itormachtige ontwikkeling van
Je automatisering in Amerika
Enorme vraagstukken, zoals
versluierde werkloosheid
9t Onmogelijke gebeurde
in Wageningse wasmachine
Brits optimisme de
bodem ingeslagen
Agrarische export
naar E.E.G.-landen
is toegenomen
(Van onze correspondent in Enschede)
[of. dr. Fred. Polak in Boekelo is onlangs
igekeerd uit Amerika, waar, evenals bij zijn
reizen naar de nieuwe wereld, de snelle
ikkeling van de automatie en haar gevol-
[voor de maatschappij zijn aandacht had.
i indrukken: een onvoorstelbare ontwikke-
3 een zeer breed terrein, het opkomen van
jne maatschappij-problemen, een werkloos-
waagstuk, dat ernstiger is dan de cijfers op
erste gezicht doen vermoeden, pogingen om
r inzicht in deze problematiek te krijgen en
>eken naar aanvaardbare oplossingen om
iatschappij ook in de toekomst leefwaardig
Wat gebeurt er als de vurig
verlangde vrede uitbreekt?
p fe In Amerika, zegt prof. Polak, al zover dat men voor het stellen var
i gebruik maakt van elektronische rekenmachines (computers),
t vol-automatlsche instrumenten gebruiken voor het inwendig on-
van de mens. Automatische operaties zijn thans in het stadium
efnemingen. Automatische apparaten voor het hechten van wonden
n al lang gebruikt. De ruimtevaart was niet mogelijk zonder automa-
Zoals de astro-fysica gebruik maakt van de automatie voor de ont-
ig van de raadsels van het heelal, zo worden computers gebruikt bij
jderne chemische en biologische onderzoek om te trachten het levens-
j te ontsluieren.
ir de keerzijde is er ook. Men heeft lang getracht de ogen daarvoor te
zowel in Amerika als in Europa. Men verkeerde in Amerika in de
[e overtuiging, dat men weliswaar allerlei tijdelijke en plaatselijke over-
lijkheden kreeg met hier en daar wat pijn, maar dat uiteindelijk
m de eerste industriële revolutie (zie boven) ook nu zou worden
Maar een aantal vooraanstaande denkers in de Verenigde
b begint zich zorgen te maken, ofschoon er ook nog steeds optimisten
te doen zijn. Er is niet allerwegen voldoende a
werk voor steeds meer mensen, er is een toe- v
neming van vrije tijd, de macht van een aantal
vakbonden slinkt zienderogen. ,,Loon naar wer- I
ken" is een begrip dat op menig terrein zijn be
tekenis gaat verliezen. Deze tweede industriële
revolutie, die zich in stormachtig tempo vol
trekt, maakt duidelijk dat het kenmerk van de
eerste: ,.hoe meer machines, hoe meer welvaart
en hoe meer betrekkingen" thans niet mper als
vanzelfsprekend opgaat. Wanneer zal deze ont
wikkeling naar Europa overwaaien?
Toen prof. Polak tien jaar gele- niet. De wetenschap, die van huis-
I den in Amerika was waren er in uit de analyse beoefende, ziet zich
de V.S. nog geen 500 computers. Nu hier gesteld voor het probleem van
zjjn er 25.000 en een kleine 10.000 de synthese. Het interdiscipli-
zijn in bestelling. Men is bezig met nair denken, aldus prof. Polak, is in
het maken van micro-computers, die 0ns land nog uiterst beperkt. Specia-
in een vestzak kunnen worden mee- lisme en isolatie staan nog op de
gedragen. Met de computer gaat het i voorgrond,
als met de ladio's en de t.v.-toestel-
lm. Heel veel Amerikanen riet men Va" »«d' *»-
met een heel klein t.v.-toestelletje w"fht' da' ,Am"""ka d' maa'"
ehappelijke problematiek
Het" aa,i"tai""gehruiksmorelljkhe<ien 1 »«<"matie tot een oplossing ral bren
an de computer neemt enorm toe. *en- Voor EuroPa en «oor Nederland
is het tyd, aldus prof. Polak, om
zich er nu reeds op te bezinnen,
want het verschijnsel zal ook een
maal hier komen en het mag ons
niet onvoorbereid vinden.
0\
err om
pelend
tone schijn
lenen waarom men zich zor-
i maken zijn de volgende,
Polak.
eerste plaats heeft men in
j ondanks de hoogconjunc-
vijf jaax duurt, een
dscijfer van 4 a 5 miljoen
l cjjfer, dat einde 1965 was
tot 3 miljoen. Voor die
zijn verschillende inter-
j mogelijk, maar deze terug-
het werkloosheidscijfer is
j prof. Polak een versluiering
t werkelijke toestand. Die da-
voort uit de geweldige
^gsinspanning van de
[Vietnam)De defensiebegro-
gestegen van 50 (op 'n totaal
0 miljard) tot 60 a 70 miljard. dat
De snelheid waarmee de ontwik
keling zich voltrekt is overrompe
lend. Vroeger werkte 80 èi 90 pro
cent der bevolking in de landbouw,
nu tien procent. De mensen zijn
aanvankelijk opgevangen door de
industrie.
Nu krijgt men in de Industrie de
zelfde ontwikkeling als in de land
bouw. De vraag, waai' de volgende
„uitlaatklep" ligt is de dienstensec
tor. Daar zou dus straks 80 procent
van de mensen een taak moeten vin
den bij een stijgende bevolking, al
dus redeneren de mensen per analo
gie. maar. zegt prof. Polak, zij moe
ten niet vergeten d^t de kans er is
dat het dit keer niet zal gaen
Vogels nog niet
in moeilijkheden
wel
vissen
Voor de vogels is er, hoewel het
al weer enige tijd ach toreen vriest,
nog geen sprake van een noodtoe
stand. Dit zal pas het geval zijn als
ook de grote rivieren bevriezen, die
Want de automatisering doet met echter overal nog open zijn.
reuzenschreden zijn invloed ook in de
dienstensector gelden,
administratie
het comité
de ..Wintervoedering vogels" in Den
Amerikaanse 1 Haag. dat in verband met de vorst
banken, in de winkelbedrijven, in
het transportwezen in de huizen-
buuw. De Amerikaanse bibliotheken
worden hoe langer hoe meer geauto
matiseerd. Er zijn automatische on-
derwijsmachines. In de ziekenhuizen
zijn centrale verpleegtafels,
soort tableau, waar
Onmogelijk dat wijn was nog tenwittere lingerie. Daar kan
witter kan wordenzei mevrouw geen sop tegenop!" concludeerde
J. HofstedeWolstraat 12, Wage- mevrouw Hofstede zelf „Wat een
ningen, toen een Sunil team bij waskracht!" En zij ging gelijk met
haar thuis kwam wassen. Maar zie de demonstratrices de deur uit...
...uit haar eigen wasmachine kwa- om Sunil te halen,
men wittere lakens, wittere schor-
actie is gekomen. Volgens het
comité kunnen de vogels zich over
het algemeen nog wel redden, zij het
dat er hier en daar al hulp moet wor
den geboden. Het comité bereidt zich
echter voor op de mogelijkheid, dat
de vorst nog strenger wordt en er
onmiddellijk landelijk hulpacties zullen moeten
polsslag, ademhaling
den afgelezen zonder tussenkomst
I worden georganiseerd.
i Prof. dr. Fred. L. Polak heeft i j
i als enige Nederlander, tezamen a
4 met een dertigtal Europese ge- a
leerden, het congres bijgewoond a j
van het „Centre of the study of a 20
democratie institutions" te San- J 'van de \akantie, vervroegd pensioen,
Jta Barbara (California). dat gc- J l^gdurige uitkeringen uit speciale
f wijd was aan de techniek en de lonasen.
automatisering. Over de stand f Op deze wijze trachten de vak
r van de automatisering en haar bonden te voorkomen, dat hun
gevolgen in de Ver. Staten geeft kracht wordt ondermijnd doordat de
PROF. POLAK
uur per week. verlenging
de vakantie, vervroegd pensioen,
Wanneer hier?
