WIST U DAT...
0 BIJ DE BOMMEN- EN MIJNENOPRUI-
MINGSDIENST van de Kon. Marine in Den Helder
rinkelt de telefoon. De burgemeester van een dorp
aan onze kust meldt dat bij strandpaal nummer
zoveel een mijn is aangespoeld. „We komen", zegt
de man die de telefoonwacht heeft. „Laat u de
omtrek afzetten. Niemand erbij". Dan geeft hij het
alarm voor de ploeg die aan bod is. een officier, een onder-officier, een paar manschap
pen en een verpleger, allen deskundigen in demonteren. Tas met gereedschappen mee.
Met een marinevaartuig erheen. Of met de snelle uitrukwagen. Soms ook met een heli
copter. De mijn wordt gedemonteerd of opgeblazen of uitgebrand of uitgestoomd. Klaar.
Een visserman bij onze kust meldt Sche veningen-Radio dat hij een inyn in zijn net
heeft. Het onding ligt aan dek. Den Helder wordt gewaarschuwd, neemt contact op met
de schipper. „Hoe ziet het ding er uit Niks aan doen. Vaar naar dat en dat bestek. We
zullen daar ook zijn en zien hoe we je helpen. Over en sluiten". De demonteerploeg vaart
uit. De zaak wordt gefixt. hoe dan ook.
By baggerwerk op de Waterweg vlakby dc Caltex komt een knaap van een magnetische
myn in een der emmers naar boven. Stoppen. Den Helder waarschuwen. De ploeg komt. Het
bul wordt van alle kanten bekeken. En geïdentificeerd. Demonteren is onmogelijk. Hier aan
boord zeker niet. We zullen hem meenemen. De baggeraars opgelucht. Ze krygen de mijn
op een sleepboot. Naar een plaats die afgelegen is. De Oude Maas bij Poortugaal. Scheepvaart
stopzetten. Midden in het vaarwater laten zakken en tot explosie brengen. Hij klapt.
Dat is dan ook weer dat. Risico Dikwyls wel omdat er geen andere oplossing is. Het ding
moet onschadelyk worden gemaakt.
rrm
van de avonturiers om het avontuur. Roekeloos
heid is hen vreemd. Het is meer een sportief
gevecht met een dikwijls onbekende tegenstander
die in dat stalen omhulsel wellicht op de loer
ligt.
Een geluk voor ons dat ze er zijn. Ze zijn als
de redders langs onze kust. Als er nood is. gaan
ze zonder mankeren. Dan vragen ze niet of het
een zacht karweitje is of een moeilijke en gevaar
lijke opgave. Het werk. dat ze volkomen vrij
willig op zich namen, moet gedaan worden.
Het is in deze jaren weliswaar geen dagelijks
werk meer maar dan toch altijd nog iets meer
dan wekelijks. In 1965 maakte de Bommen- en
Mijnenopruimingsdienst van de Koninklijke
Marine veertig mijnen onschadelijk en moesten
veertig bommen hun detonator en aanvuurlading
afstaan aan de sleutelaars of werden ze ge
dwongen op een veilige plaats tot explosie te
komen.
ye bewaren zo allen hun eigen ervaringen bij
*J dit werk in hun herinnering, de commandant
ltz Woudstra zo goed als zijn beide huidige
medewerkers, de luitenants ter zee De Noover
en Smit, onder-officieren als opperschipoer
Molier en bootsman Boshamer en anderen. Ge
makkelijke demonteringen maar ook voorvallen
waarvan ze zeggen: 't Is achteraf gezien nog
goed afgelopen.
Een ervaring van luitenant ter zee De Nooyer.
Het zal zijn eerste eigenhandig uitgevoerde
demontage worden als op een vrijdagmiddag de
Landmacht vraagt naar de Leusderhei te
komen waar een buldozer een Duitse magnetische
miin heeft blootgelegd. Het ding behoorde
officieel in zee thuis maar hij lag nu eenmaal
op de hei. En aangezien de marine Ze gingen
met de uitrukwagen.
