Nederlandse scheepswerven met
moeten krachten bundelen
plastiek
geen
raad.
kunst
Rapport Commissie Scheepsbouw WGSt
Fiscale faciliteiten
zijn dringend nodig
Expositie van Vlaamse
en Nederlandse kunst
Leids Tooiikunstorkest
heeft een clavecymbel
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
Buitenlandse scheepswerven presteren eigenlijk niets wat ook
L|et door de Nederlandse scheepsbouwers zou kunnen worden
verricht. Betere organisatie, hogere arbeidsproduktiviteit en
vooral ook de financiële steun van de overheid maken evenwel
idat Nederlandse werven geen voordeel hebben getrokken van
de opleving, die er in de wereldscheepsbouw te constateren valt.
Pe bouw van schepen levert ons land verlies op. Bij de grote
Lrerven is dat wel 12% van de omzet. Dit wil zeggen dat voor
Like duizend gulden, die een reder aan een nieuw schip uitgeeft,
door de werf f 1120,moet worden uitgegeven om het te bouwen.
In de scheepsreparaties was de winst gemiddeld slechts 1 van
He omzet. Als gevolg van de grote verliezen konden de werven
(slechts op beperkte schaal concurreren en daardoor daalde het
aandeel van de Nederlandse scheepsbouw in de wereldproduktie
Lteeds meer.
Commissie Nederlandse
ktheepsbouw, welke op instigatie van
Centrale Bond van Scheeps-
meesters door de minister van
tomische Zaken werd geïnstcl-
heeft in verband met de on-
ontwikkeling een uitgebreid
aderzoek ingesteld naar de moge-
cheden tot het voortbestaan van
t Nederlandse scheepsbouw en het
eer tot bloei brengen van de be-
rijfslak. Voor de nationale econo-
heeft de scheepsbouw, hoewel
L»n slinkende betekenis, nog altijd
ilekenis: ca 2.5 pet. van het natio-
1 inkomen, 2 pet. van de werkge-
3 pet. van de export.
Teveel koks in de keuken maken
t de soep niet goed wordt en de
erlandse scheepsbouw kenmerkt
i door teveel koks. want er zijn
liefst 180 scheepswerven, die
elkaar nog niet de produktie
i van een tiende van hetgeen
Japanse werf produceert. Eén
werf bouwt al tweemaal zo-
leel schepen als de 180 bij ons.
Drie groepen
Geen wonder dat de commissie
anleiding ziet tot het doen van vele
lanbevelingen, .welke tot verbetering
pinnen leiden, en dat een van de
i aanbevelingen is tot een gro-
9 bundeling van krachten te ko-
i Volgens de commissie zouden er
e groepen van wei-ven moeten ko-
die elk een eigen taak toebe-
jeeld zouden krijgen.
Eén van de drie zou zich moeten
icialiseren op de seriebouw van
fehepen tussen 50.000 en 200.000 ton
idweight, de tweede dient zich te
|chten op de seriebouw van tankers,
en vrachtschepen klei-
r dan ca. 40.000 ton dw., het der-
i produktiebedrijf zou het maat-
prerk moeten gaan verzorgen: de
van passagiersschepen, spe-
iiale vrachtschepen, oorlogsschepen,
veerboten, het samenstellen
a booreilanden.
Arbeidsklimaat
wlMet grote sP°ed moet worden over-
;aan tot samenwerking tussen alle
'en, die schepen groter dan ca
ton dw. bouwen. De samenwer-
ig zou betrekking moeten hebben
een studie ter verbeteringe van
arbeidsklimaat, op het onderzoek
f verbetering van de werkme-
eHjtJhoden en de outillage, op de moge-
ijkheden op het gebied van research
ontwikkeling, voorts op het ter-
tin van het ontwerpgebied. Zij zou
A een gezamenlijke acquisitiepoli-
ik dienen te omvatten.
