Waarom schoot u
donderdag 3 maart
plotseling dat
portiek binnen?
{oman van groot formaat:
,De goden gaan naar huis
Boekenkartel verder
dan ooit in het slop
Minder gelukkige
van Charpentiers
uitvoering
,Te Deum"
fantastisch en adembenemend
Virus of fall-out
is spoedige
Toch
oplossing noodzaak
toonkunstkoor in zviderkerk
5 MAART 19G6
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
De grote roman (439 blz.) waarmee A. den Doolaard, de schrijver
1 vrijheid, opstand en liefde", weer in de publiciteit treedt, is
"en veelzijdig. Kunst en wijsbegeerte meten zich met moderne
kniek. Internationale verhoudingen spelen hun onrustbarende
Men komt van het landelijke Kreta in Athene, van Athene in
iden van Londen in een ruimteschip op de terugioeg van Mars.
L twee voornaamste figuren zijn de broers Grammatikakis, Ni-
en Kostas. Nikos is een wereldberoemde oudheidkundigeeen
Lhartigevolhardende vent met het uiterlijk van een „pithe-
thropus erectus, helaas misvormd door te veel hersens", zoals
iirecteur van het British Museum hem beschrijft.
aanvang van het verhaal
wonderlijke figuur in de
ochtenschemer en vraagt
jnt de weg naar dit museum.
,kt een zeer rustige indruk,
erdaad, ais de agent gewe-
wat deze geleerde in zijn
voerde, dan was hij waar-
_jk minder beminlijk opgetre-
*Nikos heeft zich namelijk als
levensdoel gesteld de antieke
tee beeldhouwwerken in het
ense museum opgesteld, terug
Jen en ze in hun oude luister op
fckropolis te herstellen. Deze
bouwwerken zijn de befaamde
t Marbles, omstreeks 1812 door
ienmalige gezant Lord Elgin, uit
tenland meegenomen. Wanneer
enige kennis heeft van de aard
'i omvang van deze beelden
[roepen, dan staat men even
jnderd over het plan van Nikos
yer de daad van Elgin. Men is
woordig meer dan ooit geneigd
'daad te zien als een van de
te walgelijke imperialistische
Hen, maar als men even denkt
iet moment waarop deze Elgin
de beelden toeeigende en over
dat hij een verzamelaar van
was, dan kan mén daar ook
oordelen Toen Elgin er met
..eren beelden vandoor ging,
•kenland nog bezet door de
van de Akropolis een
ttie van een schietschijf en
hadden gemaakt. Het
heeft Elgin overigens 50.000
•kost en hij heeft de collectie
ijaoeite voor 35.000 aan de En-
Maat verkocht, zodat er van
^jejag niet gesproken kan wor-
Wenwel, men kan nu terecht
a dat de Elgin Marbles beter
;m oude plaats kunnen staan
!ti een zaal van het Britisch
Maar wie ooit weieens met
itoren en andere museumbe-
heeft te maken gehad, kan
van Nikos niet anders be-
jn dan als dat van een even
[als koppige zonderling. On-
Jjn gevorderde leeftijd is onze
Ie ook op een ander gebied
"tel een ondernemende geest. De
is zijn tweede hartstocht. In
heeft hij zijn geestelijke en
iongenaakbare vriendin Dio-
jaldos en zijn bedvriendin
Beiden spelen hun rol in de
i gebeurtenissen.
iroer Kostas is zo mogelijk
itener dan hy. Ten eerste
eigen krant, waar hü dag
it mee in de weer is teneinde
zaken te verdedigen en het
uit de doeken te doen en
van de moderne tech-
irmee de mens zich, naar
itochtelijk gelooft, aan de go-
lijk zal kunnen maken. Zijn
fift voor 't te lanceren ruimte-
Friendship met vier astronau-
boord, kent dan ook geen
geving even ontzettend als voor de
lezer amusant zijn. Ook vallen zij
op de ongelegenste ogenblikken in
Amerika tracht de verontrus
tende toestand geheim te houden,
maar het wordt al gauw bekend dat
de ruimtereizigers van Mars een be
smettelijk virus hebben meegebracht,
dat de mensen in een eigenaardige
toestand van lethargie brengt met de
dood als gevolg. De gasten van het
hotel verspreiden de ziekte, evenals
allen die verder met de astranauten
in aanraking zijn geweest. Daarbij
komt nog het feit dat een van de
vier containers met Marsstoffen op
geheimzinnige manier verdwenen is.
