Inca- en
in Peru:
pre - Incacultuur
indrukwekkend
Louis Toebosch: een
creatief improvisator
Dansend op reis
Koortsachtig op
zoek naar resten
Vele Duitse kastelen
staan thans te koop
Els Bolkestein met
conventionele keuze
WOENSDAG 13 JULI 1986
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA T
tier je of die echt is en uit welke
periode en van welke stam. Mijn
twee vaasjes komen beiden uit de
buurt van Trujillo en zijn resp. van
de Mochicastam uit 900 en van het
Chimuvolk uit 1000.
Miljoenen
huaco's
(Door Conrad v. d. Weetering)
gaat naar Lima om er te dansen en hoe dichter je er in de
lu'urt komt, hoe meer geruchten over Inca-resten er tot je door-
Iringen. In Buenos Aires al had iemand me verteld over Machu-
'icchu (zeg: Matsjoe-Pietsjoe) het op 2690 meter hoog in de ber
den liggende Inca-heiligdom met tempels, paleizen en kerkhoven.
f 00 jaar lang was het onbereikbaar voor de Spanjaarden door zijn
i jgging op een steile gladde berg, waardoor het door het oerwoud
werd om in 1911 opnieuw ontdekt en vrijgelegd te
porden.
Men vertelde dat het indrukwek-
Er zijn miljoenen van dit soort
huaco's gevonden. Peru beschouwt
ze als staatseigendom, verbiedt de
uitvoer en tevens het uitgraven er
van. Men zegt dat soms zoekers, die
dan natuurlijk grafschenners en
i dieven heten, ter plaatste worden
j doodgeschoten en andere worden in
gerekend en opgesloten, maar on-
I danks dat gevaar wordt er toch
I enorm veel gegraven.
Een van mjjn collega's is met een
kennis tot 80 km buiten de stad
I naar een Indianendorp geweest waar
hy voor een krats vazen heeft ge
kregen. Met een lange staf prikt men
tot zeven meter diep in de zachte
j grond tot de staf plotseling een
I stukje zonder weerstand
ender zou zijn dan de tempels
80 iriekenland of de Pyramiden van
s (ypte. Ik heb ze niet gezien, want
reis er naar toe kost drie da-
eerst 1000 km met een oud
jiegtuig, dan 114 km met een nog
treintje, dat maar één keer
een dag rijdt en wel 's morgens
eel vroeg om dan laat in de mid-
ag terug te komen.
elkaar waren we zeven dagen
>pet i Lima en wel om er te dansen,
een koorts werden alle dan-
de groep aangetast door een
ieuwgierigheid naar de resten van
oude culturen in de buurt.
Na de eerste dag al, kwam ieder-
thuis met verschillende verha-
De één had een Huaco (een
i) gekocht, een ander het ar-
jgische museum met mum-
nies, maskers, huaco's, 2000 jaar ou-
stoffen en sieraden bezocht, een
der de resten van een geweldige
tad, iemand zag het museum Largo
rera met zijn schatkamer vol gou-
maskers en sieraden en zijn af-
ig voor huaco's met pornogra-
ïe afbeeldingen, of Puruchuco,
geheel gerestaureerde landhuis
een pre-Inca grootgrondbezit-
Na een week hadden we allemaal
i gezien, allemaal een eigen hua-
o gekocht of een eigen idool (een
poppetje)
fantastische architec
ten geweest zijn wat blijkt uit de
resten van een stad als Cajamarquil-
lo, gebouwd uit door de zon gebak
ken steen met tempels, huizen, ge
vangenissen en een markt. Er zijn
geen straten, de stad bestaat dus uit
een hele serie kamers aan elkaar,
want er waren immers geen wagens
en men liep over de brede muren.
De verbindingen tussen de vertrek
ken bestaan uit ovale gaten die zo
klein zijn dat je absoluut moet buk
ken om er doorheen te komen wat
volgens de één uit veiligheidsover
wegingen gedaan werd (iemand die
diep gebukt in zijn eentje binnen
komt is gemakkelijk dood te slaan)
en volgens anderen om de bezoekers
tot een bepaalde nederigheid te
dwingen.
De organisator van het Fes-
tival te Spoleto, waarover giste-
ren uitvoerig bericht werd, Gian- j
carlo Menotti (derde van links
met de zangers André Jonqueres
uit Frankrijk (links), de zangeres
Judith Blegen en de zanger John
Reardon, beiden uit de V.S., na de
grandioze opovering van de opera
„Pelléas et Mélisande" van De
bussy.
Koninklijk bezoek
Holland Festival
standpunt als danser uit, zou ik het
niet beter kunnen schrijven dan:
„Het is gewoon een choreografie".
