pRom
Kasteel Oud Poelgee^
ten vage herinnering aai.
Herman Boerhaaveh
Zomerm iddagdu tje
Kom er ACHT-e?
Herbouwd
Verwoest
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1980
LEIDSCH DAGBLAD
L-D-*fcDA
LEIDEN
~w~~i i >ai
De weg is lang, de zon is heet,
als ik hier eens een dutje deed.
want onder deze paddestoel
is 't vast en zeker lekker koel!''
zo spreekt kabouter Horlepiep
en t duurt niet lang of hij slaapt diep
en in zijn slaap heeft hij plezier,
want daarvoor zorgen deze vier.
Elk fluistert hem een droompje in.
de krekel zegt: ..Ssst. ik begin!"
..Van sjirre. sjirre. sjiep. sjiep.
wat slaapt die slaper vreeslijk diep.
Nu hoog de strijkstok opgetild
en dansen maar. zoveel je wilt.
't is zomer nu. joefaldera.
van hup. twee. drie, joecheisasa!"
De kever, die op zijn gemak
zit op het paddestoelendak
buigt nu voorover en roept luid:
..Zeg ..Horlepiep, hou jij van fruit
Drie paadjes links, naar rechts nog twee,
dan ben je er al, valt dat niet mee?
Daar heeft mejuffrouw Kwak haar kraam,
vol sappig fruit, bosbes en braam,
en 't mooiste is. in deze zaak
betaal je niets en eet maar raak!"
Vandaag weer een versje van
inevrouw Hagtingius-Seger uit
Oegstgeest, die dit speciaal com
poneerde bü bovenstaande teke
ning, gemaakt door de Rotter
damse illustratrice Nans van
Leeuwen.
Het lief heersbeest je komt het lest
en altijd nog is lest het best.
en aan het oor van Horlepiep
die al maar lacht en slaapt zó diep.
daar piept het luid: ..Ik breng geluk,
al zijn je schoenen soms ook stuk,
al is je broek versteld en kaal,
wat hindert dat nu allemaal,
de lucht is blauw, het bos is groen,
en anders heb je niet te doen
dan zien hoe mooi de wereld is.
al zijn je schoenen soms ook stuk.
maak je maar in 't geheel niet druk:
ik breng geluk, ik breng geluk!"
RENNY VAN ROYEN
CA. Hagtingius-Seger)
Over
mensen
en
dingen
bij huis
Zijn brilletje goed vastgezet
zegt nu de wesp: „Hoi, opgelet!
Ik zie niet heel ver hiervandaan
wel twintig bijenkorven staan,
dat ruikt zo zoet, dat ruikt zo zoet.
ha, honing uit de raat smaakt goed.
zeg Horlepiep, dat's wat voor jou.
wordt wakker, man, ga smullen, gauw!"
Kom er ACHT-er
1. bloem meer
2. hengsel van vrouw haar verfpot
3. man zijn gesp
4. glas is gevulder
B. buurvrouw heeft mond
Dit mocht een van de volgende
bezitters, Adam van Lockhorst, niet
weerhouden om op 17 december
1644 het kasteel te verkopen aan
Constantijn Sohier de Vermandois.
De koop scheen echter het misnoe
gen van één van beide partijen te
hebben opgewekt, want het Hof
van Holland moest er aan te pas
komen om op 7 april 1645 het goed
officieel aan de nieuwe koper toe
te wijzen.
6. gordijn buurvrouw is smaller
7. schilderij
Het kasteel Oud Poelgeest te gevestigd. De foto bovenin toont verwoest door Spaanse huurlin-
Oeastaeest, waarin tegenwoordig ons een andere kant van het eens gen werd herbouwd in de tweede
een jeugd- en vormingscentrum is zo machtige slot, dat na te zijn helft van de zeventiende eeuw.
