Leiden mag
de jaarlijkse
trots zijn op
,Hohe Messe'
Peter Schats Labyrint
maakte weinig indruk
Een te lang durende
.kermis der kunsten
Omdat de
Isomat-Rapid helemaal automatisch is!
NAVO-taptoe
in Arnhem
kunst
kcXleiöoscQQp
Ereplaats in het
Holland Festival
GLYZE
RONA
na het zonnebad
VRIJDAG 24 JUNI 1966
LEIDSCH DAGBLAD
Meesterlijke directie van Maderna
Advertentie
I Speciale berichtgeving)
Peter Schat, geestelijke vader van ..Labyrint"een soort opera,
een ..totaal theater" volgens de ambitieuze doelstelling, is er in ge
slaagd voor al diegenen, die deze wereldpremière bijwoonden, de
sfeer van een doolhof met zijn verwarringuitzichtloosheid, onze
kerheid en ondoordringbaar warnet van wegen, althans visueel en
auditief op te roepen. Of hij hiermee ook artistiek zijn avantgardis-
tisch doel bereikt heeft, is een vraag, die niet ronduit met ..ja" be
antwoord kan worden.
Daarvoor is bij hem de hang naar
bizarre originaliteit wellicht te op
dringerig geweest en heeft hy zich
te zeer laten verleiden tot spectacu
laire effecten, zoals bovengenoemde.
De combinatie van opera, toneelspel,
dans, film, elektronische muziek, or
kestrale klanken en beeldende kunst
heeft een te kaleidoscopisch gevolg
gehad om voor „totaal theater"
waarvan de aanduiding „totaal" toch
een soort binding aangeeft, te kun
nen doorgaan.
I Eerder zou men de presentatie een
„kermis der kunsten" kunnen noe
men, waarbij het aan de bezoeker
overgelaten werd aan welk kraampje
of in welke draaimolen hij zijn ge
luk wilde beproeven. Wellicht zijn er
enkelen geweest, die gisteravond met
de armen vol prijzen huiswaarts
keerden. Wat ons betreft, wij behoor
den niet tot deze uitverkorenen.
Er is vóór de première met tal van
grote en moeilijke woorden ge
schermd, zoals meer-demensionaliteit
.monologue interieur", absurd-natu
ralistisch abstraherende intensive
ring, polyinterpretabiliteit, omorfe-
tijd e.a. Tot een verduidelijking van
het gegeven droegen deze niet bij.
Of was dit juist de bedoeling bij dit
Labyrint?
Een houvast: de vrouw
Toch was er een houvast, in de
vorm van de „vrouw", die tegelijker
tijd in drie verschillende gedaanten
verscheen: de vrouw Noema in de
mythologiscne voorstelling van „De
paradijsvogels", als een soort opera
op Latijnse tekst gebracht, de vrouw
Beauty Kitt als reël wezen, in een
toneelstuk geïntroduceerd en de
vrouw als abstracte naaktfiguur zon
der erotische bindingen, in filmbeel
den vastgelegd.
De vrouw Noema, godin van de
Paradijsvogel, onverzettelijk strijd
ster in de mythe van de door hon
gersnood geteisterde stad Taboe
waarvan de kinderen naar de bergen
gestuurd worden om zorgenaamd ten
offer gebracht te worden aan de pa
radijsvogel, maar in werkelijkheid
gedoemd zijn de hongersnood te ster
ven, is de hoofdfiguur in een con
ceptie, welke enigszins aan een opera
doet denken.
Zij werd voorgesteld door de alt
zangeres Sophia van Santé en ge
flankeerd door de tenor Chris Reu-
mer in de rol van de vader van
Irad. in wiens brein het idee van de
eredienst aan de paradijsvogel ge
boren werd, en door de bas Ad Hoog-
huys als Irad, het jongetje, dat de
dans ontsprongen is en in de ber
gen een nieuw volk gesticht heeft,
maai- later vermoord wordt door de
broer van Noema.
Donkere muziek
De muziek, die Peter Schat bij dit
gegeven geschreven heeft, bleek won
derlijk donker gekleurd. Dit kwam
hoofdzakelijk door het opvallende ge
bruik van basinstrumenten, gesteund
door uitgebreid slagwerk.