Prof. Polak zegt: ik leg er altijd
de nadruk op dat je niet pessimis-
j tisch of negatief tegenover de auto
matisering moet staan, maar wel
dat het in Nederland tijd wordt om
I er over na te denken, want de snel
heid waarmee zij nadert is over
al die pro
oplossingen. Maar allerlei
zaken moeten helemaal opnieuw
worden doordacht, we moeten ons er
op voorbereiden dat we geheel nieu-
maatschappij- of levensvormen
Prof- Polak in bijgaand artikel i leden worden weg-geautomatiseerd. tegemoet Men 'móët 'zichkun
4 zijn oordeel. AnderzijdsJJ- ar1lS
luital mensen dat in werkelijke
(is loopt naar het half miljoen,
s er een onvoorstelbare aan-
van het aantal overheids-
Er zijn op het ogenblik
I sering het
hoger en heeft
j wordt men geen
Dat zien we bij het treinpersoneel bend.
want de treinen kunnen automa
tisch worden bestuurd. Men ziet het
ook bij het dok- en havenpersoneel,
ordt geconfronteerd
verenigen met de gedachte, dat
dat bereikt, dan
ordt door de automati
rlangde scholingsniveau j economische arbeid
meer hoofdzaak zal zijn in het le
ven. Daarom zal er voor vele geen
„loon naar werken" zijn.
Maar di> probleem van de steeds Zeer veIen zullen een bestaan
verdergaande automatisering komt nieuwe basis moet,n „pbouv
Wel neemt thans vooral in ver
ontreinigde en ondiepe, plantenrijke
wateren de kans op vissterfte toe.
Als de vorst nog langer aanhoudt,
gaat de vis in deze wateren onherroe
pelijk dood, tenzij bijtijds overbren
gen naar beter water mogelijk ls. Al
dus een mededeling van de zijde van
het ministerie van Landbouw en Vis
serij.
Van het inpompen van lucht en
andere maatregelen kan in deze wa
teren over het algemeen weinig re
sultaat worden verwacht. Als alge
mene voorzorg is het sneeuwvrij ma
ken van het ijs het meest effectief,
omdat hierdoor de zuurstofproduktie
in het water aan de gang blijft. Het
hakken van bijten is van heel weinig
waarde, tenzij daardoor gedurende de
dooi zuurstofrijk smeltwater kan in
stromen.
BEADLE BIJ WILSON OVER
RHODESISCIIE KWESTIE
(Van onze Londense
correspondent
De besprekingen van de Britse
regering met Rhodesië's opper
rechter Sir Hugh Beadle hebben
alle voorbarig optimisme de bo
dem ingeslagen. Sir Hugh, die
trouw is gebleven aan Engeland,
heeft duidelijk gemaakt dat pre
mier Smith niet met de Britse
regering wil onderhandelen, zo
lang Londen weigert zijn regime
te erkennen.
komt
naar luropa. Zo het zich hier >Vanneer. vraagt prof. Polak, komt
automatisch lossen- en laden van d^r misschien al zou voordoen (lie t5jd hier? 0ver tien over twin_
schepen met hele wagons en contal- dan wordt Hp tig jaar? Zeker dat Eur0Pa in"
nors. Hel hele typografen,.!, is l„ d« „et wil concurreren met gro-
lw" «"""'"eht. bUiltt ,cn Amerika en de Sowjet-Unie
de
°np!C.B.T.B. vergaderde in Delft
beweging. De
staking bij de
Jbevolking van 70 miljoen. Een staalarbeiders is
aken daarvan is, dat de aan de gang. De
w e t g e v i ng langzamer-
gang begint te komen,
r allerlei programma's om
Woosheid te bestrijden. Daar
in ambtenaren nodig. Ook de
rt slokt enorme aan-
I fnensen op. Voor dit doel heeft
(iele steden uit de grond laten
Zeer vele vooraanstaande eco-
buiten Washington (waar
nist blijft) maken zich ern-
als deze
f-inspanning
precies hetzelfde
o juist beëindigde
vervoersstaking in New York
eigenlijk
tisering want een groot deel der
kers werkt bjj de ondergrondse, welke
volledig kan worden geautomati
seerd.
heeft echter de aandacht,
Newyorks. kranten. <lle 13(1 dagen i ''C enorme °nt»;kkeUnS ln d»
niet-miiitaire overheids- duurde had als oorzaak de automa- .S., die ook zeer vele positieve kan
sen op een totale wer- I tisering van de techniek. Bij de f\ 1 i ten heeft, zullen moeten volgen. De
I "~fÊL UnbetrOtWDaar kusten per eenheid produkt zijn in
Amerika gedaald, in Europa zijn ze
De Amerikanen hebben een heel niet tientallen percenten gestegi
strijd tegen de automa- 1 merkwaardig systeem om de om-
vang van de werkloosheid te meten
Dit geschiedt met 500 enquièteurs, die
per maand slechts 35.000 gezinnen
ondervragen. Het is eigenlijk een
soort peiling over de openbare me
ning. De pen a twee miljoen Ame
rikanen, die gedeeltelijk werken
Slinkende macht
.a riA.it u
van vakbonden
Synthese
tot scherpere economische sancties.
Veel speelruimte is er echter niet,
want tot nu toe is slechts 5 procent
'an Rhodesië's export de dans ont
wrongen.
De nieuwe sancties zullen in de
eerstkomende dagen, voordat het
Britse parlement van recès terug
keert, worden afgekondigd, tegelijk
met Wilsons plannen voor Rhode-
sië na de val van Smith. Men houdt
cr rekening mee dat het hoogtepunt
van de crisis nog niet voorbij is,
maar nog moet beginnen. Londen
meent dat de fanatici van het ere-
gime in Rhodesië zullen trachten
door te zetten tot het einde.
Radiorede
In zijn openingsrede tijdens de I Sprekend over de moeilijkheden
I jaarvergadering van de Christelijke rond de EEG verklaarde de heer Van
L.e problematiek, die nu in Ame- Boeren- en Tuindersbond Holland- den Berg van mening te zijn dat de-
rika steeds groter wordt, heeft sterk Brabant, in Delft heeft de voor- /t problemen de vaststelling van de
de veertig jaar) die niet
De tragiek van dit alles is, dat de i aan de slag kunnen komen en zelfs
wegvallen j stakingen en looneisen de verdere j een aantal heel jonge mensen, die
uitbreken"', hoe vurig j automatisering versnellen. Het is een het zoeken hebben opgegeven
ook wordt verlangd.
Vooral negers
cirkel. Bij de vervoerssta- i den evenmin meegeteld,
king betrof het kennelijk een ou- het moment van ondervraging be
de vakbond, die het vroegere mid- zig om werk te zoeken, dan wordt
del wilde hanteren om door hoge men meegeteld. De cijfers, die dan
looneisen de problemen af te wen- uit de bus komen zijn daarom on-
[de tweede plaats 'wijst próf. jden. Bij de moderne bonden, zegt betrouwbaar. Er is dan ook een
op de werkloosheid onder de 'prof. Polak, is de automatie het een- grote verborgen werkloosheid. En del
die tweemaal zo groot is al trale vraagstuk. ZU proberen de wordt ook niet tegengesproken, al- vendien siaai mei
de blanken. Dit geldt zo- daaraan verbonden problemen op te 1 dus prof. Polak. Als de conjunctuur 1 openheid tegenover men is zeer um-
,en, vrouwen als jeugdi- lossen met nieuwe regelingen, zoals eens zou omslaan, hoe zullen de i vankelijk voor nieuwe experimenten
De zwaarst getroffen groep in verkorting van de arbeidstijd tot1 cijfers er dan uitzien? en men schuwt frisse oplossingen
zijn de jongeren van 16-17
Ruim zeventien procent van de
ins van die leeftijdsgroep is
loos. Bij de meisjes is dit per-
&ge 19 procent.Maar bij de "'ne-
j ongens en -meisjes moet men
lercentages verdubbelen, met als
ontstellende jeugdcrimi-
eit bij blanken en niet-blanken,
ilöplegingen enz. Het gevecht om
orgerrechten van de negers heeft
zeer sterke economische achter-
erkloosheid heeft dit
ces geweldig versneld en ook
agressief gemaakt. Prof. Po-
zegt: de negers bijten niet alleen
spits af voor hun bevolkings-
maar ook voor de blanke be-
lug. De neger is de laatste, die
baan krijgt, de eerste die op
»t wordt gezet (the last to be-
tthe first to be fired». De werk-
beid onder de negers is een pro-
Bi. waarvan wij in Europa geen
hebben.
Stakingsacties
11 de derde plaats wijst prof. Po-
°P een groep verschijnselen, die
Juierd worden door de enorme
^t, maar die evenzovele teke-
de wand zijn. Hij wijst op
Poot aantal stakingen, soms met
'eldpleging. De mensen worden
^ief als hun het werk wordt
momen Dat was evenzeer het ge-
to de eerste industriële revolutie.