cc» (Foto LD/Holvaet)
Algemeen wordt aangenomen dat
deze Constanten Oud-Poel
geest heeft laten herbouwen. Zijn
schepping zag er slechts op enke-
Kunt u de acht afwijkingen ln de belde bovenstaande tekeniC^
vinden? De Juiste oplossing vindt elders op deze pagin*-ies1
- d
ige
ma:
ELO
i yx t/-...j» Tri„„..r.t0r> onwovo »iif ricin hft. of- kende Leidenaar mr. iFv!:
(IV)
Rechts van de weg van Lei
den naar Warmond staan, een
beetje achteraf, twee stenen
zuilen, die er aan herinneren,
dat hier het gebied van Oud
Poelgeest begint. Langs de
lange oprijlaan komt men op
een voorpleintje, waarachter
de voorgevel van het kasteel
statig oprijst. Verrassender is
echter een wandeling rond het
kasteel. Vooral in de zomer
maanden. als tenminste de zon
wil schijnen, spiegelen de ge
vels zich kleurig in het water
van de vijvers. Toch schreef,
nauwelijks vijftig jaar geleden,
een bekende schrijver over
Nederlandse kastelen dat het
zien van kasteel Oud Poel
geest voor hem een ..ontgoo
cheling" was!
Maar oordeelt U zelf
De naam Poelgeest i6 al heel oud
In de geschiedenis van Holland.
Met zekerheid weten we, dat in
960 de naam al voorkomt in de
lijst met goederen van de Sint
Maartenskerk in Utrecht. Er zyn
schrijvers, die menen te kunnen
aantonen, dat ln deze jaren ook al
sprake moet zijn van een kasteel
Poelgeest. Onmogelijk is dit niet:
het eerste jaartal, dat on6 hierbij
meer zekerheid geeft, is 1252. In
dat jaar wordt Dirk van Poelgeest
genoemd, die leenman en gunste
ling was van de Hollandse graaf
Willem II. Even zeker als we we
ten dat in 1252 het kasteel bestond,
weten we ook dat in 1320 het ge
slacht Poelgeest het huis al weer
had verlaten. Immers, in dat jaar
behoort het kasteel aan het ge
slacht Van Alkemade Hiermee is
dan tevens verklaard waarom Oud
Poelgeest ook wel het huis Alke
made wordt genoemd.
ding „Oud". Hiermee zijn we weer
midden in de geschiedenis van het
geslacht Poelgeest beland. Iedereen
kent uit zijn prille jaren nog wel
het verhaal van Aleida van Poel
geest, het vriendinnetje van graaf
Albert van Beieren. In onze afle
vering over kasteel Duivenvoorde
vertelde ik al, dat zij, samen met
de hofmeester Willem Kuser, in de
nacht van 21 op 22 september 1392
in Den Haag werd vermoord.
Misschien venvacht u nu, dat
aan kasteel Oud Poelgeest het
verhaal verbonden is van een tot
over zijn oren verliefde graaf en
jonkvrouwe Aleida. Helaas, niets
van dit alles! Aleida van Poelgeest
woonde toen al op kasteel Klein
Poelgeest in Koudekerk aan de
Ryn (hierop komen we in een
volgende aflevering uitvoerig terug)
In datzelfde Koudekerk stond in
vroeger jaren het machtige slot
Groot Poelgeest. Op beide huizen
woonden leden van het geslacht
Poelgeest, dat oorspronkelijk op
Oud Poelgeest in Oegstgeest woon
de. Hiermee zyn we tevens geko
men aan de verklaring van de
naam Oud Poelgeest: in 1320 werd
dit kasteel bewoond door Hendrik
van Alkemade en had het oude ge
slacht van Poelgeest zich terugge
trokken op het veel sterkere slot te
Koudekerk dat zy, ter onderschei
ding van het stamhuis Groot Poel
geest noemden. Het oude slot heette
voortaan Oud Poelgeest.
Het geslacht Van Alkemade
woonde tot 1511 op hun Oegst-
geester bezitting. In dat jaar kwam
het huis, door het kinderloos over
ly den van Floris, aan zijn zuster
die gehuwd was met IJsbrand van
ter Coulster. Nadat zo Oud-Poel
geest in handen was gekomen van
dit oude geslacht uit Kennemer-
land, volgen de verschillendeei
genaren elkaar in snel tempo op.
