Wonderkind'
Orson Welles
heeft vee!
om handen
BRANDT
PARIJS?
Ambassadeur Schijf
in Nederland
Grillig en kinderli jk
Indijking Waddenzee
kost 5 a 6 miljard
Soera ba ja verklaard
tot gesloten stad'
LEIDSCH DAGBLAD MAANDAG 20 DECEMBER 1965
99
In de studio van St. Maurice aan de oostkant van Parijs zijn de opnamen voor de
grootscheepse film over de bevrijding van de Franse hoofdstad naar het boek „Brandt
Parijs" in het laatste stadium. Onder regie van René Clement werkt een internatio
nale groep bekende acteurs mee aan de reconstructie van heroïsche dagen in 1944.
Onze filmredactie had in de studio een gesprek met Orson Welles, die een belang
rijke rol speelt in deze film.
VN-bevelhebber
op Cyprus
overleden
Generaal Kodendera Thimaya. de
bevelhebber van de vredest roepen-
macht van de Verenigde Naties op
Cyprus, is zaterdag plotseling in Ni
cosia overleden.
De 59-jarige generaal, voormalig
I stafchef van het Indiase leger, was
vorig jaar juni aan het hoofd van de
I VN-vredesmacht geplaatst. Enkele
uren voor zyn overlijden had de Vei-
ligheidsraad het mandaat van de
vredesmacht met drie maanden ver-
j lengd.
De Algemene Vergadering van de
VN keurde zaterdag een resolutie van
de politieke commissie goed waarin
wordt gezegd dat Cyprus algehele
soevereiniteit en volledige onafhan-
I kelijkheid zou moeten genieten zon
der Inmenging of bemoeienis van
buitenaf.
I De resolutie, die met 47 tegen vijf
stemmen bij 54 onthoudingen werd
j goedgekeurd, doet een beroep op alle
landen „zich te onthouden van elke
inmenging en de soevereniteit, een
heid. onafhankelijkheid en territo-
riale onschendbaarheid van de repu
bliek Cyprus te respecteren".
Tegen de resolutie steimden Turkije.
de V.S.. Albanië, Perzië en Pakistan.
Frankrijk. Groot-Brittannië en de
Oosteuropese landen onthielden zich
van stemming.
(Van onze speciale verslaggever)
Orson Welles groeide van musicerend en schilderend wonderkind tot
tus van 250 pond of meer. Hij is een Amerikaan, die geen zee te hoog
aat. Nadat Welles als knaapje van acht zijn beeldschone moeder had ver-
aren en in 1929 zijn vader stierf als een door de crisis berooid man zocht
lij zijn weg in het theater vak. Zijn magische persoonlijkheid viel bijna
lade 1 ijk op. Zijn eerste film „Citizen Kane" was een kwart eeuw geleden
an zo dwingende allure, dat die onmiddellijk bij de klassieke werd inge-
ijfd. Voor een groter wereldpubliek ging zijn persoon leven in de cvnische
nbekende van „The third man". Een reeks rollen deels in eigen regie
lieten hem daarna kennen als een vervaarlijk tovenaar met een gestadig
roeiende lichaamsomvang, die hij nimmer nalaat bewust in de strijd te
rrpen.
NOOIT BIOSCOOP
Uw tussenkomst in de regie
daarstraks
..—Oh nee, dat is helemaal niet
erg. Dat gaat overal zo, heel vriend
schappelijk Clement is een prachtig
regisseur. één van de heel weinigen".
U ziet veel films?"
i,Ik ga nooit naar de bioscoop,
bijna nooit".
Nooit blykt ook nu weer een groot
woerd. Maar een genie mag zich
wat veroorloven. In 'n kwartier spuit
Welles over een reeks recente films
zeer gedecideerde meningen. De Rus
sen zijn te illustratief, zij interpre
teren niet. De jonge Fransen werken
te journalistiek. Francesco Rosi ging
heleiiiaal mis met zijn stierenvech
tersfilm „Het moment van de waar
heid" („Nu kan ik voor zo'n onder
werp geen geld meer vinden"). An-
tonioni is een chartalan. Van verve
ling maak je nu eenmaal geen on
derwerp voor theater.