Door het tegenover elkaar plaat
sen van een groot orkest en een
klein ensemble heeft hij op een mo
derne manier de wisselwerking nage
streefd tussen tutti en concertino. De
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!
VERBAZING
1 N acht merrie-achtige stel- 1
H lages midden in de zaal, met g
1 kranten beplakte décors, een
g koor op de publieke tribune, g
g dansers en danseressen, die g
1 als grijze slangen over de 1
balustrades kronkelen en g
1 het de bezoekers lastig ma- g
g ken. Langs de rijen hollen- g
g de toneelspelers, boksende g
I verlopen, stempelde hem tot een
meester van formaat. Een meesle-
pende allure kon hij de muziek niet
i geven, maar dat was niet zijn schuld. 1
I Het geheel duurde ook veel en veel
te lang.
j Bij de vervaardiging van de elek-
I tronische banden is Peter Schat uit-
I gegaan van de menselijke stem, wel- j
ke hij tal van mutaties heeft la
ten ondergaan, van zuchten, steunen
en snuiven tot hysterisch gillen en
schreeuwen. Dit soort klankvormin-
gen zijn reeds zo vaak gebruikt, dat I
ze weinig indruk meer maakten, zoals j
trouwens de gehele partituur weinig I
indruk maakte en al gauw tot ver-
veling aanleiding werd.
Te weinig spanning
Toneel, film en dans hebben „La
byrint" evenmin de spanning mee
kunnen geven die een voorstelling
van drie uur nodig heeft. Daarvoor
zijn de toppen van intensiteit te ge
ring, speelde alles zich te veel op
het zelfde emotionele niveau af.
Waarom kan iedereen nu perfect fotograferen
U stelt de afstand in
en verder doet de camera
a-l-l-e-s. Er kan niets
mislukken - U kunt zó i
afdrukken. Zodoende
kuntU alle aandacht
besteden aan het
onderwerp. Dat maakt
fotograferen fijner...
dat maakt Uw foto's
mooier en interessanter.
GEVAERT-AGFA
Gisteravond is de eerste uitvoering
ig dienst doettouwklimmers in 1
H de nok van het gebouw. Dit M
1 waren enkele van de taf ere- 1
len. die zich gisteravond in 1
.Labyrint" voor de j
M ogen van een verbaasd pu- g
1 bliek afspeelden.
nooit ontwikkelde en ook weinig bin
ding had met het voorafgaande. Dit
werkte het kaleidoscopische karak
ter in de hand.
Ook de koorfragmenten stonden
los van het gebeuren en hadden
daardoor een te geringe zeggings
kracht. De vele, onderling niet veel
verschillende klankflarden, bleken
slechts een zwakke illustratie van het
ingewikkelde gegeven. Terwijl de pa
rodieën op bekende opera-aria's een
te goedkoop effect hadden om van
enige betekenis te kunnen zyn.
Het was voor dirigent Bruno Ma
derna geen gemakkelijke taak het
gehele apparaat zangers het koor
van de Nederlandse Opera, het
Utrechts Symfonie Orkest en solis
ten in de hand te houden. Dat hij
er in slaagde alles feilloos te laten
De toneelfragmenten van Lod&tvijk
de Boer hadden van dit drietal, het
meeste relief. Hij verstrekte Ank van
der Moer, Marja Kok Ko van Dyk,
Henk van UI sen en Ton Lensink al
thans de middelen te acteren. Zo
werd de scene waarin Ko van Dijk
als Vulka n Fiber door zyn tegen-
standers wordt aangevallen en zelfs gegeven van de negende NAVO-tap-
jg negers, een dirigent, die zelf j tussen het orkest nog wordt achter toe in Arnhem, die t.m. 2 juli duurt
I ZO nu en dan als slaqwerkec I dat echt?r niet "<,rd eestcund door de en wordt deelgenomen door
«- omringende kunstvormen
Amerika, dat met drie korpsen is
Cheonegraaf Koert Stuyf heeft i 4
aanzienlijk sterker werk afgeleverd I v«tcgen„oord.ed. Belg.r. Canada,
dan deze bijdrage aan Labyrint. Ook I Engeland, Frankrijk en Nederland.
