Wijk huldigt
KRACHTIG FRONT TEGEN
ZEDELIJK BEDERF ALS
DROESEM VAN DE OORLOG
GEEN CRISIS MEI KERSTMIS
Van
vier
jubilarissen
Herdenking van Leids verzet
PLECHTIGHEID IN PIETERSKERK
Verleden en
toekomst beide
mannen
jongens
meisjes
Gelukkig is er nog
Lekasin
de snelle en zekere pijnverdrijver
Vergeefs Nederlands
verzet tegen subsidie
Europese scheepsbouw
LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 27 NOVEMBER 19G5 VIJFDE BLAD
I rijheid waardig zijn vereist
Een kwart eeuw na de befaamde rede van
mr. R. P. Cleveringa vond gistermiddag
de Leidse Pieterskerk een herdenking plaats
lm die gedenkwaardige 26ste november 1940,
jaarop de Leidse universitaire wereld op fiere
ondubbelzinnige wijze protest aantekende
igen het ontslag door de bezetters van de Jood
hoogleraren. De herdenkingsrede werd dit
maal uitgesproken door dr. J. E. baron de Vos
Steenwijk, oud-president-curator en ere
ctor van de Leidse Universiteit.
Hij vroeg zich in zijn rede af, wat het begrip
vrijheid eigenlijk inhoudt en hoe wij in de jaren
na de bezetting deze vrijheid hebben beleefd en
ons waardig getoond.
Hij concludeerde dat het voor de na-oorlogse
generaties vooral nodig is het zedelijk verderf
dat als droesem van de oorlog in de maatschap
pij is achtergebleven te bestrijden. Wij zijn dat
verschuldigd
gevallen zijn.
In de Pieterskerk hadden zich voor deze herdenking zeer vele leden van
universitaire gemeenschap verzameld. De plechtigheid werd ingeleid en
"oten door de rector magnificus prof. dr. J. Dankmeyer, terwijl het Col-
um Music um voor een muzikale omlijsting zorg droeg. De 26ste november
alle naoorlogse jaren in de Pieterskerk herdacht, telkens door andere
•kers. Dit jaar werd aan het 25-jarig jubileum van die gedenkwaardige
tevens de onthulling van een reliëfportret van Koningin Wilhelmina
i het Groot Auditorium door Koningin Juliana verbonden. Deze plechtig-
waarover wij gisteren schreven, werd o.m. bijgewoond door prof. mr.
Cleveringa, wiens rede het centrale thema van de herdenking was.
woonde echter de plechtigheid in de Pieterskerk niet bij.
Ook elders in het land werd deze dag herdacht tijdens bijeenkomsten van
l-alumni.
Inspirerend
protest
pe rector maginificus prof. Dank-
•yer constateerde in zijn ope-
igswoord dat wij ons in de begin-
d van de bezetting de onterende
menselijkheid niet konden voorstel-
van de bezetters mede doordat
j zelf in ons eigen volk geen discri-
natie meer kenden. Heel hard
rd het Nederlandse volk ontgoo-
eld toen bleek dat zelfs geen kiem
q menselijkheid bestond bij de
drijvers van de nationaalsocialisti-
le onderwereldpraktijken. In de
idse Universitaire wereld had die
tgoocheling niet duidelijker de
igheid van het systeem kunnen to-
n dan juist door het terzijde schui-
n van een der grootste rechtsge-
rden van ons land, de beschei-
i n en om zijn gaven des geestes
ii m geachte Meyers. Het waardig
otest van Cleveringa contrasteer-
fel met de lafhartige kleinering
or de bezetters en hun handlan-
rs. en dit heeft aan velen de ernst
enbaard en daardoor katalytisch
»erkt op het verzet van de Uni-
rsiteit en in de rest van het land.
e daad, die gisteren in 22 plaat-
ii, waaronder drie in het buiten-
id, werd herdacht, achtte spreker
't nu nog van inspirerende waarde
or ons gehele volk.
jBaron de Vos van Steenwijk stelde
de aanvang van zijn rede, dat her-
aken slechts zin heeft tegen een
estelijke achtergrond en met een
estelyk perspectief, aangezien zon-
een blik op de toekomst herden-
onvruchtbaar is, en zonder ook
het verleden lichtzinnig. De her-
nking van de 26e november roept
ns de vraag op, hoe zij zal evolue-
naar gelang er minder tijdgeno-
in leven blijven: in de richting
een 3 oktober viering of gesubli-
erd tot een wezenlijke bezinning.
25ste herdenking van het „Leids
rzet" geeft derhalve voldoende stof
nadenken.
Wij moeten er in de allereerste
s voor waken, dat wij de vrijheid
verliezen of misbruiken,
ide door de rede van Cleveringa in
(5 werd herkregen. Dit gevaar is
t denkbeeldig in een wisselvallige
roerige tijd als deze, waarin één
aeratie beleeft dat vrienden vijan-
i worden en vijanden vrienden, in
tijd dat b.v. de affectieve waar
ing van Rusland in het verleden,
het heden en wellicht in een na-
e toekomst aan hemelsbrede wyzi-
igen onderhevig is.
Wat is die kostbare vrijheid, en wat
bben wy met deze vrijheid gedaan
haar herwonnen te hebben? Om
twee vragen concentreerde spre-
nadien zijn betoog.
