gevoelen.
Overigens konden in het afgelopen
jaar enkele belangrijke projecten ge
realiseerd worden, waardoor ook weer
andere ruimte vrijkwam voor nood
voorzieningen.
Caecilia - gasthuis
Speciale aandacht vroeg prof.
Dankmeijer voor een zeer apart
bouwprobleem. Hij vroeg zich af of
het Caecllia-gasthuis met de daarin
nog aanwezige Boerhaavezalen niet
na een dringend nodige restauratie j
een uitstekende bestemming zou
kunnen krijgen als centrum van de
factoren die hierop van invloed zijn.
Dit is mede van belang voor het on
derkennen van eventuele tekortko
mingen in het onderwijssysteem. Het
zou spreker overigens niet verbazen
indien zou blijken, dat de meeste fac-
toren, die een succesvolle voortgang
van de studie bemoeilijken, buiten de
zuiver universitaire sfeer liggen
Vooralsnog ontbreekt het echter aan j
de hiervoor noodzakelyke gegevens, i
Na nog op enkele hoogtepunten in
het afgelopen academische jaar te
hebben gewezen, waarbij enkele ex
perimentele bijeenkomsten de aan
dacht vroegen, besloot prof. Dank- j
meyer zijn rede met de overdracht
van het rectoraat aan prof. Hidding.
Opvolger van ds. H. J. A. Haan
Voor de Leidse Evangelisch Lutherse Gemeente was het gisteren
een blijde dag. Na het vertrek van ds. H. J. A. Haan naar Amster
dam nu bijna 1 Yi jaar geleden kon zij in ds. Happee, ge
komen uit Utrecht, haar nieuwe herder en leraar begroeten.
Gebroken henen
Een 21-jarige bromfietsberijdster
kwam gisteravond omstreeks kwart
voor tw laafop de Morspoortbrug in j
botsing met een personenauto. Het j
meisje, een inwoonster van Leiden, i
brak haar rechteronderbeen. De EHD I
bracht haar naar het Academisch
Ziekenhuis.
Tijdens een voetbalwedstrijd, die
zaterdagmiddag op het Leidse Pomo-
naterrein werd gespeeld, brak een
22-jarige speler van „Rijnsburgse
Boys", woonachtig in Valkenburg,
zijn rechteronderbeen. Hij werd door
de E.H.D. naar het Academisch Zie
kenhuis vervoerd.
Een personenauto, toebehorend
aan een zuivelhandelaar uit Den
Haag, is gisteravond in Leiden gesto
len. De wagen, blauw van kleur en
gekentekend BG 9163, stond op het
Stationsplein geparkeerd.
Zoek eerst het
koninkrijk gods
Dit geschiedde gisterochtend in
de geheel bezette Lutherse kerk
aan de Hooglandse Kerkgracht.
Ds. Happee, onder wiens pastorale
zorg ook het studentenwerk komt
te rusten, werd bevestigd door ds.
B. G. te Winkel, luthers predikant
in Gouda.
Onder de velen, die deze bevesti
ging, met daarop aansluitende in-
Ds J. HAPPEE
trede, bijwoonden waren vertegen
woordigers van andere kerken, van
de Chr. Studentenraad, de V.C.S.B.,
zün voorganger ds. Haan, de rector
van de Ned. Zendingshogeschool,,
prof. dr. E. Jansen Schoonhoven en
afgevaardigden van tal van Lutherse
gemeenten. Het gemeentebestuur
werd deze ochtend vertegenwoordigd
door de burgemeester, mr. G. C. van
der Willigen en wethouder P. S.
Harmsen.
Nadat ouderling J. Moeliker in deze
dienst het Evangelie van deze zondag
had gelezen, bevestigde ds. Te Win
kel de nieuwe predikant. Als tekst
voor zijn eerste preek in Leiden had
ds. Happee gekozen Mattheus 6 vers
25 en 33: „Weest niet bezorgd over
uw leven, wat gij eten of drinken
zult. noch over uw lichaam, waar
mede gij het zult kleden. Maar zoek
eerst het Koninkrijk Gods en zijn ge
rechtigheid".
Deze vijftiende zondag na Trinita-
I tis is bijzonder vrolijk en lichtvoetig,
l aldus ds. Happee. Jezus riep dit beeld
1 op in zijn verkondiging. Hij zegt
1 „Ziet naar de vogelen des hemels en
de leliën des velde" maar ook: zie
j naar de mens en naar u zelf.
j Hoe onharmonisch en onzeker is
ons leven. Laten wij echter niet be-
zorgd zijn. Wie draagt niet de span
ning in zich van leven en dood.
Wiens geest vraagt niet tegen alles
ln: wat is er na de dood? Dan is er
de tegenstrijdigheid tussen goed en
kwaad. Ieder mens heeft spanningen.
Is de mens echter gedoemd in
spanningen voort te gaan? Jezus
J zegt: zoek eerst het koninkrijk Gods.
Wie dat doet, krijgt verband in zijn
j leven. Dat koninkrijk moet echter
worden gezocht. Het is een verborgen
en omsluierd rijk, een rijk dat echter
te vinden is, daar waar Gods naam
wordt aangeroepen.
Zoek eerst het Koninkrijk Gods.
Ds. Happee wilde dit als een wacht
woord zien voor de komende week.
Wie naar God zoekt, ontdekt, dat
God al lang naar hem of haar zocht.
Wie God binnen laat in zijn bestaan,
krijgt een visie op leven en dood.
Nadat het Heilig Avondmaal was
gevierd, waarbij ds. Te Winkel en ds.
Happee aan de altaartafel dienden,
sprak ouderling Moeliker, waarne-
I mend voorzitter van de raad der
I Lutherse gemeente, ds. en mevrouw
j Happee toe. Hij memoreerde, dat de
gemeente vijftien maanden vacant is
geweest. Het „gezicht" van deze
Gemeente is reeds door uw voorgan
ger, ds. Haan. bepaald. Zij werd on
der diens leiding een „liturgerende"
gemeente.
Na afloop van de dienst was er
gelegenheid tot een vluchtige ken-
i nismaking met ds. en mevrouw
j Happee.
K. F. de Bree
neemt afscheid
De heer K. F. de Bree neemt bin
nenkort afscheid als voorzitter van
de plaatselijke centrale van het Ne
derlands Katholiek Vakverbond. Ter
gelegenheid van dit afscheid wordt
op woensdagmiddag 28 september
van half vijf tot zes uur een recep
tie gehouden in restaurant Van der
Heüden.
