de schatkist
klatergoud
Gesprek
elvan de
met Jules
„Haagsche
Royaards
Comedie"
koffie die dit
merk draagt
is waard om
speciaal te vragen
KLAVERBLAD-KOFFIE
r We
eigen
konden onze
taal spreken''
De Valera herkozen
lechts één dag
„FINANCIËLE li T"
Er
is nog maar
een
\e over
MOEILIJKE TIJD
VOOR TSJECHEN
iIJDAG 3 JUNI 1966
DEpD
LEÏDSCH DAGBLAD
F WEE willekeurige grepen uit de kritieken na
de première, die de Haagsehe Comedie on
langs gaf van Norman Krasna's blijspel „Een
udag in New York": „Jules Royaards heeft de in-
uk kunnen bevestigen dat hij iemand is met een
geschapen zuiver gevoel voor toneel" en „Vóór
des Royaards deze zomer overstapt naar bet
ieuw Rotterdams Toneel slaagde hij nog royaal
or zijn regisseursexamen".
ules Royaards zelf na zijn succes-
Ie debuut als regisseur: „Van be-
af aan heb ik liever willen reeis-
»n dan alleen acteren. Ze wisten
bü de Haagsehe Comedie. Maar
hadden alleen maar een ïones-
tje van me gezien met de Werk-
ep. Daarom was het zo geweldig,
trom ben ik zo onuitsprekelijk
ikbaar dat Paul Steenbergen me
stuk aanbood: niet voor de Werk-
ep, maar voor het grote toneel",
ules Royaards is na maanden
i opgekropte zenuwen gelukkig:
t dit stuk. met de collega's, door
i hij het kon realiseren, met de
telijke ontvangst bij publiek en
S.
Collega's zeggen wel dat het ge-
u-lijk is om je vak en je hobby als
l te zien. Maar ik ben dag en nacht
dg met toneel. Ik kan niet begrij-
1 dat je kunt spelen wanneer je er
t dag en nacht mee bezig bent".
;o heel lang geleden is het overi-
is niet dat Royaards nog niet voor
toneel voelde, ja, er zelfs een
a-sie tegen had.
ds kind hij werd in 1935 gebo-
I werd hij door zijn ouders, die
den aan het toneel waren, van
naar der meegenomen. In de eer
maanden van de oorlog speelden
bü de Kon. Ned. Schouwburg in
twerpen. Steeds verder trokken ze
n naar het zuiden om te kunnen
Advertentie
militairen. Tot
Druiven plukken
„We hadden geen kleren meer. al
leen toneelkostuums. M'n ouders
stonden in Lodewijk de Veertiende-
pakken druiven te plukken".
In 1942 kwam de toneelfamilie te
rug in Amsterdam. In de verdere oor
logsjaren verloor Jules veel tijd om
normaal naar school te gaan. Na de
oorlog gingen zijn ouders uit elkaar.
„Ik werd verder opgevoed door een
„tante", een goede kennis. Maar van
familieleven kende ik niets. Ik wilde
niets met het toneel te maken heb
ben".
Zo werd Jules Royaards één van
de weinige jongens, die met plezier
wachtten op de dag, dat ze in dienst
moeten. „Dan ben ik ten minste twee
jaar onder de pannen". Hij werd
prompt afgekeurd.
Toen wierp hij zich op de studie
geologie. „Die studie sloeg op niets.
Het duurde drie maanden in een we
reld, waarin ik me niet thuis voelde".
Het jaar 1955 bracht de beslissende
wending. Jules Royaards ging terug
naar Den Haag, naar zijn moeder
Georgette Hagendoorn, die zich in
middels een carrière had opgebouwd
als chansonnière en ter nagedachte
nis van haar overleden tweede man,
de dichter Martinus Nijhoff, de
speelgroep „Martinus" had opgericht.
Jules ging haar helpen: met decor
bouw, met belichting.
„Dat was mijn eerste werkelijke
contact met het toneel. En als je daar
eenmaal aan hebt geroken dan Is
het mis, dan ben je verloren". Dat
„verlies" resulteerde dus in die uit
bundige regie-première.
