usiehormonen brengen grote
groei in ondernemerswereld
Concentratiekamp en kazerne
PROVOCATIE
EKEN VAN DE TIJD NIET MIS VERSTAAN
K
sent
7 ent'
?nt
an
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Levert onder dwang
Hoorneg 10
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 1»
Hormonen zijn wetenschappelijk bewezen van invloed op
groei, de ontwikkeling en de aard van mens. dier en plant. Fu-
sdoen in feite hetzelfde voor het bedrijfsleven. Wanneer er een
ubinatie van hormonen en fusies wordt toegepast in de onder-
merswereld, ontstaat er een groei-explosie, die sommige econo-
iten zich verbaasd doet afvragen hoe de zaak in de hand kan
irden gehouden. Die vraag dringt zich op bij het lezen van het
halve vele andere produkten ook hormonen vervaardigende con-
ii Zwanenberg-Organon. Door verschillende fusies, waarvan
met Noury en Van der Lande wel de voornaamste was, is er een
ast verbijsterende wasdom ontstaan. De concernomzet, die in
54 nog maar f 364 min. beliep in één slag verhoogd tot f 761
Ijoen in 1965.
proberen een dergelijke Installatie
aan de Franse Centrale aan te bie
den. In dat opzicht zijn de Franse
ondernemers echt allemaal een klei
ne De Gaulle. Toch zijn ook de
Franse industriëlen er op bedacht
om door aaneensluiting, door het
toedienen van fusiehormonen, tot
grotere eenheden te komen. Zo heeft
dezer dagen de machtige Schnei-
dergroep een verbond aangegaan met
financiële instellingen, kennelijk met
het doel in de toekomst over vol
doende kapitaal te kunnen beschik
ken.
In de ondernemerswereld Is het
net als ln het dagelijkse leven, waar
do man met de dikste portefeuille
haast altijd aan het langste eind
trekt. Daarom maakt de groeiende
kapitaalschaarste dat de vooruitzich
ten voor het bedrijfsleven minder
rooskleurig zijn dan wenselijk wordt
geacht. De rentevoet heeft al een
dusdanige hoogte bereikt dat het op
grond hiervan berekende rendement
de investeringen in industrieën
nauwelijks toereikend is.
Stijgende rentevoet
Bij de door de Bank voor Ned.
Gemeenten aangekondigde nieuwe
uitgifte van rentespaarbrieven is het
rendement gebaseerd op 6.43
a&rmede heeft Zwanenburg-Or-
m zich tot de hoogste regionen
het Nederlandse bedrijfs-
1 weten op te werken. Wat de
it betreft is het zelfs het Neder-
ise bedrijf van de Aku-groep
bij gestreefd, want dat bracht
niet verder dan tot een afzet
ca f 600 min. in 1965. Samen
de in het buitenland werkende
htermaatschappijen komt Aku
(er nog ruimschoots als sterkste
op de mat.
grotere omzet wil ook nog niet
[en dat Zwanenberg qua verslag-
Ing een neuslengte kwam vóór te
en op Aku, want wat financiële
betreft ligt Aku nog wel
[e kilometers voor, al valt een
het verschil wellicht te ver
in de hand van de betere
msinformatie, welke Aku in de
der jaren heeft gegeven.
Samenbundeling
Zwanenberg zal in dat opzicht
veel moeten groeien. hetgeen
erwonderen is, want per sai
ls het concern door de fusiegolf
samenbundeling van afzonder-
eenheden, die nog tot elkaar
ten komen, terwijl Aku als de
sre grote concerns al een hecht
lament heeft, waarop nieuwe ac-
eiten kunnen worden ontwikkeld,
bewijst de opening van het
produktiecentrum voor
hetische garens en vezels in ons
welke deze week in Breda
ts vond.
lar werd iets groots verricht, zou
Aku kunnen worden gezegd in
olglng van de titel van een inder-
verschenen boek over de acti-
an Nederlanders rond de
nog bloeiende Gordel van Sma-
Snelle evolutie
>or een belangrijk deel is dat te
geweest aan de grote uitga
die het concern zich in de loop
jaren heeft getroost voor
arch en ontwikkeling van pro-
len. Daarmede staat het niet al-
want zowel bij Philips, Konink-
Unilever, Gist- en Spiritus, en-
noem ze allemaal maar op, wer-
grote bedragen voor dit doel ge-
ndeerd.
dit verband verdiende de rede,
te de president-directeur mr. J.
rnen, bij de opening van het
we complex in Breda uitsprak
andere aandacht.
zijn uiteenzetting over
leppende vernietiging", omdat
nieuw produkt een bestaand pro-
naar de achtergrond dringt en
zelfs doet verdwijnen, werd een
ituk aangesneden dat waard is
te worden overdacht. Voor de
ondememerswereld klemt het
de snelle evolutie, het-
produkten, hetzij in produk-
'thoden. In steeds sneller tem-
treedt de economische veroude-
het produktle-apparaat op.
