Lunar Orbiter" verkent
andingsterrein op maan
SPORT
In juli lancering
VS - maan-satelliet
i /tel ?rte
eietett
KIELER
WOCHE
Overtuigende zege van
Barones Specer K
Training TT begonnen
Peruaan zaait schrik
op circuit van Assen
IERDAG 23 JUNI 1966
LEIDSCH DAGBLAD
(Van onze redacteur ruimtevaart)
Na het grote succes van de Surveyor I, die de eerste Amerikaan-
poging tot een zachte landing op de maan op 2 juni j.l. tot een
Lf van technische precisie maakte, hebben de Amerikanen weer
at meer hoop gekregen dat hun zeer vertraagd ,,van de grond ge-
I )men" programma van verkenningen voor de landing van de
rste ruimtevaarders op de maan in een vlotter tempo zal verlopen
an in de laatste jaren het geval is geweest.
Men verwacht nu dan ook veel van de twee lanceringen, die
maand zullen plaats vinden in het kader van dit ver-
I omen<
I pin'
„jgsprogramma
Fin de tweede helft van juli moet een tweede, nog ambitieuzere
urveyor worden gelanceerd. Maar voordien hoopt men de eerste
inar Orbiter naar de maan te kunnen sturen. Dit ruimtevaartuig
oet om de maan gaan draaien en daarmee de eerste Amerikaanse
ian-kunstmaan worden. De lancering zal vermoedelijk op 12 of
juli geschieden .Een volgende gunstige periode voor de lance-
is 20, 21 of 22 juli.
ÏEEN PRIMEUR
WEL EERSTE
O-SATELLIET
Russen lanceerden reeds op 31
t de Loena X, die enkele dagen
als eerste ruimtevaartuig ln een
i om de maan kwam en van
uit vele wetenschappelijke ge-
t naar de aarde seinde welke
Rusland evenwel nog niet ge-
i zijn afgezien van enkele
algemene conclusies.
Als de
„bloem der natie"
slaagt.,.
geef haar of hem dan, behalve
«ndere, ook een fijn, royaal
iket bloemen. Rozen of anjers
(oorbeeld, Ook bij de jeugd spreekt
«mentaal recht tot het hartl
De eerste Lunar Orbiter zal dus
geen primeur zyn. Het ruimtevaar
tuig zal echter veel meer kunnen
presteren dan de Loena X, zoals ook
de Surveyor I veel meer presteerde
dan de Loena IX die op 3 februari
J.l. de primeur van een zachte lan
ding op de maan oogstte. Onder meer
moet de Lunar Orbiter vele foto's
van het maanoppervlak ln een vrij
smalle strook langs de maanequator
maken. De Loena X, die in een baan
om de maan kwam, had geen came
ra's aan boord).
Een vergelijking van deze Loena's
en de eerste Surveyor en Orbiter
toont karakteristieke verschillen tus
sen de Russische en Amerikaanse
prestaties in de ruimte: de Russen
plegen spectaculaire primeurs te
oogsten, de Amerikanen lopen daar
schijnbaar op korte afstand achter
aan maar met technisch meer vol
maakte en veelzljdiger, en weten
schappelijk veel vruchtbaarder ex
perimenten.
De Lunar Orbiter, die ongeveer 370
kg weegt en met een Atlas-Agena-D-
raket wordt gelanceerd, Is primair
uitgerust als ruimtelijke televisie
camera, die de landingsterreinen voor
toekomstige maanreizigers moet on
derzoeken. Slechts als (belangrijke)
nevenfunctie zal deze maan-satel-
liet ook metingen van allerlei aard
in de omgeving van de maan ver
richten, die van wetenschappelijk be
lang zijn. De Russische Loena X
had alleen dergelijke wetenschappe
lijke onderzoekingen ten doel.
Langs equator
Het is met de tegenwoordige raket
en besturingstechniek nog vrijwel
ondoenlijk, een satellietbaan om de
maan te bereiken die niet ligt in het
vlak waarin de maan om de aarde
wentelt. Derhalve zal de Lunar Or
biter een baan om die maan moeten
gaan beschrijven die ongeveer in het
vlak van de maan-equator ligt. In
de buurt van deze maan-equator
hebben ook de Loena IX en de Sur
veyor I hun zachte landingen uitge
voerd, in het gebied waar men ook
de eerste maanreizigers hoopt te la
ten landen.