Maar niet dan nadat de jonge
Royaards vooral op de inspireren
de aandrang van Joris Diels naar
de toneelschool was gegaan.
u blijft ze vragen, als u ze eenmaal hebt geprobeerd
beter woord als toneelspelers teloos een pakje sigaretten wegsteekdat je dan werkelijk met die mensen
„herscheppende" kunstenaars worden gaat dat met 'n natuurlijk gebaar. Op in dienst staat van het ^neel.
genoemd 'het toneel moet je dat overtrekken, Er wordt steeds veer geschreven,
anders valt het gewoon weg. Zo moet I dat Jules Royaards in die zeven jaar
I je een illusie scheppen. Het is een Haagsehe Comedie de hele finesse te
LjVUIieil gave; (lat „erge" op de planken zo pakken heeft gekregen, die dit gezel
regisseur. Daar geloof ik heilig in. doet hij het. Maar een ander slaat
Samenwerking. Dictatuur van een I voor goed dicht",
regisseur is uit den boze. In Amerika I Paul Steenbergen heeft eens een
heb ik geleerd: „Een interpretatie uitspraak gedaan, die Jules Royaards
van een regisseur is goed zolang hij een bevestiging geeft van zyn opvat-
daar de acteur mee helpt". Je kan ting. „Als je van een acteur „geel"
wel blüven zeggen: „Zo moet het en I gedaan moet krijgen, zeg het hem dan
zo wil ik het": als een acteur dat niet I nooit. Vraag roze, groen, paars, rood.
kan waarmaken moet je een veer Totdat hij zelf voelt „nee. ik moet
laten, ai werkend tot een compromis „geel" spelen".
komen dat voor beide partijen accep
tabel is".
Royaards vond het bijzonder pret
tig dat hy voor zijn eerste stuk met
„jonge mensen onder onder elkaar"
kon werken.
Gevaarlijk
Steenbergen heeft Royaards ook in
praktijk geholpen bij deze eerste door
hem geleide voorstelling.
„Ik wist dat het gevaarlijk was om
in een eigen voorstelling zelf in een
rol te staan. Al heb je een rol van een
halve minuut: je ziet niet hoe die
halve minuut eruit ziet. Dan was
Paul Steenbergen er om je over die
lacune heen te helpen. Omdat ik zelf
meespeel kan ik nu met elke voor-
„We konden onze eigen taal spre
ken. Als Guido (de Moor» het ergens
School met mee eens was ko" hiJ roepen stelling meegaan".
„Ben je gek?" en dan zei ik weer
En nu nog na leren jaar Haag- I ..Ja Guido. probéér het dan in eik De t,vee maanden van repeleren
sche Comedie zegt hij: „Ais het j geval eens". Ze hebben nooit iets se- zyn v00r de regiedebutant slopende
mogelyk was dan zou Ik leder jaar
„Dat is een denigratie. Hoe meer
een acteur zelf schept hoe beter het
Is. Toneelregle is geen poppenspel
waarin je je marionetten kan neer
zetten. Ik kan neerzetten. Ik kan wel
iets bedenken van „tjonge, wat is dat
komisch", maar als je dat dan een
acteur laat doen is het helemaal niet
leuk. Laat het hem dan zelf maken.
Iaat hem zoveel mogelijk ruimte om
zelf creatief te zijn".
In zijn algemene opvatting over het
toneel citeert hij weer een van de
grote vakbroeders Ko van Dyk: „To
neel moet altijd „erg" zijn".
„Daarmee bedoelt hij dat je op het
toneel altijd iets meer moet geven
van de werkelijkheid, anders komt
het niet over het voetlicht heen. Ze
zeggen wel „Wat speelt die actrice
natuurlijk". Maar het is niet natuur
lijk. Als ik hier in de huiskamer ach-
dat het werkelijkheid
Denigratie
„Als dat eerste stuk geen blijspel
was geweest, maar bijvoorbeeld „Go-
do". „De huisbewaarder", of een
Shakespeare. Dat zyn natuurlijk on
noemlijk veel moeilijker stukken. Maar
stukken, waartegen je kunt leunen.
Een blijspel is heel zwaar. Je moet
er uithalen wat eruit te halen valt,
je moet op de zwakke momenten
schap zo kenmerkt.
Royaards moet zelf wel geloven dat
het waar is. Anders zou hij ln het
komende seizoen niet met een zo ge
rust hart overstappen naar het toch
zo heel anders geaarde Nieuw Rotter
dams Toneel.
Hij gaat uit Den Haag weg met de
meest mooie herinneringen. „De
Haagsehe Comedie heeft met alle
kansen geboden, het is een uniek ge
zelschap. Maar er is meer in de we
reld. Ik wil me verder oriënteren.
