DE STAATSGREEP VAN
DE SINTERKLAZEN
Zaterdag 4 december 1965
Pagina 4
Weekeindbijlage L.D. Exti
HET is vrijdagmorgen vijf december,
en de klok staat op vijf minuten
over elf. De koffie is binnenge
bracht en de ministers hebben
zich gebogen over het eerste punt
van de vergadering: de vrijetijdsbesteding.
„Zoals ik al zei, zijn er niet veel moge
lijkheden voor de verbetering van de situa
tie", zegt de minister van Sociale Zaken,
Vrijetijdsbesteding en Volksgezondheid.
„Alle incidentele mogelijkheden zijn nu
wel ongeveer uitgeput. We hebben behoefte
aan een structureel plan. En dat is nu juist
het probleem".
„En de sport dan?", vraagt de minister
voor Technologie.
„Waarde collega, die biedt! geen oplossing
meer. Ons land is eenvoudig te klein ge
worden. We hebben de Waddenzee-polders
verkaveld tot voetbalvelden, maar dat was
alleen maar een druppel op de gloeiende
plaat. We hebben voorlichting gegeven over
minder ruimte verslindende sporten zoals
badminton, maar ons volk wil blijkbaar
vooral voetballen. We hebben de tribunes
verdubbeld en zelfs verdriedubbeld en
nog zijn er te weinig plaatsen. In de week
einden vervelen de mensen zich dood. Zelfs
uitbreiding van het aantal televisiekanalen
zal ons niet helpen, omdat we eenvoudig
niet in staat zullen zijn al die nieuwe zend
uren te vullen.
We hebben nu alle Britse, Amerikaanse
Spaanse, Italiaanse en Russische produkties
opgekocht. Er zijn alleen nog Arabische en
Chinese produkties te krijgen. Maar er zijn
geen vertalers genoeg".
Zo gaat het gesprek verder. Het probleem
wordt niet opgelost. Niet omdat de minis
ters een tekort aan fantasie zouden hebben,
maar omdat om twaalf minuten over elf de
politieke koers van Nederland ruwweg
wordt omgegooid, juist als de bewindslieden
de suikerzakjes openscheuren, die de koffie
juffrouw naast de kopjes heeft gelegd.
Het was oplettende wandelaars die mor
gen al opgevallen: er waren meer Sinter
klazen op de weg dan op andere Sinter
klaasmorgens. Hoezeer in de afgelopen ja
ren de Sinterklazerij was uitgegroeid tot
een dankbare vorm van vrijetijdsbesteding
toch zag men nooit meer dan vijf of zes
Klazen tegelijk in een drukke stadsstraat.
(Er zij terloops op gewezen dat een dergelijk
aantal het kindergeloof niet vermocht te
schokken na afloop van het laatste Va
ticaanse concilie werd nog maar weinig op
dit gebied voor onmogelijk gehouden).
Deze gedenkwaardige morgen was het
aantal Klazen een veelvoud van het nor
male aantal, dm nog maar te zwijgen van
het aantal Pieten dat zich rondom de druk
ke kruispunten verdrong. En ditmaal waren
het geen buitenlandse werknemers zoals
de oplettende toeschouwer al snel opviel.
Zij praatten onze moedertaal zonder vreem
de tongval zij het fluisterend.
Van nature is het verkeer geneigd een
rechtgeaarde Sinterklaas voorrang te ver
lenen. Zo ook deze morgen. Zonder enige
hinder slaagde een van de betabberde grijs
aards erin om met een geheel peloton Pie
ten in zijn kielzog door te dringen tot het
Binnenhof. Daar namen de gebeurtenissen
een onverwacht verloop. Doelbewust ste
vende Sinterklaas op de eikehouten deur
af die toegang verleent tot de trap naar de
Trèveszaal. Plezierig getroffen door het be
zoek opent de portier de deur.