Tot slechts 45 km
De Lunar Orbiter moet ongeveer
72 uur na de lancering in een cir
kelvormige baan om de maan ko-
De Lunar Orbiter wordt in
een vacuum-tank gehesen voor
de laatste controleproeven, voor
dat het ruimtevaartuig naar de
lanceerbasis werd vervoerd.
STUW 5TR ALEN
ALZ'JDKSE
ANTENNE-
Gerichte
antenne
De vierde dag van de „Kieler
Woche" heeft de nodige verrassin
gen gebracht. De sterk draaiende
wind was oorzaak van het afbreken
van races en het verschuiven van
starts.
Drie Olympische klassen zeilden
echter hun wedstrijden zonder on
derbreking uit, terwijl die van de
Finn-Dinghies, waarin de Berlijnse
Olympisch kampioen Willi Kuhweide
leidt, moest worden afgebroken.
Bij de Draken had kort na de
start de winnaar van verleden jaar,
Rolf Mulka, een duidelijke voor
sprong genomen, aan de finish
kwam hy echter als achtste binnen.
Winnaar werd de Duitser Olden-
dorff. Onze landgenoot Jan Bier ein
digde met zijn schip „Joy III" op een
eervolle tweede plaats. Na vier wed
strijden leidt de Duitser Stolze voor
zijn landgenoot Biek met op de der
de plaats de gebroeders Sundelin
uit Zweden.
In die Flying Dutchmanklasse ze
gevierde de Oostenrijker Jessenig.
Tweede en derde eindigde resp. de
Italianen Capio en Magrograssi.
De Nederlander U. H. Jager, met
„Good Luck 8" kwam als twaalfde
door de finish. De Hamburger Peter
Nowka, die achter de beide Ita
lianen op de vierde plaats eindigde,
verdrong zijn landgenoot Rappel (21-
ste ln de rangschikking) van de
eerste plaats in het algemene klasse
ment na vier wedstrijden.
Advertentie
Zo ziet de Lunar Orbiter er
uit: een vrij compact centraal li
chaam waarin de camera's, de
meetapparatuur en de communi
catieapparatuur zijn onderge
bracht, daarop een houder met
raketb rand stof, een stuwraket en
stabilisatieraketjes, en verder
uitstekend vier panelen met zon-
men op een hoogte van ongeveer 925
km boven het maanoppervlak. Lukt
dit, dan wordt daarna de baan door
het voor korte tijd in werking stel
len van de boordraket door radio
signalen vanaf de aarde gewijzigd
in een elliptische baan waarvan de
hoogte varieert van 950 tot 45 km. De
geringste hoogte moet aanvankelijk
liggen boven het maangebied, waar
de Loena IX en de Surveyor I zijn
geland. Dit terrein wordit door de ca
mera's aan boord van de Orbiter
nauwkeurig onder de loep genomen.
Opzienbarende
opnamen
Verwacht wordt, dat daarbij ook
opnamen gemaakt zullen worden
waarop de Surveyor en misschien
ook de Loena IX te zien zullen zijn.
Dat zouden sensationele foto's zijn,
omdat daarmee voor het eerst ruim
tevaartuigen elkaar in de ruimte
zouden fotograferen, afgezien van
foto's van doelraketten bij de jongste
Amerikaanse enterings-experimenten
in het kader van het Gemini-pro-
gramma. Uit die foto's zouden weer
belangrijke conclusies kunnen wor
den getrokken over het maanopper
vlak, aangezien de sporen van de
landingsmanoeuvre voor het eerst
zouden worden waargenomen.