Toch hoop ik, dat ik. als ik bijvoor
beeld over vijf jaar terug zou willen
goochelen, zodat ook een zwakke tekst i komen, welkom ben. Weet je, ik ben
waarde krijgt. Kijk. als je een stuk i nu eenmaal zo een man, die er in-
hebt met dertig mensen, van wie er I eens tussenuit moet. Al boden zc me
tien een klein rolletje hebben en je de de mooiste villa van Wassenaar
kan die tien ook gelukkig maken om- j aan met een zwembad; na een paar
dat ze voelen dat ze by dat stuk ho- jaar zou ik zeggen: nu maar weer
ren: dat is knap. En dat is fijn, om- I eens iets anders"!
Advertentie
MOOI WEER
TERRASWEER!
bij
Holel - Café Reslauranf
„SEINPOST"
I het algemeen De Valera- gezinde
plattelands-districten bekend wa
ren. stond de bejaarde staatsman
ruim 38.000 stemmen voor. maar
De 83-jarige, bijna blinde staatsman J naar mate er meer uitslagen van de
geringe 8rote steden doorkwamen, brokkelde
Eamon de Valera is gisteren her
kozen voor een ambtstermijn van ze-
ven jaar als president van Ierland.
nog twee maanden terug willen
zo'n school. Een „warming-up", alles
ophalen, leren welke zwakke hebbe
lijkheden je hebt, ja, desnoods om al
leen te horen dat je alles goed doet".
Royaards is iemand, die precies
weet wat hy van het toneel verlangt Sen de ene collega zeg je: „En
daan omdat ik het wou. neen, omdat inaa«d®n geweest,
ze het. zelf wilden. Zo hebben we in „De eerste weken dacht ik: dat lukt
vriendschappelijke strijd het stuk op- helemaal niet. Toen: laten we hopen
gebouwd. Elke acteur is anders ge- dat het een beetje lukt, dat ze hef
aard. Als er niet zo nu en dan on- een beetje leuk vinden. En nu vinden
enigheid is zit je ongezond. De ze het unaniem goed. Daar ben ik Overdekte en onoverdekte terrassen
psychologie speelt zo'n grote rol. Te- 1 dolgelukkig om". Vrij uitzicht op zee
NOORDWIJK AAN ZEE
Kon. Wilhelmina Boulevard 17
Telefoon 01719—2515
meerderheid
(558.808 tegen 548.240) van zijn ri-
j vaal Thomas O'Higgins. Deze laat
ste is leider van de oppositieparty
Fine Gael- Hij heeft in het gehele
land verkiezingsredevoeringen ge
houden terwijl De Valera
zwijgen tot deed.
ooral wat hij van zich zelf ver
langt. En juist daarom is hij niet
zelfverzekerd.
I „Er s^h'et "-o weinig tijd over, maar
ik zou het bijv. prettig vinden out
I steeds door te gaan met spraakies-
i sen. Er zijn er zo'n hoop. die dat niet
nodig vinden, misschien ook niet no-
I dig hebben. Maar al zou ik op dit
punt perfect zyn, ik zou het toch
I prettig vinden als iemand me gere-
geld zou controleren. Met zo'n rugge-
I steun zou ik veel geruster het toneel
op gaan".
En hij vertelt over zijn ervaringen
i in Amerika, waar hij op een Rijks-
beurs een zomer lang („jammer i
dat het zo kort was") een cursus
heeft kunnen volgen.
I „Ik heb daar Robert Ryan en
I Katherine Hepburn zien repeteren j
voor „Anthony en Cleopatra". Hep-
burn, da t is toch wel een geweldige j
actrice. Maar ze kreeg iedere dag
spraakies. Ryan, een soort wild-west-1
acteur elke dag schermles. Dat is
daar een doodnormale zaak".
Hij twijfelt niet aan de competentie
van de veie docenten in spraak- en
bewegingsleer, die Nederland rijk is.
„Maar ze hebben geen voortdurend
contact met het toneel. In Amerika
zijn ze present bij elke repetitie: „Dat
is goed, nee, dat is nog mis".
Royaards wordt steeds een beetje
dóe je het zo als ik het zeg" en dan kwaad verdrietig is misschien een
zyn voorsprong steeds verder af. In
Dublin ging het ene district na het
andere verloren. In 1965 werd De Va
lera gekozen met een meerderheid
van ruim 120.000 stemmen.
