van
de
contra kosten
efficiency
- inflatie
DISCIPLINE
Verhalen van Jos Vandeloo:
typisch auteur van deze tijd
^financieel weekoverzicht
Versnelde groei
jereist aanpassing
Kerkdiensten Leiden en omgeving
-» jn D'
IAG 16 APRIL 1966
LEIDSCH DAGBLAD
gel pijn en moeite
Th, «Van onze financiële medewerker)
minder mensen, meer mans is de leuze van elke ondernemer
At oor de kosteninflatie telkens een hap van de winstmarge ziet
n. Het kapmes van de efficiency, de verbetering van pro-
lethoden, wordt in de meeste bedrijven al danig gehan-
de strijd om het voortbestaan, de continuïteit van de on-
iing. Geen bedrijf kan het op den duur stellen zonder de
fcheid om een redelijke winst te behalen, niet alleen om
'jning te geven voor het geïnvesteerde vermogen, maar
het bedrijf levensvatbaar te houden. Geen jaarverslag, of
r melding gemaakt van pogingen om tegen het getij van
'j| Stenstijgingen op te roeien. Soms moet er heel veel kapitaal
n geïnvesteerd alvorens de vereiste besparingen kunnen
en verwezenlijkt, maar de meeste ondernemingen hebben
enoeg kapitaal achter de hand om de wedloop vol te houden.
blykt dat de consumptieve bestedin
gen sneller toenemen dan de bespa
ringen. Vooral als naar de ontwikke
ling van de koopkracht van het geld
en de inkomstenstijging wordt gezien,
dan blijkt dat de besparingen zich
niet naar evenredigheid ontwikkelen.
De kapitaalbehoeften zullen daarom
in de komende tijd niet voldoende
kunnen worden gedekt.
ten bijzonder kapitaalkrachtig
n als Kon. Olie is de mogelijk-
,iri mwezig om van elke gelegen-
bruik te maken, welke de ren-
9. it van het bedrijf vergroten,
irverslag geeft daarvan een
ndruk. Op vrijwel elk terrein
grote bedragen uitgegeven ter
ui ring van produktiemethoden
yi| Jdsbesparingen. Het gevolg is
bedrijfskosten per eenheid
in de sectoren verwerking,
sport verkoop wederom
i worden verlaagd.
bij Hoogovens bestond de mo-
jd om met minder mensen
sue tj produceren en zodoende de
136S5pekosten omlaag te brengen,
kon de omzet per werknemer
ijk vergroten, niet omdat elk
iel zoveel meer presteerde,
omdat de kapitaal investerin-
d de laatste jaren vruchten
[werpen.
3 als
CD?
r, kgr heeft na de oorlog de wet
sch ^nson kunnen doorwerken in
en ste bedrijven. In de periode
K ffopbouw werd er niet zo erg
j of elke man wel op de juiste
terecht kwam. Bij de KLM
kraak personeel aangenomen,
nieuwe loonsverhogingen en andere
kostenstijgingen op, terwijl de verho
ging van diverse belastingen de op
waartse druk op de prijzen heeft ver
sterkt.
Een punt, waarbij doorgaans niet
wordt stilgestaan als over belasting
verhoging wordt gesproken, is dat de
verhoogde omzetbelasting voor tal
van artikelen de financieringsbehoef
industrialisatieproces dat ons land
doormaakt.
In de bankwereld is de ervaring dat
de geboorte van nieuwe eenheden
door de fusies van 1964 niet zonder
pijn tot stand kwam. In de jaarver
slagen van Amro-bank en Algemene
Bank Nederland wordt weinig gespro
ken over de menselijke achtergrond
van de fusies, maar bij de directie
ten in de getroffen bedrijfstakken leden, die met de verwezenlijking
heeft doen toenemen. De verhoogde I de samensmelting belast waren, zul-
heffing op auto's en radiotoestellen len er weieens slapeloze nachten zijn
maakt bijv. dat de dealers meer geld I geweest over de personeelsproblemen,
in hun voorraden hebben zitten dan j Veel meer aandacht krijgen de kos-
bfj het overeenkomstige aantal tevo- j ten, die niet gering zijn geweest, want
f et van Parkinson
ffi
a n de bedrijfsleiding niet wist
jem t moest uitspoken en de KLM
dat opzicht bepaald niet al-
a het uitkammen van de be
is er een belangrijke bespa-
en nog zijn de meeste
rers er niet van overtuigd dat
'kstn laatste woord gesproken is
'10) gebied van de arbeidsbespa-
spanningen, die er de laatste
ip de arbeidsmarkt hebben be
is de bestrijding van de daar-
ntstane kostenverhoging door
van arbeidsbesparende metho-
natuurlijke afweermiddel.