Wie is mr. Welles?
„Ik verafschuw een etiket. Een re
putatie is moeilijk op te houden.
Geen enkele reputatie is waar Films
zouden los van elkaar moeten staan.
Ze zijn direct naar het publiek ge
richt".
„-Uw films hebben toch iets ex
pressionistisch?"
„Ik had nog nooit Duitse films
van v< or de oorlog gezien
„—En de lage camerastandpunten?
Welles wijst terzyde. „Wat ziet u
daar? Juist, het plafond Ik ont
dekte het plafond, zoals Columbus
Amerika ontdekte. In andere films
zie je ze nooit". De kantine kraakt
bü de bulderende lach van het Ame
rikaanse wonderkind.
Men noemt u wel conservatief."
Ik geloof in de goedheid van de
mensen. Het is te gemakkelijk
om moeilijkheden te dramatiseren,
zoals het moderne theater doet.
Daar moeten we ons niet aan over
geven. We hebben ons eigen lot in
de hand Een strijd is de moeite
ic Twee ..machtige" mannen
in de studio van St. Maurice.
Links Orson Welles, rechts
Gert Fröbe
waard om verloren te worden. Het
gaat erom de basiswaarden te vin-
J den Er rest nog maar weinig tijd.
Juist nu we door de moderne com-
municatiemcddelen vrijwel in staat
j zijn dictatuur buiten te sluiten. Wij
leven op één grote planeet. Ruimte-
J verovermg is een grote lacher.
Ja, ik ben conservatief, als het gaat j
om het behoud van wat tweeduizend
jaar aan waarden heeft opgeleverd". I
PROFEET
Bijna ongaarne wordt Welles, de i
profeet, gewekt door Christiane om
weer wat aan zijn consul te komen
doen. Hij is nu in een stralend hu- i
meur en hij heeft een whisky mee-
Familieberichten
(ontleend aan andere bladen)
Getrouwd: P. Hern en H. van Rijn.
Amstelveen; H. W. van Marie en P.
V. AlbardaVan Beresteyn, Wasse
naar; E. P. de la Parra en A. E. I. van
Griethuyzen, Baarn; P, W. Reineke
en G. V. Veth, Aerdenhout.
Overleden: S. B. Drijber, mn, 79 jr,
Overveen; J. W. Jacobine, mn, 70 jr.
Kampen; H. M. M. Jeehel, mn, 74 jr,
Otterlo; J. C. E. van Herwelden, mn,
65 jr, Dieren; Th. J. de Bruyn, mn,
Den Haag; J. S. HeymanHaye, vr.
74 jr, Amsterdam; C. J. van der Does
de Beyer, vr. 84 jr, Gouda; C. M.
Klem anSturkop, vr. 80 jr. Amster
dam.
Op de dag af twaalf maanden na
zijn benoeming in Indonesië arri
veerde ambassadeur mr. E. L. C.
Schiff zaterdagmiddag op Schiphol
voor vakantie en oriënterende be
sprekingen In Den Haag.
1 genomen
de
Het hoort bij een zo grillig en
derlijk genie als Welles is om
dingen tegelijk te doen. Sinds
>5 ontstaat moeizaam bij stuk
en beetjes zijn „Don Quichot-
waarin hij zelf de titelrol ver-
li en Akim Tamiroff Sancho
ma is. Telkens als Welles weer
geld heeft verdiend breit hij
stukje aan dit epos. Sneller is
gegaan met „Chimes at mid-
iht", een bewerking van zijn
eelstuk „Five kings". Falstaff
ie centrale figuur. De regisseur
tjt hem zelf kunnen spelen, zij
dat hij tijdens de produktie
ziekte werd geplaagd. De
Shakespeare geïnspireerde
is nu in de afwerking.