Naar de schroothoop
zijn de machines in tech-
opzicht in staat om nog vele
te gaan, maar als de con-
int met een machine werkt die
grotere produktie oplevert met
making van een geringer
tl arbeidskrachten, dan zit er
anders op dan de snel ver-
de machines op de schroothoop
tooien.
trom moet er voortdurend
kapitaal in de onderneming
ihikbaar komen naast de gebrui-
Jlce afschrijvingen op de boek-
irde der machines,
laartoe dienen de reserveringen
andere winstinhoudingen. Het
deze vorm beschikbaar komende
tuwe kapitaal wil nog niet zeg-
dat de onderneming over nieuw
mogen gaat beschikken, wanneer
vervanging van bestaande
iduktiemiddelen wordt aange-
776
?/7f
Rendementsniveau
Weliswaar kan dan doorgaans een
ter produktievolume worden be
lt, doch daarmee gaat gelijktijdig
i kostenstijging gepaard ln de
koopsector. Het gevolg ls dan dat
'rendement op de nieuwe inves
tor nauwelijks boven dat van de
Ie uitkomt, zodat als enig voor-
I Toor het bedrijf overblijft dat
«terker komt te staan in de con-
"entlestrijd.
tosies, bedrijfsconcentraties en
klëncy hebben eigenlijk allemaal
helfde doel omdat daardoor in de
lende Jaren de grote, goed gelei
en efficiënt beheerde onderne
men de handschoen kunnen op-
Ben tegen de machtige concerns
de landsgrenzen, die door de
vrij toegang hebben tot de bin-
"tondse markt, maar waar chau-
tane nauwelijks een penetratie op
l«gen markt toelaat.
Franse industrie kan wel kans
om desnoods elektriciteitscen-
in Nederland te leveren, maar
'-Werkspoor behoeft het niet te
rK:s
tegen 5.89 bij de in november van
het vorig Jaar uitgegeven rentespaar-
brieflening.
Destijds werd de lening geen suc
ces en het staat nog te bezien of de
onderhavige uitgifte er als koek in
gaat. Om de plaatsing een beetje te
bespoedigen heeft de BVNG een be
drag van f 15 min. als maximum ge
steld, waarbij „wat schaar is, is lek
ker" een punt van overweging zal
uitmaken. Met het rendement van
6.43 blijft de bank echter aan de
zuinige kant.
Dit blijkt uit de ontwikkeling van
de rentevoet in ons land. Op 1 mei
1965 viel het renteniveau te bereke
nen op 5.42 op 31 oktober 1965
was de stand 5.64 en thans is het
opgelopen tot 6.60 per 31 maart
van dit jaar.
Dichtbij de top!
Met die stand heeft ons land nog
vel niet de top van de rentevoet in
ae industrielanden bereikt, maar we
zijn er toch niet ver meer van af.
In het door beheerders van beleg
gingsfonds van buitenlandse obliga-
overzicht wordt de ontwikkeling van
de rentevoet in een aantal landen
als volgt weergegeven:
In procenten mei okt. mrt.
1965 1965 1966
4.25 4.33 5.0
5,20 5.57 6.0
6.81 6,50 6.87
6.0 7,50 7.50
6.37 6,22 6.22
Ver. Staten
Canada
Engeland
Duitsland
Frankrijk
Italië
België
Zwitserland
Oostenrijk
Zweden
Denemarken
Nederland 5,42 5,64 6.60
Int, lening 5.75 6.25 6,75
hypothecaire obligatielening
Al vele malen ls gezegd dat de
stijging van de rentevoet als gevolg
4,75 4,75 4,75
6.25 6.25 6.25
6.50 6.50 6.75
8.91 9,40 9,25
van de merkbaar toenemende kapi
taalschaarste een van de meest be
denkelijke symptomen is van de eco
nomische ontwikkeling. Hoewel in
1965 nog slechts enkele bedrijfstak
ken naar buiten zichtbare verschijn
selen van teruglopende economische
geeondheid optraden meent de di
rectie van de Kon. Zout-Ketjen
groep in haar jaarverslag zich niet
aan de indruk te kunnen onttrek
ken, dat er meerdere symptomen
zijn, die tot voorzichtigheid manen.
De factoren, die in de na-oorlog se
periode steun hebben gegeven aan
een krachtige uitbreiding van de Ne
derlandse economie, verdwijnen ge
leidelijk en de zwakke zijden wor
den meer waarneembaar. Zo heeft
de langdurige regelmatige groei van
de welvaart hier en daar geleid tot
de opvatting, dat de groei een van
zelfsprekende zaak is, waarvoor men
zich nauwelijk nog behoeft in te
spannen. In deze gedachtengang
komt men er toe de oogst van ko
mende jaren thans reeds voor verde
ling rijp te achten.
Nog steeds achterstand
Ook het besef, dat Nederland in
vergelijking tot de Ver. Staten tot
zijn verdragspartners in de E.E.G.
nog slechts een jonge industriële ge
schiedenis heeft, noopt tot een voor
zichting beleid met betrekking tot de
factor arbeidskosten.