Andere bijzonder belangwekkende
opnamen zouden zyn de foto's van de
steeds van de aarde afgekeerde „ach
terzijde" van de maan. Russische
ruimtevaartuigen hebben reeds op
namen van de onbekende maanzijde
doorgeseind, doch deze werden van
veel grotere afstand genomen en wa
ren bovendien van bijzonder slechte
kwaliteit. Het ligt in de verwachting
dat de Orbiter-foto's veel detailrijker
zullen zijn, ook al geven zij slechts
een beeld van de equatoriale gebie
den. Vermoedelijk zullen de detail-
necellen en twee antennes. De
stand van de Orbiter ten opzich
te van maan, aarde en zon zal
geregeld worden door oriëntatie
op de ster Canopus, volgens het
zelfde systeem dat ook gebruikt
werd in de Mariner die de eer
ste close-ups van de planeet
Mars maakte.
rijkdom en kwaliteit van de Orbi-
terfoto's van de achterzijde van de
maan gelijk zijn aan die van de
Rangerfoto's van de bekende zijde
en die onthulden al veel meer dan
wat er vanaf de aarde waarneem
baar was.
Twee weken
en een jaar
Men hoopt dat de camera's van
dc Orbiter minstens 15 dagen
in functie zullen blijven. In die tijd
zullen vele omlopen gemaakt wor
den en zullen dezelfde terreinen tel
kens onder iets andere gezichtshoe
ken en bij iets andere Invalshoek van
het zonlicht gefotografeerd kunnen
worden, waardoor een schat van ge
gevens kan worden verkregen over
het maan-terrein. Gegevens ook die
niet vergaard konden worden door de
eenmalige close-up-series van de Ran
gers en foto's vanaf een vaste stand
plaats zoals de Surveyor die maakte.
Het zal van de omstandigheden af
hangen, of de televisiebeelden di
rect na de opnamen doorgeseind wor
den naar de aarde of dat zij alle „In
geblikt" worden door de Orbiter om
ze pas na twee weken naar de aarde
te zenden. De apparatuur is zodanig
ingericht, dat men beide technieken
dioor signalen van de aarde af kan
toepassen.
Wanneer het programma voor de
fotografie na vijftien dagen is afge
werkt, zullen de andere instrumenten
in de Orbiter nog voortgaan met hun
werk. Zij zullen waarschijnlijk nog
gedurende een jaar gegevens verza
melen en doorgeven over de zwaarte
krachtfluctuaties rond de maan, de
intensiteit van de micrometiorieten
en de electromagnetische stralingen
en atomaire straling. Er zijn voor dit
en volgend Jaar in totaal 5 Lunar
Orbiter lanceringen geprojecteerd.
de lekkere, mondfrisse np
pepermunt-dragee LJ Cl.
Koersen Duincligt
(Van onze medewerker)
Barones Spencer K, die zondag j.l.
met een eervolle tweede plaats ach
ter Azalea Hanover, een imponeren
de verrichting toonde, bevestigde gis
teren op Duindigt haar uitstekende
vorm. Tezamen met Xuthus T en
Yewel Boy legde de zesjarige merrie
de rest direct zulk een straf tempo
op, dat het voor het achtervolgen
de peloton een onmogelijke taak
van vandaag 2
(Van onze speciale verslaggevers)
Iemand uit het verre Peru, een
land dat nog nimmer een afvaardi
ging naar de Dutch-TT zond, heeft
gistermiddag op het circuit van
Drente Voor heel wat sensatie ge
zorgd. Hij, de jeugdige Luis Tarra-
zano, was er de oorzaak van dat op
de eerste dag van de training een
ongeval plaats had, waarvan de Ne
derlandse coureur Han Leenheer met
zijn 125 cc Honda bijna het
slachtoffer is geworden.
De Noord-Hollander werd klemge
reden bij het ingaan van de s-bocht
en sloeg over de kop. De Honda bui
telde enkele malen door de lucht en
kwam ernstig beschadigd in de berm
terecht. Leenheer kwam er, behalve
een armblessure, goed af. De motor
was evenwel deerlijk gehavend. De
Peruaan, die vóór Leenheer de bocht
inging, kreeg een vastgelopen machi
ne, waardoor hy in een slingergang
over de baan ging en naar links uit
week.
Juist naderde Leenheer, die geen
kans kreeg de man uit Peru links
de passeren. De stroomiynkap van de
Honda was finaal afgerukt. De ben
zinetank lag verwrongen naast de
machine, de buddy-sit was geheel
vernield en de accu lag enkele me
ters verder op het asfalt. Hoe scherp
Leenheer de berm had ingestuurd,
bleek wel uit het feit dat er heel
veel grasstoppels tussen de banden
in de velgen zaten. De Peruaan
kwam er met enkele ontvellingen
aan de handen goed af.