Cf
de broers innig aan elkaar
it zijn, moeten zü wel onver-
ke tegenstanders zijn. Met
-an redenen en met citaten uit
ssieken waarschuwt Nikos zijn
mor megalomane toekomstdro-
'aarin de mens albeheerser zal
U/Ertussen is de Friendship op-
in voor de ogen van Nikos en
(O (jjzelschap dat voor een tv-toe-
h een Engelsman op een plein
er een restaurant in een volks-
ran Athene de onvoorstelbare
reidingen volgen en het bral-
Amerikaanse verslag van die
eden aanhoren. Kostas zit op
•antenbureau aan de Telex ge-
Jjd., Maar als de Friendship
Q3< haperen ondex-weg is, duiken
aJerlei alarmerende nieuwsbe-
l op over conflicten tussen
Zijp laanse en Russische kunstma-
/le elkaar al of niet opzettelijk
Hl, ^"dwarsgezeten. In strijd met
lorspronkelijke enthousiasme
t Kostas een waarschuwend
irtikel in zijn krant. Dan komt
D0 endship op aarde terug.
/O0|i(«chrijving die de auteur van
..atastrofale gebeurtenis geeft is
ZIJltastisch en zo adembenemend,
it onmogelijk is die in het kort
Ie geven. Het ruimteschip met
►vangcapsule, zo zal ik het ding
noemen want ik bezit geen
van de kennis hieromtrent
en Doolaard, maakt een nood-
g op de verkeerde woestijn-
vlak bij een immens super-
Dit laatste is op zichzelf al een
irbaarlijke creatie en het bin-
lien '-an de vier astranauten
ii ondergoed temidden van de
isserende en rustzoekende
kanen tart iedere beschrijving,
'e die van Den Doolaard. Het
ïbslag van Kostas' medewerker
i meesterstuk.
gevolgen van de verkeerde lan-
zijn desastreus. Het blijkt ten
dat de astronauten zelf zijn
grepen door een vreemd en ge-
soort onverschilligheid. Ze
antwoorden die voor hun om-
Boeken maRkt
Alle landen van het noordelijk half
rond worden langzamerhand aange
tast en het is Nikos die voor de vro
lijke noot zorgt door, gebruik ma
kend van de onvoorstelbare verwar
ring en chaos in Engeland, de Elgin
Marbles met het vliegtuig van een
vriend te gaan ophalen. Het zal blij
ken een laatste daad van rechtvaar
digheid te zijn. De opgeschrikte be
woners van het eveneens aangetaste
Athene, dwingen het gemeentebe
stuur de godenbeelden y lings op hun
plaats te laten zetten, opdat deze
goden hun macht terug kunnen krij
gen en de stad redden. Maar het is
te laat zowel voor de oude goden als
voor de nieuwe computers, want de
mensheid, is verslagen door iets on
zichtbaars. Wel zoekt de medische
wetenschap koortsachtig naar het
vaccin, maar een vaccin is een voor
behoedmiddel en geen geneesmiddel.
Men verwacht dat een handjevol
mensen in leven zal blijven in
wereld vol doden. Nikos meent zyn
taak volbracht te hebben daar, zo
zegt hy, de overblijvenden zün Akro
polis hard nodig zullen hebben als
plek van bezinning waar zij tot de
erkenning kunnen komen van hun
beperktheid.
Het is natuurlijk duidelyk dat dit
geen realistische roman is. Men kan
zich voorstellen dat het drama zich
afspeelt over een twintigtal jaren b.v.
Toch zitten er veel reële gebeurte
nissen in verwerkt het uitvallen
van de elektriciteit in de V.S. b.v.
de ontelbare verkeersongelukken en
ongevallen door onverantwoordelijk
gedrag, vreemde meteorologische
schynselen die een onrustbarende
sfeer oproepen en de lezer de ril
lingen over de rug laten lopen by
de gedachte dat dit allemaal wel
eens waar kon worden. Want hoe
fantastisch de visie in dit boek ook
is ,het geheel is gebaseerd op feiten
en zakelijke kennis.