„Wij waarderen uw bezoek van ga
brengt de man uit. Zijn voorlopig laatste
woorden worden gesmoord door een ge
spierde Pietenhand. De trouwe rijksambte
naar wordt gekneveld en gebonden. Inmid
dels heeft Sinterklaas de bovenste trede
van de trap reeds bereikt en gaat onder het
misprijzende oog van de oud-Hollandse
staatslieden in olieverf op de vergaderzaal
af. Dan opent hij de deur van de vergader
zaal
De piepende deur onderbreekt de discus
sies van de ministers. Zeker weer een grap
van de oppositie, denkt de minister-presi
dent als hij de goedheiligman vriendelijk
toeknikt. Hij heeft meer gelijk dan hij op
dat moment denkt. De minister van Buiten
landse Zaken (altijd te vinden voor een
grapje) zet het bekende Sinterklaasje kom
maar binnen met je knecht" in, maar de
onverwachte gast doorkruist dit gezang.
„Geen flauwe kul heren, heren. Rustig
blijven zitten en handen omhoog. Dit is een
staatsgreep, verzet zal niet baten. De macht
wordt overgenomen door de Nationaal Sin-
terklazistische Beweging".
Naast Sinterklaas verschijnen twee Pie
ten. Hun juten zakken vertonen de duide
lijke contouren van een automatische vuur
wapen.
„Ha, ha, die Okkersma. Zeg het nu maar
dat jij het bent", lacht de premier hartelijk,
denkend dat de leider van de oppositie een
nieuwe publiciteitsstunt heeft bedacht.
Maar het antwoord valt tegen: „Niks te Ok-
kersmaaien". Een van de Pieten haalt de
trekker over. Het gipsen kunstwerk, be
kend als de „spaarzaamheid", wordt in de
navel getroffen. Het stucwerk dwarrelt
over de verschrikte ministerraad. (1).
Staatsgrepen gebeuren
alleen in geschiedenis
boekjes en in andere lan
den. Toch zou zoiets in
Nederland ook kunnen
gebeuren. Wjj hebben ons
voorgesteld hoe de staats
greep het beste zou kun
nen beginnen en verlo
pen. WU hebben ons niet
diepgaand afgevraagd
wat de revolutionairen
zou bewegen tot hun
daad. Dat is voor de bui
tenwereld op het moment
van de staatsgreep nim
mer duidelijk en latere
schrijvers verschillen er
altijd van mening over.
Verder willen wij de le
zer er op wijzen dat in dit
verhaal slechts denkbeel
dige figuren optreden en
dat iedere overeenkomst
met bestaande personen
of situaties puur toeval is.
Het Binnenhof is door
gaans een rustig plein te
midden van de regerings
gebouwen. Men ziet er
weinig vreemdelingen.
Het is een soort dorps
plein waar men elkaar
kent en met een lichte
hoofdknik groet. Als op
vrijdagmorgen tegen elf
uur de ministers naar de
Trèveszaal in het minis
terie van Verkeer en Wa
terstaat wandelen, trek
ken zij niet de aandacht.
Om elf uur begint de mi
nisterraad zo is het al
jarenlang geweest en nie
mand denkt eraan dat
deze gewoonte wel eens
zou kunnen veranderen.
De minister van Finan
ciën is er altijd het eerst.
Hij is een punctueel man,
die zich houdt aan zijn
agenda. Hij werkt als een
computor. De minister
van Volkshuisvesting is
altijd het laatst. Hij is de
hele week druk bezig met
het openen van woning-
fabrieken en heeft vrijdag
nogal wat tijd nodig om
de metselkalk van zijn
pak te borstelen. De an
dere bewindslieden ko
men met korte tussen
pozen binnen.
Vrijdagmorgen om elf
uur is al het politieke ta
lent waarop ons land kan
bogen in de kleine witte
zaal bijeen. Op dat urn-
zijn alle sleutelposities
onbezet. Wie de macht
wil grijpen kan zijn gang
gaan.
Andere Pieten dringen het vertrek bin
nen. Uit een van de juten zakken wordt
een radiozender te voorschijn gehaald. Ter
wijl de bewindslieden in een hoek worden
^gedreven grijpt Sinterklaas de microfoon:
„Hier het Binnenhof. Fase- 1 geslaagd.
Over".
Hier Centraal-post. Ontvangen u luid en
duidelijk. Fase 1 geslaagd.