De Nederlandse industrie vertoont
nog op meerdere plaatsen een ach
terstand in kennis en efficiëncy. Het
•erelst extra inspanning en kosten
>m de achterstand door wetenschap
pelijk onderzoek en door verbeterin
gen in de organisatie in te lopen.
Het vraagt echter vooral ook knappe,
ijverige en enthousiaste mensen. He
laas. wordt bij de besprekingen in de
Stichting van de Arbeid over de
hoogte van de lonen nog' altijd te
weinig aandacht besteed aan de mo-
Zondag 24 april
Lelden Herv. Gem., PI
10 u da. L. Kievit.
Hooglandse kerkWegens
tie gesloten.
Marekerk: 10.30 u cis. H. Bonter; 5 u
da. J. M. D. van den Berg.
Oosterkerk: 10 u ds. J. de Wit.
Bethlehemkerk10 u ds. J. de Jager
Rotrterdam-3
i dr. P. L. Schoon-
ber te Voorschoten.
Bevrijdingskerk: 9
helm; 7 u ds. H. Bo
Konlngskerk: 10 u
Vredeskerk: 10 u ds. J. A. Eekhof.
Ver. Vrijz. Herv. (Leidse Volkshuls);
0.30 u dr. J. Hoftljzer te Oegstgeest.
Egllse Wallonne: 10.30 u ds. J M
Jeugdkerk Aua Gymnasium; 10.30 i
J. Lamping.
Geref. Kerk,
Kronemeljer; 7 uu
scheld)
Petrakerk: 10 u
<^ude Vest kerk
5 u ds. Haverkamp.
Maranathakerk
dr. Dronkert.
Bevrijdingskerk
10 i
ds.
kert; 5 u ds. Kronemeljer.
Boer (af-
Post; 5 u dr.
u ds. De Boer;
dr. Vlijm; 5 u
dr. Dron-
.verkamp.
dienst dhr. Bakker.
Maak hooi als de zon schijnt, zeg
gen de Engelsen, maar, aangezien
de zon by ons nooit schynt, hou
den wij het maar op het oud-Ne
derlandse gezegde dat het yzer moet
worden gesmeed als het heet. In
opgang heeft onze industrie nog de
kans om die achterstand in te lo
pen. Daarom zou het wellicht beter
zyn om in de politieke stryd in
plaats van over verlaging van de in
komstenbelasting te redekavelen, te
spreken over een mogelijkheid om
het industriële klimaat te bevorde-
Kloek
ds. J.
Schuring te Alphen a/d Rijn. Ohr
- des^Woond;
Herv. Gem.,
Adventskerk Jullanastr.: 9.30 u ds. J
H. Bogers; 6.10 u Zangdlenst; 6.30 u
ds. W. VerwelJ (Jeugddienst). Kruls-
jjane.
Geref.
2.30 u
Alphei
i Dienst
Velema t<
RUn
Daarbij zal niet alleen aan het
fiscale aspect moeten worden ge
dacht maar ook aan de starre hand
having van de pryzen. Uiteraard is
het goed dat de overheid tracht de
teugels van de prUsbeweging in han
den te houden, maar in sommig
sectoren van het bedrijfsleven dreigt
slipgevaar op de weg naar verdere
groei als gevolg van de prUsbevrle-
zing. Op zichzelf is het niet onge
zond om van tijd tot tyd in de vries
kou te staan, want dat prikkelt tot
nieuwe activiteiten. Sommige be-
drUfstakken hebben al zodanig in de 1 Q^bou
kou gestaan dat zij inert werden. In jQh. StehoüweV.
de consumptieve branches, de meel- i thakerk. Raadhuisstraat: 10
Industrie, de textielnijverheid en bij wSen'Salvatorlïerk W "e'zwtjger-
sommige metaalbedryven vielen al j laan10 u ds. L. J. Wolthuis; 6.30 u
L1n- - ds. G. A. Westerveld. Alphen-Noord.
Goede Herderkerk: 10 en 6.30 u ds. M.
Doopsgez. Gem.: 10.30 u ds. H. van
lilderbeek.
Geref. Kerk (vrljgem.): 10 en 5 uur
Is. J. v. d. Haar.
Nieuw Apost. Kerk (H. Rijndijk 24):
.45 en 4 u dienst (donderdag 7.45 u.
ilenst)
Vrij Kath. Kerk (Vreewljkstraat 19):
0.30 u gez. H. Mis.
Oud Kath. Kerk (Zw. Singel 50):
.30 u Hoogmis (woensdag 0.30 uur H.
-fis).
Rem. Gem.: 10.30 u dr. J. van Goud-
3.15 u ds. P.
Hilversum.
EvangLu th Gem
Castelijn
Evang.
- ht
Utrecht,
Kastelijn
Evang.
stegracht 3): 10 en 5 u dhr. G. Dol
man te Utr
Christian Science (Steenschuur 6)
Helltglngssa-
(uchtsamen-
Verlosslngs-
Openlucht!
Drentje.
BaptisCengem
jhuil te
bidstond)
10
Schuil te Den Dolder (dinsdag 7.3
ds. H. Rljksen 1
Gouda).