nu weer toonde hij zyn gevoel voor Een groep motorrijders van de
1 theater Carré in Amsterdam 1 effect- E11«n Edinoff schreed op stelt- 1 Koninklijke Marechaussee opende Fennël zal een programma worden
,-•/ i schoenen door het publiek, leden van rennei zaï een piogramma women
tijdens de wereldpremiere zijn gezelschap „eigentijdse dans" 1 ditmaal het door duizenden toe- uitgevoerd, waarvoor wordt gekozen
schuiven op hun buik over de vloer schouwers bijgewoonde schouwspel uit werken van J. S. Bach, Couperin- toekenning van de prijs voor de beste
van de speelruimte, maar de moge- j weer ingeleid door een korps van J jï nn
lijkheden van de vernuftige touw- musici en vlaggendragers der 15
constructie in de koepel van Carré V.„A
benutte h« bijvoorbeeld nergens uit. ^VO-landen. Aan de f.nale deden
De filmfragmenten van Albert See- I traditiegetrouw alle deelnemers ca.
len, die voor een goed deel beston- i 600 man mee.
den uit vrij starre beelden van vrou-
■oegdenNa afloop van de ca. twee uur
Nationaal Jeugdorkest
der V.S. naar ons land
Het Nationaal Jeugdorkest van de
Ver. Staten zal op zijn tournee door
Europa voor het eerst in ons land
een concert geven: op 1 juli in het
tweede vrijzinnig christelijk lyceum
in Den Haag.
De 70 leden van dit symfonie
orkest zijn geselecteerd uit leerlingen
van High Schools en universiteiten
uit geheel Amerika. Het orkest heeft
in Europa een bekende klank, maar
was nog niet in ons land.
Onder leiding van dr.. Frederick
Nederlandse wandkleden
in Londen
partituur bleek op sommige momen
ten een sterke dramatische geladen
heid te bezitten, welke zich echter J welyke tors en ledematen,
De Ascher Award, internationale
kunstprijs voor wandkleden in Lon
den, heeft als Nederlandse bijdragen
een inzending van werk van de vol
gende kunstenaars: Madja van Dam
iAmsterdam». Petronelle Geraedts
Buys Cs-Hertogenbosch), Krijn Gie-
zen (Noordwyk aan Zee), Loes van
der Horst—Wenckebach Amster
dam», Betty HubersScheuffler
(Bergen N.-H.), Loeki Besemer «Bre
da» en Anna Verschuure (Rotter
dam!. De Nederlandse Kunststichting
heeft zich belast met de organisatie
an deze Nederlandse inzending. Na
oekenning van de prijs voor de beste
Milhaud, Haydn, Strauss. Wagner. I inzending in juni zal de collectie op
Bloch, Barber. Gershwin-Bennet. j verschillende plaatsen in Engeland
Berlioz, Anderson en Griffes. gedurende een jaar worden getoond.
aan de totaalindruk niets toe. Wel durende show vond een ontvangst j
eisten ze de aandacht op, voorna- I ten stadhuize plaats door het Arn- j
melyk omdat ze op twee gigantische hemse gemeentebestuur,
schermen werden geprojecteerd. De gala.uit»oering wordt dinsdag I
I 28 juni gegeven.
Waard bleken ze die niet.
Traditie verheffend voortgezet
•fc Tijdens de uitvoering van
Bachs ..Hohe Messe" in de Pie
terskerk in het kader van het
..Holland Festival". Links de so
listen Yi-Kwei Sze (bas),
Alexander Young (tenor). Aaf-
je Fleynis (alt) en Nelly van der
Spek (sopraan).
Alle facetten van Bachs muzikaal genie rijzen op. wanneer daar
in de Pieterskerk, ademloos beluisterd door duizenden» volgens
jarenlange traditie zijn ,.Hohe Messe" door de grandioze ruimte
klinkt.
Een jaarlijkse pelgrimstocht tijdens het ..Holland Festival", een
uitvoering door Aribo's ..Toonkunstkoor", welke zich in de stroom
van manifestaties een welverdiende en hooggeroemde reputatie
heeft verworven.
In een eindeloos vloeiende stroom van verwonderlijk schone mu
zikale fragmenten, waarin zowel eerbied voor de contrapuntische
structuur als voor de geschonken ontroering mag heersen, heeft
deze Bach op aangrijpende wijze zijn diep geloof beleden en er
anderen deelachtig van gemaakt.