Talr ijke gegadigden maar
het onderhoud is zwaar
(Van onze correspondent te Bonn)
Een der vestingwerken der Inca s. neden zakt. Dat was dan een vaas. aÜUa,;,UUu,«1a,uU»co»ull6.1u a,
die meestal meteen met twee kleine en mr. Pieter van Vcllenhoven heb- do 't het Bureau voor Monumentenzorg Beieren de
raatjes doorboord is Op de plek ben gisteravond een bezoek gebracht f 17}oet*e 40 sloten en buitenplaatsen van de hand te doen,
Sat m.n gravén (i„ d" nwht we aan de Kon. Schouwburg in Denmaar de k°Pfr* lopen met hard. Van de 15.000 burchten, torens.
eens het vfrbod) en dan vindt men I Haag. waar in het kader van het "ej "i t Bonds'eVUbhekzijn er naar schatting onge-
Iedereen in Lima weet je wel iets I meestal behalve een In rtjKer. of kader van het Holland Fertival de veer ™00 b™°°Pd: ^rvele particulieren zijn niet meer m staat
te vertellen over de oude culturen en minder rijke stoffen gewikkelde Paul Taylor Dance Compagny cp- os^n voor het onderhoud op te brengen. De prijzen voor een
als je een juaco op de kop hebt kun- i mummie, een aantal vazen en ande- i trad. Het bezcek was niet i
nen tikken dan vertelt de hotelpor- re voorwerpen bij elkaar. ren aangekondigd.
Zomerorgelconcert Pieterskerk
gegarand rrd „echt" kasteel lopen uiteen van 40.000 tot 50.000 mark,
maar deze bedragen staan in nog geen enkele verhouding tot de ton
nen die nodig zijn om de meestal verwaarloosde bouwwerken weer
wat op te lappen en ze behoorlijk op peil te houden. De conservator
van het Beierse Bureau voor Monumentenzorg meent dat 600.000 tot
anderhalf miljoen mark nodig zijn voor de eerste voorzieningen. Zelf
kan het buren weinig doen, want haar jaarlijkse budget bedraagt
niet
dan 3 miljoen mark.
de kasteelheer
in de buurt
ligt daar het tussen 1684
bouwde slot „Seehcf", omgeven door
anderhalfmlljoen vierkante meter-
Zinvol
Gauw grijpt een improvisator
de Passacoglia-vorm met in de bo
venbouw dikwijls toccata-achtige op
vullende effecten. Toebosch volbracht
dit boeiend en in een uitstekende
houding, al had het hem opgegeven
Peruchuco, het gerestau- thema, dat zeer levensvatbare
reerde landhuis van een pre-Inca bouwstoffen bevatte en zich
leende voor de aanvankelijke ostinate
K. en O. deed er goed aan Leiden ook te laten kennismaken met
de eminente Bredase organist Louis Toebosch, een groot man met
kijk op registraties. Hij waagde het, te besluiten met een improvi
satie. Voor het neerschrijven van een compositie is kunstwerk de
eis. De compositie rijpt vooraf in de geest. Een beslagen improvi
sator moet produceren uit in zijn geest voorradige muziekpatronen,
maar zal meestal niet verder kunnen komen dan tot vakbeheersing
gevoed uit concentratievermogen. Deze factoren zijn bij Toebosch
sterk.
grootgrondbezitter, kon je echt
hoe fantastisch men toen wel
bouwde. In dat huis heeft ieder
hoekje, ieder gangetje, ieder trapje
een bedoeling. Er is nergens iets te
toen in wilde discussies gewikkeld I veel en alles sluit zodanig in elkaar,
nt er is nog veel onzekers over j dat je voortdurend als je er doorheen
oorsprong van de Inca-cultuur en loopt voor een nieuwe verrassing
hadden niet allemaal onze infor- i staat, een vaas, een cactus, een
ties uit dezelfde bron. Er bestaan j muurkleed of een orgineel gecon-
eel verschillende meningen over, strueerd bamboedak. Ik had er wel
ik persoonlijk beslist niet voor aan het fotograferen willen blijven,
waarheid in kan staan, het werd Dit huis zou minstens iedere archi-
J ook
verteld.
Stokoud
Het eerste wat ik bezocht was de
tempel van de zon ge
ld Pachacamac, 33 km buiten
temidden van totaal dorre
6MJiandheuvels. Het meest indrukwek
kende daarvan vond ik de fantasti
sche ligging zodat men vanaf het
f®dank van de vesting het hele land
d<: en de zee kon overzien. Daar er in
!n iZuid- Amerika in de tijd van de
ujfeca's geen paarden waren en men
rmt^t w'el ook niet kende, had men
fa in de vesting altijd minstens twee
ïïinur tijd om zich voor te bereiden
®P het gevecht vanaf het moment
dat er in de verte een vijand gesig-
T^naleerd werd.
