Zolang de apen er zijn, blijven
er Britten op Gibraltar
Harold Hartog neemt roer
van Unilever in handen
DE LEGENDE OVER LAATSTE BRITSE
KOLONIE IN WEST-EUROPA ZEGT»
Twistpunt
I AAN TOP VAN WERELDCONCERN j
Niet bang zijn voor
verantwoordelijkheid
Veel voldoening
DONDERDAG 5 MEI 198a
LEÏDSCH DAGBLAD
PAOINA 9)
lege dat bestaat uit zeven man, aan
gevoerd door de slimme advocaat van
Arabische oorsprong, sir Joshua
Hassan. Sir Hassan is officieel bur
gemeester, maar voert de «taat van
een minister - presiden t over dit mi-
niatuurrytje. Volgens hem ls gedu
rende de tweeënhaige eeuw Engelse
bezetting Gibraltar zo ver van
Spanje af gegroeid, dat er een
autochtone bevolking is ontstaan die
recht heeft te beslissen over zijn
eigen toekomst.
Sir Hassan schijnt Engeland tot
op zekere hoogte van zyn stand
punt te hebben overtuigd en ln fei
te ls de Britse kroonkolonie al geheel
zelfstandig geworden. Hij probeert
Engeland nu zover te krijgen erin
toe te stemmen dat Gibraltar zelf
mag beslissen tussen een blijvende
verbinding met Engeland, terugkeer
naar Spanje, of zelfstandigheid. HU
kan er daarbij zeker van zijn dat de
bevolking voor het laatste zal kie
zen, omdat zij altijd zal blijven ho
pen op het behoud van haar bevoor
recht positie.
f (Van onze correspondent in
Madrid)
De veerboot van Tanger naar
Gibraltar, de „Mons Calpe",
heeft maar één luxe-hut, die
doorgaans door V.I.P.'s (zeer
belangrijke personen) is gereser
veerd. De in smetteloos wit ge
stoken super-Britse vertegen
woordiger van de Engelse maat
schappij, die deze veerdienst ex
ploiteert, had mij met een breed
gebaar deze salon aangeboden.
,,Het schip is van u, meneer", en
voor ik mij kon afvragen wat ik
er mee zou willen gaan doen,
werd ik in de kussens van een
brede, leren fauteuil gedrukt en
snelde een ober toe met scotch
en ijs. Sinds Spanje geen middel
ongebruikt laat om zijn eisen be
treffende de laatste Britse kolo
nie in West-Europa, Gibraltar,
wereldkundig te maken, heeft
ook Gibraltar „public relations"
nodig.
Het ls een bootreis van anderhalf
uur. Al gauw doemt de steenklomp
op, de rots van Gibraltar, die al meer
dan 260 jaar het twistpunt vormt
tussen Engeland en Spanje. Een
zonderlinge kolonie. Vier vierkan
te kilometer rots, waarin een oud
modische vesting is uitgehouwen en
tegen de flanken waarvan de En
gelsen een stadje hebben opge
bouwd dat naar de uiterlijke schijn
wel Spaanse trekken vertoont, maar
waar een sfeer heerst zoals in Ox
ford op een druilerige middag.
„Hoe lang zal het trotse Albion
nog de scepter over dit stukje
Spaanse grond zwaaien?", vraag ik
de kapitein van de „Mons Calpe".
„Dat doet er niet toe, neem nog een
whisky", zegt hij.
Engels
Op de pier vraagt my een taxi
chauffeur: „Wilt u de apen zien,
meneer"? Zijn Engels is niet hele
maal smetteloos. Dat kan ook moei
lijk anders, want de 18.500 inwoners
van Gibraltar zijn een samenscho
ling van veel verschillende rassen.
Hun voorouders zijn voornamelijk
afkomstig uit Marokko. Spanje Ita
lië, Malta, Griekenland en Turkije.
Maar ze hebben allen de Engelse
nationaliteit. De meest oorspronke
lijke bewoners van de rots zyn on
getwijfeld de apen die hier als enige
plaats in west-Europa in het wild
leven. Hoe die beesten daar geko
men zijn, weet niemand precies.
