OSKER
e 'grote ziener
ri
Eenzijdige
voorstelling
ter gedaan. Daarbij heb ik het op
treden van de heer Gosker steeds
zoveel mogelijk genegeerd. Een en
kele maal zag ik mij echter door
een of meer der aanwezigen ver
plicht, mijn mening over zijn op
treden te zeggen. In het kort komt
het hier op neer, dat ik een des
kundige bestrijding van het charla
tan-isme op het gebied der z.g. hel
derziendheid ten zeerste toejuich.
Wie mijn geschriften kent weet dat
ik reeds tientallen jaren geleden de
bedrieglijke praktijken van zekere,
zich (ten onrechte) paragnosten noe
mende personen aan de kaak heb
gesteld. Verschillende personen die
mijn publikaties kennen en getuige
zijn geweest van het optreden van
de heer Gosker hebben het vermoe
den geurt, dat hij in deze wel iets
van mij geleerd heeft. Zo b.v. over
het gebruik van de zwarte blind
doek door toneeltelepaten.
De bestrijding van het charlatan is
me door de heer Gosker is echter
niet deskundig maar uitermate dilet
tantisch. Daarbij komt dan nog dat
hij ach op een aantal punten aan
misleiding en zeer eenzijdige voor
stelling van zaken schuldig maakt.
Nemen wij als voorbeeld het ge
val Wim Slee wienö vermissing op
11 april 1963 op het politiebureau te
Voorburg werd gemeld. De heer G.
D. H. van Woudenberg (tn die dagen
inspecteur van politie te Voorburg
thans inspecteur te Soest) heeft
- bet Algemeen Politie
blad van 27-6-1964 uitvoerig bericht
over de juiste gegevens die de pa
ragnost Croiset (die voor dergelij
ke consulten nimmer een beloning
vraagt) in zijn tegenwoordigheid aan
de ouders van het vermiste kind ver
strekte. ,,De heer Croiset", aldus in
specteur Van Woudenberg, heeft hef
in deze zaak, zonder dat hem onzer
zijds maar een geringe aanwijzing
was gegeven, voor de volle 100% goed
gehad".
Inspecteur Van Woudenberg is ze
ker niet de enige politieman die in
de loop der jaren over zijn gunstige
ervaringen met bona fide paragnos
ten heeft bericht. De heer Gosker
kan niet ontkennen dat hem dit be
kend is. Dit neemt niet weg dat hij
op zijn lezingen het doet voorkomen
of er nog nooit een paragnost ls ge
weest wiens gegevens van enige
praktische waarde waren.
Er dient hierbij opgemerkt te wor
den dat het er voor de parapsycho
loog niet om gaat of zekere gege
vens, door paragnosten verstrekt,
van praktische waarde zijn. De para
psychologie, als zijtak van de empi
rische psychologie, stelt zich aller
eerst tot taak het onderzoek naar
het voorkomen en het wezen van de
pa ragnostisc he verschijnselen. Zij
tracht wetmatigheden op te sporen
en de structuur te bestuderen van
de personen, bij wie deze verschijn
selen zich op een boven de norm ge
legen wijze openbaren. Zij toont ook
aan dat aan deze verschijnselen ver
mogens van algemeen-menselijke
aard ten grondslag liggen en elk
mens derhalve in beginsel van na
ture pairagnost is. Dit laatste echter
op een geheel andere wijze dan de
heer Gosker in zijn lezing zegt.
Wij kunnen hier een parallel trek
ken met het vermogen om te dich
ten dat mede een vermogen van al
gemeen-menselijke aard is. Ook hier
bestaan tussen de mensen onderling
graduele verschillen. Men denke hier
slechts aan de rijmelaar en de dich
ter. Van Eeden stelde, als Cornells
Paradijs, in zijn bundel Gras
sprietjes de rijmelaars of prul
dichters aan de kaak en leerde ons
deze wel te onderscheiden van de
echte diohters. Gosker schenkt slechts
aandacht aan allerlei ongure figu
ren en doet het daarbij voorkomen
als zouden de woorden paragnost en
zwendelaar synoniemen zijn. Een
ieder die bekend is met hetgeen in
universitaire parapsychologische
centra in Europa (Rusland incluis)
en de Verenigde Staten met betrek
king tot de paragnosie werd vastge
steld zal het met mij eens zijn dat
hij aldus doende zich schuldig
maakt aan een grove misleiding van
zijn publiek. Zo hebben ook verschil
lende verenigingen, diie zich na Gos-
kers optreden met ontstemming tot
mij wendden, dit optreden beoor
deeld. Men voelde zich door deze ten
dentieuze en ondeskundige voorlich
ting bij de neus genomen.