De opnamen voor een stieren vech
tfilm zullen voorlopig wel onvol-
(id blijven nu Rosi hem het gras
dr voeten heeft weggemaaid,
neeft bovendien speel verplich
ten in Rome. denkt aan een
ing Lear"-verfilming volgende
in Roemenië en Welles is de-
dagen in Parijs om zijn aandeel
te dragen in een miljoenenpro-
klie „Brandt Parijs?", die de be-
van de Franse hoofdstad
zo authentiek mogelijk in
1(1 wil brengen.
NIET GEMAKKELIJK
Velles speelt de belangrijke rol
de Zweedse consul Raoul Nord-
die met de Duitse stadcomman-
Von Chaltitz in het geheim on-
itundelde over een capitulatie.
Zweed en de Duitser waren in
rtelükheid kleine mannetjes en
betreft wordt de film van
sé Clement niet realistisch als
Welles er zijn machtig tors
demonstreert. Nu staat Gert Frö-
legenover hem en dat is dan wel
t een gewichtige compensatie,
et lijkt er trouwens op, dat de
arioschryvers er rekening mee
to?n gehouden, dat Welles lang
altijd een gemakkelijk heer is.
rookt helemaal volgens het
je lange, zware sigaren, die zich
*n in dollars laten betalen. Zit-
een leuning van een fau-
'je, waarin hij hoogstens zou
*>en gaan zitten, maar niet meer
opstaan smookt hij grote wolken
wacht onaangedaan, middelpunt
iritót in een bedrijvige studio,
"a de zoveelste jooging een emotio-
if scène vast te leggen waarin
foe, Welles confronteert met ver-
Unan Pierre Dux, corrigeert hij
Wdschuddend regisseur heft zijn
met sigaar en vindt:
kt Is een kwestie van timing bij
Twee pogingen verder zegt hij
>g eens met precies dezelfde
Wen Dan plotseling is het er in
Mgende opname, want met Cle-
valt te praten. Jammer nu,
Dux in een lange volzin is ge-
Ren. Nog eens dus, maar niemand
Mt daar heet of koud van.
SIGARENPEUK
gaat het nu spannen met de
van de consul. Er rest nog
aar een eindje. Het moet wel gauw
fo"ren. Maar Welles neemt geen
„Christiane ik heb een kist
Uien n mUn kleedkamer
toniane komt braaf in actie,
later jaagt de consul de brand
nieuwe sigaar. De peuk ont-
Christiane, die men op dat-
Jent niet ziet denken „Ha bij de
ja gezellig". Als wat het een
vies insekt draagt zij het sputteren
de restje sigaar weg naar buiten. Bij
het passeren zegt zij vol afschuw
een gemeen woordje. De nieuwe si
gaar brengt geluk. De lens loert
floor een gordijn van rookslierten
naar Pierre Dux, die er zonder hape
ren zijn voorgewende verontwaardi
ging uitbrengt.
Clement kan tevreden zyn. Voor
het moment althans. Want klein en
sprakeloos zit madame Clement in
een hoekje van de set mee te kyken.
Zo kritisch, dat voor de regisseur zich
's avonds op zyn slaapzij draaide,
hij zeker geduldig heeft moeten luis
teren hoe het eigenlijk had gemoe
ten.
OPGEWEKT
Het is een opgewexte dag in ae
studio van Saint Maurice, hoewel er
dan nier zoveel schot zit in de op
namen die allemaal wel een keer
of tien moeten worden herhaald de
reprises voor de fotografen niet mee
gerekend.
De vaak zo humeurige Welles ver
keert in een opperbeste stemming.