Aarlanderveen Herv. Gem.:
Se lm te Vlnkeveen; 7
10
W. Verweil
Gebouw Naby: 9.30
C. Köhlenberg. Marbha-Stlchtln:
H. Bogers.
I: 10
Jeugdkapel dr.
Ing: 10 30
weg Wijk
Cadée. Slonskerk Wijk
Onderweg Wijk III:
Theun de Vries. Doodskoppen en Kaalkoppen.
P. N. van Kampen en Zn. Amsterdam. Paul van der
Loeff. De Wapenbroeders. Contact. Amsterdam.
Het kan geen kwaad deze twee boeken na elkaar te lezen en
dan maar met Theun de Vries te beginnen. Zij hebben dit ge
meen, dat beide een gedwongen mannengemeenschap uitbeelden
met natuurlijk het enorme verschil van de wrede dwang van de
bezetter tegenover de kortzichtige dwang van de wet en de nau-
welijkse dwang van het ouderlijk gezag voor zover dit laatste nog
bestaat. Waarschijnlijk zal de auteur Van der Loeff me deze ver
gelijking wel intens kwalijk nemen, want de verhalen van Theun
de Vries behoren tot de soort waarvan hij vindt dat die voor
jeugdige personen verborgen moeten blijven, zie blz. 221 van ,,De
Wapenbroeders" waarop de hoofdpersoon Paul ontdekt dat zijn
negenjarige neef Reinier in het bezit is van een boekje met con
centratiekampfoto's.
Aangezien dit een van de keer
punten van laatstgenoemde roman
ls, wil ik er even aan toe voegen dat
zoiets niet zo best ls, maar wat moe
ten ouders er aan doen als een knaap
boekje tot zich neemt. Niets;
zomin als mijn ouders er iets aan
hebben kunnen doen dat ik op on
geveer gelyke leeftijd een werkje ge
naamd „De Gruwelen van de Oorlog
ln Servië" in handen kreeg (gapte»
waarvan ik my de vooral voor een
vrouw bepaald niet opwekkende
foto's nu nog voor de geest kan ha
len. Het heeft mij evenwel niet ge
bracht tot een morbide belangstelling
massagraven noch ook tot het
verbranden van levende dieren zoals
dit Reiniertje en zeker niet tot het
richten van verwijten tot mijn on
middellijke omgeving.
„Feit en fictie"
Maar nu eerst over Theun de Vries.
Nu eerst, 25 jaar na de oprichting
van het kamp Amersfoort, is de
schrijver er toe kunnen komen „feit
fictie" zoals hy zelf zegt ln een
kort nawoord, zodanig te ver
werken dat er een beeld vrijkomt
dat zowel aan de herinnering als aan
de creativiteit ontleend is.
De vyf verhalen vormen in zover
een geheel dat ze leder voor zich
l alle samen het bestaan belichten
m deze gevangen mannen en hun
dagelijkse ellende, hun gesprekken,
hun verhouding tot elkaar, het bitte-
zich dag in dag uit voortslepen
met de dood in de klompen, Honder-
i en nogeens honderden hebben
hun leven in honger en vuil ge
rekt tot de dood of tot de vrijheid,
vernederd en voortgejaagd. Uit die
ontelbaren heeft de auteur zich vyf
figuren voor de geest gehaald en zich
waarschyniyk afgevraagd wat het
geweest is dat deze vijf, zelfs in een
omgeving waarin het verpletteren
van de persooniykheid het eerste en
laatste doel was, toch nog een merk
teken heeft laten houden waardoor
hun beelden feller ln het geheugen
gegrift zyn gebleven. Het moet ge
weest zijn omdat deze vyf mannen
hem het bewijs geleverd hebben dat
meer is dan de som van
lichaam en karakter. Het waren de
genen die zich hun leven niet wilden
laten afnemen maar het desnoods
wel wilden geven voor een overtui
ging.
is daar de tolk van de Russi
sche krygsgevangenen geweest, die
hoopte op ontslag uit het kamp als
er geen Russen meer zouden zyn,
maar die op het moment dat de Rus
sen hun schop hebben gekregen
schreeuwt er op los te slaan. Dan is
er de horlogemaker Montalban, de
oude trekker met zyn intense be
langstelling voor de relativiteitstheo
rie, die er zeker van ls te kunnen
ontsnappen als hy de kans krijgt. De
ingenieur Duprez, opgepakt na de
spoorwegstaking, met zyn bovenmen
selijk zelfbedwang en zyn vriend
schap voor de gewezen bootsman
Koppenol. En verder de musicus
Hartman die zijn bevrijdingssym
fonie loopt te componeren en de
jonge verzetsman Valentyn met
eindeloos geduld zoekend naar een
weg ora buiten te komen en zyn
wraak te kunnen voltooien. Het zyn
aangrypende verhalen, voornamelijk
om de elementen van menseiykheid
die Theun de Vries uit deze man
nengemeenschap van botten en vod
den heeft opgehaald en dit geldt,
ook voor de omgevende gestalten, die
minder op de voorgrond komen.
