de
Robert
de man van
„harde feiten
McNamara
Culturele activiteiten
met Mexico nemen toe
Schouwburg uiet door
T.V. te vervangen
PLEEGDE JAN CREMER MET
ZIJN BOEK PLAGIAAT?
Peter Alma: 80
Echtpaar Fileer
trekt de aandacht
Westduitse staat
voor 17 miljoen
bezwendeld?
GERARD KREUGER WIL STRIJD
OP ALLE FRONTEN VOORTZETTEN
Chefarine .4"
LETDSCH DAGBLAD DONDERDAG 30 DECEMBER 1965 VIERDE BLAD
Hoge bergtoppen beklimmen is de favoriete sport van Robert
Strange McNamara, de 49-jarige minister van Defensie der Ver
enigde Staten. Dat zal niemand verwonderen die deze man in het
Pentagon, het grootste kantoorgebouw ter wereld, aan het werk
'.iet. De vereisten voor het bergbeklimmen: behendigheid, doorzet
tingsvermogen, feitelijke terreinkennis en ambitie, lijken namelijk
\waliteiten die McNamara bewondert en zelf ook in grote mate
jezit.
Iedereen, die met de minister randloze bril en onopvallende ge-
J -* laatstrekken een typisch-Amerikaan
se zakenman. Maar dat is bedrieg-
rich eind 1960 door president
tennedy liet weglokken uit Detroit,
aar hy directeur van het Fordcon-
ern was in contact komt, raakt
ader de indruk van McNamara's
andigheid in het oplossen van ai
rlei ingewikkelde technische en or-
snisatorisehe problemen, staat ver-
aasd over zyn volhardendheid en
ordt vaak overdonderd door de
norme feitenkennis van de man,
Ie een wandelende computer wordt
enoemd en van wie bekend is dat
«en zeer grote belangstelling
eeft voor „harde feiten".
McNamara leidt als eerste zijn mi-
Isterie op basis van statistieken en
litenmateriaal, die via computers
it overzichtelijke proporties worden
fbracht en als basis dienen voor een
inisteriële (of presidentiële) beslis-
pg. McNamara heeft daarbij een
nomenaal talent gedemonstreerd
tor het snel doorzien van organi-
itorische problemen, hy is een on-
rertroffen samenvatter van inge-
ikkelde betogen en hy ïydt totaal
let aan slaafsheid ten aanzien van
Igeburgerde cliché's.
Bewondering
Kortom: McNamara lijkt de ideale
Ider van Amerika's immense de-
nsie-apparaat, dat met zyn jaar-
kse bestedingen van tussen de vyf-
2 en zestig miljard dollar het groot-
e bedryf ter wereld genoemd zou
innen worden. President Johnson
kt dit ook te vinden. Uit alles blijkt
\t hy McNamara diep bewondert,
It hy zeer onder de indruk is van
ens „computergeest" en meer luis-
rt naar adviezen uit de hoek van
st Pentagon, dan naar welke andere
linister ook.
Zelfs schynt president Johnson
b Nam ara graag te raadplegen en
I te schakelen in binnenlandse aan-
legenheden, zoals bleek tydens de
jrsteling van de president met de
uminiumindustrie, die de pryzen
Qde verhogen. De industriëlen zyn
en onder druk gezet door McNa-
ara, die zyn aluminium voorraden
1 de markt slingerde, waardoor
Ihnson kans zag de prijzenslag te
Jonen.
i Zakenman
be minister van Defensie lykt met
p glad achterovergekamde haren,
lyk, want eerder is McNamara juist
altyd een buitenbeentje geweest in
de zakenwereld. Hy was dat ten eers
te door de wetenschappeiyke belang
stelling, die bleek tydens zyn studie
tijd en professoraat aan de Harvard-
businessschool, alsook uit het feit dat
hy gedurende zyn carrière by Ford
weigerde te wonen in de wyk der
Ford-miljonairs, maar de universi
taire omgeving van Ann Arbor pre
fereerde. Ten tweede is McNamara
verre van een doorsnee zakenman
door zyn politieke overtuigingen.
Hoewel van huis uit Republikein, was
hy in de Jaren dertig een aanhanger
van Roosevelt en steunde hy in 1960
Kennedy, terwyi hy bovendien een
uitgesproken voorstander van ras
senintegratie was, standpunten, die
in zakenkringen voor uiterst links
doorgingen.
McNamara'i grote belezenheid en
belangstelling voor literatuur, ten
slotte, maken hem niet alleen tot een
uitzondering in de zakenwereld, maar
ook in regeringskringen.
Omstreden
Ondanks zyn byzondere kwalitei
ten is de bewindsman echter aller
minst een onomstreden figuur.
In de kwestie-Vietnam hebben
computermethoden byv. weinig re
sultaat gehad en vaak zelfs geleid
tot volledig onjuiste voorspellingen.
Zo voorspelde McNamara byvoor-
beeld in 1963 dat de militaire taak
eind 1965 grotendeels volbracht zou
zyn in Vietnam. Toen stonden er
16.000, thans tegen de 200.000 Ame
rikanen in de Indochinese staat.
Voorts adviseerde McNamara
zich baserend op de zogenaamde
„harde feiten" president John
son bombardementen op Noord-Viet-
nani te beginnen en daarmee de
communisten naar de groene tafel
te stuwen, alsook om infiltratie van
Zuid-Vietnam door Noordvietnamese
troepen te blokkeren. Thans, na by-
»en jaar bombarderen, zyn de
doeleinden niet bereikt.
Een grote rol heeft Ame- t
rika's minister van Defensie, f
McNamara, dit jaar in de J
wereldpolitiek gespeeld. Hij f
J is in de Vietnamese oorlog de J
voornaamste Amerikaanse f
leider. Bovendien is hij
steeds meer op de voorgrond J
gekomen als de „sterke man" J
in president Johnsons rege- f
ring, een man in wie de pre- f
sident een groot vertrouwen
blijkt te stellen.
Onze correspondent in
Washington gaat in onder- f
staande beschouwing over
minister McNamara ook uit- J
voerig in op de derde rede, J
waarom de bewindsman het J
afgelopen jaar herhaaldelijk
in het nieuws kwam, het feit
namelijk dat zoveel macht in
handen ligt van iemand die
zich heeft doen kennen als J
een man van „harde feiten"
en statistieken. Een man die
ioor zijn critici een „wande- J
lende computer" is genoemd. J
Integendeel: de communisten iy-
ken halsstarriger dan een jaar ge
leden en infiltraties hebben op veel
grotere schaal plaats dan vóór de
bombardementen. Bovendien hebben
de luchtaanvallen op Noord-Vietnam
repercussies over de hele wereld ge
had en Amerika's positie minder po
pulair gemaakt.
Ford
Met computermethoden kan men
ongetwijfeld allerlei organisatorische
en technische problemen de baas
worden, maar als het om mensen en
menselyke reactie gaat kan men
zich er onmogelyk op verlaten.
De zaak-Vietnam, die wel „Mc
Namara's oorlog" wordt genoemd,
wekt ove.rigens herinneringen aan de
belevenis van Ford in de jaren vyf-
tig, toen McNamara daar een van de
leidende figuren was. Een nieuw
automodel, geheel volgens sociologi
sche, psychologische en technische
statistische gegevens als de droom-
auto-in-de-middenklasse gebouwd,
vond by na geen kopers.
McNamara's koele intelligen
tie, zyn neiging altyd op statisti
sche gegevens te bouwen en zyn
typisch Amerikaans, maar in wezen
by na mvstieke vertrouwen in het
„harde feit" vormen zowel zyn kwa
liteiten als zyn beperkingen.
Robert Strange McNamara, de
protestants kleinzoon van een Ier
se immigrant, is een persoon van al
lure, daaraan bestaat geen twyfeL
Of bij het opmaken van de histo
rische rekening over zyn optreden
als minister de pluspunten zullen
overwegen, zal grotendeels afhangen
van de afloop van de Vietnamese
oorlog, waarin tot nu toe, daarover
zijn zeer velen het eens, McNama
ra's aanpak bijzonder succesvol is
geweest.