De heer Gosker gebruikt vaak het
woord toevallig. Wij vragen ons af
of hij zich wel bezonnen heeft op de
betekenis van dit woord. Het moet
hem toch bekend zijn dat de moder
ne statistiek ons mogelijkheden biedt
nauwkeurig toevalskansen te bere
kenen en dat deze berekeningen bij
het hedendaags parapsychologisch
onderzoek een zeer belangrijke roi
spelen.
De in mijn bezit zijnde poÜÖSte
verklaringen inzake geslaagde con
sulten berusten, volgens de heer Gos
ker, op toevalstreffers. Een ieder
die ook maar iets van kansbereke
ning afweet kan slechts met een
schouderophalen op een dergelijke
bewering reageren.
Ik vlei mij niet met de hoop dat
dit commentaar de heer Gosker tot
bezinning zal leiden. Maar mogelijk
zijn er op het Departement van Bin
nenlandse Zaken personen die tot
de heer Gosker het verzoek zullen
richten, zijn lezingen in het vervolg
zo in te kleden dat deze meer in
overeenstemming zijn met de eisen
welke zijn beroep aan hem stelt.
PROF. DR. W. H. C. TENHAEFF.
zaak Carrie Hofman in Eindhoven, Wim-
pie Slee uit Voorburg of Keesje Wal-
laard uit Den Haag. In al deze geval
len hebben de paragnosten ernaast ge
grepen of trokken zij conclusies die een
ieder met een groot combinatievermo
gen ook zou kunnen klaarspelen. Een an
dere uitwas van de paragnosie is het
feit dat vele zieners zich begeven op de
rand van geneeskunst. „Het-is allemaal
suggestie of bedrog. Ik ken een para
gnost die een villa bijeen heeft gekeken
met het voorspellen van het geslacht
van een baby. De truc is zo doortrapt
dat iedere derderangs goochelaar zich er
diep voor zou schamen. De aanstaande
moeder komt op bezoek, zij wil ao
graag weten of zij een zoon of een
dochter zal krijgen. De „ziener" zegt
nadat hij met veel poespas aan de weet
is gekomen wat zij graag wil hebben,
bij voorbeeld een zoon, dat haar wens in
vervulling zal gaan.
Verheugd over de blijde tijding be
taalt mevrouw honderd gulden. Ais de
nieuwe baby geboren is en het blijkt
mderdaad een zoon te zijn, dan is er
geen vuiltje aan de lucht. Blijkt de zie
ner mis gegokt te hebben en komt de
nieuwe moeder reclameren, als ze nog
zin heeft te reclameren, dan begint mijn
heer de paragnost sterk op haar ge
moed te werken... Bent u niet de me
vrouw die toen en toen een beetje op
gewonden was. Mevrouw zegt in negen
van de tien gevallen „ja**... En had u
toan niet graag een zoon willen heb
ben? Mevrouw knikt bevestigend. Wel
mevrouw, in uw toestand was het on
verantwoord u de werkelijkheid mede
te delen kijkt u maar in mijn agenda,
achter uw naam staat dochter. Me
vrouw gaat twijfelen en geeft zich ge
wonnen.
Die schurk plaatst achter de naam in
zijn agenda altijd het tegenovergestel
de van wat hij bij bet consult heeft
gezegd. Heeft hij goed gegokt dan is
de zaak o.k., is hij fout geweest dan
kan hij altijd zijn agenda te voorschijn
halen om zijn geldjk te bewijzen. Hon
derden mensen zijn er op deze wijze in
gevlogen".