Radio- en TV-zenders overmeesterd. Ver
keersknooppunten bezet. Generale staf ge
vangen genomen. Over".
Hier Binnenhof. Beginnen nu aan fase
2. Over en sluiten".
Zelfs aan de meest trage bewindslieden
zijn de gebeurtenissen nu duidelijk.
Nederland beleeft een echte volwassen
staatsgreep. Met angst in het hart vragen,
zij zich af wat fase 2 zal inhouden.
Terwijl in Hilversum en Bussum de ban
den en telerecordings met de toespraken
van de Nationaal Sinterklazistische Bewe
ging in de ether worden gebracht en de
B.B.-sirenes een nutteloos gehuil aanheffen
(waar gewoontegetrouw niemand op rea
geert) gaat fase 2 in. De ministerraad wordt
ontbonden in drie groepjes. De socialisti
sche ministers worden onder gewapend ge
leide overgebracht naar de Gevangenpoort,
waar de zorgzame revolutionairen enkele
ingebonden jaargangen van „Socialisme en
Democratie" ter tijdpassering hebben neer
gelegd, benevens enkele flessen sinaasap
pelsap. De anti-revolutionaire ministers
worden overgebracht naar de dichtbij ge
legen Academie voor Beeldende Kunsten
een subtiele plagerij. De KVP-ers tenslotte
worden gevangen gezet in het paviljoen op
de Scheveningse Pier, waar het bier tevoren
reeds koud was gezet.
Voor de premier was er een glaasje rode
wijn voorhanden. De christelijk-historische
en liberale politici, leiders van de parle
mentaire oppositie, werden bij de uitgang
van de Nieuwe of Litteraire Sociëteit in
de wandeling bekend als „De Witte" in
verzekerde bewaring gesteld.
Het volk reageerde niet. Men dacht vrij
algemeen dat het ging om een reclamestunt
ter introductie van een nieuwe super-pro-
duktie uit Hollywood. Anderen hielden de
gebeurtenissen voor reclame ter ondersteu
ning van een nieuw sigarettenmerk. De mi
litaire bevelhebbers reageerden niet omdat
zij de gebeurtenissen versleten voor een
nieuwe NAVO-oefening. De gemeentepolitie
vond dat de rijkspolitie moest ingrijpen, de
rijkspolitie vond dat de gemeentepolitie
moest ingrijpen. De padvinderij en de Unie
van Vrouwelijke Vrijwilligers begonnen di
rect met het inrichten van gaarkeukens. (2)
Om half twaalf is de opstand geconsoli
deerd. Tenminste dat denkt de junta van de
Sinterklazen die de leiding in handen heeft.
Tegen twaalf uur beseffen de Nederlanders
waar zij aan toe zijn. Het nieuwe regime
toont voorshands een mild gezicht. De par
lementaire democratie wordt weliswaar af
geschaft, maar daar staat tegenover dat
men tegenstanders gedurende vier weken de
kans geeft naar het buitenland uit te wij
ken. Te beginnen met 6 december zal er ge
durende zes dagen een volksraadpleging
Rustig blijven zitten en
handen omhoog
worden gehouden via de maatschappelijke
organisaties. Indachtig aan de zegswijze:
„Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst!"
krijgen de schoolkinderen de gehele decem
bermaand vakanties. Bovendien worden zij
in het genot gesteld van een zak peperno
ten per kind, het onderwijzend personeel
krijgt twee zakken. Andere programmapun
ten: meer zofg voor de vrijetijdsbesteding,
een eigen atoombom voor Nederland, te
rugkeer naar de gouden standaard, vesti
ging van een Nederlandse Zuidpoolbasis en
verlenging van het visseizoen. Dr. Meinsma
wordt naar Rottum verbannen. Het buiten
land niet gewend aan revoluties in Neder
land, reageert verrassend snel. Weliswaar
bieden Oe Thant en Mansholt hun goede
diensten aan, maar verder ondervindt het
nieuwe regime weinig weerstand bij het
verkrijgen van erkenningen de facto. De
generaals Franco en De Gaulle verbinden
aan hun erkenning de wens de nieuwe
machthebbers zo spoedig mogelijk persoon
lijk te ontmoeten. President Johnson zegt
een ontwikkelingskrediet toe op voorwaarde
dat men bij de USIS in Den Haag de ruiten
niet zal ingooien. Verwoerd, ongerust ge
worden door het grote aantal Zwarte Pier
ten, bied zijn diensten aan bij het opstel
len van een apartheidswetgeving.