De 49-jarige O'Higgins, die ter
stond na het bekendworden van de
uitslag een gelukstelegram aan De
het Valera zond, verklaarde met de uit
slag van de verkiezingen zeer inge-
nomen te zijn al had hy dan niet
Bij het begin van de telling, toen gewonnen. Hij legde het grote aan-
nog slechts de resultaten van de over j tal stemmen dat hij kreeg uit als
een motie van wantrouwen tegen de
regerende Fianne-Failpartij.
Guldens uit de lucht
Dansje
Morgenochtend 9 uur begint de
Géén telefonische of schrifte
ROTTERDAM
HOOGVLIET I
SCHIEDAM
VIAARDINGEN
Aan den lyve heeft hij een heel
j prettige uitzondering meegemaakt bij
die eerste regie.
„Ik had in mijn hoofd dat Do van
der Stek en Dolf de Vries op een ge
geven moment een dansje moesten
doen. Daar heb ik Jack Bow voor ge
vraagd. En tegen hem kon ik zeg
gen: „Nee, nu Wordt het te veel dans".
Dat was een tijne samenwerking,
want hij begreep het".
Zo zijn we dan weer bij het regie
debuut. Royaards vindt, dat hy alles
meehad. Een „jong" stuk, jonge ac
teurs en op advies van Hep van Delft
de jonge Roger Chailloux (van huis
uit graficus) als decorbouwer.
„Je krijgt zo'n stuk in handen
ik vind het een heel fyn stuk en
dan ga Je lezen, herlezen. Je laat een
decor bouwen, je bouwt je fantasie
op en voor je met je mensen gaat
lezen heb je een beeld van de voor
stelling in je hoofd".
En dan wordt het op vele punten
heel anders dan die fantasie had in
gefluisterd. Waarom?
„Regisseren", vindt Royaards, „is
in de eerste plaats het afwegen van
de instelling van de acteur tot de
(Van onze financiële redactie)
Met kunst- en vliegwerk werd in de afgelopen week voorkomen
dat de Minister van Financiën geen cent nteer achter de hand zou
hebben. De verhoogde staatsuitgaven gaan zich steeds meer doen
gelden en met hulp van de Ned. Bank moest worden verhinderd
dat het Rijk in een soortgelijke liquiditeitscrisis kwam als een nogal
geruchtmakend Amsterdams bankiershuis. Toen dinsdagavond aan
de Oude Turfmarkt de kas was opgemaakt, bleek de'bodem van
de schatkist bedekt te zijn met een laagje klatergoud. Daartoe had
het Rijk een vordering, welke verleden jaar op Groot-Brittannië
was ontstaan, toen tijdens de sterlingcrisis een groot bedrag aan
guldens bij het Internationale Monetaire Fonds was opgenomen,
moeten overdragen aan de Ned. Bank.
Geen houden meer aan
loopt. De bankbiljettencireulatie
heeft in de afgelopen week het wel
vaartshoogtepunt bereikt van f 8.120
miljoen. Daarmee is voor het eerst Voor de Ned. Bank is het voorde-
sinds de vlak-na-oorlogse geldsane- liger om guldens uit de lucht te ta
ring van minister Lieftinck, toen we veren ten behoeve van de banken
allemaal met een tientje op zak lie- dan voor het Rijk. De banken zor-
pen, het formidabele bedrag van acht gen dat zij zo gauw mogelyk uit de
miljard gulden overschreden. j schuld komen, omdat het teveel ren-
Ouderen zullen zich wellicht her- J***' maar ^et r«ï *ar\ d? ff He
lmieren dat er voor de oorlog nogal I all[}& zo nodig tot Sint Juttemis
wat over te doen is geweest omdat
de circulatie voor het eerst op f 800
miljoen was gekomen. Toen waren
we echter nog „echt" arm. want het j het( dat de sltua
was midden in de crisisperiode. Nu 'ie °J de kapitaalmarkt ontwricht is
zijn we rijk en er is in één week j inancien met
tijds maar liefst f 440 min aan de
circulatie toegevoegd. Tezamen met
de uitzetting van de voorafgaande
week, welke f 118 min bedroeg, is
er voor de maandwisseling ditmaal
f 558 aan bankbiljetten nodig ge
weest. Verleden jaar kostte de over- Ve^ocding van 7% komen ."dan'nog
gang van mei naar juni maar f 430
min.