Verbaasd
Het Incident, dat als een lopend
vuurtje door de byna 10.000 toeschou
wers ('s-avonds 25.000) ging, bereik
te ook de organisatoren, die erg ver
baasd opkeken, want, zo vroegen zy
zich af, wie is Luis Tarrazano, en wat
doet hij op het circuit? De oplossing
kwam aldra- Luis, in Assen aange
komen, had gezien dat er 33 ryders
op de ïyst van deelnemers in de 125
cc stonden. Wel, dacht de en
thousiaste Peruaan-coureur, dan ben
ik nummer 34. Hy liet het op zyn
machine schilderen en beweerde dat
hy aan de ïyst was toegevoegd. In
goed vertrouwen heeft men hem gis
termiddag aan de training laten deel
nemen op zyn Bultaco. Han Leen
heer werd voor onderzoek naar het
Wilhelmina-ziekenhuis gebracht,
maar verscheen al spoedig weer op
het circuit, waar straks Luis Tarra
zano zeker niet weer zal komen.
Twee procent
kwestie voor
kantongerecht
De Haagse advocaat me. L. van
Heyningen zal deze week by
het kantongerecht in Amsterdam re-
questen indienen ten behoeve van de
heren E. Bos en W. van der Molen,
resp. huisschilder en timmerman,
beiden wonende in Zwolle, tegen de
I Stichting Sociaal Fonds voor de
bouwny verheid wegens de korting
van 2 pet, toegepast by de verzilve
ring van hun vakantiebonnen, resp-
zegels. Beiden zyn lid van het Ge
reformeerd Maatschappelyk Verbond
dat by herhaling heeft voorgesteld
dat het de vakantiegeleden zelf aan
zyn leden zou uitbetalen, doch waar
op nimmer enige reactie is gekomen,
aldus mr. Van Heyningen. Het
G.M.V. is niet by een van de drie
erkende vakcentrales aangesloten.
Het gaat hier om kortingen van
f 16,43, resp f 21.
Tijden
Op de eerste dag kwamen de snel
ste trainingsronde in de diverse klas
sen op naam van de volgende ren
ners:
1. Phil Read (GB) met Yamaha
de 7705 meter in 3 min 25,6 sec.
(gem. 132,4 km/u) 2. Bill Ivy (GB)
met Yamaha, 3.25,7
250 cc klasse:
1. Mike Hailwood (GB) met Honda,
3.14,9 (gem. 142,3 km/u) 2. Jim Red
man (Rhodesië) met Honda, 3.18,7
350 cc klasse
1. Mike Hailwood (GB) met Hon
da, 3.10.0 (gem. 145,495 km/u)
nieuw baanrecord)
2. Jim Redman (Rhodesië) met Hon
da, 3.16.3
500 cc klasse:
1. Mike Nailwood (GB) met Honda,
3.14,9 (gem. 142,2 km/u) 2. Jim Red
man (Rhodesië) met Honda, 3.18.1
50 cc klasse:
1. Luigi Taveri (Zwits) met Honda,
3 41.6 (gem. 124,8 km/u) 2. Ealph
Bryans (Ierland) met Honda, 3.42,3
zyspannen:
1. Max Deubel-Emil Hörner (West-
Duitsl.) met BMW 3.42,7, (gem. 124,5
km/u).
bleek het leidend trio te benaderen.
In 1.22.1 km-tyd zegevierde de Ba
rones gedecideerd voor een verras
sende Yewel Boy, gevolgd door
Xuthus T. Roel Sierdsma, die met
Olivier B 40 meter aan de kop moest
geven, kon tegen dit geweld niet op
en werd vierde.
Diana Hanover (Bruwhuis) won met
grote voorsprong op Danella H. de
eerste koers. In de Elope-prijs stel
de de grote favoriet El Hadie zeer
teleur door een startfout, waardoor
deze volkomen kansloos werd.