Bedrijven worden
en uitgekamd
ftaard zal het voor degenen, die
werk krijgen omdat de oude
overgenomen door een
machine, niet gemakkelijk zijn
we an te Passen. Voor anderen,
D geheel andere werkkring moe- I
'ken, is de situatie nog minder
■aam. Gelukkig zyn de meeste j
svers tegenwoordig wel bedacht
menselijke verhoudingen, wat
wegneemt dat, waar gekapt
i ook wel eens ranken worden
®omen, die beter konden blij-
IMen.
akzij het samenspel tussen werk-
en werknemersorganisaties ip
'wo 20 jaren heeft de economie
ons land een grote opbloei kun-
ooormaken. Industrialisatie
bet tegenwicht voor het ver
inkomsten uit. de handel met
Jinrijk rond de evenaar, dat
las niet in slaagde een eco-
tegenwicht te ontwikkelen
consequenties van de breuk.
!es is echter in ons land nog
jet voltooid. De verdere ont-
die gesteund, kan worden
U)kdom aan energie van de
jse gasbel, stuit evenwel op
Punten die van de arbeids-
H^nt'eng en van de kapitaal-
Geen evenredigheid
ïiency kan een remedie zjjn
Panning op de arbeidsmarkt,
r opheffing van de kapitaal-
Ntui w heel wat meer dijken.
naai-1! u Wa*" an^ers dan geld,
laakt efte kan worden
Om toch de economie te laten
groeien moet er door arbeidsbespa
rende methoden, die geen geld kos
ten getracht worden tot een grotere
produktie per man te komen. De ar-
beidsproduktiviteit laat nog te wen
sen over. In het jaarverslag van de
Algemene Bank Nederland werd er in
de afgelopen week op gewezen dat de
arbeidsproduktiviteit met 4% toe
nam, maar dat de lonen met inbegrip
van de sociale kosten met gemiddeld
11% omhoog gingen. Het verschil
tussen produktiviteitsgroei en gemid
delde loonstijging bedroeg daardoor
evenals in 1964 circa 7%. Nederland
is daardoor in een inflatoire stroom
versnelling terecht gekomen.
In het decennium 1954 t.m. 1963
toen nog van een „kruipende inflatie"
mocht worden gesproken heeft de
prijsstijging, gemeten aan het prijs
indexcijfer van het bruto nationale
produkt, ruim 3% per jaar bedragen.
Daarna is het tempo echter verdub
beld. In 1964 bedroeg de gemiddelde
prijsstijging, volgens dezelfde maat
staf, 7%. In 1965 was het 6%.
De beweging ls nog niet tot staan
gekomen. In elke bedrijfstak treden
vanaf het briefpapier tot de licht
reclames op de bankgebouwen, alles
moest veranderd en aangepast wor
den.
Fusie-problemen
Overigens lijkt hei of de groei bij
de ABN door de fusie meer bevorderd
werd dan bij de Amro-bank. Het ba
lanstotaal steeg bij de ABN met 16%
tot f6.573 min, terwijl de Amro met
13,5% opklom tot f 6.773. Het verschil
tussen de balansomvang der beide in
stellingen is daardoor gekrompen.
advertentie
VanderWERFF&HUBREGHT
Postbus 446, Amsterdam-C
Telefoon: 020-22203}'
Beursoverzicht no. 399
I.K.P.M. 2. LUFTHANSA II
ren het geval was.
Fiscus vraagt veel
Hoeveel geld er in kan gaan zitten
bleek uit de jaarlijkse verslagen van
de Koninklijke/Shellgroep en van de
Kon. Ned. Gist- en Spiritusfabriek.
Bjj de Kon./Shell moet van de to
tale omzet ten belope van f 36,8 mil
jard niet minder dan f 11,6 miljard
aan omzetbelasting, accijnzen en
dergelijke heffingen worden afgedra
gen, afgezien nog van de f 2 miljard,
die naderhand uit de winst aan ven
nootschapsbelastingof hoe de hef
fing in de verschillende landen ook
moge heten wordt voldaan.
Bij de Gist- en Spiritusfabriek zat
in de gefactureerde omzet van f 225
min een bedrag aan belastingen op
omzet en accijnzen ten bedrage van
f 43 miljoen. Uit financieringsoogpunt
moet er terdege rekening mee worden
gehouden.
Onder juk bezweken
Enkele bedrijfstakken zijn haast
onder het juk van het verschil tussen
produktiviteit en kostenstijging be
zweken. De textielindustrie. de
scheepsbouw en al komen er ook
andere omstandigheden bij de ko-
lenmijnbouw. De ontstane moeilijk
heden in deze sectoren zijn niet op
rekening te schrijven van specifiek
Nederlandse omstandigheden, maar
niet te loochenen valt dat de schaar
ste aan arbeid en aan kapitaal die in
ons land heerst, de slechts renderen
de delen van ons bedrijfsleven thans
extra onder druk heeft gebracht.
Een snelle economische groei als johPoort.'
ons land doormaakte kan uiteraard I Maranathakerk
niet zonder fricties verlopen. De aan
passing aan alle veranderingen in diens m.m.v. Maranathakoor)
techniek en structuur van de markt g ^^^"^outer e^^if °dseipSKloek1
roepen problemen op. die niet zonder j Konlngskerk (Koningstraat): 10 u.
meer kunnen worden overwonnen, ds. L. Kievit.