De rustige betoogtrant van inspecteur
Gosker wordt fel als hij praat over de
goedgelovigheid die de Nederlander be
zit ten opzichte van paragnosten. „Als
het om een onsje ham of een half pond
kaas gaat dan let hij nauwkeurig op
of hij niet bestolen wordt, maar wan
neer een stelletje charlatans jaar in
'Paragnost' Gosker ondergaat emoties
jaar uit iedereen bedriegt dan wordt er
nauwelijks over gesproken. In dit ver
band wijst hij op zijn t.v. optreden en
kele jaren geleden. In vrijwel alle
dagbladen en programmabladen stond
aangekondigd dat de bekende paragnos
ten Gosker en Urkas op het scherm
zouden verschijnen. Men slikte dat zon
der meer. Niemand informeerde wie dan
wel die „bekende" paragnosten zouden
zijn. (Urkas is vriend-goochelaar waar
mee inspecteur Gosker regelmatig op
treedt). Je staat er versteld van hoe
goedgelovig de mensen zijn.
Inspecteur Gosker twijfelt of hij met
zijn kruistocht de mensen er van kan
weerhouden hun heil brij de paragnosten
te zoeken.
„Vooral in de grote steden loopt men
gemakkelijk naar de paragnosten. Een
buitenlandse naam, stel je voor zeg dat
je Jansen of Werkman heet, een beetje
dure buurt, en je bent er. De klanten
lopen je deur plat. De mensen zien de
paragnosten niet als een geintje van de
kermis maar als een geestelijke leids
man. En dat maakt de zaak zo tra
gisch".
Volgens inspecteur Gosker kan ieder
een paragnost zijn. „Je moet een beetje
weten te combineren, beschikken over
wat kennis m de psychologie en goed
kunnen onthouden. Je sleept er maar
een brug, een hoge hoed en een toren
bij als symbolen en je bent er. Na
tuurlijk moet je ervoor zorgen dat wat
je zegt acceptabel is.
Steun voor zijn kritische instelling
put inspecteur Gosker uit de kringen
van paragnosten. ,,Als men zelf in ge
schriften waarschuwt voor misbruik van
paragnostische gaven dan is dat voor
mij voldoende aanleiding om achter
dochtig te zijn. Vaak wordt de waarde
van de paragnosie nog sterk overtrok
ken door een succesje dat geboekt is.
Als ik in negen van tien gevallen een
bedorven broodje in een snackbar heb
gekregen dan ga ik er niet meer heen.
Het risico is mij te groot. Maar als een
paragnost negen van de tien keer mis
grijpt dan wordt de ene keer dat hij
toevallig raak was landelijk geaccep
teerd als een groot succes. Dan wist
mijnheer de paragnost het weer zo
goed. Maar de negen keer dat hij er
naast was vergeet men al te gemakke
lijk".
9, DOOR SIG. W. WOLF
jv
van handeling: een rokerige
met een podium dat gevat
verschoten velours gordijn.
Wassenaarse poli tie-agen-
met echtgenotes,
vriendinnen etc. etc. etc.,
de lippen van rustig geba-
donker kostuum gestoken Am-
Gosker. (Een
middelbare leeftijd fluistert
tot haar grijzende buurvrouw:
inderdaad net zo veel glamour
kinderuurtje op de teevee),
een oefening in gedachtencon-
kondigt Gosker met zijn so-
aan. Nadat drie personen uit
voorwerpen hebben op-
hij de voorwerpen op in
en omgekeerde volgorde. De
perplex en applaudisseert,
paragnostische happening van
Gosker is pas aan het begin.
politie-inspecteur uit
zou zijn profiel
op wervings-adver-
een dame, die haar
bijt van de zenuwen. En-
later spuit hij enkele
haar leven de zaal in. Fijn-
ak hij ia, met oog voor het
hij: Weest u maar niet bang,
bijzonderheden onthullen
zich gekwetst voelt". Op
zijn slachtoffer naar haar
een schoen van haar voe-
De stoeipartij van inspec-
aangekondigd met
in de praktijk" duurt
■r*. Aan zijn helderziende
geen einde te komen. Van
schetst hij op heel
de vrijetijdsbesteding van
vuurduivel gedurende de afge-
Igen. „Ik zie u in een auto zit-
eten en de botjes op het dash-
iaatsen" (hilariteit in de zaal
einde). Ten slotte jaagt inspec-
iisker de verbaasde blusser het
Irood op de kaken: „Foei, foei,
pwktkt u toch aan". Als de zaai
iggy és van de mystieke zweep-
;en« nog slechts apatisch reageert
rjpecteur Gosker met zijn gena-
INog nooit bent u in uw leven in
m tijd beduveld als nu. Alles
vanavond heeft gezien was be-
het begin tot bet eind.