Kleuterklas
Ik heb er al even op gewezen dat
„De Wapenbroeders" van Paul van
der Loeff een antidimx vormt na de
verhalen van Theun de Vries, want
vergeleken bij de ervaringen in
Amersfoort doet deze historie van
jongens-onder-dienst aan als een
kleuterklas. Niet omdat Van der
Loeff naar alle waarsehynlijkheid
jonger is, maar omdat men ten zeer
ste de indruk krijgt dat deze schry-
ver van een mug een olifant ge
maakt heeft.
Vooropgesteld zy dat Van der Loeff
uitstekend met de pen overweg kan
en dat het daarom jammer is dat hy
die gebruikt voor gepruttel dat alleen
maar „tegen" is, tegen iedereen en
alles. Want niet alleen de soldaat in
de kazerne maar ook het negenja
rige neefje Reinier ik noemde de
knaap al willen niet meedoen zon
der duidelijk kenbaar te maken
waarom niet. Goed, men zou kun
nen aannemen dat de soldaat Paul
anti-militalrist is en daarom met de
hele dril niets te maken wil hebben.
Maar dat is niet zo, dat wordt na-
drukkelyk gezegd. Men zou ook kun
nen veronderstellen dat hy tot de
tanden gewapende, materialistische
wereld van vandaag afwijst en dat
hij de hele instelling van leger en
luchtmacht krankjorum vindt, ge
zien de hedendaagse perfectie van
de vernietigingsmiddelen. Dat zyn
aanvaardbare overtuigingen waarop
men een roman zou kunnen gronden.
Doch daar gaat het allemaal niet om.
Als ik het wel heb, gaat het om de
krasjes die soldaat Paul op zyn sub
tiele ziel krijgt door in een kazerne
Boeken mackt
moeten opvolgen, knopen te moeten
poetsen e.d. Er moet een psychiater
aan t© pas komen om hen te bevrij
den uit 'n discipline waar wel van
zelf een eind aan gekomen zou zijn.
Leuke spelletjes
Daardoorheen loopt het avontuur
met neefje Reinier. Het feit dat sol
daat Paul nog zo graag met deze ne
genjarige speelt, geeft te denken,
maar vooruit. Reinier is een merk
waardig ventje en zijn ouders zijn
gewone mensen. Gemiddelde mensen
doen niet bepaald kwaad en moge
lijk. ook geen uitgesproken goed. zy
voeden hun telg naar hun beste we
ten op en de mogelijkheid dat hun
beste weten niet zogoed past by de
telg in kwestie, is niet uitgesloten.
Dat komt veel voor en het is geen
reden waarom soldaat Paul zo ho
nend en minachtend over deze lie
den moet denken. Hy veracht de
ze oom en tante omdat ze blykbaar
nog van elkaar houden en in zyn
ogen niets van hun kind begrijpen.
Het ls tussen twee haakjes wel ver
makelijk te constateren dat de ge
neratie die zo gestreden heeft voor
„De Eeeuw van het Kind" nu klein
kinderen heeft voortgebracht die zelf
lopen te jammeren over hun eigen
onbegrepenheid. Je gaat je afvra
gen wat ze toch eigeniyk willen.
Moeten de Relniertjes weg by de
ouders en opgroeien in crèches en
op kostscholen? Neen, want dat zou
bedenkelyk gaan ïyken op het ka
zerneleven dat neef Paul zo heeft
aangegrepen. Moeten de Reiniertjes
dan maar hun levende reebokjes ver
branden omdat ze een gebroken
pootje hebben? Dat lykt me toch het
perfectonisme te ver gedreven.
Wat althans Paul van der Loeff
wil zegt hij duideiyk op blz. 219. „O
Jezus, Reiniertje, ik wou dat ik je
mee kon nemen, Ver Hiervandaan.
Ik weet niet waarheen, maar weg,
weg van het zoutzuur, de ongeluk
ken, de botte larmoyante ernst van
RUswyk Z.-H. Geref.
Kerk (vrljgem.): 9.30 u leeedienst; 5 u
ds. H. Schol te. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u
Dienst des Woords; 4.15 uur ds. H. C.
van der Ent te Katwijk aan Zee. Oud
Geref. Gem.: 9.30 en 4 u leesdienst
Rem. Geref. Gem.: geen dienst. Bap-
i Gem. Molenvlietlaan10 u ds.
""Oud
Benthuizen Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. \V. A. S. Laurenae, 6 u dhr. Hen
zen te Lelden. Geref. Gem.: 9.30 en 6
uur ds. F. Harlnck.
Bodegraven Herv. Gem.
