Grootse Leidse hulde
aan
schilder Gabriel Metsu
Bachs „Hohe Messe"
voor dertiende maal
.EXTRA
STOP 'N TUGER IN UW TANK 1
MUSEUM „DE LAKENHAL" BRENGT:
KLAVERBLAI
KOFFIE
UITEENLOPEND OORDEEL
OVER EMMY VERHEY
Minder belangrijk werk naast
indrukwekkende hoogtepunten
23 JUNI IN PIETERSKERK
Verzamelwerk van
de hoogste orde
VAGINA 4
LEIDSCH DAGBLAD
D
DINSDAG 21 JTJNl
Gabriel Metsu: Vrouw met
vruchten en jongen met [luit".
Particuliere collectie
mentaal gebied: „Das Wohltei"
rierte Klavier", „Das Musi
sche Opfer" en zijn „Kunst der
ge". In wezen is de „Mattheus ,j
sion" ook zo'n verzamelwerk.
Niemand weet de juiste verkl
over het ontstaan der Hohe fc
Algemeen wordt aanvaard
Bach, bitter teleurgesteld in
werkkring in Leipzig, zich s
meer van de wereld terugtrok, i
door de Mis in b tot een univi
machtige geloofsbelijdenis is i
groeid en niet meer bestemd
zijn voor de dienst in de Lut!
Kerk, die strijdtoneel was gewi
van theologische twinsten (piel11
en orthodoxie)Het was een bé n
nis die hem, met zijn grote gE
voor traditie, waarschijnlijk
meest bevredigde, omdat de ge!
vorm van de eerste Christe!
hierin werd bewaard.
De Hohe Messe van Bach v
23 juni, 's avonds om kwart vo a
voor de dertiende maal «order
zongen in de Pieterskerk door -
Toonkunstkoor. Vocale solisten
Nelly van der Spek, sopraan; I
Heynis, alt; Alexander Young,
not; Yi Kwei Sze, bas. Intrumi j
solisten zijn: Herman Krebbers
ooi; Wim Groot, le trompet; H>
Vries, hobo; Leo van der Lek, l
Brian Pollard, fagot; Jan
ser, fluit en Jan Bos, hoorn II I
van het Concertgebouworkest), j
het orgel Albert de Klerk. De i i
hele leiding berust bij Iskar Art j
Advertentie
A
hebt al
in huis genomen
waard om speciai
te vragen!
Juist tijdens onze voorbezichtiging
arriveerden nog de laatste doeken:
het vermaarde ,,De verstoting van
Hagar en Ismaëluit de Leger-col-
lectie te Londen. ,.De verloren
zoon„Bordeelscène"met in
vloeden van Jan Steen de in
'prachtige blauw-gele kleuren ge
vatte Oester-maaltijden „Het
spinnend meisjealle drie uit Le
ningrad. Moskou was reeds met
twee stukken voorgegaan.
Een grote voldoening voor drs. J.
N. van Wessem, directeur van „De
Lakenhal"die geen moeite ge
spaard heeft, een machtig overzicht
van de schilderijen van Metsu
met zijn „ups en dotons" samen
te stellen.
Onlangs publiceerden wij reeds het
een en ander uit Metsu's levensloop,
en diens betekenis, over wie overi
gens niet veel bekend is.
Hoewel in het algemeen niet die
ontzagwekkende hoogte bereikend
van zijn uit de kunsthistorie meest
vermaarde tijdgenoten, is deze expo
sitie de eerste, welke aan Metsu ge
wijd wordt toch de bezichti
ging alleszins waardl Temeer, omdat
zoveel onbekende schilderijen van
zijn hand nu een gerechtvaardigde
ereplaats op deze veelomvattende ex
positie hebben gvonden.
Vóór alles mag dan ook een op
recht woord van grote dank wor
den gebracht aan al degenen, die
een schilderij van Metsu in bruik
leen afstonden: van museumdirec
teuren tot particulieren toe.