De rykdom aan verscheidenheid, i weet Aribo zijn koor in gaafheid op
aan dieptastende contrastwerkingen, te stuwen naar de noodzakelijke so-
van verstilling naar jubel, van be-nore kracht, waarnaast hij het ook
zinnig naar aanbidding en smeking, weet in te tomen tot de fijnzinnigste
vormt een palet van schier onein-1 pianissimi. De tenoren hebben het
dige rijkdom. Daarvan vervuld, keert af en toe nog moeilijk. Men bedenke
men huiswaarts, in het besef, dat j echter, dat speciaal aan hen ont-
bij uitstek in deze tijd. waarin destollende eisen gesteld worden. De
verscheurdheid in een volk weer in bassen vormen een formidabele
menig opzicht hoog is opgelaaid, steun, ondanks het feit. dat hun
juist de woorden van het slotkoor, aantal ons geringer lijkt dan vroeger,
het „Dona nobis pacem" („Geef ons Aribo betoonde zich ook ditmaal
vrede") van grote geestelijke beteke- een dirigent van groot formaat, die
nis zijn. bouwt naar grote climaxen. Hij
Zo herhaaldelijk hebben wij de on- J z'c^ volledig met de partituur
uibputtelijke rijkdommen aan waar-1 vertrouwd gemaakt, is er diep in
den van deze meesterlijke „verzamel- |*door gedrongen. Vooral ook geeste
partituur" omschreven, dat het ons j waarvan het ..Symbolum Nice-
niet nodig lijkt daar nogmaals uit-1 num dat in dit opzicht een toets-
gebreid op in te gaan.
Een opeenstapeling van in hoofd
zaak abstracte muziek, welke eerst
aan het eind, in de slot-aria van de
alt, het Agnus Dei" een subjectieve
expressie vindt, voornaam en met
innige devotie gezongen door Aafje
Heynis, die hier haar rust terugrond,
nadat daarvóór een dikwijls onbe
steen vormt, getuigde. Mocht hier
het eerste Credo nog wat lichtelijk
geforceerd aandoen, het tweede was
geladen van een indringende overtui
gingskracht.
Wat het orkest betreft leden
van het Concertgebouworkest met
een aanvoerder als de „superieure
violist Herman Krebbers, kan Aribo
Te Katwijk Zee:
Orgelconcerten
in Nieuwe Kerk
De jaarlijkse orgelconcerten in de
Nieuwe Kerk te Katwijk Zee zullen
a.s. dinsdagavond een aanvang ne
men. Er is een keuze gedaan uit de
meest bekende Nederlandse organis
ten: Feike Asma, Fiet van Egmond,
de plaatselijke organist van de Trium-
fatorkerk Jan Welmers, die onlangs
in een improvisatiewedstrijd te Bols-
ward „De zilveren noot" gewonnen
heeft.
Nieuw is verder de beschikbaar
stelling van een programmaboekje
voor het gehele seizoen, dat voor een
gering bedrag (kostprijs» wordt aan
geboden. In dit boekje zyn naast bij
zonderheden, de cispositie van het
orgel aangegeven en het meest be
langrijke de programma's van de
concerten voor het gehele seizoen.
Het programma voor 1966 ziet er als.
volgt uit: dinsdag 28 juni: Feike
Asma; dinsdag 5 juli: Feike Asma;
dinsdag 12 juli: Jan Welmers; dins-
dag 19 juli; Feike Asma; dinsdag
26 juli: Piet van Egmond; dinsdag
2 aug.: Piet van Egmond; dinsdag
9 aug.: Feike Asma; dinsdag 16 aug.:
Feike Asma.
Geluid- en beeldarehief
van het Toneelmuseum
De Stichting geluid- en beeld
archief van het Toneelmuseum in
Amsterdam, in juni 1965 opgericht, is
thans in staat het sousterrain van
het Toneelmuseum volledig voor haar
doel geschikt te maken. Onder meer
zullen in deze ruimte enige luister-
cabines en een kleine projcctieruimle
•orden ondergebracht, waarin ge-
interesseerden kennis kunnen nemen
geluidsbanden en films. In okto
ber zal de officiële opening plaats
vinden.