Waarschijnlijk zijn zij meegekomen
in de escorte van de Moorse legers
die uit Noord-Afrika in de achtste
eeuw de Straat, van Gibraltar over
staken en een groot deel van zuid-
Europa wisten te veroveren. Sinds
dien schuimen deze dieren, die iets
groter zijn dan goeddoorvoede kat
ten, over de hoogste punten van de
rots. Het zyn er niet veel, ongeveer
veertig in totaal, maar zij zijn
uiterst belangrijk voor de Engelse
bezetting.
De legende wil dat de Engelsen de
rots zo lang bezet zullen houden als
er apen zijn. Het militaire comman
do van de rots heeft een speciaal
apen-peloton opgericht dat ervoor
moet zorgen dal deze beesten in le
ven blijven.
In de hoogste rotspunten zijn
waar zij keurig op tijd door het En
gelse leger worden gevoerd. Hun or
ganieke sterkte wordt nauwkeurig
gecontroleerd en als hun geboorte-
aanwas niet groot genoeg is, worden
er enkele exemplaren uit Afrika In
gevoerd. Op die manier blijven zij
een garantie vormen voor de Engelse
overheersing.
Controle
De welstand van dit apenvolkje
interesseert mij op dit moment ech
ter minder dan die van de bewo
ners van de stad Gibraltar. Al meer
dan een Jaar oefent Spanje de meest
rigoreuze douanecontrole uit op het
verkeer tussen de door Engeland be
heerde rots en het Iberisch schier
eiland. Deze controle heeft Gibral
tar in een hopeloze situatie gebracht.
Men is er voor hun voedselvoorzie
ning grotendeels op Spanje aange
wezen. De bewoners bestaan van een
uitgebreide handel met Spanje en
van het grote aantal toeristen dat
hen jaarlijks uit Spanje placht te
bezoeken. Als gevolg van een serie
belasting-faciliteiten die Engeland
hun heeft toegekend, is Gibraltar
één grote accijnsvrije winkel, waar
alle soorten begerenswaardige voor
werpen goedkoop te krijgen zijn.
Tot voor een jaar maakte Spanje er
weinig bezwaar tegen els toeristen,
die met een dagexcursie een bezoek
aan de rots hadden gebracht, naar
hun hotels aan de Costa del Sol
terugkeerden, beladen met accijns
vrije whisky, belastingvrije sigaret
ten, goedkope Japanse fototoestellen,
een nieuw scheerapparaat enz. Maar
tegenwoordig worden al deze toeris
ten nauwkeurig gefouilleerd en moe
ten zij op alles wat zij in Gibraltar
hebben gekocht ruim invoerrechten
betalen.
Plezier er af
Daardoor is het plezier er voor de
meesten af. De organisatie van dag
tochtjes naar Gibraltar is geen han
del meer voor de reisbureau's in
zuid-Span je. Toeristen die met hun
eigen auto gaan, verliezen enkele
uren op de heen- en terugweg bij de
Spaanse douane-posten en hebben
daardoor ook hun interesse verloren
om de Britse vesting te gaan bekij
ken. In de eerste negen maanden
van het jaar 1964 passeerden vijf
enzeventigduizend auto's de grens
met Gibraltar. In dezelfde periode
van het vorig jaar waren dat er
slechts vijfduizend.
Smokkelhandel
Bovendien is Gibraltar de basis
voor een zeer wijd-vertakte smok
kelhandel. Uit de haven van de rots
vertrokken dagelijks tientallen snel
le scheepjes, tot aan de nok gevuld
met smokkelwaar naar Spaanse
stranden en naar de eilanden in de
Middellandse Zee. Volgens Spaanse
cijfers hebben in 1959 driehonderd
motorsloepen, met voor een waarde
1750 miljoen peseta's aan smok-
Het Spaanse antwoord hierop is
dat aan de grens van Gibraltar niets
anders gebeurt dan het naleven van
douane-bepalingen die aan alle
grenzen in West-Europa gelden. Vol
gens Spanje is het niet moeilijker
om met aan Invoerrechten onderhe
vige goederen van Gibraltar naar
Spanje te reizen, dan langs de
douane op het vliegveld van Londen
te komen.
Plein voor een van de
toegangswegen tot Gibraltar.
Andere visie
Indringer
Het Spaanse antwoord op deze po
gingen laat aan duidelijkheid weinig
te wensen over. Als Gibraltar ooit
zelfstandig wordt, zo heeft het
nisterle van Buitenlandse Zaken
klaard, dan zal Spanje dit staatje
als een vreemde Indringer op zyn
grondgebied beschouwen en dien
overeenkomstig handelen.