1 hebben het gezien bij de mijnen.
1 ^ilwel volledig zijn geautomati-
1x1 'met als gevolg o.a. een sterke
"Pal in macht van de betrok-
"v'akbond, die een der sterkste van
meegeteld. De ouderen <bo- de aandacht van de wetenschap al- zitter, de heer F. A. van den Berg, j prijzen voor onder andere melk,
vanmorgen gepleit voor een ruime- j rundvlees, suiker en rijst nog wel
re bijdrage van de overheid ln het zouden vertragen, ook al gaat de
ontwikkelingsfonds, met name voor Europese Commissie wel voort met
de modernisering van de bedrijfs- het voorbereiden van voorstellen tot
interdisciplinaire aanpak
problemen. Want men heeft hier te
doen met maatschappelijke, econo
mische, sociologische, culturele en
andere vraagstukken. De beoefena
ren van verschillende vakweten
schappen willen dit hele probleem
in één visie onderbrengen, teneinde
een oplossing mogelijk te maken. Bo-
met grote
gebouwen. „Van de zyve van de ge
organiseerde landbouw was hier
op al, via het Landbouwschap, sterk
op aan godrongen, omdat de ver
oudering van de bedrijfsgebouwen
tn de kassen een efficiënte bedrijfs
voering steeds meer in de weg gaat
staan", aldus de heer Van den Berg.
Hij sprak zijn erkentelijkheid er
over uit, dat het bestuur van het
fonds de normen voor de subsidië
ring van zogenaamde ontwikkelings
bedrijven en montagestallen eniger
mate verruimd had. maai- meende
tevens, dat deze tegemoetkoming
een meer algemeen karakter zou
moeten hebben. „Het liefst zouden
we zien, dat de hoge lasten van ren
te aflossing uit de opbrengst
de produkten kon
de vele nog hangende
HU
toonde vervolgens, aan de
hand van cUfers, aan. dat de agra
rische export naar de EEG-landen
vergeleken met 1961 met 38'ó was
toegenomen en naar andere landen
met 13^. Deze percentages gelden
zowel voor de totale export als vooi
de uitvoer van land- en tuinbouw,
produkten. „Geen wonder dan ook",
aldus de heer Van den Berg, „dat
zowel ons georganiseerde bedrijfsleven
a's de Franse landbouworganisaties
hebben aangedrongen op een spoe
dige hervatting van de onderhande
lingen binnen de EEG
De voorzitter signaleerde vervol
gens, dat de tendens in Nederland
b.^.. wii betaald! Ito€neemt tot vorming van grotere
ook normaal zijn. HelaasbednJven' min of meeT ton koste
is dat tegenwoordig niet mogelyk. van de Rlrinere bedrUven en dat te
llet prijsbeleid biedt in dat opzicht i vens een groot aantal arbeidskrach-
onvoldoende soelaas", aldus de voor- j
z.tter. „Aan een meer algemeen ge-
Icht subsidiebeleid van overheids- i
Wilson zal ln een komende radio
rede tot de Rhodesische bevolking,
naar verwacht mag worden, probe
ren een zo aantrekkelUk mogeUjk
aanbod te doen en de situatie na de
periode van eenzüdige onafhanke
lijkheid, zo zwart mogelyk af te
schilderen, maar hy zal niet kunnen
verhullen dat de Britse regering
Rhodesië de eerste stappen wil la
ten zetten op de weg naar een zwar
te meerderheidsregering, waarvoor de
blanke Rhodesiërs niet voelen.
Als de spanningen tussen Rho
desië en Zambia zullen toenemen, is
het mogelijk dat Engeland landstrijd
krachten naar Zambia zendt, die
eventueel tot taak zullen krijgen de
Karibadam te beschermen. Het zen
den van troepen zou ook een tege
moetkoming betekenen tegenover
president Kaoenda. die onder hevige
druk van andere politici in zfjn land
staat: zU wensen gewapend optreden
tegen de regering Smith in Rhodesie.
Een Britse militaire missie gaat
naar Zambia om met Kaoenda be
sprekingen te voeren over de daar
gelegerde Engelse strijdkrachten,
die tot de luohtmacht zUn beperkt.