Twee dagen later zitten wij in het
Arnhemse hoofdbureau van politie te
genover Johannes Wiillem Gosker, chef
van de verkeersafdeling, in zijn vrije
tijd kruisvaarder tegen de mystieke
wereld van paragnosten, helderzienden
en aanverwante beroepsgenoten. Zijn
met zilveren tressen, sterren, ballen en
- knopen opgetuigd uniform is in schril
le tegenstelling met de wijze waarop
hij de emoties rond de paragnosie in
Nederland tegemoet treedt: helder,
recht op de man af.
„Van de zich noemende paragnosten
bestaat 95 procent uit psychopaten,
charlatans en notoire bedriegers. Voor
de vijf procent die overblijft durf ik
mijn hand niet in het vuur te steken.
Er zijn natuurlijk wel mensen die over
paragnostische gaven beschikken, maar
ze moeten hun gaven niet misbruiken
en er een commercieel zaakje van ma
ken". Vijftien jaar geleden heeft de
vijftigjarige palitie-dmspeoteur de oorlog
verklaard aan alle paragnosten. „Het
was de periode dat er veel onzeker
heid bestond over vermissingen. Een
kennis kwam naar mij toe en ver
telde dat zij van het Rode Kruis be
richt had ontvangen dat haar zoon in
een Duits concentratiekamp was over
leden. Ze kon zich moeilijk met deze
gedachten verzoenen en bleef hop>en dat
de mededeling van het Rode Kruis op
foutieve gegevens berustte. Toevallig
trad bier in Arnhem op de zich parag
nost noemende Peter Hurkos. Met veel
tam-tam had hij aangekondigd tijdens
een openbare voorstelling inlichtingen
te verschaffen over verdwenen perso
nen.
De kennis van mij ging naar Hurkos
en overhandigde hem een foto van haar
zoon. Aohter de foto stonden de gege
vens over haar zoon en tevens de da
tum en plaats waar hij het laatst was
gezien. Hurkos zat op het podium, liet
zich blinddoeken, tastte de foto af en
las de gegevens voor die achter de fo
to stonden. Hij deelde mee dat haar
zoon nog leefde in een Russisch con
centratiekamp en dat ze binnenkort be
richt zou ontvangen. Na de voorstel
ling hield hij spreekuur en daar kon
mevrouw nog nadere inlichtingen krij
gen. De kennis van mij ging naar hem
toe, betaalde vijftig gulden en ver
dween. ALles kwam, behalve het be
richt natuurlijk. Na enige tijd trad de
man weer in Arnhem op. Ik ging
er met een vriend, die amateurgooche
laar is, heen. Het grapje met de blind
doek kende ik. Ik liet mijn vrouw een
zwarte zak maken met een rijgkoord.
Toen Hurkos weer een van zijn stunts
wilde uitvoeren liep ik naar voren en
zei dat als hij inderdaad helderziende
is dan maar de door mij vervaardig
de zak over zijn hoofd moest halen.
Voor een volle zaal kon hij moeilijk
weigeren. Ik deed de zak over zijn
hoofd en bond het koord om zijn strot
De man zakte van ellende in elkaar,
zijn „emoties" lieten hem natuurlijk
in de steek. Het experiment lezen
van tekst op een schoolbord, dreig
de volkomen in de soep te lopen. Be
vend van angst vroeg hij mijn hulp.
En toen deed ik iets wat sommige men
sen mij kwalijk hebben genomen. Ik
beet Hurkos toe: „Ik wil je helpen,
maar dit is je laatste voorstelling in de
ze stad en in dit land, maak dat je weg
komt." Nou en toen smeerde hij hem
naar het buitenland. Vanaf dit moment
was het voor mij bekeken."
Genadeloos ontleedt inspecteur Gosker
PROF. TENHAEFF:
Aan prof. dr. W. H. C.
Teahaeff, hoogleraar in de pa
rapsychologie aan de Rijksuni
versiteit te Utrecht en direc
teur-beheerder van het Para
psychologische Instituut te
Utrecht hebben wij om com
mentaar gevraagd over de
i kruistocht van inspecteur Gos-
imsa ker tegen de paragnosie. Prof.
a atf Tenhaeff schrijft:
■pn Van de zijde van de Redactie van
jvll <Je Haagsche Courant is mij ge-
keil' vraagd enkele kanttekeningen te
plaatsen bij het interview met de
,esp! heer Gosker. Ik vraag mij af of ik
hiermede niet te veel eer bewijs
a aan het optreden van de heer Gos-
n y ker. dat door mij reeds geruime tijd
geleden gehekeld werd.