Gert Fröbe heen al een keer of
tien op groot-germaande wijze ge-
bullebast. Omdat zelfs een acteur
daar tenslotte een beetje belache
lijk bij wordt, doet hij na zijn slot
zin „Scliiess nicht auf meine Solda
ten" een extra-nummertje: klatsch-
beng-boem-halt. Een blaaspoep zon
der hoorn. Telkens als Fröbe zijn
Duitserschap zo min of meer excu
seert lacht Welles onbedaarlijk. Fröbe
is verguld met zijn succes. Als alles
voorbij is staan hij en Welles tegen
over elkaar. Allesbeheersende figu
ren, die elkaar met de losse hand in
dc buik duwen zoals alleen dikke
dat wederzijds doen.
Goed dan, nog één keer. In een
brede kring van grijnzende tech
nici brengt Gert een zeer potsier
lijke Duitser compleet met blaas
balk en snauw geluiden en
heft komisch de knieën. Welles'
stemming wordt steecks beter. Hij
gaat naar de kantine en laat een
whisky in zyn machtige keelgat val-
1P~
I Hij roept nog: „Ik kem terug, straks
zal ik
Vier journalisten wachten braaf op
het tweede deel van Welles' begin
selverklaring.
Al? een uur later de machtige film-
zonnen voor die dag doven stuurt
Welles zijn solide buik als de steven
van een schip tussen de studio-at
tributen door.
Hij is nu zo opgewekt als nimmer
tevoren, maar zijn mooie wereld-
hervormde volzinnen zijn vervlogen.
Hij is in een ander paradys. Welles
mag niet opnieuw worden gewekt.
De studio wordt donker. In een
auto laat slechts de geluidstechnicus
zijn banden draaien en over he»t
terrein schalt Fröbes stem nog een
maal- „Schiess nicht auf meine Sol
daten".
(Van
Utrechtse correspondent)
Indijking van de Waddenzee is
technisch mogelijk, maar zou qua
omvang en investering (vijf zes
miljard gulden» alles in de schaduw
stellen wat tot dusver Nederland op
waterbouwkundig gebied is verricht.
Er zijn 150 kilometer secundaire en
100 kilometer primaire dammen voor
nodig (in het deltaplan 13. respectie
velijk 22 kilometer) en tegenover een
verkorting van de zeewering in het
deltagebied van 700 kilometer tot en
kele tientallen kilometers, staat in
Schuilplaats van rebellen
het noorden een verkorting van 240
tot 140 kilometer.
Dat zei mr H. P Gorter, directeur
van de vereniging tot behoud van na
tuurmonumenten, zaterdagmiddag op
een in Utrecht gehouden vergadering
van de contact-commissie voor na
tuur- en landschapsbescherming.
Op deze aan de Waddenzee gewijde
vergadering stelde de heer Gorter in
een beschouwing over verlies en
winst bij een eventuele indijking, dat
om de gigantische investering te
rechtvaardigen, wel heel zwaarwe
gende argumenten moeten worden
aangevoerd.
„Vooralsnog lijken de voordelen
geen rechtvaardiging voor de uitgave
van de enorme bedragen, die met dit
project gemoeid zouden zijn", aldus
de heer Gorter.
Bij een tempo van uitvoering en in
vestering, dat overeenkomt met de
huidige deltawerken, zou het wad
denplan 50 jaar en twee A drie maal
het bedrag van het deltaplan kosten.
Ambassadeur Schiff toonde zien
tevreden over de ontwikkeling van de
vriendschapsbanden: „Toen ik naar
Djakarta kwam ontwikkelde de ver
houding zich in de goede richting.
Daarin is het laatste jaar geen ver
andering ten ongunste gekomen".
Over de banden met Indonesië zei
mr. Schiff verder nog „in het com
merciële vlak gaat het reuze goed.
evenwel de „30-september-beweging
heeft er wel enige vertraging ge
bracht. Direct politieke zaken zijn
er eigenlijk niet. Het gaat om het
herstel van het vertrouwen, dat
voor een belangrijk deel ln de emo
tionele sfeer ligt. Ook op het punt
van de culturele betrekkingen is
het motto: „langzaam aan een
hecht fundament opbouwen voor de
toekomst".
De ambassadeur kon niets mee
delen over een eventueel bezoek van
president Soekarno aan ons land.
Wel verklaarde hy. dat het bezoelc
van dr. Soebandrio „in de loop van
volgend jaar" zal plaats hebben.
„De stemming jegens Nederland ls
bijzonder prettig. Het leven ln In
donesië is voor mij niet altijd even
eenvoudig, maar toch plezierig", con
cludeerde de eerste Nederlandse
ambassadeur in Djakarta.
De Oostjavaanse stad Soerabaja,
waar een belangrijke marinebasis is
gevestigd, zal tot „gesloten stad" wor
den verklaard om orde en veiligheid
te verzekeren, zo heeft het Indone
sische persbureau Antara zaterdag
gemeld.
De waarnemend burgemeester, lui
tenant-kolonel Soekotjp, had gezegd
dat de stad door aanhangers van de
leiders van de mislukte staatsgreep
als schuilplaats wordt gebruikt. Al
leen personen die in de stad werken,
zullen worden toegelaten. Degenen
die werk zoeken, zullen moeten ver
trekken wanneer zij binnen een be
paalde tijd- niet aan de slag zijn
geraakt. Soerabaja, met een inwoner
tal van ongeveer anderhalf miljoen,
staat bekend als een centrum van
communistische activiteit en is de
thuishaven van de Indonesische
vloot.
President Soekarno heeft er zater
dag in een rede op aangedrongen een
eind te maken aan liet conflict tus- I
sen Indonesië en China en de In- I
nesiërs aangevallen die willen dat de
betrekkingen met china verbroken I
worden.
Komende week zal een realisti
scher wisselkoers voor de Indone
sische roepiah worden vastgesteld in
het kader van een serie hervormin
gen betreffende in- en uitvoerrege
lingen aldus verluidt in Djakarta. De
regering zou ook de ambtenaren- lo
nen willen verhogen. Men zou een
nieuw evenwicht tussen vraag en
aanbod tot stand willen brengen.
Plan van PKI
De Indonesische communistische
party (PKI) was van plan een
kwart miljoen mensen te vermoorden
en te verminken tydens een massa
le terreurcampagne die gelanceerd
zou worden als de staatsgreep van
30 september geslaagd was aldus
werd gisteren van hoogst betrouw
bare zyde in Singapore meegedeeld.
Amerikaanse, Britse en andere
i Westelijke diplomaten en hun ge
zinnen zouden slachtoffers worden
van deze campagne, zo zeiden de
zegslieden.
Bijzonderheden over de campagne
zouden kort geleden ontdekt zyn
door het Indonesische leger in de
dagboeken van ongeveer 600 leden
van het party kader.
Uit de dagboeken blykt, dat de
terreur-campagne begonnen zou
worden na de moord op een aantal
generaals van het leger op 1 okto
ber.
Zeven generaals, onder wie de op-
operbevelhebber van het leger Ach-
mad Jani, werden Inderdaad door
de communisten vermoord.
Volgens de dagboeken zou de cam
pagne hebben geduurd van 2 tot 5
oktober, met als hoogtepunt de exe
cutie ln het openbaar van 600 „Ka-
blrs" op net Merdeka-plein. Kabir is
het Indonesische communistische
woord voor „bureaucratische kapi
talist".
Slachtoffer van
de nazi's niet
naar Oost-Berlijn
De 74-jarige Berlynse Lutherse
prior Grüber. een getuige van de
openbare aanklager in het proces in
Jeruzalem tegen Eichmann, is giste
ren de toegang tot Oost-Berlyn ge
weigerd op politieke overwegingen.
Dit gebeurde op de dag dat Grüber
25 jaar geleden door de nazi's tonder
Eichmanns gezag) gearresteerd werd.