De Inca's waren de Koningen,
voortgekomen rond het jaar 1000 uit
«en bijzonder intelligente familie
rulWaarin door inteelt de organisatori-
p,J fche kwaliteiten tot het uiterst wa-
5 n|ïen ontwikkeld.
Fantastisch
Huanacaure ontstond in de buurt
,v*n Cuco in de lie eeuw.
Maar de werkelijke culturen be
stonden allang voor die tijd. We we-
kn er iets van doordat de pre- Inca
volken (verschillende Indianenstam
men dus) hun doden in pre-natale
houding opgevouwen en verpakt in
boeken met vazen en gebruiksvoor
werpen begroeven. Ze kenden geen
schrift, maar de afbeeldingen op de
vazen vertelden veel over hun ge
woontes en belangen- Er zijn afbeel
den van muzikanten, dieren, ope-
tect moeten
schuifelende gang pregnanter
mogen uitkomen. Aan doorstromende
vlotheid en technische gaafheid man
keerde niets. Dat creatief vermogen
niet ontbreekt, leek vaststaand
Daarvan was al. eohter veel per
soonlijker, getuigenis gegeven in Toe
bosch eigen Postludium super „Ite,
Missa est II", waarvan vooraf (door
hem zelf?) de slotmelodie van de ce
lebrant gezongen werd. Hier ontstond
een hymnisch juichende verwerking
met gebruik van een gematigd mo
derne akkoordiek, meespelender dan
de verwerking van het „Ite, missa
est XI" van Anton Heiller, die zich,
minder doorzichtig in de aankle
ding, hoewel spiritueel en thematisch
geprononceerd binnen engere
grenzen hield.
De moderne groep bevatte nog de
naam van Hermann Schroder met 'n
koraalfantasie „O heiligste Dreifal-
tigheit" frisse, spontane, naar hoge
regionen opgestegen muziek, niet
zonder beeldende kracht, gekleurd
naar oude kerktoonsoorten, contra-
puntisch knap. maar zich weinig on
derscheidend van werk van tijdge-
De concertgever begon met een
meesterlijke Ricercare van Sweelinck,
een staal van diens speels vernuft in
de vormvinding. Hoe primitief in de
middelen, onmiddellijk né Sweelinck
vertolkt, deed daarna de meer dan
een eeuw oudere Obrecht aan. Van
hem liet Toebosch twee sierlijke ju
weeltjes horen (Als al de werelt en
Ic draghe), simpele vertelseltjes bij
na, in het laatste met de klank van
een portatief in de echo-werking. De
in alles fijnzinnige organist regis
treerde dienovereenkomstig, zacht
van toon als de instrumenten van
destijds.
Medewerking verleende de sopraan
Els Bolkestein, wier liederen in het
geheel niet in dit zo waardeerbare
orgelprogramma pasten. Het werd
„Er weidet" uit Handels Messias
(waarom niet in het oorspronkelijke
Engels?), het Alleluja uit Mozart's
motet „Exsultate" en daartussen een
zang uit de Es dur Lltanei van Mo
zart Nogal conventioneel van keuze.
Het zingen van deze sopraan met een
gedegen techniek is alleszins te res
pecteren, de stem is goed geëgali
seerd, bezit draagkracht en, afgezien
van lichte uitschietertjes in de hoog
te, finesse in de lijnvoering. Maar dit
type stem zal voordeliger uitkomen
in de opera dan in een kerkconcert.
Miljoenenbedragen complex wordt op 5 miljoen mark
geschat. Het grondpatroon van het
slot is een vierkant met vier mn/»h-
Het aantrekkelijke aanbod vindt tige hoektorens. Op het ogenblik telt
spe op het ogenblik seehof 80 grote en kletae vertrek-
"a"'veraadmdged0eltelillC "ntraal WOTden
Een van de grotere zalen bevat een
schilderijenverzameling van de
Bambergse meester Bayerlein. Het
zijn merendeels portreten van de
gasten van het huis, onder wie
Frederik de Grote. Tot de landerijen
behoren vier karpervijvers, en een
200.000 vierkante meter groot park
met oude bomen. Tegen het midden
van de 18de eeuw bereikte de glorie
van „Seehof" zijn hoogtepunt Een
van de eigenaren liet 7 kilometer
waterleiding aanleggen voor de
kunstmatige watervallen en water-
spelen.