Een klein bezwaar is dat in
verhaal vooral de gesprekken hier en
daar wat te lang zijn en teveel door.
regen met niet terzake doende op
merkingen van de gesprekspartners.
Maar dit valt weg tegen de talloze
taferelen van actie die van een aan
grijpend® kracht zyn. Een roman
van groot formaat en ik bedoel
niet de omvang.
Clara Eggink.
Terwijl Nederlandse uitgevers en boekhandelaren het nog
steeds niet eens zijn over een nieuw reglement handelsverkeer,
maken buitenlandse uitgevers plannen om een deel van de Neder
landse boekenmarkt in handen te krijgen, zo is tot de boeken
wereld doorgedrongen. In het Nederlands gedrukte boeken van
buitenlandse uitgevers vallen als import" onder geen enkele
restrictie van de Nederlandse boekhandel. Bovendien zijn er
plannen in de maak voor het stichten van boekenclubs, zowel door
buitenlandse als door Nederlandse ondernemers. Boekenclubs
plegen buiten de boekhandel om te leveren.
Reorganisatievoorstellen van een
speciale commissie voor het 150 jaar
oude boekenkartel van de „Ned. Ver.
ter bevordering van de belangen des
boekhandels" werden eind februari
door de georganiseerde boekverko
pers verworpen, doch door de uit
gevers, zij het met tegenzin, aan
vaard. Deze voorstelleix beoogden
om. enige verruiming in de afzet
mogelijkheden van pockets en po
pulaire boeken buiten de thans, „er
kende" boekhandel om. Nu de boek
verkopers met een zeer grote meer
derheid deze plannen tot een com
promis verwerpen, is een aantal uit
gevers geneigd zich van het besluit
tot aanvaarding van dit compromis
te distancieren. Naar hun mening
gingen de voorstellen toch al niet
ver genoeg om een redelijk lonen
de produktie en afzet van eenvou
dige boeken mogelijk te maken.
Aangezien bovendien het bestuur
van de Boekverkopersbond is afge
treden, wordt een hernieuwd over
leg tussen uitgevers en boekhandela
ren byzonder moeilyk, zo vinden zij.
En dit, terwyl na overleg met het
Departement van Economische Za
len een oplossing van de moeilyk-
heden rond het boekenkartel tegen
1 april (eerst 1 januari) 1966 in het
vooruitzicht was gesteld.
Met het oog daarop was aan de
organisaties van boekhandelaren en
uitgevers gevraagd, de compromis
voorstellen zonder amendementen te
aanvaarden. In de loop van maart
zouden dan deze voorstellen formeel
in de gezamenlijke vereniging als
nieuw reglement handelsverkeer
kunnen worden vastgelegd, waarna
aanbieding aan het ministerie van
Economische Zaken zou volgen.
Nu het fundament onder dit plan
weggeslagen, rijst de vraag, hoe
door Economische Zaken gereageerd
zal worden. Het oude reglement han
delsverkeer werd naar hedendaagse
opvattingen niet meer aanvaardbaar
geacht. „Kan het", zo vraagt men
zich in de boekenwereld af, „na 1
april eigenlijk nog wel van kracht-
blijven?
De noodzaak van een oplossing op
korte termijn wordt door zeer veel
betrokkenen duidelyk gevoeld. Ook
van uitgeverszyde wordt een redely-
ke reglementering van het handels
verkeer met de boekverkopers nood-
zakelyk geacht. Maar hoe deze na
het verwerpen van het reorganisa
tiecompromis tot stand moet komen,
is vooralsnog onduidelijk.
Informeel contact op het hoogste
niveau tussen vooraanstaande figu
ren in de organisaties van uitgevers
en boekhandelaren wierpen tot op
heden geen resultaten af. Het Boe
kenkartel zit thans nog dieper in het
Weer aanvallen op
Russische auteurs
Het hoofd van de organisatie
van Moskouse schrijvers, Sergej
Michalkow, heeft de veroor
deelde schrijvers Andrej Sin-
jawsky en Joeli Daniel aange
vallen op een bijeenkomst van
de communistische partij van de
Russische hoofdstad. De Rus
sische premier Aleksej Kosigin
en eerste secretaris Leonid
Breznjew van de communistische
partij woonden met andere hoge
figuren de bijeenkomst bij. De
vergadering had donderdag
plaats en ging voornamelijk
over het nieuwe vijfjarenplan.