Hy zat drie jaar in een concentra
tiekamp van de nazi's. De prior, zyn
vrouw en hun dochter bevonden
zich onder duizenden West-Berly-
ners die in de ry stonden met pasjes
oy de doorlaatpost naar Oost-Ber-
ïyn.
Grüber was van plan een bezoek
te brengen aan zyn zoon. die domi
nee is in Oost-Duitsland. Maar na
dat hy zyn pas had laten zien deelde
een functionaris hem mee dat hy
„om politieke redenen" niet door
mocht gaan onder de huidige om
standigheden. Zyn vrouw en zyn
dochter werden eveneens terugge
stuurd.
De dochter protesteerde by een
Oost-Duitse autoriteit en zei: „VUf
en twintig jaar geleden werd
myn vader gearresteerd door de SS
en nu wordt hy gekweld door de
volkspolitie hier". De functionaris
antwoordde daarop: „Meneer Grü
ber, w)j wensen dergelijke dingen
hier niet te horen".
Dr. Grüber was van 1949 tot 1958
de verbindingsman voor de Duitse
Evangelische kerk by de Oostduitse
regering. Toen werd hy uitgewezen
wegens zyn kritiek op het commu
nistische regime.
twee maanden nadat hij
nLastraf had uitgezeten voor een
dere vluchtpoging. De 27-1arlge
zyn ai-Jarige verloofde
het Westen vluchtte, werd by zyn eer
ste poging door de Oostduitse grens
bewaking gegrepen. Hit werd tot an
derhalf Jaar veroordeeld.
DIEPVRIES
ASTRONAUTEN
Een Sowjet geleerde heeft voor
gesteld cm kosmonauten te bevrie
zen om te voorkomen dat zy ver
ouderen op reizen naar verafgele
gen hemellichamen die tien jaar of
langer zullen duren.
Hy zei, dat hetzelfde systeem op
aarde toegepast zou kunnen worden
om het leven te verlengen.
Nikolai Sirotkin schreef dit in het
militaire blad Krasnaya Zvezda (Ro
de Ster).
Sirotkin zei, dat ten gevolge van
de onroetelyke afstanden de kosmo
nauten een groot deel van hun
leven zullen moeten opofferen voor
het maken van dergelyxe ruimte
reizen. Een reis naar de dichtst by
zynde ster zal minstens 10 Jaar du
ren. Daarom moet er iets gedaan
worden om het ouder worden van
de kosmonaut tydens de vlucht te
verhinderen. Hy stelde bevriezing
voor, om de lichaamsprocessen te
verlangzamen en de kosmonaut op
het juiste ogenblik te laten herle
ven. Hy zei dat het op het ogenblik
nog niet mogelyk is. maar dat de
experimenten met ratten veelbelo
vend zyn.
Treinbotsing
c
eist 30 doden
Bu een botsing tussen de expres-
trein ParysLissabon met een an
dere trein by Villar de Los Alamos
'tussen Salamanca en Ciudad Ro.
drigo in Spanje) zyn zaterdag 30
personen omgekomen en 51 gewond.
In de exprestrein zaten ongeveer
950 personen, onder wie vele Portu
gese arbeiders die voor de feestda
gen uit Frankrijk en Duitsland naar
huis gingen.
De exprestrein werd by de bot
sing in elkaar geschoven en drie wa
gons kwamen boven op de drie loco
motieven terecht. (De exprestrein
werd namelyk door twee locomotie
ven getrokken).
De directie van de Spaanse spoor-
wegen heeft nog geen commentaar
op het gebeurde willen geven. Men
gelooft dat de seinen goed werkten.
Tentyd? van het ongeluk hing bo
ven het gebied van de ramp een
dichte mist en het wordt mogelyk
geacht dat de machinist van de
„Sud-expres" het rode sein niet
heeft gezien dat twee kilometer voor
Villar de Los Alamos had moeten
branden.