Er zUn berichten die melden dat er
ran de noordelUke kant van de Ka-
r'.ba-dam bataljons Britse troepen
zullen worden gestationeerd. De
Britse regering was daar destyds te
gen. omdat zU onder geen geding
provocaties wilde uitlokken.
v. ege zal clan ook
men zUn". Hij wees hierby op
gelijkbare maatregelen in de a
re EEG-landen.
ten de land- en tuinbouw heeft
l'iton. HU verklaarde deze tendens
overheids- feit, dat de land- en tuin-
te ontko- l>oUW niet haa»' evenredig deel krUgt
stUgende welvaart in ons land
nde- De heer Van den Berg ontkende
hter de stelling, dat het kleinbe-
De heer Van den Berg meende
voorts, dat ernstig moet worden na
gegaan of in bepaalde gebieden
met name het Westland, het gebied
ten zuiden van de Oude Ryn en het
Waterland niet vooruit zou kun-
nen worden gelopen op toekomstige
ruilverkavelingen met name wat
betreft de werken, die leiden tot
drijf „er uit zou moeten'"
zelfs de landbouworganisaties hier
aan zouden meewerken. ..De fei-
telUke situatie is nu eenmaal zo,
dat op een te klein bedrijf geen ge
zinsinkomen meer kan worden ver
worven", aldus de C.B.T.B.-voorzit
ter, „maar we moeten de nieuwe ont
wikkeling wel zo goed mogeiyk be-
Wellicht één v<
ste motorendie op
tweewielertentoonstelling v
de duur-1 februari tot 6 maart te zi
de RAI-1 zijn. is deze j-cilinder MV\ kampioen wegrennen
2i I Agusta. gemaakt naar het model Mike Hailwood. Prij
betere ontsluiting en waterbeheer- I geleiden
sing. Zulks omdat de beperkte finan- j Sprekend over de toenemende kost-
ciele middelen er vaak toe leiden, j prijzen verklaarde hij verheugd te
dat het uitvoeringstempo van ruil- zijn te kunnen meedelen, dat het
verkavelingen te laag is om een snel- j ministerie van Financien besloten
le aanpassing van de agrarische be- heeft de accijns op stookolie voor on-
drUven te realiseren. geveer 70<"r te restitueren. Overigens
Andere maatregelen, die hU in dit meende hjj toch, dat de prijzen
verband bepleitte waren een meer- wat de binnenlandse afzet betreft,
dere continuïteit ln de uitvoering Voor melk- en znivelprodukten zul-
van die werken, een soepel aanloop- |Pn stijgen. „OnzerzUds moeten wU
beleid van de Stichting Beheer Land- er wel op wijzen, dat de inkomens
bouwgronden en een aanpassing van ontwikkeling in het bedryf tenmin-
de subsidienormen voor de ver- S'e de kostenstijging blijft volgen",
plaatsing van boerderij in ruilverka- j aldus ten slotte voorzitter V
velingsverband. Berg.
Rallye Monte Carlo
Rob Slotemaker
en Rob Gorris
strafpuntloos
In de slotklassementsproef van de
25ste Rallye Monte Carlo hebben Rob
Gorris en Rob Slotemaker opnieuw
aangetoond dat zij zich met 's we
relds beste fabrieksrijders kunnen
„De wagen liep als een trein", zei
een zichtbaar vermoeide, maar over
gelukkige Rob Gorris vanmorgen
vroeg toen de BMW TI de finish van
het 613 km lange slot Ara j eet van de
stemt had bereikt, ,.wy zyn nergens
in moeiiykheden geweest overal had
den wy tyd over", was het commen
taar van de Nederlanders, die door
hun prestatie zich vrijwel zeker by
de tien hoogstgeplaatste combinaties
hebben gevoegd.
Ook Oscar Rosenblat en Frits Hon-
hof reden de sterrit uit. Enkele mi
nuten voordat de vlag viel, meldden
de Amsterdammers zich aan de eind
controle.
Inmiddels is het vrywel zeker dat
Timo Makinen voor de tweede ach
tereenvolgende maal met zyn BMC
Cooper de zware wintersterrit heeft
gewonnen. Makinen reed met een
angstwekkende precisie zyn proef en
heeft volgens de officieuze gege
vens althans opnieuw aanmerke-
lUke winst geboekt op zyn concurrent
ten.