Om een structurele reorgani-
Tijdens een nationale demon
Aac ftratie in Djakarta icerd de vlag
i gedragen door het dochtertje van
president Soekarno, Rachmawati.
lij is hier omringd door een ere
wacht, die op de hoofddeksels de
Oaropda-vogel heeft.
I2)i
fct:
van de scheepsbouw mogelijk te
maken is van belang het creëren van
fiscale en andere financiële facili
teiten, bijvoorbeeld door investerings
bijdragen. Seriebouw zou leiden tot
verbetering van het werkklimaat op
de werven.
Zwaar rapport
I Scheepsbouw wordt tot de
I zware industrie gerekend en
wellicht is het daarom dat de
commissie, die belast werd met
j een onderzoek naar de situatie
I op de werven, met een zwaar
I rapport voor de dag komt. Het
I rapport weegt in totaal 4 kilo
I en 1 ons. Het is te zwaar om het I
I per post te verzenden, want de I
I PTT accepteert niet meer dan I
I 4 kilo per briefpakje. De turf
I papier is maar liefst 9,5 cm dik.
I Het geheel omvat 747 pagina's J
I tekst.
Nader overleg
Met de in Nederland geves
tigde aardolie-industrie zal nader
overleg moeten worden gepleegd in
hoeverre, meer dan tot nu toe, op
drachten bjj Nederlandse werven
kunnen worden geplaats. Voor het
verwezenlijken van een scheepsrepa-
ratiebedrijf in Europoort is overleg,
zowel met landelijke als plaatselij
ke autoriteiten, alsook met andere
belanghebbenden dringend nodig.
Op financieel gebied spelen de
fiscale faciliteiten bij de ons be
concurrerende scheepsbouwlanden 'n
niet onbelangrijke rol. Het is van
belang dat uit structurele overwe
gingen de scheepsbouw bij haar stre
ven naar een structuurwijziging ge
steund zou worden door faciliteiten,
welke niet onderdoen voor die in
de concurrende landen.
Ten aanzien van de kredietver
lening ter financiering van scheeps-
bouwopdrachten verkeert Nederland
in een ongunstige positie. Het is niet
te verwachten, dat tot een ingrijpen
wijziging van de structuur van de
bedrijfstak en tot omvangrijke nieu
we investeringen zal worden overge
gaan, indien de concurrentievoor
waarden op dit gebied niet in grote
lijnen worden gelijk getrokken met
die van de voornaamste concurren
ten in het buitenland.
College
Het zal noodzakelijk zijn dat re
gering en georganiseerd bedrijfsle
ven voortgaan in internationaal ver
band te trachten tot afspraken te
komen teneinde concurrentie-verval-
sende maatregelen zoveel moge
lijk tegen te gaan.
De door de commissie bepleite
voorstellen kunnen niet worden ver
wezenlijkt zonder de bereidheid van
alle belanghebbenden om hun mede
werking te verlenen. De medewerking
zou gestimuleerd dienen te worden
door de instelling van een college voor
de scheepsbouw.
Als taken van dit college worden
gezien het behulpzaam zijn bij:
1.) het interne overleg in de bedrijfs
tak en het overleg met de over
heid, vakverenigingen en bedrijfsle
ven buiten de bedrijfstak, om na te
gaan in hoeverre de in het rap
port gedane voorstellen kunnen wor
den verwezenlijkt.,
2.) het op de voet volgen van
ontwikkelingen in de scheepvaart en
scheepsbouw om alle betrokkenen te
kunnen adviseren, welke actie van
hen gevraagd wordt in het licht van
verand er de omstandigheden
3.) het zonodig nemen van initia
tieven op het stuk van internationale
samenwerking.
Het college zou dienen te bestaan
uit een klein aantal, bjj voorkeur
drie, niet direct - belanghebbenden.
Het college voor de scheepsbouw zou
voor een periode van 4 a 5 jaar die- 1
nen te worden ingesteld, in wel
ke periode de voorgestelde structuur
wijzigingen haar beslag zouden die
nen te krügen.