Tydens de sterlingcrisis zat de
schatkist nog goed by kas, zodat het
destyds mogelyk was dat de guldens
van het tegoed van het Ryk konden
worden afgetrokken. De minister van
Financiën kon toen nog een veer
voor de neus wegblazen. Veel geld is
wel leuk, maar zelfs de overheid kan,
als het er op aan komt niet verder
springen dan de polsstok lang is De
belastingverhoging van 1 januari op
een groot aantal verbruiksgoederen
zet niet direct zoden aan de dyk,
maar met de Staatsuitgaven is er
geen houden meer aan sinds de fi
nanciële ruimtevaart van het verle
den jaar aan het bewind gekomen
kabinet een aanvang nam.
Het tegoed van de schatkist is de
afgelopen week geslonken van 303
miljoen gulden tot een schamele 78
miljoen gulden. Een schimmetje ge
zien in het licht van de uitgaven,
waarvoor de schatkist zich gesteld
ziet.
Wassende circulatie
van bankbiljetten
De door de loon- en prijsbeweging
verhoogde behoefte aan bankbiljet
ten heeft gemaakt dat het publiek
met het geld van de bankiers op zak
Wal keert schip
Zelfs al zou hij met een rente-
Arme bankiers
De bankiers hebben het voor de
bankbiljetten benodigde bedrag
kunnen financieren dank zy de be
talingen van het rijk. Desondanks
moesten zy f 144 mün interen op
het gezamenlijke tegoed, zodat zij
dinsdagavond nog maar f 142 min
over hadden. De bankliers hebben
het dus niet breed meer, doch zij
hebben het voordeel dat zij beschik
ken over een dik pak schuldbewij
zen van de Staat, die zij zo nodig
bij de Ned. Bank kunnen belenen.
Het kost dan wel een slordige duit
aan rente, maar zij hebben zich geen
zorgen te maken dat niet aan opvra
gingen zou kunnen worden voldaan.
zouden de grote institutionele beleg
gers de hand op de zak moeten hou
den, want zy hebben geen geld meer
om uit te lenen. De toezeggingen aan
het bedrijfskapitaal uit alle hoeken
en gaten te speuren zyn zo groot
dat de Minister van Financien ach
ter het net vist. Van de zijde van
het publiek dat met grote tegoeden
bij de spaarbanken zit is na de er
varingen met voorgaande staatsle
ningen ook niet veel te verwachten.
Het ziet er daarom niet rooskleurig
uit voor de schatkist.
Het klatergoud op de bodem van
de schatkist toont aan dat de wal
het schip gaat keren ten aanzien
van de Staatsuitgaven. De vraag is
nu maar hoeveel avery het schip
daarbij oploopt.
Op het 13de Tsjechoslowaakse par-
i tijcongres in Praag is gisteren me
degedeeld. dat het land een moei-
i lijke tijd tegemoet gaan wanneer de
Ingrijpende economische hervormin
gen volgend jaar van kracht worden.
Jiri Hendrych. tweede man in de
party, vroeg het volk om begrip voor
de noodzakelijke maatregelen, die
een nieuwe crisis in de economie
moeten voorkomen.
In het nieuwe systeem zullen ra
dicale wijzigingen worden ingevoerd
op het gebied van winsten, premies,
concurrentie en prijzen, die voor ve
len een bittere pil zullen zijn.
De arbeiders hebben zich er al over
beklaagd, dat ze minder betaald krij
gen voor overwerk omdat de produk-
tie omhoog moest- Ruim 1000 fabrie
ken sluiten dit jaar hun deuren om
dat ze niet renderen, zodat vele on
geschoolde werkkrachten het ergste
vrezen voor hun baan.
Hendrych zei. dat het gesol met ar
beiders, over wie besloten werd hen
op korte termyn over te plaatsen
zonder dat ze er zelf in gekend wer
den, niet de manier is om de be
langen van het volk met de belan
gen van de maatschappy te vereni
gen.
Hendrych wees er tenslotte op dat
met de nieuwe wind die door het
land waaide, de sympathie voor het
westen groeide, en waarschuwde er
tegen deze nieuwe geest niet te mis
bruiken om het communisme af
breuk te doen.
B.B. moet betalen
Brigitte Bardot moet 10.000 fran
ken schadevergoeding betalen aan de
Decca grammofoonplatenmaatschap-
py wegens het niet nakomen van een
contract.
In 1959 verbond B.B. zich om een
plaat te maken met kinderverhalen.
Zeven Jaar lang heeft ze gezegd dat
ze geen tyd had. en dat vond de
rechter niet alleen wat lang, maar
ook nauwelijks te geloven.