Oistrach schreef dat de superiori
teit van de Sowjet-violisten „door een
Men neemt dan met intense be
langstelling kennis van al hetgeen
Metsu creëerde: religieuze voorstel
lingen, speciaal in zijn jeugd, genre
scènes, stillevens, buitenluchtschil
derijen en portretten. Daarbij wordt
ge getroffen door de opmerkelijke
ontwikkelingsgang van deze kunste
naar, die in later tijd het niveau
van voorname fijnschilders volledig
evenaarde.
Ook al mogen zijn stukken in
compositorisch opzicht niet altijd
even geslaagd zijn uitgevallen, zij
trekken wel sterk de aandacht door
de zuivere kleur en de natuurlijk
heid. De kwaliteit is ongelijk, een
hoogte als van Vermeer of Jan
Steen bereikt hij niet of zelden, niet
temin is er zoveel edels, charmants
en fijnzinnigs aanwezig afgezien
van soms technische tekortkomingen
dat een bezichtiging van zijn doe
ken niet anders dan tot diepe vreug
de stemmen kan. Hoe oneindig veel
had men nog van deze helaas jong
overleden Metsu kunnen verwachten.
De sterkste invloed op Metsu heeft
ongetwijfeld Gerard Ter Borch uit
geoefend, met wie hy in Amster
dam in contact kwam.
Steeds wordt zyn werk dan gaver,
het coloriet veelzydiger en helderder
in scherp contrast tot de schil
derijen uit zyn eerste periode de
uitbeelding losser. Totdat in zyn al
lerlaatste levensjaren weer een neer
gang valt te bespeuren. Of een ziekte
waaraan hy tenslotte zou sterven,
zyn scheppingsvermogen verzwakte
Dat overzicht is nu na moei
zame en uitgebreide voor-arbeid
tot stand gekomen.
En u kunt het bezichtigen tot 5
september, elke werkdag van 10-5
uur, elke zondag van 15 uur, ook
op de donderdagavond van 810 uur.
Dan zal het u, in deze jakkerende
en gecompliceerde tyd, tot een vol
strekte verademing zyn, Metsu's veel
al naar verstilling neigende werken
in u op te nemen.
Een bezoek zal u derhalve geen
moment berouwen.
H.
kunst"
kalei öos'coqp
„Sowjetviolisten superieur"
Het Tsjaikowsky-concours in Moskou heeft ..opnieuw de supe
rioriteit van de Sowjet-violistenschool bewezen", zo heeft David
Oistrach in een nabeschouwing in het partijorgaan ..Prawda" ge
schreven.
Oistrach, ..het ongekroonde hoofd van die school", was voorzit
ter van de jury die een Russische winnaar uit de violisten koos. De
Russen legden ook beslag op gedeelde tweede, derde en zesde
plaatsen.
orkest optrad, is van mening dat een
zeker „emotioneel ascetisme en ge
bondenheid" van de Nederlandse vio
liste een verschynsel van voorby-
gaande aard is, terwyl het zoeken
van Emmy naar het diepst van de
gedachten en gevoelens op de goede
weg is. Een voorbeeld daarvan zijn
het tweede en derde van het concert
van Mendelssohn, dat zy met byna
lyrische droefheid, vol mymering en
warmte uitvoerde.
Het jurylid Joseph Calvet zegt
over Emmy Verhey:
„Byzonder interessant was haar
vertolking van de zo uiterst moei
lijke Rapsodie van Ravel en de door
de Sowjet - componist Watsjes-
law Owtsjinnekow speciaal voor het
Moskouse concours van dit Jaar
geschreven sonate.
Het moet echter opgemerkt worden
dan de interpretatie van sommige
Russische stukken door Emmy Ver
hey (bijv. de melodie en de melan
cholische serenade van Tsjaikow-
ski) zowel oppervlakkig als aan
vechtbaar was- Emmy, die zich door
de virtuose kant ervan liet vervoeren,
bracht deze werken niet als lyrische
stukken, maar als étude's van
uiterste gecompliceerdheid of als ef
fectvolle en „klinkende" Estrade
nummers. Daardoor verdween de
vloeiende cantilene en het myme-
rend melodische dat de sprekende
taal van Tsjaikowski eigen is.
Het door Emmy Verhey in de der
de ronde technisch perfect gespeel
de concert van Tsjaikowski wat iet
wat droog en onvolkomen doordat
iae lyrische emotie afgezwakt was. De
j Sowjet-violiste Jelizawetta Gilels
merkte op: „De techniek van
Emmy is uitstekend en men kan ja-
i loers zy op haar virtuositeit, maar
het hart is ergens verborgen
De dirigent, Njemi Jarvi, onder
wiens leiding Emmy in de finale met
pi
Leiden mag trots zijn op zijn schil
ders.
Daartoe behoort de in 1629 in
onze stad geboren Gabriel Metsu van
Vlaamse afkomst (1667 te Amster
dam gestorven) aan wie thans in het
museum „De Lakenhal" een indruk
wekkend eerbetoon wordt gebracht.
Niet minder dan 55 schilderijen
uit velerlei landen sieren de wanden,
tot uit New York, Moskou en
Leningrad toe.
Verheugend blijk van culturele
toenadering!
valt moeilijk te beoordelen. Vermoe-
delyk is dit helaas toch wél het
val geweest.
Memorabele doeken waaronder in
drukwekkende hoogtepunten zyn er
intussen vele op deze expositie.
wy denken, behalve aan het hier
boven genoemde „Hagar en Ismael'"
aam ,De Heilige Familie', het wel don
kere maar toch indrukwekkende
„Christus en d'e overspelige vrouw",
„De kruisiging", „Justitie, weduwen
en wezen beschermend" allen uit
jongere tyd „Vrouw aan het vir-
ginaal", „Voor de spiegel", het heel
fijne en kleine „De oude schilderes"
het lieftallige „Het ontbyt van de
kat", „Vrouw in blauw satynen ge
waad", „De briefschryver", het char
mante „Brieflezemde vrouw", „Kant
klossen", het hierby afgebeelde
.Jongen met fluit", „Het duet"
„Vrouw staande voor toilettafel",
„Het zieke kind", eveneens hierby
afgebeeld, „De muziekvrienden", „De
muziekles", diverse stillevens en de
genoemde doeken uit de „Hermitage"
te Leningrad. Wy zyn er ons van
bewust, dat deze opsomming nog met
vele andere voorbeelden zou zyn aan
te vullen.
Genoeg in ieder geval om tenvolle
te genieten, van wat Metsu ons
schonk. En om vast te stellen, dat
hy in zyn korte leven veel gemaakt
heeft, dat welverdiend voor de eeu
wigheid bewaard mag blyven.
Het is verheugend, dat Metsu's
doeken in de meest vooraanstaande
musea zowel in binnen- en bui
tenland een ereplaats innemen,
evenals in particuliere huizen.
Zoals de heer Van Wessem het in
de inleiding tot de fraaie en uitge
breide catalogus met vele af
beeldingen verlucht terecht zegt,
is het: „Ook al heeft Metsu minder
belangrijke schilderijen op zijn naam
staan, ook al was het niet mogeiyk
alle hoofdwerken byeen te brengen,
tóch is het oeuvre van Gabriel Met
su belangrijk genoeg er een overzicht
van te tonen".
Gabriël Metsu: ,,Het zieke
kind" (Rijksmuseum Amster-
dam).
ieder, met inbegrip van onze gasten
vooraanstaande buitenlandse mu
sici erkend werd. wy hebben
vruchtbaar met hen samengewerkt
en zyn eenstemmig tot onze eind
beslissing gekomen".