Discipline is een kreet die wij de
laatste tijd nogal eens lezen en
horen, vin. n.a.v. zekere gebeur
tenissen en de daaruit voort
vloeiende botsingen tussen de
dienaren van de overheid en
een bepaalde groep jongeren.
„Discipline moeten ze leren", en
„ze moesten allemaal oppakken,
de koppen kaal knippen en hard
laten werken en ze weer eer
bied leren krijgen voor het ge
zag". Ziehier een bloemlezing
uit de vele kreten, die men on
der de ogen of in de oren krijgt.
Nu houd ik niet erg van zulke
kreten! Ze zijn zo makkelijk uit
te bazuinen en zo ontstellend
oppervlakkig! En bovendien, wij
hebben toch waarachtig te ver
schrikkelijke herinneringen aan
een zekere Adolf Hitler, die
destijds, ook, met Instemming
van het overgrote deel van zijn
landgenoten, zg. „werkkampen"
liet inrichten voor mensen die,
volgens hem, ook maar eens
werken en discipline moesten le
ren,dan dat wij niet voor goed
zouden hebben moeten afleren
ooit ook nog maar één seconde
nog aan een oplossing in deze
richting te durven denken zelfs.
„Arbeit macht frei" stond er
boven de ingang van die werk
kampen, maar erger slaven
en martelkampen, waarvan de
meeste bewoners en bewoonsters
de dood alleen als de bevrijder
hebben begroet, heeft de we
reld nauwelijks gekend! Nee, in
de richting van massale vrij
heidsberovingen van hen, die
zich anders dan anderen menen
te moeten en te mogen gedra
gen, ook al kunnen wij dat mis
schien maar nauwelijks bewon
deren en al zijn zij soms erg
lastig, te lastig, moesten wij
toch maar liever niet meer wil
len denken! Ik ben trouwens
ook bang, dat wij op die ma
nier een groep jongeren aan de
maatschappij gaan schenken,
die. omdat zij er in die kam
pen toe gedwongen worden en
voorzover zij binnen het ge
zichtsveld zijn van hun opvoe
ders. zich disciplinair zullen ge
dragen en zullen gehoorzamen,
maar die. eenmaal in vrijheid
gesteld, hun leven in een bitte
re wrok zullen verteren, met
WOORD
VAN
BEZINNING
alle gevolgen daarvan voor de
gemeenschap.
Want, weet U, discipline, wer
kelijke discipline kan zo moei
lijk van buitenaf worden opge
plakt. Zij is nl. iets anders als
het zich alleen maar leren aan
passen, omdat men er nu een
maal door een overmacht toe
gedwongen wordt.
Discipline heeft m.i. meer iets
van een innerlijke houding. Het
is een innerlijk vrijwillig aan
vaarde levenshouding, het zich
houden aan wat gezag heeft
omdat men het als gezagheb
bend heeft leren inzien en er
dus respect voor heeft, naar
luisteren wil en het zich wil
laten leren.
Dat zit nl. In het woord „dis
cipline". Het hangt samen met
een latijns werkwoord dat „le
ren" betekent. Er zit dus iets in
van het luisteren naar het ge
zaghebbend woord van de le
raar. die het weet en dus iets te
zeggen heeft. Iets dat voor zijn
leerlingen perspectieven opent,
houvast biedt, richting geeft in
houd geeft aan hun leven en
toekomst.
En dat betekent o.a. ook. dat
zij die discipline willen leren
aan een ander, zelf gezag moe
ten hebben, een richting, een
houvast moeten kunnen bieden,
zodat men als vanzelfsprekend
hun gezaghebbend woord aan
vaardt, omdat het werkelijk
perspectief biedt. M.a.w de
vraag ls gewettigd of het pro
bleem van het uitzonderlijk
doende en schreeuwende jonge
ren, die zich ongedisciplineerd
gedragen, niet het probleem van
ons ouderen zou kunnen zijn,
die blijkbaar niet werkelijk met
gezag meer kunnen spreken en
tot luisteren kunnen dwingen.
Waarom niet? Wel, hebben we
wel iets te zeggen? Hebben wij
iets door te geven dat perspec
tief. houvast, richting bieden
kan?
Discipline heeft tenslotte ook
iets te maken met discipelschap.
U weet wel, de discipelen had
den een Meester, Die leerde als
een gezaghebbende en niet als
één van de Schriftgeleerden. En
door Hem geleerd, hebben ze
het houvast van hun leven ge
vonden en ging hun leven een
zeer bepaalde „disciplinaire"
richting in. Sterker, die Heer en
Zijn Woorden hebben hen tot
de discipelen gemaakt, die het
houvast en de richting, in Hem
gevonden, hebben doorgegeven
aan millioenen.
