HOOGSTE „WERKGEBOUW
VAN ONS LAND WORDT
SIERAAD VAN LEIDEN
PARADE VAN
SILHOUETTEN
coopvaetf
Maugliams' erfenis is
geschat op 20 miljoen
kunst
kaleiöoscQQp
5?
Uitstekende films
ruimte-ontmoeting
Uw collega 's
noemen u bedachtzaam.
Bij krant, boek of T.V.
rookt u graag een pijp.
De avond vindt
u een plezierig stukje
van de dag.
Zijn we er dus
vèr naast als we denken
dat u Coopvacrf
rookt?
KUNSTMARKT
IN „DE WAAG
LE1DSUH DAGBLAD BATERDAG 18 DECEMBER 1965
Grote zalen
in laagbouw
Het resultaat was het huidige
voorlopige ontwerp: een hoofd
gebouw van 230 meter lengte met
een aan de omgeving aangepaste
bouwhooge van vijftien meter, d.w.z.
begane grond en twee verdiepingen.
Daarop werd enerzijds een hoger,
iets naar binnen gebouwd minder
doorzichtig blok geprojecteerd waar
in het boekenmagazijn van de Uni
versiteitsbibliotheek kon worden on
dergebracht. Aan de andere zijde
verrees op papier een torengebouw
van meer dan 110 meter hoogte, ho
ger dan de Domtoren te Utrecht of
de Euromast te Rotterdam, het hoog
ste „werk-gebouw" in Nederland, in
hoogte in ons land, alleen overtrof
fen door enkele fabrieksschoorste
nen en televisiemasten.
In de laagbouw werden in hoofd
zaak de grote ruimten voor het on
derwijs zoals college- en lees-zalen
en de algemene centrale voorzienin
gen geprojecteerd. De minder om
vangrijke ruimten voor het werk
van kleinere groepen en individuele
leden van de staf kregen in de „fa-
culteits-toren" een plaats toegedacht.
Geen verstoring
maar verrijking
Past een dergelijke opzet in Lei
den? Ongetwijfeld!
Het karakter van de binnenstad
wordt er niet door aangetast. De
binnenstad van Leiden wordt geken
merkt door smalle steegjes en
straatjes, die de monumentale oude
bouwwerken omgeven. In die bin
nenstad ziet men slechts steeg of
straat zelf, men kan met geen mo
gelijkheid iets ontwaren van een uit
de kluiten gewassen torengebouw er
gens aan de singels. Wie de Pieters
kerk bewondert staat er met zijn
neus bijna tegen aan omdat dit cul
tuurhistorische monument van iets
grotere afstand dan enkele tiental
len meters niet te zien is. Dat geldt
ook voor de andere oüde monumen
ten. Wie de oude binnenstad bewon
dert moet genoegen nemen met een
zeer klein gezichtsveld, dat niet ver
der reikt dan enkele tientallen me
ters. In die binnenstad, die aan deze
beslotenheid Juist de grote charme
ontleent welke iedere Leidenaar dier
baar is, zou naast een oud bouw
werk, dat een bepaalde sfeer in de
entourage vereist, een modern to
rengebouw misstaan.
Maar hetgeen verder naar bulten
gebouwd wordt, kan met geen mo
gelijkheid storend werken op de
sfeer van de binnenstad eenvoudig
weg omdat men het niet kan zien:
er is geen visueel contact mogelijk
behalve van buiten de stad uit, in
het (nu beslist lelijke) silhouet van
de stad waarin de cultuurhistorische
monumenten verdrinken in een zee
van industriële monstruositeiten.
Aan de periferie van de binnen
stad, bijvoorbeeld langs de singels
misstaat een dergelijke modern to-
i engebouw allerminst, wanneer het
op zichzelf een harmonisch geheel
i*.. waarin massaliteit is vermeden
en sierlijkheid van lijn, en open
hantering van de ruimte een luch
tige sfeer mogelijk maken ondanks
indrukwekkende afmetingen, een
sfeer die juist bij uitstek past bij de
open, speels slingerende singels met
bun evenwicht tussen het brede vlak
water en tot variërende hoogte op
rijzende bebouwing en begroeiing.
Welnu, het wil ons voorkomen, dat
de Amsterdamse architect P. Zan-
stra, aan wie het ontwerp werd op
gedragen, er wonderwel in geslaagd
is een complex op papier te zetten,
dat ten volle aan deze voorwaarden
voldoet: voldoende ruimte bieden, in
grote lijn aangepast aan de omge
ving, geaccentueerd door een uniek
torengebouw dat niet alleen niet sto
rend werkt maar daarentegen een
aanwinst vormt.
Functioneel ontwerp
De gedachten gaan dus uit naar
een laagbouw voor onderwijsdoelein
den, en leeszalen van de UB, een
halve hoogbouw voor de magazijnen
van de Universiteitsbibliotheek en
een torengebouw voor de literaire en
theologische faculteiten, de laagste
«symbolisch) het hoogst naar de
hemel reikend.
Onder de gehele laagbouw van 230
meter lengte en ruim 40 meter diep
te tussen singel en Vliet denkt men
zich parkeergelegenheid voor auto's
en andere voertuigen. Een van de
problemen is nog of de verkeersmo-
gelijkheden voldoende zullen zijn
voor de stromen auto's, die zich da
gelijks op een dergelijke groot com
plex zullen richten, in het bijzonder
in de spitsuren hoewel deze spits
uren bij universitaire instituten niet
zo sterk spreken als bv. bij indu
striële centra. Wanneer echter een
maal de Vliet gedempt is (een pro
ject dat al van 1957 af op het Leid-
se wegenschema staat) worden de
mogelijkheden zeer verruimd: vooral
wanneer deze gedempte Vliet aan
sluitingen zal krijgen enerzijds op
het Stationsplein en omgeving via
een nieuwe reeds jaren geleden ge
projecteerde brug over de Rijn na
bij de huidige Sociaal Medische
Dienst van de Marine, anderzijds via
het verbeterde singel-tracé op het
verkeersplein Lammenschansweg—
Korevaarstraat. Men geeft ook se
rieuze aandacht aan de mogelijk
heid, boven op het platte dak van de
gehele laagbouw parkeerruimte te
scheppen, maar daarbij is nog een
probleem hoe zonder ruimteverlies
dit dak bereikt kan worden. Daar
voor zijn enige uiteenlopende oplos
singen denkbaar.
In de laagbouw bevinden zich eni
ge binnenplaatsen, die het mogelijk
maken daglicht te laten toetreden
tot aile ruimteneen verlies aan
ruimte, dat men heeft moeten ne
men om de leefbaarheid niet aan te
tasten.
Dwars door de laagbouw, die op
de begane grond iets inspringt ver
heid ontstaat, bevindt zich een door-
kolommen geschraagd worden waar
door een grotere ruimtelijke open
heid ontstaat, bevindt zich een door
gang die een verkeersverbinding
vormt tussen singel en gedempte
Vliet ongeveer ter hoogte van het
huidige rustieke bruggetje over de
singel. Dit bruggetje zou dan door
een forsere brug vervangen worden,
zodat een betere verbinding ont
staat met de omgeving van Acade
mie en Rapenburg.
Ongeveer op deze plaats rijst uit
de laagbouw de faculteitstoren op,
di" een breedte aan het singelfront
krijgt van ongeveer twintig meter
en een diepte tussen singel en Vliet
van ongeveer veertig meter.
Nabij het andere uiteinde van de
laagbouw, dus aan de zijde van het
Leidsch Dagblad, komt iets naar bin
nen springend de „Kubus" voor de
magazijnen van de Universiteitsbi
bliotheek, met zijn ribben van ruim
dertig meter iets forser van toon dan
de toch veel hogere toren, maar min
der zichtbaar.
De nieuwe Universiteitsbibliotheek
waarvan de meeste werkruimte on
dergebracht zijn in gedeelte van de
laagbouw waar het magazijn blok
verrijst, krijgt een bergcapaciteit
voor twee en een half miljoen boe
ken, ongeveer tweemaal de capaci
teit van de huidige bibliotheek aan
het Rapenburg. Het „blok" voor de
magazijnruimte zal slechts op enke
le verdiepingen van ramen worden
voorzien, namelijk daar waar zich
de studiezalen voor de handschriften
bevinden. Verder wordt het daglicht
zoveel mogelijk geweerd ter be
scherming van het boekenbezit.
In het silhouet enkele bekende hoge gebouwen, alle getekend
in dezelfde schaal, met elkaar vergeleken. Van links naar rechts
de Domtoren in Utrecht, de Euromast in Rotterdam, het lilliput-
tertje in dit kwartet namelijk de thans in uitvoering zijnde hoog
bouw aan het Leidse Stationsplein en tenslotte het silhouet van
de toren, die wellicht aan de Witte Singel gebouwd zal worden
als behuizing van de geesteswetenschappen van de Leidse Uni
versiteit.
Bibliothecaire
perspectieven
I De boekenproduktie in de wereld
neemt, zeker op wetenschappelijk en
technisch terrein, in steeds sneller
tempo een steeds verbijsterender om
vang aan, Men koestert dan ook
nauwelijks de hoop, dat deze ruimte
lijke uitbreiding de behoeften voor
lange tijd zal dekken. Maar om
praktische redenen is het niet mo
gelijk, de magazijnruimten van de
bibliotheek nog royaler op te zetten.
Bovendien is het niet ondenkbaar,
dat de techniek van de microfoto-
grafische reproduktie zulk een
vlucht zal nemen, dat mettertijd de
omvang van de boeken magazijnen
niet meer gelijke tred zal behoeven
te houden met de expansie van het
publikatievolume.
Op den duur is er trouwens veel
te zeggen zeker wanneer de
stroom publikaties in het huidige of
nog sterker tempo blijft wassen
„ergens" in het land een centrale bi
bliotheek te stichten. Daarin zouden
uit het gehele land die werken kun
nen worden ondergebracht, die niet
dagelijks geraadpleegd behoeven te
worden. Met de huidige snelle ver
keersverbindingen is het mogelijk,
binnen de benodigde tijd werken
daar te plaatse te raadplegen of
deze boeken desgewenst van daar
naar de studiecentra over te bren
gen. Dat zijn wel plannen op veel
langere termijn, doch dergelijke
overwegingen zijn mede bepalend ge
weest voor de omvang, die men aan
de nieuwe Leidse Universiteitsbiblio
theek heeft toegedacht.
Bij vlot tempo
voltooiing vóór
vierde eeuwfeest
Zoals reeds eerder gezegd: het zijn
allemaal nog maar plannen: niette
min plannen die een redelijke kans
op verwezenlijking hebben, zeker
wanneer het besef baan breekt dat
een opzet als deze enerzijds drin
gend noodzakelijk wordt in ver
band met de beperkte beschikbaar
heid van bouwgrond, en anderzijds
dat zulk een opzet in geen enkel op
zicht het beeld van Leiden ver
stoort, integendeel een verrijking
van het stadsbeeld inhoudt.
Wanneer het project verwezenlijkt
zou kunnen worden? Dat hangt in
sterke mate af van het tempo der
j voorbereidingen (o.a. de onteige-
j ningsprocedures. goedkeuringen, ge
detailleerde uitwerking e.d.) en bo
venal van het tijstip waarop en
tempo waarin de benodigde gelden
I beschikbaar komen. Gedacht wordt
aan een begin van de bouw in 1968
of 1939.
De bouw zelf hoeft niet meer dan
14 of 5 jaar te vergen. Wanneer de
I kern van de hoogbouw door middel
van glijbekisting wordt geconstru
eerd, deze kan zelfs in de wonderlijk
kort lijkende tijd van zes weken vol
tooid zijn!
Voortvarend werk maakt het dus
zeer wel mogelijk, dat de Leidse Uni
versiteit het vierde eeuwfeest in 1975
kan vieren met een dankbare blik
naar dit sprekend accent op haar
werk. Een dankbaarheid die onge
twijfeld ook door Leiden gedeeld zal
worden.
Zeer helder beeld
De kleurenfilms die Schirra en
Stafford in de „Gemini-6" van de
ontmoeting in de ruimte met de
„Gemini-7" hebben gemaakt zijn
gisteren in Houston voor journalisten
vertoond en later door de Ame
rikaanse televisie uitgezonden.
De films geven een helder beeld
van de „Gemini-7" en de korte af
stand die de ruimtevoertuigen tij
dens de ontmoeting bewaarden komt
duidelijk uit. De helderheid van de
films is gelijk aan die welke uit de
„Gemini-4" zijn gemaakt van de
„wandeling" in de ruimte van Ed
ward White.
Op de zwarte huid van de „Gemi
ni-7" kan men de witte woorden
„United States" duidelijk lezen. Het
ruimtevaartuig steekt af tegen het
witte wolkendek van de aarde en
de hel blauwe lucht.
Voor het eerst heeft men nu op
aarde de vijf meter lange lap flad
derend materiaal gezien die aan de
bodem van de „Gemini-7" hangt en
die Borman en Lovell heeft doen
schrikken, toen hij enkele uren na
Huldiging van
Sonia Gaskell
In verband met het feit, dat zij
sedert 1945 in ons land werkzaam is
als balletleidster en zodanig dus dit
seizoen haar 20-jarig jubileum viert,
zal Sonia Gaskell, directrice van het
„Nationale Ballet" op 3 februari
1966 tijdens een gala-avond in de
Amsterdamse Stadschouwburg wor
den gehuldigd.
de lancering tegen het raam van de
cabine sloeg.
Gisteravond waren Borman en
Lovell in de „Gemini-7" halverwege
hun 194ste omloop om de aarde. Zij
waren toen 310 uur in de ruimte en
hadden niet veel meer te doen dan
te wachten op hun terugkeer, van
middag om 15.05 in het Westelijke
deel van de Atlantische Oceaan.
De meeste opdrachten die Borman
en Lovell gisteren hadden moeten
uitvoeren, waren uitgesteld wegens
moeilijkheden met de apparatuur op
de aarde. Zij hadden o.m. moeten
pogen de plaats vast te stellen van
de terugkeer in de dampkring van
een minuteman-raket.
Leninprijs voor
Jewtoesjenko
Jewgenju Jewtoesjenko en een
andere jonge Russische dichter, die
beiden zijn veroordeeld door de v.m.
premier Nikita Chroesjstjow, zijn
voorgedragen voor de hoogste cul
turele onderscheiding in de Sowjdt-
Unie.
De Izwestja, het Sowjetrussische
regeringsblad, heeft een lijst gepu
bliceerd van hen die voor de Lenin
prijs op de nominatie staan. De win
naars zullen worden gekozen uit
mensen die op deze lijst staan. De
prijswinnaars zullen worden bekend
gemaakt op 22 april, de geboorte
datum van Lenin.
Zélfs al winnen enkele veelomstre
den artistieke figuren zoals Jew- I
Expositie in Gorcum
„Zeven Hagenaars"
Voor het eerst treden zeven Haag
se beeldende kunstenman in groeps
verband op. Vandaag opent Gjjs
Kordlng in de Stadsschouwburg „De
Nieuwe Doelen" in Gorcum de eer
ste groeps-expooitie, waarop cera
miek, beeldhouwwerk, grafiek en
schilderkunst bijeen zijn gebracht.
De groep presenteert zich onder de
naam „ZevenHagenaars".
Tot hen behoort Guy van Harden-
broek, die ernaar streeft potterie te
maken, die tot leven komt door de
glazuren. Jaroslawa Dankowa poogt
met haar beelden de mens als deel
van de natuur en gedreven door
hartstochten in een geabstraheerd
expressionisme vorm te geven, Hans
Peters legt zich toe op het onder
zoek naar de toepassingsmogelijkhe
den van de grafische technieken.
Beeldhouwer Guus Hellegers wordt
een sterk individualistische opvatting
van de verbeelding van het figuratie
ve toegeschreven.
Schilder Paul van Esch vindt zich
geboeid door de gebogen lijn, waar
van de natuur zich in haar expan
siedrift bedient. Piet Franz pro
beert stemmingen en gevoelens te
verbeelden, waarvan hij geboeid is
door het groei- en bloeiproces in de
natuur en door muziek. Schilder
Fred van de Walle zoekt naar een
nieuwe figuratie van abstracte vor-
De expositie zal na 5 januari ook
in andere plaatsen in ons land en in
het buitenland te zien zijn.
toesjenko geen prijs, dan wijst hun
nominatie toch op aanzienlijke steun
voor hen in de gewijzigde omstan
digheden in de Sowjet-Unie sinds
het afzetten van Chroestsjow 14
maanden geleden.
Gevangene deed
beklag bij
....krant
De redactie van het in Bangkok
verschijnende dagblad Pim Thai
kreeg donderdag bezoek van de 35-
jarige Narong Ryaysab, die vorige
week uit een gevangenis in Ayud-
hya, honderd km ten noorden van
Bangkok, was gevlucht. De man die
een veroordeling voor moord uitzit,
vroeg de redactie hem een beter
huis van bewaring te bezorgen. De
gevangenis waar hij was onderge
bracht was naar ziin zeggen zo
slecht dat hij er weggelopen was
uit angst dat hij anders in woede
zijn bewaker zou vermoorden.
Bedevaart naar
Bethlehem
Ongeveer achtduizend Israëlische
christenen zullen dit jaar de kerst
dagen in Jordanië doorbrengen. Dat
is althans het aantal, dat van de Is
raëlische autoriteiten toestemming
heeft gekregen de grens te overschrij
den. De overgrote meerderheid van
de kerstgangers bestaat uit Arabie
ren, die de reis niet alleen onderne
men om in de oude stad van Jeru
zalem en Bethlehem te bidden, maar
ook om familie en vrienden op te
zoeken.
Auto's met
kunststof-
carrosserie
Dr. H. van Doome deelde gis
teren tijdens een persconferen
tie mee, dat het bs-tt mogelijk is
dat er in de toekomst in ver
band met de produktie van
kunststoffen door de chemische
Industrie van de Staatsmijnen,
kleinere series auto's met kunst-
J itof-carrosserie zullen worden
J gemaakt voor mensen die daar-
f op gesteld zijn. Op het ogenblik
f zijn de stalen carrosserieën nog
f duurder dan de carrosserieën uit
kunststof vervaardigd.
DQUWE EGBERTS
^'é\L
Na grote schenkingen
Royalties blijven nog lang
Advocaten in vier landen zullen
volgende week beginnen orde te stel
len op de ingewikkelde financiële za
ken van W. Somerset Maugham.
Hoewel de schrijver bij zijn leven
reeds grote sommen weggegeven
heeft wordt zijn nalatenschap ge
raamd cp ruim twee miljoen pond
sterling (20 miljoen gulden).
Maugham heeft zijn vermogen
ondergebracht in Groot-Brittannië,
de Ver. Staten, Zwitserland en
Frankrijk.
De villa op Cap Ferrat kocht hij in
1925 voor 7.000 pond sterling (70.000)
de waarde (met inbegrip van de
grond) wordt thans geraamd op
500.000 pond sterling, (vijf miljoen
gulden!) Drie jaar geleden verkocht
hij zijn impressionistische schilde
rijen op een Londense veiling voor
ruim 500.000 pond sterling.
Lang na zijn dood zullen de
royalties van zijn films, toneelstuk
ken, Televisieseries en de nieuwe edi
ties van zijn korte verhalen nog blij
ven binnenkomen.
dochter Lady Glendevon en het Kon.
Letterkundige Fonds, dat schrijvers
en hun gezinsleden subsidieert.
Jazz voor het
eerst in de „Scala"
Voor het eerst in de geschieden»
zal een jazzorkest spelen In de Scala
in Milaan. Dat zal het geval zijn op
20 december als in de Scala een
speciale „Gershwiniana-voorstel
ling" gegeven zal worden.
Tijdens deze voorstelling zal een
jazzorkest optreden onder leiding van
de bekende Italiaanse drummer Gil
tuppini. Voorts zal een symfonieor-
i kest optreden onder leiding van diri-
gent Henry Lewis uit New York. Di
verse werken van Gershwin zullen
uitgevoerd worden.
Zijn drie voornaamste erfgenamen
zijn, naar verwacht wordt, zijn met
gezel en secretaris Alan Searle, zijn
Schilderij
Gré Brouvvenstijn
voor Amsterdam
De heer A. H. Heineken heeft het
in zijn bezit zijnde, door Bernard
van Vlijmen vervaardigde schilderij
van de sopraan mevrouw Gré van
Swol-Brouwenstijn in haar rol als
„Fidelio" in de gelijknamige opera
van Beethoven, ten geschenke aan
geboden aan de gemeente Amster
dam.
Een comité uit de Amsterdam
se burgerij, bestaande uit bewonde
raars van mevrouw Van Swol als on
ze grote hedendaagse opera-zange
res, heeft B. en W. van Amsterdam
verzocht „in afwachting van de tot
standkoming van het Amsterdamse
operagebouw, dit schilderij een pas
sende plaats te geven in het gebouw
waar mevrouw Van Swol zovele
triomfen heeft gevierd en naar wij
mogen hopen nog zal vieren, de
Stadsschouwburg".
B. en W. hebben dit verzoek inge
willigd. De wethouder voor de
Kunstzaken, de heer W. Polak, zal
woensdagochtend 22 december te 11
uur tijdens een korte plechtigheid het
schilderij namens de gemeente in
ontvangst nemen.
Het comité bestaat uit de volgen
de personen:
prof. dr. K. Bernet Kempers, prof
dr. I. Boerema, dr. P. M. Cronhelm,
nr. G. van 't Hul. prof. dr. L. B. W.
ongkees, Guss Oster, A. van San-
en en dr. O. Verbeek.
Het prijzenswaardige initiatief van de heer Ben Walenkamp om een
„Kunstmarkt" te organiseren, heeft gisteravond zijn vervulling gevonden
in „De Waag", waar een groot aantal kunstenaars hun werken ten toon
stellen voor welke manifestatie een verheugend aantal belangstellenden
reeds onmiddellijk aandacht betoonde.
Het is een goed idee van vele, meestal jonge kunstenaars, hun werken
te presenteren, in de hoop en het vertrouwen, dat menigeen zich zal
laten verleiden, met de kerstdagen in het verschiet, tot de aankoop tegen
billijke prijs over te gaan van ietsdat op het predikaat „kunst" aan
spraak kan maken. Dr. J. M. Roosenschoonchef van de afdeling onder
wijs en culturele zaken, opende namens B. en W. deze kunstmarkt,
waarbij hij o.a. wees op het loffelijk initiatief om belangstelling te wek
ken, ook voor de „gewone" mens, voor ware kunst. Hij hoopte, dat er
inderdaad zoals dat in handelstermen luidt „goede" zaken gedaan
zullen worden, een wens, welke wij van harte onderschrijven.
Er is dan ook, gelijk wij in onze aankondiging reeds te kennen gaven,
veel, dat tot aankoop stimuleren kan. Talrijke Leidse kunstenaars geven
hier proeven van hun talent en bekwaamheid in velerlei variatie
Wij spreken de hoop uit, dat hun werken de aandacht zullen verkrijgen
welke zij zeker verdienen.