Q Mijn eerste contacten met de heer
/if Gosker dateren van 1958. Hij nodig-
de mij toen uit op een bijeenkomst
^ht 16 tornen waarop, volgens zijn zeg-
'c gen, geen pers aanwezig zou zijn.
IJ Toen ik de zaal binnentrad bleek de
heer Gosker zich in deze aan mis-
i leiding te hebben schuldig gemaakt.
-r De belangstellende lezer zij hier ver-
00 (i Wezen naar een artikel van mijn
ien. hand verschenen op pag. 1 e.v. van
de 28ste jrg. (1960) van het Tijd
schrift voor Parapsychologie.
Sinds deze ontmoeting (november
1958, Arnhem) hebben de heer Gos
ker en ik nog enige malen contact
gehad. Mijnerzijds had dit contact
geen ander doel dan de heer Gos
ker te wijzen op de opzettelijke mis
leiding waaraan hij zich bij herha
ling schuldig maakt. Goskers mis
leiding bestaat allereerst hierin
dat hij zijn optreden aankondigt on
der de titel Parapsychologie in de
praktijk. Bij een van onze gesprek
ken deelde de heer Gosker mij me
de dat hij erkende, dat deze titel
misleidend was. „Maar", zo voegde
te veel eer
hij hier aan toe, „als rk een ande
re titel kies (meer overeenkomstig
de inhoud van mijn optreden) trek
ik minder publiek".
Het misleidende optreden van de
heer Gosker, waarbij hij het voor
doet komen als zouden vrijwel alle
paragnosten zwendelaars zijn, heeft
er toe geleid dat een aantal vereni
gingen, die zich door het optreden
van de heer Gosker en zijn compag
non „bekocht" gevoelden mij uitno
digden om het verstoorde evenwicht
te herstellen.
Vanzelfsprekend kon ik op al die
uitnodigingen niet ingaan. Waar ik
dit wenselijk achtte heb ik dat ech-
ParagnostGos
ker tast tijdens een
van zijn experimenten
enkele voorwerpen af.
Enkele ogenblikken
later zal hij de volg
orde opnoemen waar
in het slachtoffer de
voorwerpen in haar
gedachten heeft ge
rangschikt.
enkele praktijk-ervaringen van parag
nosten, wijd en zijd in den lande be
kend. De gevallen zijn stuk voor stuk
voorbeelden die aantonen op welke wij
ze helderzienden sollen met en profite
ren van mensen die in angst leven,
mensen die de wanhoop nabij zijn, men
sen die het mogelijke van het onmoge
lijke verwachten en zich murw laten
praten door individuen wier reputatie
zeer twijfelachtig is.
Een globale lijst van inspecteur Gosker:
emigraties die wonden afgeraden of aan
bevolen louter op speculatieve grond, hu
welijken die bedreigd zijn, carrières die
afgebroken worden. „Het is een koud
kunstje bij een wantrouwige echtgenote
verwarring te stichten. Je vraagt om
een foto van de echtgenoot, strijkt er
me* de handen overheen en insinueert
in de trant van zegt een dame met
blond haar u wat. De wantrouwige
echtgenote raakt in paniek, op dat mo
ment douw je door. je onttrekt haar
allerlei intieme gegevens, voor een han
dige jongen is dat een koud kunstje.
een paar vage adviezen en de zaak ik
bekeken. Binnen een paar minuten ben
je vijftig gulden rijker en de patiënt
een illusie armer. Een goed huwelijk is
in een handomdraai veranderd Én ©en
ruïne van ellende."
Inspecteur Gosker haalt vijf plakboeken
te voorschijn waarin hij nauwkeurig al
lo gevallen van vermissing waarbij
paragnosten te hulp zijn geroepen, heeft
verzameld. „In vijfennegentig procent
van de consulten is gebleken dat de „zie
ner" of de grootste onzin uitkraamde of
in andere woorden reeds bekende fei
ten naar voren haalde. Je leest vaak in
de kranten dat mijnheer Zus of Zo is ge
raadpleegd. Maar nooit staat erbij dat
hij succes heeft gehad. Noem maar op:
