Het geval
WORDT
KASTEEL
HEESWIJK
WEER
BEWOOND?
van de
verdwenen
kamer
EEN
SHERLOCK
HOLMES
MYSTERIE
EATERDAG 26 FEBRUARI 1968
LEIDSCH DAGBLAD
L.D.-EXTRA
k kan u een foto laten zien van de kamer", zei de Engels
man.
„Kunnen we het vertrek zelf niet bezichtigen?", vroegen
,.Dat zal moeilijk gaan", was het antwoord, „de kamer bestaat
niet meer".
Nee, lezers, we waren niet op zoek naar kamers, maar naar
Sherlock Holmes. In Londen natuurlijk.
Al bent u mogelijk meer vertrouwd met de vrouwenveroveraar
James Bond van deze generatie, u kent ongetwijfeld toch ook de
wereldberoemde Engelse detective met zijn haviksneus, zijn ja
gerspet, pijp en kijker, de romantische figuur van een driekwart
eeuw terug die het tegenovergestelde van een Don Juan was,
de vrijgezel die meer ingenomen was met misdaad dan met liefde,
die slechts één niet-professionele passie had, zijn viool, en een
vriend, dr. Watsch.
Zelfs de moderne geweldenaar
Bond duwt de rationele, toegewij
de en ietwat vreemse Sherlock Hol
mes, stamvader van alle moderne
detectives, niet naar de achter
grond. Integendeel. Meer dan elf
miljoen Engelsen volgen vorig Jaar
iedere zaterdagavond de Sherlock
Holmes televisiestukken. In Ameri
ka was de musical „Baker Street"
onlangs een enorm succes. En als
de plannen doorgang vinden, zul
len zowel de televisiefilms alsd e
musical in tegenovergestelde
richtingen de Atlantische oce
aan oversteken, op zoek naar een
nog grote gehoor.
„Sherlock Holmes is onze held
omdat kuj rechtstreeks spreekt tot
de schooljongen die in ons allen
leeft" deze uitspraak is van Dou
glas Wilmer, de acteur die alles
wat hij maar over Holmes kon vin
den, bestudeerd heeft, voordat hij
de hoofrol in de Engelse televisie
films aanvaardde.
van 1951, toen onze bouwvereni
ging, ter gelegenheid van het Fes
tival of Britain toestond, dat een
Sherlock Holmes tentoonstelling ln
dit gebouw werd opgezet. Een deel
van de tentoonstelling was een ko
pie van de zitkamer van Sherlock
Holmes. Elk detail was „authen
tiek", van de scheikundige appara
ten en potjes tot het theegerei op
het Marokkaanse tafeltje toe, de
pitrieten leunstoel de fluwelen fau
teuils, de verreldijker op de schoor
steenmantel en de muurlampjes
daarboven. Om het extra echt te
FANS
Sherlock Holmes heeft evenals
de Beatles zijn fans. Fans van al
le leeftijden en uit de gehele we
reld zoals het Californische jon
getje dat in een brief aan de gro
te detective om een foto ver
zocht en vroeg of hij lid kon wor
den van „uw fan-club". Zoals de
Italiaan die naar het bekend adres
in Baker Street schreef en Holmes
om een handtekening verzocht. Zo
als de Amerikaan die wilde weten
of hij lid kon worden van de „Ba
ker Street Irregulars" (Holmes' li
teraire club). En de Deen die
zijn felicitaties zond ter gelegen
heid van Holmes honderdste ver-
Jaardag
Alle post voor Holmes is geadres
seerd 221B Baker Street, Londen, gaerde van Terbrugge is een
waar, zoals iedereen weet, de de- v i
tective met zijn vriend dr. Watson opvallend man in het Zo DU tel-
op kamers woonde, zyn viooM*- lende landelijke Brabantse
ont-' dorpje Heeswij k.
Willem baron van den Bo-
speelde, scheikundige proeven deed,
als pijprokend zijn theorieën ont
wikkelde en ontelbare misdaden tot
een oplossing bracht.
Het vreemde is echter, dat 221 B
Baker Street helemaal niet bestaat,
ofschoon Holmes' correspondenten
toch een antwoord ontvangen. Hol
mes' post wordt afgeleverd aan een
groot kantoorgebouw in Baker
Street en komt terecht op het bu
reau van een employé van een
bouwvereniging, gevesetigd op de
plaats waar nummer 22 IB had
kunnen zijn.
„Zolang als dit gebouw hier
staat sinds voor de oorlog
hebben we brieven voor Sherlock
Holmes ontvangen", zegt de heer
Greaves, die het dossier „post voor
Sherlock Holmes" kreeg toegewe
zen, omdat hij secretaris van de
Dickens Vereniging was en zijn su
perieuren veronderstelden dat hij
derhalve wel raad zou weten met
fictieve en literaire figuren. „Een
groot aantal van mijn ik bedoel
Holmes' fans zijn Amerikanen,
maar uit de gehele wereld komen
brieven voor hem op dit kantoor
aan. By wijze van foto stuur ik ge
woonlijk een afdruk van een por
tret van Holmes, een schets die
lang geleden eens in een tijdschrift
verscheen. Of een foto van zijn
kamer."
„Zijn kamer? Is die te bezichti-
gen?"
„Maar u weet het antwoord al,
lezers, de kamer is verdwenen.
KOPIE
„En ik weet ook niet waar hij is
gebleven, vervolgt Greaves, „ik heb
alleen nog de foto's. En die dateren
Opvallend door zijn martiale ge
stalte: de krasse 83-jarige meet
ruim 1.90 meter en loopt nog zo
recht als een kaars. Opvallend door
zijn feodale opvattingen: hij deel
de enige tijd geleden in het open
baar mee, dat de gemeenteraden
van Dinther en Heeswij k hadden
besloten om het grondgebied van
beide plaatsen samen te voegen
zonder hem, „heer Van Heeswijk",
daarover te raadplegen. Opvallend
door de ridderlijkheid, waarmee hij
zijn „horigen" gunsten schenkt:
tal van oude HeeswJjkse verenigin
gen krijgen elk jaar niet onbelang
rijke donaties van de baron. Op
vallend tenslotte door het feit, dat
hij het grootste deel van zijn tijd
doorbrengt in Duitsland in het
kasteel van een door hem geadop
teerde dochter, terwijl zijn kinder
loos gébleven vrouw de uit een
Gelders adellijk geslacht stammen
de baronesse A. van den Bogaerde
van Terbrugge-Van Heeckeren Keil
in een tot woonhuis ingericht
koetshuis naast het eeuwenoude
kasteel Van Heeswijk blijft.
Het feit dat de Baronesse in het
koetshuis woont, is een gevolg van
een merkwaardige clausule in het
testament van jonkheer Donat van
den Bogaerde van Terbrugge, de
laatste bewoner van het kasteel, die
in 1895 de laatste adem uitblies.
Jonkheer Donat. die de bezittingen
in Heeswijk beslist in één hand
wilde houden, bepaalde dat het
kasteel pas opnieuw bewoond
mocht worden als de toen 12-jarige
Otto een broer van de huidige
baron Willem tachtig Jaar k>u
I -fa Het uithangbord van I
I de Londense pub met de I
I zo bekende naam uit de I
l wereld der fictie. I
maken lag er zelfs een „muffin"
(een Engels theegebak dat met bo
ter wordt besmeerd) waar Holmes
zojuist in had gebeten op tafeL We
hadden elke dag een verse, warme
„muffin".
„Maar waar is de kamer nu?"
„Ik weet het echt niet", bekent
Holmes' secretaris-tegen-wil-en-
dank. „Het is wat je noemt „The
Case of the missing room" (Het
geval van de Verdwenen Kamer).
Toen het Festival over was, werd
de kamer naar Amerika verscheept
en sindsdien heb ik er niets meer
over gehoord. „De foto's zyn het
enige bewijsstuk dat er op of na
bij 221B Baker Street ooit een
Sherlock Holmes kamer was.
Het geval van de verdwenen ka
mer... wie zou het beter kunnen op
lossen dan Sherlock Holmes zelf?
Maar Sherlock Holmes' populari
teit mag op dit ogenblik nog steeds
groot zijn, de man zelf heeft nooit
bestaan. Hij is de fictieve hoofd
persoon uit Sir Conan Doyle's be
kende boeken, die nu (36 Jaar na
zijn. Otto stierf op 4 juli 1947. HU
had twee dochters.
Deze zijn inmiddels getrouwd en
wonen respectievelijk in Londen
en Lissabon. Met hun oom Willem
zijn zU de wettige erfgenamen van
het miljoenenbezit van jonkheer
Donat. In 1963 het jaar, waar
in Otto tachtig jaar zou zijn ge
worden kwam het kasteel dus
„vrij".