Volgens Spnaje bestaat er maar
één juridisch fundament voor <to
aanwezigheid van Engeland op Gi
braltar. Dat ls de vrede van Utreoht,
die to 1713 het gebruik van de rot
aan Engeland afstond.
Volgens de Spaanse regering heeft
Engeland echter constant de bepa
lingen van deze vrede geschonde
1 in gen van deze vrede geschonden.
Hoewel de overeenkomst van Utrecht
Engeland geen souverelniteit over de
rots geeft, blijft Groot-Brittannië die
tot de dag van vandaag uitoefenen.
Door ruimtegebrek heeft de Engel
se bezetting op de rota zelfs herhaal
delijk kleine stukken Spaans grond
gebied erbij in beslag genomen.
Ontwikkelingsplan
In de campagne, die de Spaanse
regering thans voert, probeert zij
nie eigenlijk grotendeels heeft ver- j naast de economische blokkade
loren. Gibraltar wrordt nog steeds Gibraltar ook van arbeidskrachten te
bestuurd door een Engelse gouver- beroven. Nog steeds werken op de
neur. Maar het merendeel van diens rots bijna achtduizend Spanjaarden
bevoegdheden is reeds overgedragen die dagelijks de grens met het
aan een soort inheems bestuurs-col- I Spaanse vasteland passeren. Tot nu
een gelukkige vrouw
is goed
te herkennen
Op moederdag wilt u het haar nog eens laten mernen.
IJ houdt van haar. U kunt het met weinig woorden
zeggen ('kijk,voor jou') en haar iets van goud
geven. Warm, rijk, heel persoonlijk goud.Goud dat zo
duidelijk spreekt van uw genegenheiden waardering.
goud maakt zo blij
ce
Juweliers nebben veel begripvoorzeerpersoonlijke
geschenken, die blijvend blij en gelukkig maken.
toe kon de Spaanse regering hier bouw van hotels, bungalows en cam-
weinig tegen in brengen, omdat het prngs. Ook de landbouw zal grote
Spaanse gebied rond Gibraltar zeer staatshulp krijgen. Dit ontwikke-
annelijk ls en altijd een groot ar-
beidsoverschot heeft gehad. Daar zal
nu verandering ln komen.
Het vorig Jaar heeft de regering
ln Madrid een plan tot ontwikke
ling van de streek rond Gibraltar
aangenomen. De Industrialisatie van
de dorpen rond de Britse kolonie zal
worden bevorderd, waardoor werkge
legenheid wordt geschapen voor de
Spanjaarden die nog in Gibraltar
werken. Op toeristisch gebied zullen
kredieten worden verstrekt voor de
lingeplan heeft van de Spaanse re
gering alle voorrang gekregen om zo
spoedig mogelijk de bewoners van
het Spaanse achterland geheel onaf
hankelijk van Gibraltar te maken
en de rota economisch nog meer te
isoleren dan nu al door de strenge
douane-maatregelen het geval is.
Engeland ziet deze plannen met
lede ogen aan en heeft zich nu reeds
genoodzaakt gezien tien miljoen gul
den aan Gibraltar te schenken ter
ondersteuning van de bevolking.
et m
Duizendarmig steken de kranen van de machtigste haven der
wereld af tegen de blauwe lucht, de Euromast priemt als het ware
als een vermanende vinger omhoog. In de hoek van de kamer
van waaruit dit alles is te overzien staat een grote vaas met een
enorme tuil gedroogde bloemen. Het is de Rotterdamse werk
kamer van de heer Harold S. A. Hartog, die, sinds de tik van de
voorzittershamer in de algemene vergadering van aandeelhou
ders viel, aan de top staat van het uit duizend vertakkingen be
staande Unileverconcern. Wat is het voor een man, die het roer
heeft overgenomen van de heer F. J. Tempel om de leiding van
de onderneming op zich te nemen, welke zorgt voor een belang
rijk deel van de artikelen die voor het dagelijks leven onontbeer
lijk zijn, van margarine, spijsolie, wasmiddelen en niet te vergeten
allerlei levensmiddelen, van gedroogde soepen tot de fijnste
vleeswaren en het roomijsje voor de kinderen?