Christiaan de Wet zorgde, tezamen
met David A II Cereal Spencer voor
de surprise, welk trio f 1928,- voor f 1
bracht.
Doritha H (B. Leeuwenkamp)
triomfeerde in de Algiersprys van
kop af over Elma Kinley en Esme-
raud en in de Quiniaprys hield
Browny H (v. Harlingen) met suc
ces stand tegen de slotaanval van
Buffalo Bill en Alpenraaf S.
In de amateurdravery klopte
Chungo Berona (Berendsen) kort
voor de streep de steeds leidende
Crystal Heny in 1.24.8. Beautiful
Star, prima gestuurd door eigenaar
Pasman, werd een prima derde.
In de slotdraverij kreeg de favo
riet Anne Emilie door een startfout
een grote achterstand. Zy liep deze
met veel snelheid in, doch moest
toch met miniem verschil de meer
derheid erkennen van Allegonda's
Juweel, die in 1.20.8 triomfeerde.
De ren voor amatrices om de Gou
den Speld gaf een angstig moment
voor de Belgische amatrice mej.
Huybrechts, die by de start van
haar paard Armade tuimelde, die
zich zeer heftig toonde. Alles liep
gelukkig goed af en mevr. De Kat-
Englebert bedwong met Osman na
hevige stryd de door mevrouw Dek-
kers-Coeberg gereden Paladyn.
Cherokee (Th. McGarity) bracht
in de Elegastprijs een enorme ver
rassing (w f21.90). Gekoppeld met
de door de Belg Muylderman ge
monteerde Wimborn Winifred, gaf
het koppel f 54 voor f 1.
Zoetemelk tweede
Joop Zoetemelk uit Rypwetering
heeft zich woensdagavond in de der
de Heuvelrugronde, die in Drieber
gen werd gehouden, weer eens met
de tweede plaats tevreden moeten
stellen. Hy moest in de eindsprint
van een vier man sterk kopgroep je
alleen in Gerard Vianen zyn meer
dere erkennen.
De uitslag luidt: 1. G. Vianen,
Kockengen, de circa 80km. in 1.51.49;
2. Joop Zoetemelk, Rypwetering; 3.
C. Faber, Hilversum; 4. W. Werner,
Utrecht; 5. J. v. d. Horst, Haarlem.
In de door Harry van Peire uit
Uithoorn gewonnen ronde van Poel-
dyk, eveneens woensdagavond ver
reden, kwam Cok v. d. Hulst uit Zoe-
terwoude als elfde over de eind
streep. De twintigste en laatste prys
was voor J. Zoons uit Voorschoten.
By de nieuwelingen in Poeldyk ein
digde L. Wassenburg uit Leiderdorp
als zesde en L. van Velsen uit Zoe-
terwoude als negende.
Nieuwe records
Tydens atletiekwedstrijden op de
slntelbaan van het stadspark in Gro
ningen heeft het Groninger GVAV
Rapiditas het Nederlandse record op
de weinig gelopen Olympische esta
fette (800-400-200-200) verbeterd.
Fred van Herpen, Henk Evers,
Sjouk Tel en Jaap Smit noteerden
een tyd van 3 minuten en 23,9 se
conden, waarmee zy 2,3 sec. sneller
waren dan Minerva op 24 september
1961.
Een Engelse kwartet bestaande uit
Graham Grant, Mike Varah, Chris
Carter en John Boulter heeft woens
dagavond in Londen een nieuw we
reld en Europees record op de 4x880
yards gevestigd met een tyd van 7
minuten en 14,6 seconden. Het oude
record stond sedert mei van dit jaar
op naam van universiteit van Cal-
lifornië met 7 min 17,4 sec.
Zaterdagvoetbal
Voor het toernooi om het natio
naal kampioenschap zaterdagvoet
bal werden gisteravond de volgende
wedstrijden gespeeeld: IJsselmeervo-
gels-SHO 3—2 en Voorwaarts-WHC
13—1.
Uitslagen
Algiersprys: le afdeling: 1. Diana
Hanover (H. Bouwhuis) 1.29.7, 2. Da
nella H.. 3. Champion Star, Toto wl.
2.10, pl. 1.10, 1.30, 2.20, koppel 4.30,
cov. 2.60.