Het bul bekeken. Een magnetische mijn. De
..bijbel" er ook nog maar even bijgehaald. Kans
dat onder die kap van de unit foto-elektrische
cellen zitten. Een lijn eraan en een eind verder
in dekking. Het is aardedonker als ze aan de
liin de kap eraf trekken. De mijn klapt niet.
Zegt nog niets want het is nacht. Voorzichtig
naderen ze het onding. In het donker op de tast
de unit onderzocht. De foto-elektrische cellen
zitten er. Dichtgeplakt met plakband. Daar kan
geen licht meer bijkomen. Eén gevaar geëlimi
neerd Dan gaan ze aan het werk draden
doorknippen en direct isoleren om elk risico
uit te sluiten. Nog even stokt hun adem als ze
iets ontdekken dat een slagpen of iets dergelijks
kan ziin dat ze niet kennen. De bombuis kan er
niet uit maar ze klaren het
Of die spannende ervaring van luitenant ter zee
Smit met die Duitse magnetische mijn in
IJmuiden die ze sleutelend te lijf willen gaan.
Ze horen dat in het inwendige een klok gaat
tikken. Wegwezen! Als ze terug zijn, is de klok
gestopt, maar het kan zijn dat hij weer begint
en dan misschien od een paar seconden staat
afgesteld om de detonering te veroorzaken.
Alles goed en wel maar het ding moet onschade
lijk worden gemaakt. Ze zullen de klokken, het
instrumentarium bevriezen. Met koolzuursneeuw
veroorzaken ze zulk een koudp in de unit dat
ze kunnen aannemen dat voor zeker twintig
minuten de hele zaak vastzit en niet kan werken.
tuig komt, de invloedsmijnen waaronder de
accoustische mijn, de magnetische mijn en de
drukmijn ressorteren met allerlei combinaties.
Het zijn vernietigingsinstrumenten die een „be
hoorlijke" klap geven en enorme vernielingen
kunnen aanrichten met hun 300 tot 800 kg.
springstof.
En als het nu maar bij de constructie bleef die
nodig is om de mijn zijn normale vernielende
werk te laten doen, dan was het al erg genoeg,
zeggen die van de demonteerploeg. Maar de
mens heeft een aantal gemenigheidjes uitge
vonden om de medemens te vernietigen die, als
mijn of bom, hun doel hebben gemist en blind
ganger zijn geworden, het vernietigingsinstrument
moet demonteren. Men kan veilig aannemen
dat de moderne mijn en de moderne bom nog
geboobitrapt zijn bovendien. Die foefjes zijn
soms juweeltjes van technisch denken en kunnen
maar een betere zaak waardig dan een moord
aanslag op één enkel mens.
I
j door Kees Borstlap
Om het eens simpel te zeggenhet verwijderen
van de detonator en de aanvuurlading maken
de mijn of bom al onschadelijk. Dan bevat een
bom of mijn nog, buiten de springlading, de unit
een met een kap afgesloten ruimte onderaan
het projectiel waarin zich het instrumentarium
bevindt dat mede de explosie moet veroorzaken.
Met bombuis. detonator en unit zijn talloze alles
behalve fraaie boobitrap-trucjes uit te halen die
bij het demonteren noodlottig kunnen worden
de bombuis die uit twee delen bestaat en bij
verwijdering van het eerste deel het onzichtbare
onderste deel doet ontploffen kleine tril-
schakelaars die bij het demonteren gaan werken
en de explosie veroorzaken. Het zijn dikwijls
zeer kleine en vrij eenvoudige instrumentjes die
dan de catastrofe kunnen veroorzaken. De foto-
elektrische cel komt de vernietiger ook al te
hulp en zelfs bij het eenvoudig losdraaien van
schroeven bij het demonteren kan het voorkomen
dat een van de schroeven een boobitrap in bom
of mijn in werking brengt. Sleutelen hoort bij
het werk van de man die demonteert. Maar
dikwijls moet er ook gehakt en gebijteld worden
als corrosie schroeven en bouten muurvast heeft
gezet
TToe alles te weten om het gevaar van een
J-T demontering zo gering mogelijk te maken.