Het normale leven in Den Haag en daar
buiten herstelt zich vrij snel. Ondanks de
revolutionaire gebeurtenissen zal het volk
van Nederland nog een vrijwel ongestoorde
Sinterklaasavond beleven. Terwijl de Zwar
te Pieten met de roede een rondgang ma
ken langs de Gevangenpoort, de Academie
voor Beeldende Kunsten en het paviljoen
op de Scheveningse Pier, beleven de kijkers
genotvolle uren aan een schakelprogramma
dat wordt verzorgd door de gegijzelde
NCRV-staf. Het programma bevat flitsen
van revolutionaire gebeurtenissen buiten
Den Haag, zoals het verbranden van de
openbare bibliotheek te Staphorst, het
neerhalen van het Amsterdamse Lieverdje
en het verbranden van de Fryske Akademie
te Leeuwarden. Alle belangrijke plaatsen in
Nederland krijgen een beurt ook Bijl
mermeer waar oud-minister Toxopeus aan
de schandpaal wordt geplaatst. Maar nadat
men gezien heeft hoe de burgemeester van
Gorinchem op de trappen van zijn stad
huis de zegeningen van het nieuwe regime
in beeldende bewoordingen heeft afgeschil
derd, gaat er iets mis met de verbindingen
met Den Helder. Na enig sputteren en flit
sen komt onze grote marinebasis weliswaar
in het beeld, maar als de camera's een
zwenk maken langs de kade probeert een
kleine man met een bolhoed in het beeld
te kómen. Men hoort hem iets roepen als
„verraad biedt weerstand". Maar voor
hij verder kan gaan wordt de verbinding
weer verbroken. Wat is er aan de hand in
Den Helder?
Het is hier de plaats het een en ander te
onthullen over de rol van de minister van
Defensie van het gevangen genomen ka
binet. Toen de gewapende Zwarte Pieten de
ministers in de Trevèszaal dwongen van
door Jan Vis
tafel op te staan, volgde ook de minister
van Defensie dit bevel knarsetandend op,
wel ziende dat weerstand nutteloos was. Het
geringe postuur van de minister bood hem
echter unieke mogelijkheden om aan de
greep van de overvallers te ontsnappen.
Want, eenmaal opgestaan, ging deze be
windsman vrijwel geheel schuil achter de
tafel, waarop bovendien nog een grote sta
pel mappen lag. Zo zag men de minister
gewoon Over het hoofd. Terwijl zijn colle
ga's zich schoorvoetend in de hoek lieten
drijven, lichtte de bewindsman het groene
laken op en glipte onder het meubelstuk.
Zo wist hij zich te onttrekken aan de greep
van de junta. Hoe deze vindingrijke be
windsman later iri de piarinebasis Den Hel
der is gekomen, werd nooit geheef duidelijk.
Naar men aanneemt, heeft hij zich na het
vertrek van het overvalcommando via een
regenpijp uit de Trevèszaal laten zakken.
Eenmaal op de grond gekomen moet de
tocht door de ondiepe Hofvijver voor deze
bewindsman en ex-onderzeebootkapitein
een peuleschil zijn geweest. Wellicht is hij
daarna liftend (in strijd derhalve met zijn
eigen voorschriften) in Den Helder aange
komen, alwaar hij met bekwame spoed eni
ge weerstand organiseerde.
Het onderbroken televisie-programma
vermocht de pret niet te drukken. Nadat de
avond was besloten met een documentair
programma getiteld „Misstanden in het
parlement" begaf men zich tamelijk gerust
te bed. De enkeling die na het middernach
telijk uur nog probeerde een buitenlands
programma op de beeldbuis te krijgen, moet
het opgevallen zijn dat onverwachts de
REM-zender weer in de lucht was gekomen.