Ook over de naam Poelgeest be
staat een aardige theorie, die heel
best aanspraak kan maken op
juistheid: het kasteel zou gebouwd
zyn op een strook zandgrond te
midden van een watergebied dat
„de Poel" word genoemd. Aange
zien in vroeger tyden zandgrond
veelal werd aangeduid met het
woordje „geest", ligt een zekere
verklaring voor de naam Poelgeest
voor de hand.
Biyft nu nog over de aandui-
le punten anders uit dan het
bouw. dat wy nu kennen. ue
peervormige torens ontbraken en
het toegangshek werd geflankeerd
door twee forse torenachtige ge
bouwtjes.
Toch zag het kasteel er nog pre
cies zo uit, toen de beroemde ge
neeskundige Herman Boerhaave
het op 21 augustus 1724 kocht van
een van de dochters uit het ge
slacht Sohier de Vermandois. De
ze Leidse hoogleraar, die over by-
na heel de toenmaals bekende we
reld vermaardheid genoot, is ei-
geniyk wel de man die Oud Poel
geest heeft gevrywaard voor een
naamloze ondergang. Vooral in de
vorige eeuw was het heel gewoon
te horen spreken over het huis
Boerhaave. als Oud-Poelgeest be
doeld werd. Ook spraken de oude
Leidenaars over „een Boerhaave
om" maken als hun wande
ling langs het kasteel voerde.
In 1738 overleed Hex-man Boer
haave. Hy liet zyn huis na aan
zijn dochter, waal-mee weer een
begin werd gemaakt, met een lan
ge ry eigenaars. In 1835 kwam Oud
Poelgeest in handen van de be
kende Leidenaar mr.
Caspar Luzac, die o.a. lid ï^f,
de Tweede Kamer. Voordati2-i
zac het kasteel echter eé>15
was 't zowel uit- als inwenr^
merkel yk veranderd en hat' 22-
grote lynen het uiteriyk jjupe
dat wy nu kennen. De gx*»urg
aan de voorzyde gedempt, £mc
bouwsels in de beide achft Hc
waren verder opgetrokken|6-3i
zien van een peer-vorntttHj^
ning en inwendig waren taf jjo
ge, maar wel stemmige li Gl
ringen aangebracht. Ook Itatri
torentjes by het inrijhek^™
in de vorige eeuw gesloopt 1 go.
vangen door de huidige E3-4
In de eerste jaren vKt
eeuw stond Oud Poelgeestt'io
zoveelste keer onbewoond. <>n<?
raakte deerlyk in verval. Btjn®
dan ook in deze tyd gewer10
dat een bezoeker kon sprek kg
een „ontgoocheling". Sindf
is het kasteel in bezit van
meente Oegstgeest, die er
mings- en jeugdcentrum t
gevestigd. "V
Het is waar: Oud PoltJ
niet meer het machtige
de Van Poelgeesten het k
Een bezoek is het echter ff"
waard! da?
Jee:
TM vaj
Inmiddels was Oud-Poelgeest,
deerlijk in verval geraakt, ook al
omdat één familie uit de i-eeks van
bezitters, de familie van Hamale,
meestal in het buitenland verbleef.
De zo befaamde „tand des tijds"
vermocht echter niet, evenmin
trouwens als de onverschilligheid
van de eigenaars, het kasteel vol
komen te verwoesten: daar was be
slist méér voor nodig! Ook voor dit
meerdere zorgde de geschiedenis:
de Spanjaarden hadden allang
hun (boze) oog op de stad Leiden
laten vallen Daar de Sleutestad
zich echter niet zo gauw gewon
nen wenste te geven, moesten de
Spaanse huurlingen de tyd zien te
verdrijven. Kasteel Oud Poelgeest
bood hun hiertoe de volle gelegen
heid. Het oude stamslot werd zo
grondig verwoest dat er. op een
paar toren-brokken na, niets meer
van over bleef.
d