Zo op het eerste gezicht maakt de
heer Hartog meer de indruk van een
diplomaat met een wat ondoorgron
delijke glimlach dan van de bikkel
harde zakenman, die de leiders van
grote ondernemingen verondersteld
worden te zijn. Hoewel hij klein en
tenger van stuk is, maakt deze 56-
jarige onmiddellijk indruk op dege
nen die met hem in contact komen
door zijn rustig en voorkomend op
treden.
„Bent u niet beschroomd een der-
gelijke verantwoordelijkheid als nu
keiwaar Gibraltar verlaten en hun j op uw schouders is gelegd, te dra-
«-..-i. -r gen?", vragen wy hem. Even trek
ken de wenkbrauwen wat verbaasd
op. Beschroomd? Nee, dat niet. Wel
voel ik de grote verantwoordelijkheid,
maar ik ben gelukkig op deze plaats
te zijn geroepen. De omstandigheid
dat de leden van de Raad van Be
stuur mij hebben voorgedragen geeft
mij zelfvertrouwen. Niet alleen het
feit dat ik nu voorzitter van de raad
van Bestuur van Unilever N.V. ben,
maar vooral de omstandigheid dat ik
tot voorzitter van de Special Commit
tee van het gehele concern ben geko
zen. geeft mij reden tot grote voldoe
ning.
Dat Special Committee is het
handel op de Spaanse kust afgezet.
Een verscherpte controle van de
Spaanse marine in de Straat van
Gibraltar heeft ook deze lucratieve
bezigheid van een deel van de in
woners van Gibraltar lamgelegd.
Deze economische blokkade is voor
lopig het enige argument dat Span
je in het dispuut betreffende de sou-
vereiniteit v»ver de rots hanteert.
Al twee jaar lang hebben de V.N.
druk op Spanje en Engeland uitge
oefend om tot onderhandelingen in
zake de souvereiniteit over de rots
over te gaan. Spanje houdt niet op
zich uiertoe bereid te verklaren, en
nu lijkt dus ook Engeland tot praten
bereid. Maar de Britten zijn onge-1 hoogste bestuurscollege in het con-
twijfeld nog altijd van mening datcern dat de uiteindelijke beslissingen
blijven voor de apen uitgehouwen, eerst de Spaanse blokkade zou moe- neemt. Het bestaat uit drie personen,
ae voorzitter van Limited, de Engelse
tak, de vice-voorzitter daarvan en de
voorzitter van de Nederlandse tak
van het concern. Die situatie is van
het begin af zo gegroeid dat er twee
Engelsen en één Nederlander in zit
ting hebben. Voor een concern als
Unilever maakt het niet uit hoe de
verdeling is. In de bestuurscolleges
wordt als team gewerkt aan een
groot geheel en er wordt nooit aan
N.V. of Limited afzonderlijk gedacht.
Het gaat alleen om wat het beste ls
voor Unilever. Daarnaast voel ik het
uiteraard wel als een deel van mijn
taak dat het Nederlandse element
krachtig vertegenwoordigd blijft.
Schaap met vijf poten
Er wordt by Unilever ook niet ge
dacht in termen van industrieel of
koopman, het gaat er alleen om di
consument de produkten te laten ko
pen. „Van huis uit", zo vertelt de
heer Hartog, „ben ik marketing man,
verkoopdirecteur. Ieder mens heeft
zyn speciale capaciteiten en tekort
komingen. Van een directeur van een
onderneming wordt heel veel ver
wacht en wil hy het goed doen dan
moet hij over vele eigenschappen be
schikken: Integriteit, intelligentie,
pushing power, hy moet analytisch
kunnen denken en een goed beoorde
lingsvermogen (Judgement) hebben.
Eigenlijk zijn het vijf poten aan eei
een mens mogen
Tegenover mijzelf sta ik zeer kri
tisch en als ik zou voelen dat ik de
taak niet aan kan, zou ik er onmid
dellijk mijn consequenties uit trek
ken. Het zou anders niet verant
woord zijn ten opzichte van de men
sen, de aandeelhouders en de zaak,
met alles wat daaraan vast zit. Ik
voel een grote loyaliteit tegenover
Unilever, die altijd goed voor mij is
geweest.