Michalkow zei dat Sinjawsky en
Daniel „in hun ondergrondse werk
op onze idealen hebben gespuwd. Ik
heb deze werken persoonlijk met
walging gelezen en ik kan met volle
overtuiging zeggen dat de schrijvers
ideologische saboteurs zijn".
Michalkow deed ook een aanval op
Valery Tarsis, de schrijver die we
gens zijn anti-Sowjet opmerkingen
zijn staatsburgerschap heeft verlo
ren.
De eerste secretaris van de organi
satie noemde Tarsis een ..politiek
psychopaat, die kwaadaardige aan
vallen op ons moederland en op ons
maatschappelijk; bestel heeft ge
daan".
slop, dan de grootste pessimisten
ge maanden geleden durfden te be
vroeden, aldus een veel gehoorde
verzuchting
Er stond een felle wind en u wilde met alle geweld een Hunter
opsteken, maar welke was het? Hunter mèt of Hunter
zonder filter? Was het een Hunter zonder filter? Dan genoot
u van de lekkerste American King Size, die er is. Stak u een
Hunter mèt filter op? Dan proefde u niet het filter, maar alleen
geurige tabak. Hoe het ziju hebt op 3 maart het beste merk
gerookt, dat voor uw geld te koop is.
kunst
In Cartouche
Interessante
Thorn Geraedts
Een mrkwaardige expositie is van gisteravond af in Cartouche Lange
Brug 67) te bezichtigen: de gerijpte kunstenaar Rein Dool ■meermalen
Een merkwaardige expositie is van gisteravond af in Cartouche (Lange
15-jarige Thom Geraedts, zoon van de bekende kunstschilder Piet
Geraedts uit Warmond presenteren er hun werlc.
Het Toonkunstkoort met medewerking van een garde so
listen, orgel, klavecimbel en een uniek behulpzaam Kunstmaand-
Orkest heeft het ditmaal in een goed bezette Zuiderkerk eens
niet in het super" gezocht, maar zelfs twee werken van zeer
introvert karakter op het programma genomen: Buxtehude's
..Membra Jesu Nostri" en Bach's Kantate 89 ,.Was soli ich aus
dir machen Ephraim?" (waarin het koor slechts een koraal te
vertolken kreeg). Een en ander besloten met het bij uitstek ex
traverte Te Deum van Charpentier. dat artistiek als een anti
climax aandeed.
Om met de laatste te beginnen:
van hem zijn, naast diverse etsen
en een vrouwenportret, voorname
lijk kleurige tekeningen of uit. hout
gehouwen, al even felle coloristische
beelden van dieren, waartoe hij zich
bijzonder voelt aangetrokken, te zien.
De jeugdige, begaafde. Geraedts
hij exposeerde reeds indertijd op zes
jarige leeftijd gezamenlijk met. zijn
vader in de Lakenhal legt hierin
getuigenis af van een ooi'spronkelijke
visie en een opmei-kelijke fantasie.
Door niemand beinvloed (Geraedts
is autodidact) gaat hij met een op
vallend gevoel voor kleurbewogen-
heid, een strikt eigen weg. Het komt
er persoonlijk voor hem niet op aan,
of men zijn trotse vogel, zijn kik
vors, zyn duif, zijn kuiken, zijn nijl
paard of welk ander dier dan ook,
„herkent": hij wil er in de eerste
plaats het karakter van het dier in
doen uitkomen en hij doet dit op een
wijze, welke zeker van een indrin
gend scheppingsvermogen getuigt.
Wat hieruit nog zal voortvloeien?
Geraedts geeft ons te kennen, dat
hij er nog lang niet „is", hij is zich
daar zelf volkomen bewust van.
Vooi'lopig benadert hij in hoofdzaak
de buitenkant der dingen, hij weet
zeker, dat er nog oneindig veel an-
dez facetten zijn, welke blootgelegd
moeten worden. In ieder geval heeft
het werk van Geraedts ons tot de
overtuiging gebracht, dat zijn kunst
bij uitstek persoonlijk is en nog tot
andere fantastische, zo men wil af
en toe gedrochtelijke, in ieder geval
verbeeldingsrijke' scheppingen kan
leiden. Naar het ons voorkomt
iemand met een sterke wil, van wie
wij nog veel mogen verwachten. Ook
de etsen hebben ons in die overtui
ging gesterkt. Het zijn hoogst eigen
aardige en obsederende wezens, wel
ke in de gedachtenwereld van deze
jongeman onverbrekelijk vorm heb
ben aangenomen.