Kolen industrie
in EEG is er
slecht aan toe
De toestand op de kolenmarkt in
de zes landen van de Europese ge
meenschappen is de afgelopen maan
den nog slechter geworden. Dit heeft
het Duitse lid van de Hoge Autori
teit van de Europese gemeenschap
voor Kolen en Staal medegedeeld aan
de commissie voor energie van het
Europese parlement.
Oorzaak zijm niet alleen de struc
turele omstandigheden, maai- ook het
weer en de ontwikkeling van de in
dustrie. die vooral in de Duitse
Bondsrepubliek heeft geleid tot ver
mindering van het kolenverbruik.
Schatte de hoge autoriteit begin
van dit jaar de stijging van de ko-
lenvoorraden voor 1966 op 10 mil
joen ton, thans wordt gerekend op
een extra stijging van de kolenvoor-
raden tegen het einde van dit jaar
tot twaalf miljoen ton. Alleen al het
cokesverbruik voor ruw ijzer zal naar
schatting in 1966 een miljoen ton
lager zijn dan in 1965.
Geschat wordt voorts, dat in 1970
de kolenvoorraden in de „Zes" zullen
verdubbelen om de 20 miljoen ton
te bereiken.
Machinefabriek
in moeilijkheden
(Van onze Zwolse correspondent)
Het voortbestaan van de construc-
tiewerkplaats en machinefabriek J.
Brood N.V. is in gevaar. Het bedrijf
heeft volgens de directeur de heer
J .Brood een welgevulde orderpor
tefeuille, maar verkeert in liquidi
teitsmoeilijkheden. De heer Brood
heeft dit gisteren aan zijn 35 perso
neelsleden meegedeeld.
„Al onze crediteuren willen ons de
tijd geven" zegt de heer Brood. „Maar
een instelling, het gemeenschappelijk
administratiekantoor niet. Als het
G.A.K. zijn vordering, de derde ter
mijn van de jaarlijkse aanslag door
zet komen we in moeilijkheden. Ik
zou een kreupel bedrijf krijgen en
daar pas ik voor". De heer Brood
zegt dat hij in onderhandeling is met
kredietgevers uit scheepvaartkrin
gen, die hem uit de liquiditeitsmoed-
ij kir eden zouden helpen. Die onder
handelingen vergen echter tijd. Da
heer Brood wil door kredietverstrek
kingen zijn bedrijf weer gezond krij
gen.
Deze week in Voorschoten:
In het Cultureel Centrum in Voor
schoten wordt deze week een expo
sitie gehouden, waaraan acht Bel
gische en zeven Voorschotense kun
stenaars hun medewerking verlenen.
In aanwezigheid van de voltalli
ge gemeenteraad van Voorschoten,
afgevaardigden van het gemeente
bestuur van het Belgische Schoten,
besturen van Voorschotense vereni
gingen en onderwijzend personeel van
de scholen, opende burgemeester L.
de Kool deze grote tentoonstelling,
waarin vooral de schilderkunst een
grote plaats inneemt. „De jumelage"
(België) en Voorschoten heeft deze
tentoonstelling tot stand gebracht.
Nadat in juni Voorschotense kun
stenaars deelnamen aan een soort
gelijke tentoonstelling in België, is
het verheugend dat nu ook Voor
schoten kan kennismaken met de
Vlaamse kunstenaars. Alhoewel de
tentoonstellingen over het algemeen
slecht bezocht worden, gaat het ge
meentebestuur van Voorschoten toch
door, deze tentoonstellingen te orga
niseren en het gemeentebestuur ge
looft op de goede weg te zijn. Ook
al zijn we gescheiden door lands
grenzen, we zijn met Schoten ver
bonden door culturele banden, al
dus de burgemeester. De schepen van
ben in de schilder- en beeldhouw
kunst. Ook de Voorschotense kun
stenaar W. Schrofer roemde het
kunstzinnige „groot-Nederland".