Tot directeur is de heer L. S. Hoef
nagels benoemd.
In het komende seizoen zal op
bescheiden schaal begonnen worden
met registratie van de belangrijkste
theaterevenementen. Wat voor op-
het meest in aanmerking komt
zal worden bepaald door een artistie
ke keuzecommissie, bestaande uit de
dramaturgen Anty Westerling en
Wilbert Bank, de criticus drs. Daniel
de Lange, de toneelhistoricus prof.
dr. H. H. J de Leeuwe en de regis
seur Henk Rigters.
Een andere keuzecommissie be
staande uit mevrouw T. Hazelhoff
Brans en de heren Stefan Felsenthal,
Jan Willem Hofstra. H. J. Oolbek-
kink en Dick van Putten, zal onder
zoeken welke dramatische produk-
ties van radio en televisie voor het
archief gecopieerd zullen moeten
worden. Beide commissies worden
geadviseerd voor ballet door mevrouw
Nel Roos. voor cabaret door Wlm lbo
en voor technische aspecten door W.
Kallee.
grijpelijk hinderlijk vibreren haar verzekerd zijn van een onwrikbaar
overigens waardige zang geschaadbegeleidingsapparaat, dat voor
bfld- absolute samenwerking zorg draagt.
Ook de andere solisten, de reine en j Herman Krebbers was vanzelfspre-
steeds rijpere sopraan Nelly van der kend ook 'n z«n obligaatpartijen van
Spek, de aanvankelijk ietwat bekne- I de hooKsle orde. Voor solisten moet
pen zingende Engelse tenor Alexan- een verrukking zijn hem als su-
der Young, die in het „Benedictus" bhem partner naast zich te hebben,
echter de ver-dragende resonans
verkreeg, welke in zulke ruimte een
volstrekte eis is en speciaal de Chi
nese bas Y'i-Kwei Sze, die elke ope
ra-allure had afgelegd en zich sty-
listisch verantwoord met zyn rijk ge-
Trouwens: ook de andere instru
mentale solisten droegen in hun on
gemeen moeilijke partijen by tot het
bereiken van het hoge niveau, dat
deze avond kenmerkte en dat er ze-
schakeerd materiaal tot het Beheel ker toe aaJ hebben btigedragen, dat
harmonisch „ist aan te passen de Leldse ■Hohe Messe" een ere-
droesen in sterke mate bij tot de Plaals m hct Holland Festival" kan
verheffende indruk, die deze uitvoe- blijven innemen. Tenslotte hulde aan
ring wederom in overvloedige mate jde organist, Albert de
heeft geschonken. Vooral ook de door Klerk, d.e van zijn ..hoge zitplaats de
de Corno da Caccia omspeelde aria 1 eenheid superieur wist ta bewaren'
„Quoniam", wist hij voortreffelijk te „et opnieuw een avond va
realiseren: geen germ ge opgaaf m |nkeer
waaraan talloze stadgenoten
vorband met de u.terst lage ligging. maJr ook ïa„ bujten 2i»h heb
Dan het koor. ben gelaafd en die getuigde van d<
Aribo heeft het jarenlang naar zijn daadkracht van Aribo en van al de
Advertentie
toilkj
inzichten geïnstrueerd en hij
1 volledig in geslaagd, er een feilloos
homogeen en gedisciplineerd ensem
ble van te maken.
In een opeenvolging van tedere en
machtige passages, met als geweldige
bekroningen het „Sanctus" en
„Osanna", waarin alles opstijgt tot
één verheerlijking van Gods heilig
heid en waarin de juiching. de jubel heid aa
en de lofprijzing niet tot een einde werkten,
schijnen te komen, met elders de Leiden mag
smartelijke klacht en de verzinning
genen, die wederom tezamen waren
gc'.omen, om Bachs' onvergankelijke
meesterwerk naar menselijk vermo
gen alle eer te bewyzen, die het door
de eeuwen heen verdient.
De wijdingsvolle sfeer, die alle voor
enige uren hoog tot het „boventijde-
lyke" uit tilde, was er.
En daarvoor past grote dankbaar-
allen, die daartoe mede-
verzachtend, en verkoelend
Glyzerona Milk verzacht zonnebrand,
voedt, versterkt de huid en voorkomt
vervellen!
trots op zjjn!