Ook in de buurt van Bamberg staat
het „Fischerhofschlöschen". De hui
dige eigenaar heeft de strijd tegen
de onderhoudskosten opgegeven. Het
slotje stamt uit de 18de eeuw.
Rond 50 sloten in de Bonds
republiek zijn door hotelonderne
mers gekocht. De gasten vinden hier
veelal zorgvuldig bewaarde ridder-
romantiek terug- en een opzienba
rende verzameling antiek.
„Meneer de graaf'
Op de Marksburg bij Braunbach
heeft de „Duitse Burchtenver
eniging" zijn zetel. Jaarlijks komen
er zo'n 300 brieven binnen van
kooplustigen, die in het tijdschrift
van de Vereniging „Burchten en slo
ten" hebben kunnen lezen, hoe de
'makrt ervoor staat. Een bijkomstige
aantrekkelijkheid van het slotbezit
is voor vele kopers dat zij voortaan
met „meneer de graaf" worden aan
gesproken. Want dat ook de klad in
de adel gekomen zou zijn en de ei
genaar van het slot een welgestelde
bezinepomphouder is, of slechts een
„burgerlijk" burchtenmaniak in bo
nus, wil er bij de omwonende bevol
king nog niet altijd in
Els Bolkestein en Louis Toe
bosch tijdens het concert in de
Pieterskerk.
Concert Rijnsburg
Dirk Schoneveld
in Maranatliakerk
Voorbeeld van Inca-cultuur
Voor een klein publiek concerteer
de gisteren Dirk Schoneveld in de
Maranathakerk te Rijnsburg op zijn
eigen" orgel. Zijn romantische in- Handels Bes-dur concert was de
Hrri ,m,°n verwon- organlst heel goed a.v... De A1
oul"l.W!^.C"Ld".,hll..Sr.Tam_m„.e.r ><*ri bleven in klank en tempo exact.
De „Dodenmars" van Guiimant is
op zichzelf rustige tempo nog
schommelingen vertoonde.
Het Choral „Nun komm, der Hei
den Heiland" kreeg daarentegen een
mooie, gevoelig gekleurde en be
zonken weergave.
De beroemde Toccata en fuga van
J.S. Bach, ofschoon niet in een tè
virtuoos tempo, dat wij van vele so
listen kennen gespeeld, vertoonde
geen noemenswaardige schoonheids
foutjes. Stellig een aannemelijk voor
dracht.
ditmaal niet zo veel blijken
Slechts één werk (Guiimant) was
er een voorbeeld van, en natuurlijk
zijn improvisatie aan het slot over
Psalm 84.
Schoneveld opende met twee ko
ralen van de nog in leven zijnde
Micheelsen. Mogelijk
kolfje naar Schonevelds hand
kennelijk geliefd bij het gehoor. Hy
kent zijn orgel tot in de finesses.
Zodoende klonk dit stuk indrukwek
kend. Tot slot speelde de organist
een gevoelige inleiding op Psalm 84,
d°°r het koraal. Al mag het
doorzichtiger registratie de structuur gehoor dan niet talrijk geweest zijn
van de omspelingen nog verduide- e ^ndacht. waal-mee geluisterd
lykt werd bewees de waardering, waarop
ilggD deze kerk recht
aandacht,
werd bewees de
- fuga van d^torBanlst vi
Dietrich Buxtehude waren evenmin j
duidelijk, doch ditmaal doordat het
Praeludium
Muziekweek
Gaudeamus
De Internationale muziekweek van
de Stichting Gaudeamus zal dit jaar
van 26 september tot 3 oktober wor
den gehouden. De week wordt ge
opend met een concert door de „So-
cieta cameristica Italiana" in het
Amsterdams Concertgebouw. Naast
enkele concerten in radio- en t.v.-
studio's staan concerten in Utrecht
op het programma, resp. verzorgd
door het Noordelijk Filharmonisch
Orkest onder leiding van Charles de
Wolff en het Omroepkoor onder lei
ding van Anton Krelage.
Keulse kroon
terug
Niet ver van de plaats in de Keul
se Dom, waar de beroemde „Milanese
madonna met kind" staat, heeft men
gisteren de kroon teruggevonden, die
het hoofd van Jezus sierde en die
onlangs gestolen was.
Een jongeman was de binnenge
komen en had op een bank in een
zijbeuk een pakje neergelegd.
Toen buitenlandse toeristen
naar hem toegingen, nam hij de be
nen. In het pakje zat de kro0n.
De „Milanese madonna met kind"
is een kunstwerk uit de 14de eeuw.