In de eerste plaats een uitgebreide kennis van
alles wat er op dit gebied maar bestaat. Overleg
wat zo'n bul voor gemenigheden in zich kan
bergen als het eenmaal is geïdentificeerd. En dan
hebben ze een lijvig boek bij zich dat ze hun
demonteer-bijbel noemen (foto onder) waarin
alles wat er op het gebied van mijnen en bommen
op de wereld bestaat. Daarin komen projectielen
voor uit Amerika, Engeland, Duitsland, Japan,
Frankrijk en Nederland. Uitvoerig staat vermeld
wat zo'n projectiel kan bergen aan gevaarlijke
ongewetenheden en hoe de demontering het best
kan worden uitgevoerd.
Zo gewapend dan maar op weg naar de plaats
waar het stalen omhulsel met zijn vernietiging
brengend innerlijk kwasie vredig ligt te sluime
ren. Identificeren, de mogelijkheden en onmoge
lijkheden rustig overwegen en dan kalm en ge
concentreerd aan het werk. Als het kan één man
het werk laten uitvoeren. De anderen van de
ploeg op veilige afstand in dekking. Kunnen ze
niet gemist worden, dan komen ze er bij.
Verhoogd risico? Het is er natuurlijk. Maar als
men in aanmerking neemt dat er sinds 1945
mijnen, bommen en andere projectielen bij hon
derden, zelfs bij duizenden zijn opgespoord en
gedemonteerd dan betekent het enkele ongeluk
bij een demontering slechts een geringe fractie
van een procent. Ze bagatelliseren het gevaar,
dat aan dit werk kleeft, niet. Maar ze over
schatten het ook niet, al brengt elke moeilijke
of gecompliceerde demontering zijn eigen span
ningen mee.
Het is mooi werk, zeggen ze, omdat elke demon
tering weer anders is. Avontuur, spanningen?
Ze zullen het glimlachend en een beetje schoor
voetend toegeven dat ze die spanning over
de afloop, het onbekende dat voor hen ligt als
een integrerend deel van hun werk en hun leven
als marinemannen beschouwen. Dat begint al met
het duiken. Dat is ook andys dan anders en het
bijzondere dat hen trekt. Ze zijn het tegendeel
TVTaweeën van de oorlog die we nog tientallen
jaren lang onder de ogen zullen moeten zien.
In zee, in rivieren, op het land onder de grond
zitten nog overal massa's gevaarlijke explosieven.
In zee zelfs afkomstig uit de Eerste Wereldoorlog.
Mijnen van het beste materiaal gemaakt en zelfs
nu na vijftig jaar in staat hun vernielend werk
te doen. Ze komen nog dikwijls in de netten
van onze Noordzeevissers. En het gevaar zou heel
wat minder zijn als ondeskundigen het nalieten
zelf aan zo'n mijn, bom of granaat te gaan knut
selen. uit nieuwsgierigheid meestal, dikwijls ook
uit winstbejag. Zo'n onverantwoordelijke knoeier
heeft dan, als hij er goed afkomt, al die tijd
vleugeltjes gehad, heeft op de rand van leven en
dood gebalanceerd.
Dat doen de kerels van de opruimingsdiensten
ook wel maar hun kansen op een goede afloop
zijn oneindig veel groter, al lopen ze meer risico
dan de man die rustig op kantoor zijn werk
verricht.
De mannen van de opruimingsdienst die de min
of meer gezapig voortlevende burger wel in het
goud mag vatten omdat zij het altijd toch riskante
avontuur van het demonteren van explosieven
aandurven en dat riskante decimeren met hun
veelomvattende kennis van deze materie, hun
gezond verstand, hun rekening houden met alle
mogelijkheden en dan eerst beslissen of zij zullen
gaan sleutelen of een andere methode moeten
kiezen om zo'n bul de tanden uit te trekken
opdat hij niet meer kan bijten.