De tentoonstelling bestaat voor een
groot deel uit schilderwerken, daar
naast- zijn werken van de Vlaamse
beeldhouwer Cornelissen, verder kan
men de moderne „wandlappen-
kunst" en het pottenbakken bewon
deren. Uit Voorschoten nemen de
volgende Voorschotense kunstenaars
deel: W. Schrofer en zijn echtgenote
Hannie Bal, H. H. Kamerlinck-On-
nes, N_ Gerritsma, mevrouw M. J.
Van Wattingen- van Vlierden, mevr.
J. Muller-Limburg, mevr. A. M. J.
Westgeest-Otto en mevrouw Sirks.
Uit het Belgische Schoten zijn wer
ken van: R. Bettens, H. Cornelis, G.
Landuyt, J. Legrand, R. Vandenbus-
sche, G. van den Keybus
H. Vonek.
Helaas exposeert H. Cornelissen niet
zfjn rellgieuse werken. Hij is voor
al in Vlaanderen bekend als de ver
nieuwer van de religieuse kunst. Ook
ontbreekt de catalogus, welke voor
een dergelijke tentoonstelling vrijwel
onmisbaar is.
Meubelfabriek in
Waddinxveen
Kempkes gaat
weer langer
werken
De arbeidsweek, die bij Kempkes
Meubelfabrieken N.V. (Formule) in
Waddinxveen eind augustus tot 32
uur moest worden bekort, is thans
voor een deel van het bedrijf weer
op de normale 45 uren gebracht.
Voor de overige afdelingen is de
werkweek verlengd tot 40 uur.
Deze voor Formule-meubelen gun
stige ontwikkeling betekent, dat de
destijds aangevraagde vergunning
voor een werkweekverkorting tot 32
uur, slechts voor een deel behoefde
te worden benut.
Beethoven op bet
Prinsjesdagconcert
Onder auspiciën van het Algemeen
Haags Comité zal het jaarlijkse
Prinsjesdagconcert dit jaar op
dinsdag 20 september in de Hout-
rusthal worden gegeven door het Re
sidentie-Orkest-
Willem van Otterloo zal het con
cert dirigeren en Herman Krebbers
zal solistische medewerking verlenen.
Het programma is geheel samenge
steld uit werken van Ludwig van
Beethoven: Ouverture „Leonore" nr.
3. Vioolconcert, Symfonie nr. 7.
dus de Durgemeester. ue scnepen van
Schoten. Baron Van Pottersbergen de f ,/f f| (fOV) IVP I
la Prvftario r\r\ »iin hPllT-t. Cfl.f een I
la Potterie op zijn beurt gaf
uiteenzetting over de plaats Schoten,
dat een kunstenaarsdorp bij uitstek
is. Tot slot van de officiële openings
plechtigheid werd het woord gevoerd
door de Vlaamse beeldhouwer, H. Cor
nelissen, die allereerst bezwaar
maakte tegen het gebruik van het
Franse woord „jumelage" en graag
hiervoor in de plaats wilde zetten
„broederband." De heer Cornelissen
wees erop, dat steeds de „Lage
Landen" Europa onderwezen heb-
Door een belangrijke gift van
het Anjerfonds Zuid-Holland,
en de spontane medewerking
van een groot aantal vrienden
van het orkest, heeft het Toon
kunstorkest Leiden het reeds
lang gewenste clavecymbel kun
nen aanschaffen.
Omdat een groot onderdeel van het
orkestrepertoire uit barokmuziek be
staat, zal het clavecymbel bij de
komende concerten van het orkest
veelvuldig gebruikt kunnen worden.
Eind november zal het Toonkunst-
orkeest het nieuwverworven instru-
Sonsbcek-expositie
druk bezocht
Op de internationale tentoonstel
ling van beeldhouwwerken in Park
Sonsbeek in Arnhem is de 75.000ste
bezoeker geboekt. Dit aanta-l is meer
dan het totaal aantal bezoekers van
de vorige Sonsbeek-expositie. De
75 duizendste bezoeker was de die
renarts G. A. van Exel uit Nijverdal,
die uit handen van de voorzitter van
het stichtingsbestuur, de heer J. A.
de Goeyen, het standaardwerk over
moderne beeldhouwkunst van Her-
bert Read ontving.