Schilder-graficus
De Amsterdamse beeldende kun
stenaar Peter Alma zal 18 januari
196C zijn 80ste verjaardag vieren.
Een aantal vrienden en bewonde
raars van zyn werk hebben het ini
tiatief genomen hem op die dag te
huldigen en hem een geschenk aan
te bieden.
In verscheidene openbare gebou
wen vindt men wandschilderingen en
mozaïeken van Peter Alma. Hij was
ook een der eerste ontwerpers van
beeldstatistieken. Nadat hij tydens
zyn Parijsc jaren had deelgenomen
aan de kubistische beweging en in
1914 in ons land was teruggekeerd,
werd hy een der grondleggers van
onze hedendaagse grafische kunst,
speciaal van de houtsnede. Tevens
heeft h'J in de schilderkunst een
nieuwe vormgeving, een objective
ring doorgevoerd'.
Van het aanbevelingscomité ma
ken o.m. deel uit: burgemeester mr.
G von Hall, dr. A. F. E. van Schen-
del, hoofddirecteur van het Ryks-
museum, mr. E. L. L. de Wilde, di
recteur van het Stedelyk Museum
en prof. dr. H. L. C. Jaffé, hoog
leraar in de geschiedenis der mo
derne en hedendaagse kunst aan de
universiteit van Amsterdam.
Jongeren in enquete:
I raag naar modern toneel
(Van onze Amsterdamse correspondent)
Het televisie-toneel valt vaak zeer te waarderen, maar kan de
schouwburg niet vervangen. Het publiek dat zelden of nooit de
schouwburg bezoekt noemt als oorzaken: onbekendheid met het
toneel, gebrek aan belangstelling en gebrek aan geld. Een kleine
minderheid vindt radio en televisie remmende factoren op schouw
burgbezoek.
Dit zijn enige resultaten uit een
enquête die het Kunst-socialogisch
Studiecentrum van de dr. Boekman-
sticht-ng heeft gehouden onder jon
geren tussen 17 en 30 jaar. die de
voorstellingen bezochten van „Spi
noza" door de toneelgroep Studio.
Het doel van de enquête was enig
inzicht te verkrijgen in de struc
tuur de sociale herkomst en de voor
keuren van het jeugdig schouwburg-
Men heeft elkaar veel te geven
(Van onze correspondent)
Het is een ware vreugde de toenemende Nederlandse culturele
activiteit in Mexico waar te nemen, en vice versa. Nederland en
Mexico hebben elkaar veel te geven. Dit jaar alleen al hebben twee
Nederlandse smalfilms in het Guadalajara Filmfestival de eerste
prijzen weggehaald, nl. Hattum en Hoving met hun film „Zeilen"
(gouden medaille voor beste fotografie) en Frans Dupont met
„Portret van Frans Hals" (beste kunstfilm). Daarbij hebben onder
auspiciën van de Nederlandse ambassade in Mexico drie tentoon
stellingen van Nederlandse schilders plaatsgevonden: van Erwin
de Vries (die zeer goed heeft verkocht hier): van Kees Grooten-
boer, die ook veel succes had en nu van Luis en Maja Fileer. Het
bestuur van het Mexicaanse Paleis van Schone Kunsten heeft voor
twee dier tentoonstellingen zijn deuren geopend. En zo heeft baron
Van Heemstra, Ned. ambassadeur in Mexico, in het Paleis van
Schone Kunsten, de derde en druk bezochte dubbele Nederlands-
Mexicaanse tentoonstelling geopend van Maja en Luis Fileer.
Maja Fileer, een jonge Hollandse
ouw, is met uitstekende en gees
tige collages en dierentekeningen ver
tegenwoordigd. Maja heeft in
Holland's clair obscur byzonder goed
de lineatuur van de bewegingen le-
waarnemen van de dieren, die
zy met grote humor en compassie
tekens, of het om vogels, apen, be-
be openbare aanklager In Bonn
jfeft een dagvaarding gereedge-
kakt tegen een joodse advocaat
In Oostenrykse geboorte, professor
lutsch, die ervan is beschuldigd de
festduitse regering bezwendeld te
l(bben voor een som van zeventien-
É-een-half miljoen mark aan resti-
Be-geld.
teutsch is in november 1964 ge
resteerd op de verdenking genoem-
gelds onwettig verkregen te
voor een voorname Hon-
familie van wie de nazi's
tbare schilderyen in beslag geno-
zouden hebben. Professor
lutsch, die in Genève woonde, lydt
suikerziekte en wordt sedert zyn
Jrestatie in een gevangenis-zieken-
jis verpleegd. Van de gevraagde
Aaalf miljoen mark borgstelling is
i nog toe slechts anderhalf miljoen
jeengebracht.
Tolgens de aanklager heeft Deutsch
ift geld in de wacht gesleept voor
trenc baron Hatvany. 'n Hongaars
flkermagnaat uit de oorlogstyd, en
arvoor zes miljoen mark commis-
loon gekregen. Achteraf was gc-
iken dat de schilderijen-verzame-
ig waar het om ging niet in beslag
nomen of naar Duitsland gebracht
;s. Vier andere personen, onder wie
voormalige SS-officier, worden
fvan beschuldigd valseiyk te heb-
in getuigd dat de schilderyen door
ijl nazi's waren gestolen. Er zyn by
[it vooronderzoek 125 getuigen uit
4e werelddelen ondervraagd, onder
le de directeur van het Hongaarse
itionale museum in de oorlog die
t in Brazilië woont,
ojprofessor Deutsch heeft tot 10
Jnuari de gelegenheid bezwaren
gen de aanklachten in te brengen.
koude kleren gaan zitten", zo zei hij,
„de gevangenis is een hogeschool voor
criminele herbewapening".
(Van onze correspondent)
„Nu ik weer vrij ben gaat er
een heleboel gebeuren", zei gis
termorgen de 27-jarige Gerard
Kreuger, de Amsterdammer die
zich zelf „auteur" noemt en die
staande houdt dat Jan Cremer
plagiaat heeft gepleegd door zijn
manuscript „Ik, Gerard Kreuger
en het Plein" te gebruiken voor
de onverbiddelijke bestseller „Ik,
Jan Cremer".
Na een jaar doorgebracht te
hebben in de Scheveningse straf
gevangenis („laten we het onre
gelmatigheden noemengaf
Kreuger een persconferentie in
Scheveningen na voor de ingang
van de strafgevangenis te hebben
geposeerd voor fotografen met
een kaart in zijn hand waarop de
woorden stonden: „Ik, Gerard
Kreuger: "freedom now".
Kreuger is van plan zyn stryd
tegen Jan Cremer op alle fronten
voort te zetten. De Amsterdamse of
ficier van Justitie mr. Hartsuiker
heeft zyn klacht wegens plagiaat in
behandeling genomen. Tydens zyn
verblijf in de gevangenis heeft Kreu
ger naar aanleiding van een verzoek
van de officier van Justitie een re
constructie van zyn manuscript „Ik,
Gerard Kreuger en het plein" ge
maakt, Naar zyn zeggen is evenwel
het gereconstrueerde manuscript uit
zyn cel gehaald.
Waar is het manuscript?
„Maar myn advocaat mr. dr. K.
W. P. Klaassen uit Den Haag. heeft
het manuscript gelezen, hy weet dat
het er was" aldus Kreuger. Een dag
later xreeg hy drie dagen celstraf
wegens het niet opruimen van zyn
kamer. Hierna heeft hy een klacht
wegens diefstal tegen de gevangenis
directie ingediend by de officier van
Justitie. Deze meende dat er evenwel
van een strafbaar feit geen sprake
was. Volgens de officier van Justitie
zou Kreuger ook weer in het bezit
zyn gekomen van het gereconstru
eerde manuscript. „Dit laatste is ech
ter bepaald niet het geval", zo zei
hy.