De fameuze piraat bracht ditmaal niet het
sprekende paard doch een programma on
der leiding van de minister van Defensie,
zich ook wel noemend minister-president ad
interim. In dit programma riep de minister
als hoofd van de „wettige regering in bal
lingschap" op tot uiterste weerstand. Hij
deelde mee dat de marine trouw was ge
bleven aan het rechtmatige gezag en zee
had gekozen om binnenkort een invasie te
doen teneinde de junta te verdrijven. De
regering in ballingschap was en bleef voor
lopig gevestigd op het ex-territoriale REM-
eiland. Het dient helaas gezegd dat de moe
dige oproep van de uitgeweken bewindsman
geen resultaat had. (3).
De volgende dag, 6 december, is het reeds
vroeg druk in Den Haag. De ijverige mid
denstand is reeds vroeg begonnen de Sin
terklazen in de etalages te vervangen door
Kerstmannen en kunstsneeuw. Maar het is
niet dat wat de aandacht trekt. De belang
stelling gaat veeleer uit naar de grote groe
pen burgers die de Residentie naderen, ge
hoor gevend aan de oproep voor de volks
raadpleging. Bij tientallen tegelijk arrive
ren de vertegenwoordigers van de maat
schappelijke organisaties in het regerings
centrum, velen gevolgd door een grote
schare leden, die sprekende spandoeken
met zich mee voeren. De Bond van Tele
visiekijkers gaat voorop met de slagzin
„Meer kanalen, grotere buizen". Daarachter
volgt de NVSH met de kreet „Verbeter de
pil". De bond van gepensioneerden eist
„Vakantietoeslag voor de bejaarden". De
KNVB komt met de eis „Verdubbel de toto-
ton". Daarachter komt de Bond voor Be
drijf svrijheid in de landbouw: „Weg met
het landbouwschap", op de voet gevolgd
door de Zwolsmangroep, die vraagt „Casi
no's in Scheveningen". De Vereniging voor
Internationale Rechtsorde komt om een
nieuw Vredespaleis en de Bovag eist „We
met de wegenwacht". Zo gaat het door. Te
gen 12 uur is het een groot gedrang va
pressiegroepen rondom het Binnenhof. D
voornaamste verkeerswegen blijken gehe<
geblokkeerd te zijn door toesnellende pres
siegroepers. Zelfs tot het verkeersplein Ou
den Rijn is het verkeer vastgelopen.
De nieuwe machthebbers doen hun uiter
ste best de orde te bewaren. De toegangs
wegen tot het Binnenhof zijn afgesloter
Voorzitters van pressiegroepen wordei
slechts toegelaten tot het regeringscentrur
na betaling van een waarborgsom van 50
gulden. Deze financiële eis blijkt de be
langstelling niet te verminderen. Men ver
dringt zich om de toegangshekken, waa
zwetende belastingambtenaren de geldei
innen. De belangstelling wordt nog grote
als de NTS besluit de gebeurtenissen in Dei
Haag direct uit te zenden. Nadat de eerst
beelden op de buis zijn verschenen, spoe
den ook gewone burgers zich naar Dei
Haag in de hoop binnen de gezichtskrini
van een der reportage-camera's te komei
en aldus „Dag moe" of „Kejje me sien, tan
te Mien" te roepen.
Dit enthousiasme wordt de nekslag vooi
het nieuwe regime. Om vijf minuten voo
half twee bezwijkt een van de hekken rond
om het Binnenhof. De pressiegroepers stor
ten zich naar binnen, voortgestuwd doo
gepeupel dat op een herhaling van de be'
kende Jan de Wit-affaire hoopt. De men'
senstroom vindt zijn weg naar de Trevès
zaal waar de nieuwe machthebbers door dl
wassende mensenmenigte dwars door d
vensters in de Hofvijver worden geduwd.
Dan richt de belangstelling zich op d
Gevangenpoort. De deur wordt opengebeukj
door enkele vooraanstaande provo's. Maa
anders dan in 1672 wordt er nu geen raads
pensionaris afgemaakt. De socialistisch!
ministers worden bevrijd, weten met enkel
goed gekozen bewoordingen èn beloften dj
sfeer te bedaren en worden daarna in op)
tocht naar het beeld van de Nederlands
maagd op het Plein 1813 gedragen. De gd
vangen anti-revolutionairen, liberalen en
christelijk-historischen voegen zich kortfl
tijd later bij hen. De KVP-ers worden ook
snel bevrijd, maar zijn nog wat onvast te)
been vanwege al het bier. Zij geven er dj
voorkeur aan zich eerst wat te verfrissen in
het Catshuis. j
Tegen half drie zoemt, door weinigen op|
gemerkt, een helikopter door de Haagsa
lucht. Het is de leider van de Nationaal.
Sinterklazistische Beweging, op weg naar
Soestdijk om daar het staatshoofd versla|j
uit te brengen over de gebeurtenissen eif
excuus te vragen voor de wanorde in het
land.
(1) Massapsychologen zijn be
kend met het keerpuntmo
ment in revolutionaire ge
beurtenissen. Het is het mo
ment waarop de weerstand
bezwijkt en de usurpator de
situatie in handen krijgt.
Vgl. Ceasar over die Rubi
con, Napoleon in de Raad
van Vijfhonderd, Mussolini
en de mars naar Rome. Met
„Sinterklaas in de Trèves
zaal" kan deze reeks leer
zame voorbeelden nu wor
den uitgebreid.
Om half twaalf is de opstand geconsolideerd
duidelijk geworden. Amster
dam verklaarde zich tegen
het nieuwe regiem. Leiden
uiteraard direct voor. An
dere korpsen konden niet
tot een beslissing komen.
(3) Ter verklaring van deze te
leurstellende gang van za
ken dient het volgende op
gemerkt te worden. Een gro
te groep Nederlanders toon
de zijn geringe belangstel
ling voor politiek door eerst
de kat uit de boom te willen
kijken. Een andere groep
wilde wel optreden maar
had een broertje dood aan
de marine „die eerst over
leefde tradities maar eens
overboord moest gooien".
Weer een andere groep
bleek geen vertrouwen te
hebben in de slagkracht van
de vloot. Deze laatste bleek
het bij het rechte eind te
hebben.
Toen de ochtend van
de zesde december aanbrak
bleek de „Karei Doorman"
gewoontegetrouw een jager
geramd te hebben. De lan
dingsoperatie nabij Den
Haag liep stuk op die ijlings
versterkte Scheveningse
Pier.
Binnen weinige uren hervindt het land
zijn oude koers. De minister van Defensii
wordt van het REM-eiland gehaald. Maanf
dag om elf uur wordt de onderbroken verj
gadering van de ministerraad weer voortA
gezet. Het voornaamste probleem op dei
agenda is de vrijetijdsbesteding.
Hoewel over dit punt nog steeds geen zei
kerheid bestaat, nemen vele onderzoekers
aan dat de Nationaal Sinterklazistische Be
weging in werkelijkheid geen staatsgevaar
lijke organisatie met buitenlandse binding
gen is, maar een pseudoniem voor de Fede
ratie van Verenigingen voor Verantwoorde
Vrijetijdsbesteding (FVW). De grote aan
dacht die het regeringsprogramma van de
junta wijdde aan het vrijetijdsprobleem zouf
daar op kunnen wijzen, evenals het feit»
dat leidende kopstukken verscheidene jaren;
later deel bleken uit te maken van een
staatscommissie die zich met dit probleem!
bezig hield. Als de staatsgreep, zoals wordt
vermoed, niet meer is geweest dan een rea-l
listische proefneming op het gebied van de
serieuze vrijetijdsbesteding, dan kan deze
proef stellig als geslaagd worden-be
schouwd. Misschien was het jammer dat,
het oud-vaderlandse Sinterklaasfeest doorN
de proef werd doorkruist. Maar het boven-y
staande verslag heeft genoegzaam aange-f
toond dat op weinig andere dagen dan juistf
op Sinterklaas een greep naar de macht
kans op slagen heeft.