De tentoonstelling duurt nog tot
en met 25 september aanstaande.
ment met een feestconccrt in gebruik
nemen. O.a. zal het concert in f voor
clavecymbel een strijkorkest van
Bach gespeeld worden.
Egperanto-beeld
in Leeuwarden
Op 24 september zal in het dr. Za-
menhofpark in Leeuwarden, ge
noemd naar de „ontwerper" van de
wereldtaal Esperanto, een beeld wor
den onthuld dat een uitbeelding wil I 1
zijn van het ideaal van de wereld-
eenheid die met deze synthetische
taal wordt nagestreefd.
Het beeld, ongeveer drie meter
hoog, abstract van vorm en vervaar
digd door de Friese beeldhouwer
Tjeerd Visser, wordt geplaatst op
initiat ief van de Frisa Esperantist a
Rondo in samenwerking met de ge
meente Leeuwarden en enkele parti
culiere fondsen
De Friese afdeling van Esperan
tisten zal de onthulling aangrijpen
om tevens haar 40-jarig bestaan te
vieren, dat eigenlijk pas in het ko
mend najaar een feit zal zijn.
Om de verbondenheid van espe
rantisten over de gehele wereld tot
uiting te brengen is in het park een
pad aangelegd van de ingang naar
het te onthullen monument, be
staande uit natuurstenen uit tiental,
len landen van de wereld.
De Culturele Raad voor Overijssel lanceerde enkele jaren
geleden zijn plan om in het gewest een ..beeldenroute" te
scheppen. Sindsdien zijn, via rechtstreekse bemiddeling van
de raad, twee kunstwerken aangeschaft: in Zwolle prijkt een
afgietsel van Rodin's „Adam" terwijl in Dalfsen een bronzen
plastiek van de Italiaan Mario Negri is gearriveerd. Deze plas
tiek Groot Paar" geheten, werd tijdelijk neergezet in de hal
van het gemeentehuis, maar zal in de toekomst het plein vóór
het gemeentehuis gaan sieren.
„Groot Paar" moet worden beschouwd als een kunstwerk
van internationale betekenis. Het werd door aankoop ver
worven nadat het op een expositie in het Rotterdamse mu
seum Boymans-Van Beuningen was getoond. De hoge kunst
waarde en de daarmee corresponderende koopsom zullen on
getwijfeld aanleiding hébben gegeven de plaats van de plas
tiek langs de geprojecteerde route met zorg te kiezen.
De keuze viel op het dorp Dalfsen en aangenomen mag
worden, dat de culturele raad de gemeente Dalfsen daarmee
een plezier heeft willen doen. Uiteindelijk gebeurt het niet
iedere dag, dat een gemeente met een kunstwerk wordt ver
rast.
Mocht veenwél de culturele raad hebben verwacht, dat zijn
royale gebaar in Dalfsen met gejuich zou zijn beloond, dan
is hij tot dusver in die verwachting bedrogen uitgekomen. Tot
op dit ogenblik namelijk is er in Dalfsen over „Groot Paar"
nog geen goed woord gesproken.
Wel kan worden vastgesteld, dat na de komst van de plas
tiek de moderne kunst zo langzamerhand tot gespreksstof is
geworden. Er wordt geregeld over „Groot Paar" gepraat en
op zichzelf is dat een niet te verwaarlozen winstpunt.
Di de vergaderingen van de Dalfser gemeenteraad is „Groot
Paar" in de verstreken maanden keer op keer ten tonele ge
voerd en bij al die gelegenheden kon worden vastgesteld, dat
het bestuur der gemeente niet bijster in zijn schik is met het
geschenk, dat dankzij de Culturele Raad zo onverwacht vit
de lucht is komen vallen.
Een gegeven paard kijkt men niet in de bek en in dezelfde
lijn doorredenerend: een gegeven beeld dient men niet al te
hardvochtig te beoordelen. Zo ongeveer dacht de Dalfser raad
toen enkele maanden geleden de burgemeester mededeling
deed van het plan van de Culturele Raad om in Dalfsen een
beeld te plaatsen.