Den Hartogh;
6.30
ds. Van Harten;
ds. "Balke. Nleniwerbrug: 9.30 u
ke; 6.30 u ds. Den Hartogh. Ge-
rk: 10 u ds. R. v. d. Berg (HA);
ds. C. J. Ttssink (HA en dank-
Baike; 6
ref. Kerk: 10 u ds. R.
dit koddige, zich drukmakende, niets
betekenende lauwe landje. Emigreren
naar een soort paradys voor kin
deren; een paar kinderen maar na
tuurlijk, want de meesten zyn op
jouw leeftijd al voor eeuwig verpest,
verkreukeld. En je mag spelen wat
je wilt. en wat je wilt gebeurt. Je
mag doden en verminken wat je wilt,
als je jezelf verdedigen kan, „Alsje
blieft, daar hebben we het dan. En
als het lieve Reiniertje dan groot is,
dan mag hy een opvolger worden
van Kotalla, Westerfeld en Hebbner
en een perfecte kampbeul zyn.
Afdeling leuke spelletjes
CLARA EGGINK.
hun eigen graf te graven hen toe- te moeten zitten, commando'» te
PROVOCATIE. Nee. weest u
maar niet bang dat dit woord
van bezinning aan het ver
schynsel provo, zoals zich dat
in Amsterdam voordoet, zal zyn
gewyd. Niet, dat dit gecompli
ceerde verschynsel geen bezin
ning zou behoeven, integendeel!
Maar bezinning hierover kan
het beste gebeuren in de stilte
van de binnenkamer. Met nog
meer publiciteit is m.i., naar
myn overtuiging, de gemeen
schap en zyn de provocerende
jongeren zelf, allerminst ge
diend. Aan onopvallende ge
sprekken en niet provocerende
begeleiding bestaat wellicht
meer behoefte. Maar, het on
derwerp „provocatie" is daar
mee nog allerminst uitgeput en
afgedaan. Want er is lets in
dat ons toch wel iets te zeggen
heeft en ons voor een vraag
stelt. Is het niet zo, dat onze
maatschappy ergens niet zon
der provocatie en provocerende
lieden kan? Wat is nl. provoca
tie? Uitdagen, uitlokken, ergens
tegen aan schoppen, mensen
wakker schreeuwen, ter verant
woording roepen op een bepaald
punt. En, hebben wy dat niet
broodnodig? De maatschappij
heeft immers altijd de neiging
zichzelf, haar doen en laten,
haar gevestigde orde voor heilig,
onveranderlyk en onafwend
baar te verklaren? „Het is nu
eenmaal zo en dus kan het niet
anders", is haar leef- en stelre
gel. Waarom? Ja, Waarom? Is
het de zucht tot zelfbehoud, en
dus egoïsme, van bepaalde aan
de macht zynde en bovendry-
vende groepen? Is het het ver
langen om vooral rustig te kun
nen biyven voortsukkelen en
voortsudderen in het oude. ge
wende, gareel? Wie zal het pre
cies analiseren? Dit verschyn
sel is wellicht even gecompli
ceerd als het verschynsel pro
vo. Maar. het feit ligt er, met
alle gevaren daaraan ver
bonden. Gevaren o.a, van vast
geroest onrecht, ingeslapen en
durende onbarmhartigheid, van
volkomen scheef gegroeide toe
standen. Zie, daarom kunnen
wy niet zonder mensen, die er
gens gaan schreeuwen, die er
gens aan onze deuren ramme-
WOORD
VAN
BEZINNING
len, die ons opschrikken en on
rustig maken, zo het mogelyk
is, ons in beweging brengen. De
mensheid heeft aan zulke pro
vocateurs, eenzame schreeuwers
en protesteerdere, al onnoemlyk
veel te danken! Vergeten wy
bv. niet dat Socrates, desty-s
in het oude Athene, ter dood
gebracht werd, omdat hy de
mensen ergens schokte. „Een
gevaar voor de Jeugd" noemden
zyn rechters hem. Maar hy
heeft sporen getrokken tot op
deze dag! Was Maarten Luther
ook
die
pro
test uitschreeuwde tegen de
wereldlykte kerk van zyn da
gen, evenals een Franciscus van
Assisi op zyn manier. Zij heb
ben het allerminst gemakkelyk
gehad, maar wie zou durven
ontkennen, dat zy het aange
zicht van de wereld hebben ver
anderd. de kerk en de maat
schappy hebben vernieuwd?
Ongelofelyk, wat heeft de we
reld aan hen een massa te dan
ken? Ik kan my zo voorstellen
dat men ln Zuid-Amerika dr.
Martin Luther King, met zyn
niet aflatende geweldloze uitda
ging, maar een lastige provoca
teur vindt, maar was is het een
zegen, dat deze man de moed
gevonden heeft aan de deur van
Zuid-Amerika, ja van heel de
wereld, te gaan rammelen, ge
tuigend tegen het onrecht van
de supprematie van het blanke
ras? Zouden er zo niet veel
meer namen te noemen zyn
van mensen, die de maatschap
py hebben uitgedaagd en wak
ker geschud op bepaalde pun
ten van arbeidsonrecht, achter
stelling van de vrouw enz.? Las
tige mensen ongetwyfeld, maar
onmisbare figuren! Zie, dat
doet by my de vraag opkomen,
zyn wij, die
de kerk, of althans christenen
noemen, niet te weinig provo
cerend in ons optreden, doen en
laten, spreken en handelen?