Verder zyn er ook belangrijke brie
ven, die op de plagiaat-zaak betrek
king hadden, uit mijn cel verdwenen",
aldus Kreuger. Over zyn verblijf in
de gevangenis was hij niet bijzonder
enthousiast. „Het is niet in myn
Kreuger is ook van plan Jan Cre
mer te laten vervolgen in Amerika
en Duitsland, waar „Ik Jan Cremer"
nu ook is uitgekomen. „Ik zal nog
rRker worden dan Cremer, alleen al
door de schadeloosstelling" zei hij op
ren of kreeften gaat. Sommige van
haar collages zyn juweeltjes van
kleur, technisch vindingryk en altyd
orgineel
niet aan
breekt.
Aparte wereld
Als men het werk van de een stuk
oudere en internationaal beken
de Luis Fileer ziet, wiens schilderyen
in Europese, Amerikaanse en Mexi
caanse musea hangen, treedt men
een geheel aparte wereld binnen van
drama, geweid, satire en wilde actie.
Hoewel hy in sommig werk beschou
welijk en zelfs heel teder kan zyn,
blyft de ondertoon van de satiricus
bijna altyd merkbaar. In Luis Fil
eer heeft men met een zeer veelzij
dig talent te maken, dat zich in een
sterke spanning in het wek zelf uit
drukt. In verschillende doeken is een
ware worsteling gaande tussen aspec
ten van dat talent.
Daar is byv. in hem de commen
tator op het leven van de Latijns-
Amerikaanse mens, byna in de tra
ditie van Diego de Rivera (het com
mentaar, niet de stijl). Maar Fileer
is een fyner satiricus dan de Rive
ra, in wie het propagandistische ele
ment soms hindert. Tegeiykertyd Is
Fileer beslist een man van grote en
scheme visie, met zin voor het groots
gebaar en in zyn jongste schil
deryen ziet men meer en meer de
verstoken muurschilder aan het werk.
Hy is bovendien een geboren pictu
raal dramaturg iets wat de no- I
dige gevaren meebrengt, die aan de j
zyde van het melodramatische ge-
j bied liggen. Maar Luis Fileer houdt
die grens goed bewaakt.
Hy heeft bovendien zoveel uit te
drukken, dat wat er met een enor-
I me vaart en drift uitkomt, te echt
is om In vals sentiment verward te
1 raken. Iets anders is, dat de sterke
I innerlijke druk waaronder men voelt
dat hy werkt, hem soms verleidt tot
onvoldoende afwerking, zodat hier en
daar m een of andere party vorm
loosheid stoort. Maar dit is kennelyk
geen gevolg van slechte waarneming
of van machteloosheid, maar alleen
omdat de party of de figuur „niet
af' ls. Belangrijker is dat hy durf
heeft, experimenteert en niet bang
ls te falen, of al falend naar het
I grote te grijpen.
publiek en na te gaan welke facto
ren remmend, of stimulerend op het
schouwburgpubliek kunnen werken.
Tweederde deel van het publiek
bleek 'n mulo- of middelbare school
opleiding te hebben. Byna de helft
ging een tot en met drie maal per
jaar naar het theater. Als motief
voor het schouwburgbezoek gaven
de meesten het stuk of de spelers op,
maar voor velen speelde ook de ge
zelligheidsfactor een rol.
Opvallend was de positieve instel
ling van de ondervraagden tegenover
het moderne toneel. Meer dan de
helft wa« bereid het te leren kennen
en een kleiner deel was duidelijk
enthousiast. Negatieve meningen
werden slechts weinig geuit Een
kwart van de ondervraagden sprak
zich uit voor meer modern toneel,
j Deze instelling was het sterkste bij
de jongeren onder de 24 jaar, by die
was een nuchter zakenman, die in I met een hoger opleidingsniveau en
het geheel niet gesteld was op Luis' by de frequente bezoekers,
schildersneigingen: zyn moeder was
een zangeres die alTsoliste rerbon- bl«k da<
den was geweest aan het Koninklyk i derheid het programma las, evenals
Russisch conservatorium. it recensies. Keuiebepalins door de
Deze achtergrond verklaart ge- 1
dselteiyk Filcers brede aanleg, welke reeensie* kwam weinig
na zyn vorming in Mexico werd
aangevuld met zyn studie in voor
melde Europese hoofdsteden. Goya
en Rein brandt hebben biykens
sommig werk de sterkste invloed
op hem uitgeoefend. Een groot werk
van de huidige tentoonstelling
genaamd „Metropolitano de Ma
drid", naar de ondergrondse trein
aldaar vertoont in opvatting, stof-
en lichtbehandeling een sterk Rem-
brandtiek element. De Goya-invloed,
opvallender in vroegere schilderyen,
is nu veel meer verwerkt en tot iets
eigens gemaakt. Zoals in het schil
derij: „Zelfportret" dat een aantal
figuren toont, die allen de schilder
in een andere zin representeren en
waarvan een, de idealist, in het ge
baar van de prachtige sprong het
geheel eigen geworden „Goyaanse"
heeft. Het werk „Don Quichote" is
uniek in zyn spel van richtingen,
met de diagonaal van de lans dwars
door het hele beeldvlak en door de
voorwaarts schrydende steile figuur
heen van Quichote.