Van dat Jaar af dateren de moei
lijkheden tussen de oude baron
Van Heeswijk en zijn beide „bui
tenlandse" nichten. Willem ba
ron van den Bogaerde van Ter
brugge zou het erfdeel van zijn
vaderen het kasteel. 160 ha
grond en acht boerderijen het
liefst in één (zyn eigen) hand
houden en toonde zich bereid zyn
nichten daarvoor een flinke som
te betalen. Deze eisten echter een
buitensporig hoog bedrag ge
ruchten spreken zelfs over 21 mil
joen gulden, maar dit is waar
schijnlijk schromelijk overdreven
en dat kan (of wil) de baron
Van Heeswijk niet op tafel bren
gen. Reden waarom hU besloten
zou hebben dit jaar nog tot open
bare verkoop van het kasteel en de
daarbij behorende bezittingen over
te gaan, in de hoop dat hij zelf in
staat zal zijn het kasteel te kopen.
Patriciërs
Het kasteel van Heeswijk is
waarschijnlijk even oud als de
„heerlijkheid Dinther en HeeswUk"
zelf: ongeveer 850 jaar. Het werd
door vele adellijke families be
woond tot het in 1740 in handen
kwam van de patriciërsfamilie
Speelman. In 1833 verkocht Jonk
heer Abraham Florentius Speel
man, heer van Wulverhorst. de
Hees wij kse bezittingen aan An
dreas Joannes Ludovicus baron van
Bogaerde van Terbrugge, de eerste
gouverneur (commissaris des ko-
nings) van de provincie Brabant
na de Franse overheersing.
Toen gouverneur Andreas in
1833 het Heeswij kse kasteel kocht,
begon hij meteen met het opbou
wen van een kunstcollectie, die zó
bizar en zó uitgebreid was, dat ze
haar weerga niet had in de Neder
landen. Harnassen, beulszwaar
den, kostbare schilderijen, cibories,
antieke bijbels en grafzerken be
gonnen het kasteel langzaam, maar
zeker te vullen. Zijn zoons Louis
en Donat zetten na de dood van
hun vader diens werk voort. De
Hees wij kse burcht werd zelfs te
klein om alle kunstschatten te be
vatten: kelders, gangen trappen en
bijgebouwen werden in gebruik ge
nomen voor het opslaan van de
duizenden preciosa, waarop alle
Nederlandse musea terecht jaloers
waren. Jonkheer Donat van den
Bogaerde van Terbrugge, die ook
het kasteel in 't Brabantse Haaren
verwierf en die uiteindelijk het
Heeswijkse kasteel met al zyn kost
bare bezittingen erfde, wilde dat de
ontzag afdwingende kunstverzame
ling van Heeswijk na zijn dood be
waard zou biyven en voor iets te
bezichtigen zou zyn.
„Uitverkoop'"
In hetzelfde testament, waarin
hU bepaalde dat het kasteel pas
bewoond mocht worden als Otto
tachtig jaar werd, liet hy ook en
kele clausules opnemen om ver
strooiing van de kunstschatten en
antiquiteiten tegen te gaan. Eind
vorige eeuw bepaalde het Bossche
gerechtshof, dat enkele clausules
uit het testament als niet geschre
ven dienden te worden beschouwd.
Dat betekende het einde van de
Heeswykse collectie kunstschatten.
De Nederlandse regering heeft
nog geprobeerd om een deel van
de Brabantse verzameling in
eigen land te houden. De minister
van Binnenlandse Zaken bracht
zelfs een post van tienduizend gul
den op zUn begroting voor het
doen van inkopen op de Heeswyk
se veilingen, maar de Tweede Ka
mer keurde dit voorstel af.
Tevoren hadden vier ministers
en dertig senatoren meer dan
de helft van de toenmalige Eerste
Kamer een bezoek aan het
Heeswykse kasteel gebracht om de
verzameling met eigen ogen te be
kijken. Het gezelschap toonde zich
bijzonder enthousiast, maar de
Eerste Kamer kreeg niet eens de
kans om zich uit te spreken over
de begrotingspost van de minister,
omdat de Tweede Kamer deze in
tussen verwierp.
In 1899 en 1900 werden tien
veilingen gehouden zes in de
yrês.