zyn wy niet te gezapig? Te
gemakzuchtig? Niet te zeer op
onze rust gesteld? zyn wy, mis
schien allermeest, niet te bang
en te laf? Want, christenen be-
ïyden immers een Heer te heb
ben, een levende Heer, Die Gods
Heerechappy overwinnend in de
wereld heeft uitgeroepen en in
gebracht. En, Gods Heerschap-
py is immers een heilige heer-
schappy van gerechtigheid en
barmhartigheid. O. Ik weet wel,
wy hebben, omdat dit ons te
onrustig, te provocerend was en
ons veel te ver ging, deze heer
schappij verwezen naar het ter
rein van onze ziel, er een gees-
telyke zaak van gemaakt, be
trokken op het hiernamaals. De
Heer Zelf heeft het echter al
lerminst zo bedoeld! Hy is naar
deze wereld gekomen om deze
wereld op te roepen voor het
Ryk Gods, het heil, dat Hy
kwam brengen. En men heeft
deze lastige Provocateur dit niet
in dank afgenomen. Maar Hy
heeft alle tegenspreken der zon
daren verdragen, verzoend en
overwonnen! Dat hebben wy op
Pasen gevierd! Hy heeft krach-
tiglyk bewezen de Heer te zyn
over alle duivelse machten van
zonde en ongerechtigheid en
dood. Is dit waar? Waar voor
ons? Ja, zeggen wy: „Christus,
onze Heer verrees. Halleluja!
Nou, en?? Waar biyft dan ons
getuigen in woord en daad van
Hem en Zyn overwinning?
Waar biyft de oproep aan de
wereld? Het schreeuwen tegen
het onrecht, de onbarmhartig
heid, de onheiligheid van deze
wereld? O nee. dat zou het voor
ons niet makkeiyker maken.
Wellicht zou men ons als las
tige „provo's" proberen buiten
spel te zetten, maar, we zouden
wel de zaak van onze Heer en
Zijn Evangelie geloofwaardiger
maken, naar mijn overtuging.
En. in ieder geval, de Heer der
wereld vraagt het van ons!
J. P. Honnef,
hervormd predikant
te Leiderdorp.
sink (HA): 6.30 i
satlekring: 10 u eredienst; 45 u Jb.
9.30 en 6.30 u dr. J. v. d. Linden te
Maartensdijk.
Hoormade Herv. Gem 10 u da.
Fred. J. Broeder.
Katwijk aan den RUn Herv. Gem.,
Dorpskerk: 10 u dhr. J. F. Sierat te
Lelden; 6 u ds. A. Makkenae. Kapel
Nwe Duinweg: 10 u ds. S. G. J. Go-
ver te te Naaldwijk; 6 30 u ds. Jac. de
te Katwijk aan Zee. Gym.lokAAl
wihool Narcisstraat10 30 u
ds. R.
i Zee Herv. Gem.. NVe
s. de Vos; 6 u ds. Bou-
Kerk: 10 u ds.
i ds. C. van
dienst ds. Vink (ond. ..Daar zijn6geen
elden; 4.30 u ds.
10 u ds. Hagen.
dsp. J. van Dcrtc
Noord wlJk-Blnnen. Geref. Kerk.
Voorstraat: 9.30 u ds. Bakker; 5 u ds.
de Vries. P, Heinlaan: 9.30 u ds van
Beek; 5 u ds. Bakker. Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 u ds. van der Ent. Geref. Kerk
(vrl|gema<akt)8.30 en 7 uur onbekend;
10.30 en 5 u ds. Breen. Geref. Gem.:
10 en 5 u Leesdlenst. Geref. Gem. in
Ned.: 10 en 5 u Leesdlenst.
den R(|n Herv.
ds. Maikikinga.
Leiderdorp Herv. Gem.: 10 u ds.
ds. J. P. Honnef; 6.30 u dhr. J. v. d.
Hoek. Kerkzaal Zljikwartler10.30 uur
dhr. v. d. Hoek; 7 uur ds. Honnef
(Combo-dienst nvm.v, zanggroep en
corvboGebouw: 10 u Jeugdkerk. Ge
ref. Kerk: 10 u ds. Mlnnetna; 6.30 u
dse. Van Drie. Kerkzaal Zijlkwartier:
9 u ds. Van Drie; 5 u ds. Mlnnema.
Ver. Vrijz. Herv. (Gebouw Lindelaan
12a)10.30 u ds. J. G. Jacobs te Den
Haag.
Lelinulden Herv. Gem.: 9.30 u ds.
Alphen a'd R(jn. Pntël: 7 u
J. Baaijens.
Herv. Gem.. Grote Kerk: 10
H. G. Oostlnga; 7 u ds. S. Kool-
Hel v.kApel: 10 u ds. S. Koolstra.
der Woude. Chr. Geref. Kerk":
Geref. Kerk: 10
Clu
D. H Blesrna. Geref. Gem.
(vrljgem.
leur. Ou
Leesdlenst. Ned. Prot. Bond
geen
leur. Oud Geref. Gem.: 9.30
Leesdlenst. Ned.