Nederland kent drie van deze diensten: de
Bommen- en Mijnenopruimingsdienst van de Kon.
Marine die onder het Duikbedrijf van de
Mijnendienst ressorteert. Elke marine-duiker
wordt op den duur ook vertrouwd gemaakt met
het demonteren. Het hoort nu eenmaal bij de
duikerij.
De marine ruimt alles op wat op en onder de
waterlijn wordt gevonden. De Landmacht heeft
zijn eigen dienst in de EOD, de Explosieven
Opruimings Dienst. En dan is er nog de meer
burgerlijk georiënteerde Hulpverleningsdienst.
Ieder heeft zijn eigen terrein van werken.
De marine-mannen hebben wel het meest met
mijnen en bommen te maken. En daarin bestaan
een groot aantal variëteiten de contactmijn
die ontploft als deze in aanraking met een vaar
de eerste zeemijn werd gebruikt in
1777 tijdens de Amerikaanse vrijheidis-
oorlog
er in de Eerste Wereldoorlog 236.000
mijnen werden gelegd
...er in de Tweede Wereldoorlog 700.000
mijnen werden gelegd die de As-mogend-
heden 1588 schepen kostten en aan ge
allieerde zijde 1098 schepen verloren deden
gaan
de mijnenveegvloot van de Duitsers
3000 schepen, groot en klein, omvatte met
100.000 man personeel
dat in de betrekkelijk ondiepe Noordzee
mijnen bij duizenden werden gelegd, die
onmogelijk allen geruimd kunnen worden
...dat daarom de geveegde routes nog
moeten worden aangehouden, al worden
ze door voortdurende veegoperaties telkens
verbreed
Dan hangen ze het bul aan een hefbaUon dl*
het zwevend in het water houdt. Een tros eraan
een sleepboot ervoor en het ding op veilige
afstand achter de sleepboot meezeulen. Klapt-ie
dan is er nog niks aan de hand. Hij was niet
geklapt toen ze op de munitiestortplaats in zee,
op zu mijl van IJmuiden aankwamen. De zaak
was toen gauw gepiept met het lesteken van
de hefbaUon. Tros gekapt en het gevaarte zonk
op de plaats waarvoor de scheepvaart op elke
zeekaart wordt gewaarschuwd.
Qf het verhaal van bootsman Boshamer
dle ïn november j.l. naar de tanker Esso
Winchester werd gezonden omdat die. ten anker
liggend op de Westerschelde, bij het ankerhieuwen
een magnetische mijn omhoog haalde. Slecht
weer. Zo niet te demonteren. Op de tanker
voelden ze zich allesbehalve lekker. Een boei
erop zetten en de mijn dan weer te water zien
te krijgen. Dan kan de tanker weg en wij gaan
wel verder. Wat er moest gebeuren hebben ze
op de tanker niet goed begrepen. Daar zetten ze
alles vrij zodat de mijn zonk zonder boei.
De tanker als een haas weg. Wat ze er ook in
beestenweer aan hebben gedaan .de mijn was
niet meer te vinden.
prappante voorvallen genoeg. En het werk gaat
door. Ze zijn dag en nacht optrommelbaar.
Up de Soemba, die bij Den Oever ligt, worden
de nieuwe krachten voor dit werk opgeleid.
Er zijn altijd liefhebbers voor. Daar wordt onder
richt gegeven by vele modeUen. Elk projectiel
dat onschadelijk wordt gemaakt kan de onvoor
zichtige knutselaar niet meer bedreigen. De
schrootboer heeft ook het nakijken.
En de goeden niet te na gesproken, zouden ze
tot de vissers willen zeggen: „Zet. als je een
mijn in je net krijgt, het ding niet vrij. Je maat
kan er een volgende keer slachtoffer van worden.
Waarschuw Scheveningen Radio en we helpen je.
De Noordzee ligt nog vol met dit ontuig en d«
oorlog heeft al slachtoffers genoeg gemaakt".