Zou het daarom, voordat wy
verder gaan met „ach en wee"
te roepen over anderen, en voor
wij alle mogelijk© kreten gaan
uiten van „ze moesten dit en ze
moesten dat en sla d'r op jon
gens", niet eens zinvol kunnen
zijn om ons er maar eens op te
bezinnen of wy zelf wel iets
kennen van een houvast en een
bepaalde koers en een zinvoller
perspectief, dan alleen maar een
leven met de atoombom en voor
de rest zullen wy dan maar af
wachten! Gryp nu nog wat je
grypen kunt! En als wy menen
wel perspectief en een koers te
hebben, zyn wy er dan in ge
slaagd dit door te geven en voor
te leven aan de jongeren? En
als wy er niet in geslaagd zyn,
zouden wy ons dan allereerst
niet eens opnieuw moeten gaan
zetten aan die voeten van de
Meester om het gezaghebbend
Woord van Hem te horen?
Wordt het niet hoog tyd? Ik
weet wel, daar zyn de proble
men niet mee opgelost zo maar,
maar ik ben er wel van over
tuigd. dat de oplossing in die
richting liggen moet, want Hy,
Jezus Christus is nl. de Enige.
Die houvast geeft en een toe
komst. Die daarom koers bepa
lend is. Wy moeten tenslotte by
het begin beginnen. Om disci
pline te kunnen kweken, moet
men eerst zelf discipel zijn.
J. P. Honnef,
Herv. predikant te
Leiderdorp.
Zondag 17 april
Lelden Herv. Gem., Pieterskerk:
10.00 u ds. P. Kloek, 7 u. dr. K. E. H.
Oppenheimer.
Hooglandse kerk: Wegens restaura
tie geen dienst.
Marekerk: 10.30 u. ds. J. M. van den
Berg, 5 u. ds. P. van den Berg te Den
Haag.
Oosterkerk (Herengracht): 10 u ds.
Aarlamlerveen Herv. Gem.: 10 u
De heer H. J. van Til te Alphen a. d.
Rijn: 7 uur ds. P. L. J. Wapenaar te
Leimuiden (Jeugddienst). Geref. Kerk:
9.30 en 7 u ds. P. G. van Berge te
Makassar. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u
Dienst des Woord6; 7 u ds. W. van
Dijk te Hlllegom.
Alphen aan den Rijn Herv. Gem.:
Adventskerk Jullanastraat: 9.30 u ds.
M. Hanemaaljer; 6.30 u ds. P. A. Lefe-
ber. Kruiskerk Gouwsluis: 9.30 u. ds.
G. Jonkers te Hazerswoude. Opstan-
l «r it ,r0i.r«w. - dingskerk9.30 uur ds. W. VerwelJ
10 u °P het oog) dr. W. H. Velema. (Hulsthorstreünie); 6.30 u d6. C. Vos
1 r,.5?ï0E8g??-,Oem-: h™™ te Gouda. Gebouw Nabij: 10 u ds. J.
Bilderbeek (m.m.v. koor Amer. doops- H Bogers Jeugdkerk. Martha-Stichting
gezinden). i geen dienst wegens vakantie. Oud-
peg Wijk I: 10 J-
5 u. ds. W. v. d. Meulen.
Maranathakerk: 9 u. ds. G. N. Lam
mens. te Heemstede; 5 u. ds. Krone-
meijer.
Bevrijdingskerk: 10.30 u. ds. Krone-
meljer; 5 u. ds. Bovenberg.
„Groenhoven": 10 u. ds. Bovenberg.
Jeugdhaven: 10 u.: Ouderendienst).
De heer Witte.
,De Mirt", Lage Rijndijk 64: 10 u.
Multatuli heeft al gezegd dat als de
graankorrel kon spreken zou biyken
dat het kiemen barensweeën met zich
brengt. Zo gaat het ook by het snelle
Vredeskerk (Burggravenlaan)10 u.
ds. W. G. Meijering.
Ver. Vryz. Herv. (Leids Volkshuis)
10.30 u. ds. W. J. H. Hubeek te Zwolle.
Eglise Wallone (Ereestraat)10.30 u.
Pasteur
Haag.
M. de Wattevllle
Academisch Ziekenhuis: 10 u. ds.
Maaskant.
Dlaconessenhuls: 10.30
man te Wassenaar.
Jeugdkerk Aula Gymnasium 10.30 u.
dr. P. L. Schoonheim.
ds. E. Pljl-
ds. G. Cadée;
(jeugddienst) mej. A. van Vliet
en de heer K. Verbree.
Slonskerk Wijk II 9.30 en 6.30
H. Koudstaal (Heilig avondmaal). Ge-
'i?'30 1 te Gouda. Gebouw Nabij: 10 u ds. J.
(Lage Morsweg):) \ui.ui.v. koor Amer. aoops-H Boeers Jeuedkerk. Martha-Stichting
10.30 u. ds. H. J. van Achterberg, 7 u. gG^f Kerk fvrllgem 10 en 5 u?
dr. P. L. Schoonheim (Open Deur- I ds j d. Haar.