Onder de „goede musici met enige
toekomst die interessant voor de
dag kwamen" rekende Oeistrach
de Nederlandse Emmy Verhey, even
als Antoine Goulard, (Fr.), Evelio
Tieles (Cuba) en Voitech Glinka
(Tsjechoslow).
Als u Esso Extra tankt rijdt u
zuiniger. En veiliger: want
Esso Extra geeft uw auto de
kracht om vlot te reageren!
aanbieding voor iedereen
zolang de voorraad strekt:
TIJGERSHIRT
Ideaal voor sport, fiets,
strand, vakantie, enz.
2 maten
1.50
Tijdelijk bij Esso dealers, die
op deze extra aanbieding
wijzen met een raambiljet.
Hoewel in ons land altijd gesproken wordt over de „Hohe
Messe", is deze benaming niet van Bach zélf afkomstig. Bach
schreef ook geen „Mis" in katholieke zin. Zeer veel onderdelen
van de katholieke eredienst waren in zijn tijd in de evangelische
kerkdienst opgenomen.
Het Kyrie, het Gloria, het Credo hadden, op hoogtijdagen, nog
een plaats in de Evangelische liturgie, zij 't niet meer aaneenge
sloten. Het Kyrie op de eerste Adventszondag en Hervormings
dag, het Gloria met Kerstmis in plaats van een Kantate en op het
fees van Maria's bezoek. Het Credo met Trinitatis, het Sanctus
op Kerstmis en het Agnus Dei ook bij het feest van Maria's be
zoek. Spitta acht het mogelijk dat Osanna, Benedictus en Dona
Nobis tijdens de communie en op belangrijke feestdagen werd ge
zongen en het Magnificat in de Vespers voor Kerstmis. Er werd
Latijn en Duits en zowel polyfoon (contrapuntisch) als homo
foon gezongen (koralen).
Bach was in dienst van de kerk
en kreeg opdrachten om bepaalde
stukken te componeren, zoals kan-
tates, motetten en ook waarschyn-
lyk missen, de z.g. protestantse mis
sen of „Missa Brevis". Deze missen
bestonden uit twee gedeelten: Kyrië
I en Gloria. Vyf van deze missen heeft
hy geschreven, de vyfde groeide la-
ter uit tot de mis in b mineur, te-
i genwoordig ook wel genaamd de
„Hohe Messe".
Van dit laatste werk weten we, dat
het niet „in' opdracht" werd ge
maakt, maar dat Bach het manus
cript opzond aan de Keurvorst van
Saksen om de titel. „Hofcompositeur"
te verkrijgen. Drie jaar later, in 1736
werd hem deze titel verleend. De
overige delen der Hohe Messe wer
den volgens Terry gecomponeerd tus
sen 1738 en 1839. De meningen hier
over zyn verdeeld. Wel bbjken deze
losse delen op verschillende soorten
papier en in verschillende tyden ge
schreven te zyn. Bach zelf heeft ze
i genummerd: no. 1, no. 2 Symbo-
lum Nicenu (Credo), no. 3. Sanctus,
I no. 4. Osanna, Benedictus, Agnus
Dei en Dona nobis pacem.
Talrijk zyn de gissingen die Bach
noopten tot het by voegen der latere
delen in een toonsoort, die aansluit
by de reeds bestaande vyfde Missa
daar Bach zelf wel wist dat een werk
met een dergeiyke tydsduur (twee
en een half uur) nooit een plaats
zou kunnen vinden in welke liturgie
ook.
De vc.. iaarde Chinese bas Ynrmy van Bachs Hohe Messe"
Kwei Sze, die tijdens de uitvoe- zal zingen.
Bach schynt vooral in zyn latere
levensjaren, een grote behoefte tot
samenvoeging en overkoepeling van
kleine delen tot een groter geheel
te hebben gehad. Bekende voorbeel-
den hiervan zyn o.a. het „Weih-
nachtsoratorium" (bestemd voor zes
I verschillende zondagen). Op instru-