*3*
Bossche Casinoschouwburg aan de
Papenhulst en vier in Amsterdam
in de veilingzaal van de Firma
Muller aan de Doelenlaan waar
op vrijwel het hele bezit aan bui
tenlanders werd verkocht. Op de
in totaal 31 veilingdagen werden
meer dan 10.000 catalogusnummers
verkocht, die naar schatting ruim
drie miljoen gulden moeten hebben
opgebracht. Een van Europa's
grootste wapenverzamelingen, kost
bare meubels (met onder meer een
renaissancekast uit 1538), waarde
volle schilderyen (waaronder wer
ken van Teniers, Terborch en Jan
Steen), porselein, koper- en zil
verwerk, munten en uitzonderlyk
kostbare boeken (waaronder 120
merkwaardige bybeldrukken uit de
15de, 16de, 17de en 18de eeuw en
wiegedrukken uit de eerste jaren
na het uitvinden van de boekdruk
kunst) gingen in de jaren rond de
eeuwwisseling onder de hamer.
Tegen de uitdrukkelijke wil van
erflater jhr. Donat van den Bo
gaerde van Terbrugge werd de ver
zameling, zyn levenswerk, ver
spreid over heel Europa. Wellicht
nooit eerder in de Nederlandse ge
schiedenis is er op een dergelyke
manier gehandeld tegen de laatste
wil van een overledene. Overigens
op een wettige manier, gezien de
uitspraken van het gerechtshof in
Den Bosch.
Na de „uitverkoop" van de Hees
wykse kunstschatten werd het stil
op het kasteel, waar alleen de
in de slotgracht nog „be
kijks" opleverden. Baron van den
Bogaerde van Terbrugge, die in
beide wereldoorlogen meestreed
aan de zijde van de geallieerden
en die in de laatste oorlog enige
tyd in Duitse krygsgevangenschap
verkeerde, heeft wel veel gedaan
om het kasteel in goede staat te
houden in '56 financierde WI
zelf de restauratie van een deel
van de oude burcht, zes Jaar later
werd het resterende deel met steun
van Monumentenzorg opgeknapt
maar hy verkeerde veel ln het
buitenland.
Baronesse A. van den Bogaerde
van Terhrugge-Van Heeckeren Keil,
die meestentyds wel in het kasteel
verbiyft, althans in het voormalig#
koetshuis, is een stille dame. On
danks het feit, dat de Heeswykse
burcht toen volgens het testament
van jhr. Donat weer bewoond
mocht worden, bleef het kasteel
leeg staan. Misschien dat daar bin
nenkort verandering in komt, ais
de plannen van Willem baron van
den Bogaerde van Terbrugge tot
verkoop verwezenlykt worden.
Een eventuele bewoner of bet
nu de baron zelf is of een ander
zal echter nog heel wat moeten la
ten veranderen ln het historisch» j
gebouw, want er is geen licht en
geen water en nauwelyks stookg**
legenheid.
de dood van de arts, reiziger en
schrijver) een fanmail ontvangt
die geen fictieve figuur, op Sinter
klaas na, ten deel valt.
PUB
Nu hoef Je echt geen Sherlock
Holmes of zelfs een mindere speur
dersfiguur te zyn om in het Lon
dense telefoonboek onder S
de naam Sherlock Holmes te vin
den. Het is de naam van een „pub"
(„pub", afkorting van „public hou
se" is café). En als je Whitehall
2644 belt of naar de Northumber
land Street tygt, kom je er al heel
gemakkelijk achter dat daar, in
die pub, een andere Sherlock Hol
mes kamer is, even authentiek als
de verdwenen kamer van Baker
Street, even propvol en met vol
komen identiek meubilair en bric-
k-brac, van de scheikundige appa
raten en potjes tot het theegerei
op het Marokkaanse tafeltje toe.
Het enige dat in deze kamer ont
breekt is de muffin uit Baker
Street en... Sherlock Holmes zelf:
de Baker Street replica werd be-
-jJj- De kamer van Sher
lock Holmes, een perma
nente tentoonstelling in
een Londense pub. die
naar de bekende speurder
is vernoemd. Sherlock
Holmes-fans kunnen de
kamer bezichtigen op de
uren dat de pub in Nörth-
humberland Street open
is.
woond door een wassen pop, con-
terfeitsel van de beroemde detec
tive, die met de vorige onroerend»
goederen naar de Nieuwe WereM
verdween.