Nieuwkoop -
Oliemans;
tjrberg te Lelden (jeugddienst). Geref.
Kerk: 9.30 t
Driebergen. Chr. Geref. Kerk:
~!U!eveld te Bussum. Rem.
10 u ds. T. Mayer.
Geref. Gem.:
lenst)Gere:
M. wynia t
terk: Ö.30
Joh. Stehouwer te Alphen a/d Ryn.
-n 6.30 u ds. H. O. A.
Zee Herv. Gem.:
Geref. Kerk
Melnders.
Noordwlik
10 u ds. D
Keuning; 5
A. L. Lapré (Jeugddienst).
Sole Mlo: 10 u ds. A. L. Lapré. Geref.
ds. H. A. van Rottenburg;"
Te Winkel te Sassenhelm.
VGLO-school,
Kerk: 10 i
Herv. Geref. Bvanj
Schoolstr. 2: 10 en ,lou ds. H. A. X
Slooten te Nykerk.
NoordwUk-Blnnen Herv. Oem.: 10
u ds. Wolthuis te Zuidbroek; 7 u ds.
H. A. van Dop. Geref. Kerk: 9.30 uur
ds. J. vr~
cis. H.
Berghstlchtlng11
Kerk: 7 u ds. F.
Bruinsma. Geref. Kerk: 10 i
Vegter. Geref. Kerk
3 u d«. I. de Wolff.
Oude Wetering Herv. Oem.:
i dr. A. W. Cramer.
RUnsaterwoude Herv. Gem.:
ds. Llndenburg te
Goedhart te Noorden. Ohr. Oer. Kerk:
i Ter Aar; 7 u dhr.
Dienst des Woords; 2.15
G. de Vries te Rijnsburg.
Rijnsburg Herv. Gem.. Grote Kerk
10 u ds. M. C. Oroeuewoud; 5 u ds.
ld. (Jeugddienst). Bethelkerk: 10 u ds.
H. van Gosllga: 5 u ds. P Holst te Den
Haag. Geref. Kerk (vrljgem.): 10 en 5
uur ds. J. Douma. Chr. Geref. Kertc:
10 en 5 u ds. G. de Vries. Geref. Kerk,
Petrakerk: 9.30 u ds. Bljleveld: 5 u de.
v. d. Linde. Rapenburgkerk9.30 u ds.
d. Linde- 5 -
ds. W. H. Walvaari: 7 u ds. J.
Eekhof (jeugddienst). Ger. Kerk: 9.3
Dalen te Slootdorp. Ned.
Prot. Bond: 10.30 u ds. J. Nooter te
Den Haag.
Valkenburg Herv. Oem.: 10 u ds.
D. Lekkerkerker; 6.30 u da. D. Veld
kamp te Den Haag (Jeugddienst) Ge
ref. Kerk: 10 en 5 uur ds. Langeler.
Geref. Kerk (vrljgem,): 8.30 u ae. J.
Douma; 3 u dr. c. TrLmp.
Voorhont Herv. Gem.: 10 u ds.
A. Oskamp.
Voorschoten Herv. Gem., Dorps
kerk: 10 u ds. Meyering; 7 uur ds.
Hengstmanger» te Zoeterwoude (Jeugd
dienst). Rijndijk: 10 u ds. Van der
J. Verwelius; 11.30 u ds. P. Fader te
Schoonhoven. Malelse dienst Imma-
nuëlkerk: 9.30 u dr. G. de Ru te Rot
terdam; 7 u dr. A. van Haarlem. Ge
ref. Kerk: 8.45, 10.45 en 6.30 u da. B.
Koekkoek. Chr. Afgesch. Gem.: 9 30 en
J- P. Verloop. Rem. Garef. Ge-
Dok te Noordvryk;
Oostlnga te Llase (Jeugddienst).
Wassenaar Herv. Gem., Dorpskerk
Zanten. Dorpscen
trum: 10 u Jeugdkerk: Geref. Kerk.
Bloemcamplaan10 en 5 u ds. E P1U-
- 10 en 5 u ds.
.fed Pmt Ronil
Kerkdam: 10.3
prof. dr. J. Spema
veen. Johannahuis:
.30 u da. C. W. den Herder-Brugman,
drv. Geref. Evang.. Dorpshuis: 10 en
u ds. C. Treure te Haeeelt.
Wou brugge Herv. Oem.: 930 u
ds. Kempenaar; 6.30
Zwammerdam. Geref. Kerk:
der Metilen te
Broek
9.30 en 6.30 u
Leldschendam.
Zevenhoven Herv Gem.: geen op
gaaf ontvangen. Geref. Kerk: 930 en
7 uur ds. A. P. Helner te Ter Aar.
Zoeterwoude Herv. Gem.: 10 u ds
R. Hengstmangers.
Zwammerdam Herv. Gem.: TO a
ds. C. L. v. d. Broeck, 6 30 u ds. E,
Kempenaar te Wou brugge Ger Kerk;
10 en 6.30 uur ds. J, Wagenaar.