Nieuw Apost. Kerk <H. Rijndijk 24):
9.45 en 4 u. dienst (donderdag 7.45 u.
dienst
Vrij Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19):
10.30 u. gez. H. Mis.
Oud Kath. Kerk (Zw. Singel 50):
9.45 u. Hoogmis; 5 u. Vespers (woens
dag 9.30 H. Mis).
Rem. Gem.: 10.30 u. da. E. P. A.
Poortman te Lochem.
Evang. Luth. Gem.: 10.15 u. ds. G.
Moen te Alphen a. d. Rijn.
Evang. Cnr. Gemeenschap (Middel-
Leimuiden Herv. Gem.: 9.30 u ds.
Wapenaar. Geref. Kerk: 9.30 en 7 uur
ds. J. Baaljens.
10 u as.
10 en 5 u ds. A. E. van der Woude.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 uur ds.
D. H. Biesma. Geref. Gem.: 10 en 4 u
Leesdlenst, Geref. Kerk (vrllgem.): 10
en 4.30 u ds. J. J. Verleur. Oawl Geref.
Gem.: 9.30 en 3 u Leesdlenst.
Nieuwkoop Herv. Gem.: 9.30 u ds.
J. C. J. Bronsgeest te Nieuw Vennep;
6.30 u ds. D. Ollemans. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 u ds. M. Hlensch (HA).
Rem. Geref. Gem.: 7 u ds. L. Schenk
te Sommelsdljk. Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 6.30 u dhr. J. van Leeuwen.
N'Jeuwveen Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. D. Oliemans; 6.30 u dhr. Jl v. d.
Hoek te Leiderdorp. Geref. Kerk: 9.30
en 6.30 u ds. J. Wagenaar te .Zwam-
bouw Onderweg Wijk III 10 u ds. D.
J. .Vossers te Leiden. Geref Kerk: Ma
ranathakerk Raadhuisstraat: 10 en 5 u
ds. G. Assies te IJmulden. Salvatorl-
kerk W. de Zwijgerlaan: 10 en 6.30 u
ds. K. Schuring (Heilig avondmaal).
Alphen-Noord Goede Herderkerk: 10
en 6.30 u dr. K. Dronkert te Lelden.
Geref. Kerk (Vrijgemaakt): Gebouw
r speeltuinvereniging Bloemhof: 9.30 u
ov^_.it 3): 10 en 5 u. dhr. Dlkkes. j leesdlenst; 5 u ds. H. Scholte. Chr. Ge-
Chrlstlan Science (Steenschuur 6)ref. Kerk: Jeruzalemkerk Grljpensteln-
10 30 u. dlen6t. j straat 9.30 u Dienst des Woords; 7.45
Leger des Hells: 10 u. Heillgingssa- u. ds. H. C. van der Ent te Katwijk
Geref Kerkr Zuïderkerk10 u. ds. W. I menkomst; 6.45 u. Openluchtsamen-1 aan Zee. Oud Geref. Gem. Kerkgebouw
v. d. Meulen. te Slikkerveer: 5 u. ds. komst Gangetje; 7.30 u. Verlosslngs-Hooftstraat 240 9.30 en 4 u Leesdlenst.
A. C. v. Beek te Katwijk a. d. Rijn. samenkomst Rem. Geref. Gem.: Van Mandessloo-
Petrakerk, Surinamestraat: 10 u. ds. Baptlstengem.: 10 en 5 u.
de Boer: 5 u. ds. Haverkamp; 7 u. ds. Relling te Hengelo; (dinsdag
Post (Dienst voor belangstellenden)bidstond)
Oude Vestkerk, 10 u. ds. Haverkamp;
tt s
is geld dat
ktoüf maar 0p2ii gelegd en
fvoor h2", het alleen nog
lil «WfM kan worden
11 vermogensobject
word' gedaan. De koper
«now geld, dus een directe
[6 mogelijkheid, afstaan om
paard ,.JerWerven' Pas als er veel
Merino. kunnen er voldoende
Cm „worden verricht om
Verlopen' ^>rooes goed ,e la"
°atwikkeling van de han-
m de laatste maanden
Jos Vandeloo is een moderne
verteller van verhalen bij uitne
mendheid. Ik wil wel de nadruk
leggen op het woord modern,
want hij is typisch een auteur
van deze tijd. Hij schrijft een le
vendige. directe stijl en vertelt
alleen wat voor de gebeurtenis
resp. de figuren van belang is:
dit laatste welhaast feilloos. Ik
noem hem een verteller hoofdza
kelijk om de grote gevarieerdheid
van zijn onderwerpen en bepaald
niet om met die uitdrukking een
gebrek aan psychologische diep
gang of wat ook, goed te praten.
Als die gevarieerdheid niet uit
zijn vorige werk al gebleken was
dan zouden de zeven verhalen
uit deze bundel er wel op wijzen.