„Wat voor beeld"? wilden de raadsleden weten.
„Een bronzen plastiek", antwoordde de burgemeester en hij
liet een plaatje zien uit de Boy mans-catalogus.
De raadsleden haalden de schouders op. „Een modem ding,
waarvan je niet eens kunt zien wat het voorstelt".
„Groot Paar" werd aldus schouderophalend geaccepteerd.
De vroede vaderen van Dalfsen deden er verder het zwijgen
toeVermoedelijk omdat de komst van de moderne kunst
naar Dalfsen niet gepaard zou gaan met het brengen van
een gemeentelijk financieel offer.
Maar ziet: de ietwat onverschillige houding van de Dalfser
raad verdween toen de kunst-aap iets verder uit de mouw
kwam. Voor rekening van de gemeente zou een voetstuk aan
geschaft moeten worden. Bovendien zouden de verzekerings
penningen door de gemeente moeten worden betaald.
„Nee", zei de raad, „laat t beeld maar wegblijven".
Pas na enige aandrang van de burgemeester werd dit
volledige nee veranderd in een gedeeltelijk nee. Het beeld
mocht komen en mocht op een gemeentelijke sokkel worden
neergezet. Maar voor een verzekering tegen diefstal en be
schadiging voelde de raad niets.'
Er is sindsdien weer enige tijd verlopen. De bronzen plastiek
is aangekomen en in de hal van het gemeentehuis opgesteld
Telkenmale als de raad vergadert worden de leden ermee ge
confronteerd en wordt hun gevoel van „moet dat nou in
Dalfsen" versterkt.
Geen wonder, dat Groot Paar" meer dan eens in de be
sprekingen te voorschijn komt in ironische opmerkingen en
vragen.
Toen aan nieuwe wegen namen gegeven moesten worden
iverd uit de raad sarcastisch de naam „Graat Paar"-ioeg voor
gesteld. Toen een nijver ambachtsman ter plaatse het ge
meentebestuur een model van een handgesmede zonnewijzer
aanbood lieten enkele raadsleden duidelijk blijken met dit
geschenk méér in hun schik te zijn dan met de bronzen plas
tiek van de Italiaanse meester Negri.
Wat in de raad wordt gezegd blijft in Dalfsen niet onbe
kend. Dat geldt ook voor de opmerkingen over „Groot Paar".
Zo is langzaam maar zeker „het kunstwerk van internationale
betekenis" in Dalfsen aan de algemene bespotting ten prooi
gevallen.
Binnen niet al te lange tijd zal de bronzen plastiek van
Negri onbeschermd op het plein voor het gemeentehuis staan.
Zal het daar, na alle commentaren, veilig staan? Zal er vol
doende respect voor het kunstwerk worden opgebracht om het
kunstwerk rustig op zijn sokkel te laten rusten?
De tijd zal het antivoord geven. (De tijd ook zal leren of de
Culturele Raad in-zijn begrijpelijk enthousiasme in Dalfsen
niet al te voortvarend is opgetreden. Mogelijk is v&nuit een
ivorentoren-gedachte te simpel gehandeld in de geest van:
..hier heb je een beeld en wees er blij mee". In Dalfsen heeft
het duidelijk aan goede voorlichting ontbroken, ook aan het
gemeentebestuur
Volgens de plannen van de Culturele Raad zullen nog meer
gemeenten in de „beeldenroute" worden opgenomen. Gezien
die ervaringen in Dalfsen lijkt het gewenst in komende ge
vallen juist aan die voorlichting (tevoren) meer aandacht te
besteden. Het moet toch immers de bedoeling zijn, dat de
reeks van kunstwerken in de gemeenten zélf als waardevol
bezit volledig zal worden geaccepteerd. Zo ver is het in Dalf
sen nog niet. En zou nu Dalfsen veel verschillen van andere
gemeenten?red.).
ADVERTENTIE