U zult merken dat ik in mijn ge
sprek nogal eens Engelse woorden ge
bruik, dat komt niet omdat ik het
Nederlands niet zou weten, maar by
Unilever zyn we er aan gewend be
paalde begrippen door bepaalde
woorden weer te geven. Gedeelteiyk
ben ik wereldburger. Gedurende 29
jaar heb ik in zoveel landen gewerkt,
Veel liefhebberij
Myn huls staat in het hartje van
Londen, maar sinds kort heb ik
een huisje buiten voor de weekends.
Ik ben altyd een grote stadsmens ge
weest en het is een byzondere erva
ring nu eens buiten te zyn. Van tui
nieren heb ik geen verstand, maar
ik doe het graag en verricht dan
alle karweitjes, die de tuinman niet
graag doet.
Verder ben ik een hartstochteiyk
verzamelaar van Chinees porselein.
Sinds ik voor het eerst wat geld
kreeg ben ik al aan het verzamelen
begonnen en het groeit geleideiyk
aan. Het is geen grote verzameling,
maar ik ben er biy mee. In Londen
hebben we een grote flat zodat het
opbergen van de verzameling geen
probleem vormt, het interieur wordt
er in ieder geval niet aan opgeofferd.
Ik heb trouwens belangstelling voor
alles wat visueel mooi is.
Zonnige carriere
Nooit heb ik de gedachte gehad dat
ik beter iets anders had kunnen doen
dan mijn loopbaan by Unilever. Ik
heb een zonnige carrière gehad en ik
voel my een gelukkig mens, ook In
het huiseiyk leven. Ik ben heel lang
vrijgezel gebleven en een van de
slechte eigenschappen, die ik daar
van heb overgehouden ls dat ik
graag alleen ontbijt en dan The
Times van A tot Z uitlees. Daar doe
ik 45 minuten over.
Ten aanzien van myn taak tegen
over aandeelhouder en werknemers
meen ik dat beide categorieën recht
hebben op een zo goed mogeiyke
voorlichting over de gang van zaken.
Er moet een goed inzicht zijn ln al
hetgeen zich in het concern afspeelt.
Daarom ben ik voorstander voor een
zo uitvoerig mogeiyke verslaggeving
in het jaarverslag, dat voor het per
soneel in een populaire vorm afzon-
deriyk wordt gegeven.
Leiding is ondeelbaar
Van medezeggenschap heb Ik wei
nig verwachtingen. Leiding geven Is
ondeelbaar. Het is slechts weinigen
gegeven om overlegde beslissingen te
nemen. Een van de grote kunsten
van het leiding geven Is goede en
kundige mensen om zich heen ver
zamelen, die vrij moeten zyn in hun
thuis, waar men wel eens kankert beleid, maar die zich bewust moeten
Dat doe j» ln het buitenland minder. *Un -°<>r dt leldlns aan de top. De
topleiding moet naar de mensen luis-
Hoewel ik nu tot voorzitter van j teren, hun mening vragen, maar
Unilever NV ben benoemd woon ik moet uitelndeiyk de verantwoorde
niet ln Nederland. Het grootste deel lijkheid van de beslissing dragen,
van mijn taak ligt in Londen, waar j We leven in een sterk concurreren-
De heer H. S. A. Hartog
van de tyd in beslag wordt ge
nomen oa. door vergaderingen in het
Special Committee, waar de uitein
delijke beslissingen worden genomen
over alle plannen en voorstellen die
door de deskundigen zUn uitgewerkt.
Daarnaast wordt veel tyd in beslag
genomen door besprekingen met al
lerlei functionarissen. Bovendien zal
ik vaak heen en weer reizen naar
Rotterdam, waar ik in ieder geval
de wekelijkse bespreking met de
groepsdirecteuren zal bijwonen.
de wereld, die het uiterst moeilijk
maakt om beslissingen te nemen. De
verantwoordelykheid daarvan kan
riet met anderen worden gedeeld.
Daarom is wel meespreken mogelijk,
maar niet mee beslissen. Het is Juist
die verantwoordelykheid, welke de
plaats aan de top aantrekkelijk
Een secretaresse komt de kamer In.
Zij leg- pp tafel een plat reiskoffertje
klaar. Bovenop een paar vliegbiljet
ten. De taak ln Londen wacht.