Geen enkel verhaal lykt op een
ander. Er is misschien alleen een
kleine overeenkomst tussen „Een
avond in het Voorjaar" en „De Prys
van de Rozen" in zoverre dat het
be?de erotische verhalen zyn. maar
die overeenkomst is oppervlakkig en
geen verwezenhjke. In ,Als een oude
Poes" staan twee wildvreemde men
sen als huurder en verhuurster van
een kamer voor de eerste maal te
genover elkaar zes minuten lang en
in dat korte moment groeien de
twee wezens voor de ogen van de le
zer volledig uit, want „Nu staat de
tyd by na stil, hy verloopt haperend".
Het is een statisch ogenblik geladen
met onheil.
Het titelverhaal is het drama met
sociale achtergrond van een kleine
man. Een Poolse jongen komt via
een Duits werkkamp na de oorlog
in de Belgische mynen terecht. Na
twintig jaar onder de grond gewerkt
te hebben, wordt hy ziek en krygt
pensioen. Om een kleinigheid in
verband met bijverdiensten maalt de
ambtelyke molen hem dood, want de
mening van zyn vrouw dat ambte
naren „toch ook mensen" zyn, blijkt
weer eens onjuist. Veelzeggende
krantenberichten aan het begin en
aan het eind voltooien het ge-
keel. „Het Congres of de Vrijheid
van de Schryver" is anecdotisch
maar bevat een hoeveelheid byzon-
der amusante opmerkingen.
Tenslotte nog het beste „De Dag
van de dode god", zwarte humor
inderdaad, maar het heeft me tra
nen van het lachen gekost- En op
gevaar af voor een onmens versle
ten te worden moet ik erbij ver
tellen dat het de vernietiging van
onze wereld met atoombommen be
treft. Een dergeiyke catastrofe waar
we allemaal bU betrokken zijn tot
zo'n pracht van een satire te kun
nen maken wijst wel op meester
schap.
Frans Smet. Het Vier-
kant. Kosmos. Amster
dam.
Op deze roman is de derde
keuze gevallen van de jury voor
de „Kosmos Eerstelingen Prysvraag
1S63" en niet ten onrechte. Deze hu-
welyks-en familie tragi-komedie
is geschreven in de eerste persoon
enkelvoud. Aan het woord is de
Vlaamse tapytenfabrikant Eric van
Galen, gehuwd met Liesje, een bier
brouwersdochter. In de loop van het
Boekenmarkt
verhaal krygen zy twee zoons. Het
recept bevat de bekende ingrediënten
te weten een provinciestadje, een
vreemde vogel (mannelijk), al of niet
gepleegde ontrouw, strijd om de kin
deren. Frans Smets heeft echter kans
gezien het geheel een authentieke
toon te geven dankzij de manier van
vertellen die een mengsel is van iro
nie en wysgerigheid. Men kan zich
voorstellen dat de man Eric, een wa
re burger van Nonegem. maar eigen
lijk zonder dat hij zich daarvan be
wust is met net even iets meer
luciditeit dan zijn stadgenoten, op
deze manier zyn eigen levensgeschie
denis zou vertellen. Voor een eerste
ling dus lang niet kwaad.
Carole Vos. Spelen met
Spoken. Leopold. Den
Haag.
I Molenvlletlaan: 10 u ds. M. Cohen,
Geref. Gem.: 10 en 5 u. leesdienst.6.30 u dhr. J. Schuil. Volle Evang.
Gem. (geb. Volksbelang) 10 u dhr.. J.
Overduin.
Benthuizen Herv. Gem.: 9.30 en 6
u ds, W. A. S. Laurense. Geref. Gem.:
9.30 en 6 u ds. F. Harlnck.
Bodegraven Herv. Gem.: 9 u ds.
van Harten: 10.30 u ds. Balke; 6.30 u
ds. Stekelenburg te Lexmond. Bethle
hem kerk, Nleuwerbrug: 9.30 u ds. den
Hartogh; 6.30 u ds. Balke. Geref. Kerk:
10 u as. R. v. d. Berg; 6.30 u ds. C. J.
Tlsslnk. Nleuwerbrug: 9.30 u ds. Tls-
sink; 6.30 u ds. v. a. Berg. Ger. Kerk
(vrllgem.): 9.30 u leesdlenst; 3.30 uur
ds. H. Scholte. Geref. Gem.: 10 en 6 u
ds. A Hofman te Zeist (HA) (woens
dag 7.30 u ds. A. F. Honkoop te Goes)
Evang. Luth. Kerk: 10.30 u ds. B G.
te Winkel. Evangelisatiekring: 10 uur
het me byna waar wordt gemaakt,
in alle ernst aanvaarden dat: een
broer en een zus elkaar Vogeling en
Vincent noemen en over hun moeder
spreken in de trant van „O Devine
je bent een wonderfee?" Dat het
meisje, dat in strijd met de ver
wachting Vincent heet, trouwt met
Philip alleen omdat haar lichtelyk
duivelse broer dat wil?