Rein Dool's kunstenaarschap heeft
een totaal anders geaarde ontwik
keling dan tot nu toe, ondergaan.
Daarvan getuigen zijn bijbelse voor-
Buxtehude's „Membra" is een lij-
densmuziek uit 3680, geschreven voor
de Zweedse hofkapel, die een my
stieke bespiegeling geeft over de
lichaamsdelen van de gekruisigde
Heiland. Deze zevendelige kantaten-
bundeling vergde anderhalf uur. Ge
lukkig stonden prachtige bladzijden
stellingen, waarvan ons zeer in het
bijzonder zijn psychologisch inker-
vende „Judaskop" getroffen heeft.
Met rake streek weet hy ook aan
andere figuren (Esther, Bespotting
van Christus, Babylonische spraak-
verwarring, Eliza enz.) een realis
tische gestalte te geven. Zijn kunst
heeft zich ontegenzeggelijk verdiept,
de gekozen onderwerpen spreken
daarvan een duidelijke, veelszins ook
een smartelijke taal.
Deze interessante expositie is gis
teravond met medewerking van
Marjolein Briër met een eigen cho- j
reografie op Stan Kenton's „This is I Gerechter Gott. beide v
my thean" geopend en heeft onmid- niet in de schaduw van het vooraf-
dellyk de intense belangstelling der gegane kon staan. De Intrada van
aanwezigen getrokken. het orkest, koningsfanfare aii.w.
H. waarin trompetten en pauk als
in dit zelden of nooit tot uitvoering
komende opus, met name in de de
len II (ad Manus), IV (ad Latus) en
VII (ad Faciem).
Hoewel Buxtehude voor zeer ge
ringe bezettingen schreef, heeft Ari-
bo's uitgebloeide koor niettemin de
klankkracht redelijk weten terug te
dringen, zodat de uit de teksten
vooi*tvloeïende milde stemmingstoon
toch niet geleden heeft. Grote reali
seringsproblemen, zoals een Bach-
Passion die schept, waren hier niet
te overwinnen en de klankbeelden
leidden dan ook tot onbetwistbaar
bevredigende resultaten.
Minder gelukkig achtten we het re
sultaat in het Te Deum, dat na
een sopraansolo als Salve Latus Sal-
vatoris en een koor als Ad Ubera
Portabimini van Buxtehude, en een
altaria als Ein unbarmherziges Ge
richte en weer een sopraanaria als
Bach
j^en overzicht van het Toon
kunstkoor met Kunstmaandor-
kest. gisteravond in de Zuider
kerk.
(Foto LJ>./Holva»t)
herauten het terrein beheersen, i>
enorm aansprekend, maar dit 1b mu
ziek die tot Charpentier Is gekomen
en stellig geen vinding van hemzelf
Is. Het in elkaar grijpen of het el
kaar dekken van de onderscheidene
partijen: koor, solo's, orkest en in
strumentale obligaten, bleek niefc
steeds feilloos. De zaalruimte ver
droeg o.i. ook de expansiviteit van
de kooi-zang slecht.
Albei-t de Klerk (orgel) en Corry
van der Wel (klavecimbel) voldeden
onvooi-waardelijk. De verrichtingen r.
de vijf solozangers waren in de zowat
30 solo's en terzetten van de avond,
plus een duet en een kwartet, zeer
loffelijk. Zang, die totaal vrij uit
stromend in de ruimte „staat", gaven
de sopraan Elisabeth Lugt en de
„keizerlijke" 70-jarige bas Herman
Schey. De tenor Simon v. d. Geest
toonde, zijn stemmiddelen in gaaf
heid verruimd te hebben en de alt
Hannelore Pennink belooft een kracht
voor de toekomst te worden. Van de
tweede sopraan Ursula Stamm kan
op dit ogenbük nog niet getuigd wor
den dat techniek en voordracht o.m.
als gevolg van een te breed vibrato,
elkaar artistiek doordrongen hebben.