Drama en
tegenstelling
Filcers palet is dikwyis violent.
Men ziet dat o.m. in zyn schildery
„Generaal Macho" (Macho is het
Mexicaanse Woord voor een zeer
mannelyke man). Dit werk en een
ander, „Dynastie van generaals",
zyn typisch voor Filcers
(Advertentie)
Griep? Chefarine „4"doet
wonderen
De vier middelen, verenigd in één
tablet Chefarine „4", ieder afzonder
lijk al beroemd, werken tezamen nog
beter en helpen vaak dan, wanneer
andere middelen falen. Eén der
bestanddelen is het betrouwbare
maagmiddel Chefarox. Wanneer er
teveel maagzuur ontstaat, wordt
dit door Chefarox geneutraliseerd.
ware gemarteld wordt door verdeeld
heid en aldus de destructieve
machtzucht symboliseert die het
mensdom verdeelt.
Visionair
Met het dramatische en visionaire
element, zyn vermogen ook tot het
grote gebaar en zijn satirische kwa
liteiten, wijst alles erop dat deze
Mexicaan een van de grote muur-
taar op het Latyns-Amerikaanse le- schilders van zyn tyd kan worden
ven en het politieke leven daar. aK hy wiL Nu ls Mexico wel het
Overigens hoort men al uit vele 'and van de muurschilders, maar er
titels van zyn werken zyn zin voor wordt hier in zo'n traditie van rea-
drama en tegenstelling. „Paus en I Mstische muurschilderingen gewerkt
Christus" luidt een titel van een (die samenhangt met een verering
schildery waarin een doorleden men- vo°r Diego de Rivera en daarmee met
sefiguur naast een roodgoud uitge- I een sterk nationalistisch gevoel) dat
doste pontificale verschyning staat, een nieuw oorspronkelyk talent onder
„Tragedie en comedie" is een ande- j de Mexicaante muurschilders een ge-
re titel van een in het contrast der heel nieuwe stoot aan de ontwikkeling
beweging zeer fraai werk. „Segrega- I zou kunnen geven. En Luis Fileer
tie" stelt een menselyke torso voor dat mag men na een bezoek uit
in twee hevig contrasterende kleu- zyn huidige tentoonstelling in
ren. Er is een aanduiding van een Mixioo's Paleis van Schone Kunsten
kruisvorm in de torso, welk als het wel concluderen zou dat kunnen.
GERARD KREUGER
uit de gevangenis
Terug naar Amsterdam
Overigens heeft Luis Fileer lang in
Madrid. Parijs, Rome en Amsterdam
gewerkt (een jaar of tien gele
den hield hy o.m. in Utrecht een zeer
succesvolle tentoonstelling» en eerst-
fiteren van hun kritisch oog" zoals
hy zegt.
daags gaat hy naar Amsterdam terug,
waar hy zich thuisvoelt als in
Mexico, om het contact met schil
der-collega's te hervatten en te „pro-
In het werk van zyn huidige ten
toonstelling weerspiegelt zich de cul
tuurmenging in Luis Fileer, die een
half jaar na zyn geboorte in de
Oekraïne naar Mexico kwam, hier
opgroeide en ook de academie (voor
beeldende kunsten) van Sen Carlos i
in de hoofdstad bezocht, zyn vader i
LUIS FILCER