Elopeprys: 1. Christiaan de Wet (L.
Sohoonhoven Jr.) 1.27.3 2. David O II.
3. Cereal Spencer, wl. 4.40, pl. 1-50.
1.70, 3.20, koppel 12.40, oov. 7.-, trio
1928.-.
Alglersprijs 2de afd.: 1. Dorita H
(B. Leeuwenkamp), 1.29.6, 2. Elma Kit
ty, 3. Esmeraud, wl. 2.60, pi. 1.30, 1.20,
180. koppel 3.90, cov. 3.70.
Qulnioprijs: 1. Browny H (L. J. v.
Harlingen) 185.4, 2. Buffalo BUI. 3.
Alpenraaf S wl. 5.80, pl. 280, 1.80,
1.30, koppel &8.90, cov. 8.80, trio 280.80.
Toekoxnstbeker 1-prijs: 1. Chungo
Beroona (J. H. M. Berendsen) 184.8,
3. Crystal Heny. 3. Beautiful Star. wl.
2.50, pl. 2.10. 2.80, 180, koppel 13.80,
iv. 7/70.
Vermontprijs: 1. Barones Spencer K
(A. C. Groenewegen) 182.1, 2. Yewel
Boy, 3. Xuthus T. wl. 4.50, pl. 180.
6.60, 4.10. koppel 18.40. cov. 1780.
Tamerlantprijs: 1. Allegonda's Juweel
(A. T. Knljnenburg) 1.20.8, 2. Anne
Emilie. 3 Carla van Umuiden, wl.
3.20, pl. 1.50, 1.40, koppel 3.40, oov.
4.10.
Grlzzlyprijs: 1. Mona Lisa (T. M.
McGarrity2.138, 2. Leonle, 3. Who
Cares S. wi. 4.10, pl. 1.70, 1.60, koppel
5.60, cov. 3.60.
Gouden Speld (voor amaitrlcee) 1.
Osman (mevr. M. A. L. de Kat) 2.08.3,
Paladijn, 3. Cambrousaird, wl. 2.90,
1.30, 1.40, koppel 4.80, cov. 4.80,
Elegastprijs: 1. Cherokee (T. M. Mc
Garrity) 2,05.6, 2. Wimborn Winifred,
3, Yum Yum, wl, 31.90, pl. 2.30, 2.20,
180, koppel 54.-, cov, 5,-, trio 607.90.
Totalisatoromzet 164.226.50.
Waterpolonieuws
Het Wassenaarse WIK heeft in de
vierde klasse G van de waterpolo-
competitie van de KNZB weer kam
pioenskansen. De Wasenaarse ploeg,
die met een nederlaag tegen het
sterke ZCR van start ging, nam gis
teravond in eigen water revanche
op de Haagse koplopers (41) en
werkte zich daardoor naar de (ge
deelde) eerste plaats.
Ook koploper ZCR heeft de zege-
reeks van WIK niet kunnen onder
breken. Ted Prins gaf het snelle
Wassenaarse team spoedig een 1-0
voorsprong en toen Dick de Saint
au 1' Air en Hans Verstraaten in de
derde periode de stand tot 30 op
voerden, was de strijd beslist. In het
laatste gedeelte nam Joop Ledeboer
nog een vierde WIK-doelpunt voor
zyn rekening.
Het waterpoloprogramma (KNZB)
luidt voor deze week: Vanavond:
dames, 3D: De Sleutelstad—CWP
(20.00 uur) 3. E: De GouweBos
koop (19.15 uur); Heren: IB: PSV—
LZC; 2A: De zyiBrandenburg
(20.00 uur); 2B: AZC—HZC (20.00
ur); De GouweHVGB (20.15 uur);
res. 2B: De Sleutelstad 2—UZSC 2.
Vrijdag 24 juni: heren, IA: Neptu-
nus (Zaandam)De Sleutelstad; 1B:
LZCHet Y (20.00 uur); res. 2C:
Rotterdam 4—De zyi 2.
Maandag 27 juni: dames. 3C: D'
zyiDWR (19.45 uur); Heren 2/
DWR—De zyi; res. 2C: De zyi 2
Zian 3.