Dat genoemde Philip die onderwy-
zer is, een draaiorgel heeft gekocht
(desnoods), maar dat broer Vogeling
dat steelt en in het kanaal laat rij
den zonder dat er een liaan naar
kraait? Dat dezelfde Philip zegt
.Morgen lig ik weer in een sloot met
mijn hoofd net niet diep genoeg in
de modder?"
Nee, zeg ik tegen deze melodrama
tische zaken. Maar Carole Vos weet
haar krankzinnigheden zo goed vol
te houden, dat je waarachtig het
gevoel krygt met los wandelende ego's
te doen te hebben waarvan de „ik"
nadrukkelijk uit de roman gehouden
wordt. Van een figuur als minnaar ^eims
eredienst; 6.45 u dienst.
Boskoop Herv. Gem.: 9.30 u ds.
A, de Leeuw; 6.30 u ds. A. J. Kret te
Leiden (Jeugddienst). Ver. van Vrijz.
Herv.: 10 u as. G. Scheper. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 u leesdlenst; 2.30 uur ds.
Nieuwenhulzen (OB). Geref. Gem.:
9.30 en 6 u leesdlenst. Geref. Kerk:
9.30 en 5 u ds. J. Spoèlstra.
Hazerswoude Herv. Gem.: 9.30 u
ds. C. J. van der Graaf te Putten; 6,30
(Jeugddienst) ds. W. A. B. Hl
Katwijk aan (len RI)n Herv. Gem..
Dorpskerk: 10 u ds. L. Lagerweij te
Den Haag; 5.45 u ds. J. Batelaan t«
Den Haag (jeugddienst). Kapel Nwe
Duinweg: 10 en 6.30 u ds. A. Baas
(vju. HD). Gym.lokaal school Narcls-
atraat: 10.30 u ds. F. C. Kamma te
Oegstgeest. Geref. Kerk: 9.15 uur ds.
F. Pijlman te Katwijk aan Zee; 6 u
ds. W. Bakker te Katwijk aan Zee.
Katwijk aan Zee Nieuwe Kerk: 10
u ds. Boer; 6 u ds. VLnk. Oude Kerk:
10 u ds. Van Roon; 6 u ds. Stolk te
Scheveningen. Ichtuskerk: 10 uur ds.
Hagen; 5 u ds. Boer. Hulpkerk Hoor-
10.30 u ds. Vroeglndey; 6 u ds.
Delft. Gr. v. Pr school: 9 uur
Thomas krijg ik helemaal geen Vroegtndew'ey. Gebouw Irene (ge-
hoogte, behalve dan dat ik hem nog j ref. kerk)10 u Dovendtenst. Geref.
m'„der vrrtrouw al, hij M
moet of zegt „Verlang je naar j Bakker; 5 u ds. de Vries. Zeehospl-
maag. By „Het Roofdier" haddenenorm liefdoen, nu?" Iemand als j tium: 6.45 u ds. Bakker. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 u ds. van der Ent. Ge
ref. Kerk (vrijgem.): 8.30 en 7 u ds.
Bos; 10.30 en 5 u ds. Breen. Geref.
Gem.: 10 en 5 u Leesdienst, Geref
Gem. In Ned.: 10 en 5 u Leesdlenst.
Koudekerk aan den Rijn Herv.
Gem.: 10 en 7 u ds. Quak. Geref. Kerk:
10 en 7 u ds. Makklnga.
twyfel my sterk te pakken; by „De
Man zonder Vloeren" veel minder
maar by dit nieuwe boek dat een
grote novelle bevat zit ik my weer
af te vragen of de feiten, dat Carole
Vos zo uitstekend de pen hanteert en
ingenieuze vondsten heeft wel van
zoveel belang zyn dat ik daarom de
„kitsch" die zy in wezen aanbiedt,
aanvaarden moet. Moet ik gezien
de vader van de beide kinders
kortweg mislukt, omdat hy te „nor
maal" gehouden is maar daarnaast
spreekt van „het herfstbuis" als hij
een optrekje buiten bedoelt. Het
past allemaal wel in het kader,
maar dat kader, dat wil er bij mij
Diet In. Misschien zou deze schryf-
ster er verstandig aan doen als zij
eens van de voeten op de grond af
haar schryfsterskwaliteiten, aanne- I begon en dan een griezelverhaal of
men dat haar sujetten aan de een detectieve schreef met mensen
vreemdsoortigste hersenspinsels on- en niet een mensenroman
derhevig zyn en dientengevolge de spooksels,
raarste dingen doen? Moet ik omdat
met
10 u Jeugdkerk Ge
ref. Kerk: 10 u ds. A. C. van Beèk te
Katwijk a/d Rijn; 6.30 u ds. A de
Bruin te Den Haag. Kerkzaal Zijlkwar
tier: 9 u ds. A. de Bruin; 5 u ds. J
H. de Boer te Lelden. Ver. Vrijz Herv..
ri wr.riNK i «ebouw Lindelaan 12a)10.30 u ds. P
CLARA buUlNXk j, van Quwerkerk te Brlelle
Noordwjjk aan Zee Herv. Gem
10 u ds. A. L. Lapré. De Ranik: 5 u ds.
D. Keuning. Sole Mio: 10 u ds. D. Keu-
nlng. Geref. Kerk: 10 u ds. W. Dekker;
5 u ds. H. A. van Bottenburg. Herv.
Geref. Evang.. VGLO-school, School
straat 2: 10 u ds. G. van der Kamp
te Den Haag; 3.30 u ds. H. Stolk te
Scheveningen.
N'oordwljk-Blnnen Herv. Gem.: 10
u ds. C. A. van Harten te Bodegraven;
7 u ds. C. W. Roos te Kaag. Geref.
Kerk: 9.30 u ds. H. A, van Botten-
burg: 5 uur ds. W. Dekker. Van den
Berghstichtlng: 11 u ds. H. A. van
Bottenburg.
dienst.
Ned. ProtBondgeen
Oegstgeest Hen-, Gem., Groene
Kerk: 10.30 u dhr. J. Vink te Katwijk
(Jeugddienst); 7 u ds. W. E. Verdonk.
Pauluskerk: 10 u ds. W. Zijl8trn te
Voorschoten (HD). Vryz. Herv.: 10.30
uur ds. D. Oosten te Utrecht. Geref.
Kerk: 10 en 5 u ds. Meijer. Geref.
Kerk (vrygem.): 8.30 en 3 uur ds. F.
van Dijk.
Oude Wetering Herv. Gem.; 9.30 u
ds. LaUeman. Geref. Kerk: 9.30 en 3 u
ds. G. van Duinen te Den Haag. Rem.
Geref. Kerk: geen dienst.
Kilnsaterwoude Herv. Gem.; 9 30
u ds A. van der KoolJ te Woerden; 7 u
ds. De Leeuw te Boskoop. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 2.15 uur Dienst des
Woords.
RUnsburg Herv. Gem., Grote Kerk:
10 u ds. H. van Gosliga (HD); 5 u ds.
M. C. Groenewoud. nethelkerk10 u
ds. M. C. Groenewoud; 5 u ds. H van
Uosliga. Geref. Kerk (vrygem.): 10 u
dr. C. Trlmp; 5 u ds. J. Douma. Chr.
Geref. Kerk; 10 en 5 uur ds. G de
Vries. Geref. Kerk. Petrakerk; 0.30 u
ds. J. van Drie te Leiderdorp; 5 u ds.
J. C. van Egmond te 's-Gravenzande.
Rapenburgkerk9.30 u ds. J. C. van
Egmond; 5 u ds. BIJleveld. Maranatha
kerk: 9.30 u ds. Byieveld; 5 u ds. J.
van Drie.
Vul ken burg Herv. Gem.: 10 en
6.30 u ds. D. Lekkerker. Geref. Kerk:
10 u ds. D. J. te Winkel te Sasoen-
helm; 5^u dsHy. d. Berg te Sassen-
Voorhout Herv. Gem.: 10 u ds.
Adr. Oskamp7 u ds. D. Eekhof te
Lelden (Jeugddienst).
wellus. Wljkgebouw: 9.30 u ds J. 1
wellus; 6.30 u ds, L Klootwyk te 1
Bethel: 9.30 u ds. L. A. Klootwijk te
Ede; 6 u ds. J. R. Cuperus; 11.30 u ds
P. Fader te Schoonhoven, Malelse*
dienst. Immanuëlkerk: 9.30 u ds. L.
Schellevls te Gouda; 7 u ds. G. J. van
de Bogerd te Gouda. Geref. Kerk: 9.
10.30 en 6.30 u ds. J. Snoey. Rem.
Geref. Kerk: 10 u ds. W. Muilwijk te
Amsterdam. Ohr. Afgesch. Gem.: 9.30
cn 5 u ds. A. P. Verloop.
Warmond Herv. Gem.: 10 u ds.
Stehouwer te Alphen a/d Rijn; 7 u ds.
Koolstra te Llsee.
Wou brugge Herv. Gem.: 9.30 u ds.
uur ds. Dethmers (HA).
Zevenhoven Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. F. de Jonge. Geref. Kerk: 9.30 en
7 u ds. H. G. A. Melnders.
Zoeterwoude Herv. Gem.: 10 uur
ds J. Th. W. Quak te Koudekerk a/d
Rijn; 7 u (Pnlël) da. R. Hengstman-
gers, JeugdcantorlJ van Voorschoten
o.l.v. dhr. Walvaart
Zwammerdam Herv. Gem.: 10 u
ds. Helleman te Den Haag: 6.30 u ds
C. L. v. d. Broeck. Geref. Kerk: 10 en
ft'/rf BHds' G' A' Weaterveld te Alphen