Vrijheid kan niet met zichzelf ge
linieerd worden door te constate-
dat het de vrijheid 'is om te doen
t je wilt, noch met het tegenover
stelde door te zeggen dat vrijheid
er niets verboden is, aan-
aen dit laatste niet vrijheid maar
gebondenheid omschrijft. Werke-
ie vrijheid gaat gepaard met er-
ming van gebondenheid aan een
steem van voorschriften zonder
geordende maatschappij
it denkbaar is.
Stem van het
geweten
O
Bij het afwegen van de vryheid
het individu tegenover de eisen
de samenleving moet naar een
denweg gezocht worden, doch
;n definitie van het begrip
[ijheid distilleren bevredigt niet
het gerelativeerde karakter van
i resultaat. Men moet een kern-
[htiger uitspraak vinden, bijvoor
deze: „Vrijheid bezitten we als
de stem van ons geweten kunnen
Spreker achtte dit niet een ver
schuiven van het probleem naar de
definitie van het geweten, omdat hij
uitging van de veronderstelling dat
ieder de stem van het geweten kent,
zelfs erkent. Is dat laat-ste niet het
geval, dan is een redelijk gesprek over
zaken als deze toch niet mogelijk.
Dit volgen van de stem van ons ge
weten was ook in wezen de aanlei
ding tot ons verzet tegen de bezet
tingsautoriteiten. Bij de besten van
het verzet sprak deze stem het luidst.
Nooit hebben professoren en studen
ten van de Leidse Universiteit zich
zo een gevoeld als in dit verzet op
grond van de stem van het geweten.
Wat hebben wij gemaakt van die
zo gedefinieerde vrijheid, die ons vier
en een half jaar na het Leidse verzet
geschonken werd?
Chaotische tijd
Baron de Vos van Steenwijk herin
nerde aan de eerste tijd na de bevrij
ding, toen het universitaire leven
weer op gang moest komen onder
barre omstandigheden, toen er geen
tijd was voor rustig beraad over theo
retische grondslagen en de wijze,
waarop tijdens de bezetting gegroeide
idealen konden worden verwezenlijkt,
om vervolgens op de besteding der
vrijheid in het algemeen terug te
komen.
Verstoorde moraal
Velen zjjn teleurgesteld, ontmoe
digd. ja zelfs verbitterd want er
wordt weer getwist, de politieke par
tijen zitten elkaar in de haren en
we zien veel onrecht geschieden. On
der de bezetting meende men dat
het mensdom gelouterd uit de zwa
re beproevingen tevoorschijn zou
komen om een betere maatschappij
op te bouwen op de puinhopen van
de oude. Het was goed dat we inder
tijd zo dachten omdat we anders de
bezetting niet vijf jaren hadden kun
nen verdragen. Niettemin was de
gedachte naïef, want de geschie
denis hao ons anders kunnen leren.
De oorlog kweekt helden, maar
de oorlog trekt ook velen, al te ve
len helaas, naar beneden, maakt de
banden van de moraal op allerlei
gebied losser, of dit nu huwelijksmo
raal, zakcnmoraal of politieke moraal
betreft. En dit kwaad eindigt niet
met het strekken der wapenen. De
ze boze geesten moeten opnieuw ge-
temd worden en dat vergt
hen, die voor onze vrijheid
we zelf hebben gevormd en zullen
blijven vervormen, opdat hij de be
langen van zijn burgers het best mo
ge dienen.
Prijs voor vrijheid
Tot besluit herinnerde dr. de Vos
van Steenwijk aan de woorden van
een Canadees veldprediker tijdens
een dankdienst in Haarlem: „We
want an excuse for living". Deze
woorden betekenen dat zij die tot de
overlevenden van de bezetting be
horen en dit geldt ook voor hen die
na de bevrijding geboren zyn, want
hadden hun ouders de oorlog niet
overleefd dan zouden zij nooit ge
boren zyn allen een prijs moeten
betalen voor het leven dat zy be
houden mochten.
Die prijs kan geen andere zijn
dan dat we een krachtig front
vormen tegen het zedelijk bederf
dat als een droesem uit de oorlog
overbleef. We hebben ieder
op eigen terein te trachten
iets goeds te maken van het le
ven, dat ons genadiglijk gelaten
werd. Wij moeten beseffen dit
verschuldigd te zijn aan hen, die
gevallen zijn opdat wij vrij zou
den zijn. Niet alleen vrij, maar
ook de vrijheid waardig. ,,Dan
zullen zij die hongeren en dor
sten naar gerechtigheid verza-
dadigd worden
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiui iiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiHfHniniHüiiMiHuwiM
ipi mr rgr |T een betere betrekking en een
Nf mj daarbij behorende goede
BELONING.
Komt U dan ook werken bij de
LEIDSE DEKENFABRIEK VAN WIJK
Wij hebben een modern bedrijf met zeer goede sociale
voorzieningen en
WINSTDELING
Ons adres is: KANAALWEG 160 te LEIDEN. TEL. 01710—34246
(Van onze parlementaire redactie)
De kachels in Huis ten Bosch hoe
ven niet aan. De Koningin zal er
binnenkort niet komen. De kabi
netscrisis is niet doorgegaan en er
hoeft dus ook niet geadviseerd te
worden door het vaste rijtje wijze
mannen in de Nederlandse poli
tiek. De Koningin kan rustig in
Paleis Soestdyk blijven. Het blyft
waarschijnlijk voorlopig rustig in
de Nederlandse politiek.
De mannen van de rustige theorie
zie deze rubriek van vorige
week hebben gelijk gekregen.
De sterke jongens van Cals heb
ben zonder veel moeite de centen
in de wacht gesleept en kunnen
nu zonder zorgen verder gaan met
regeren. Het is niet eens span
nend geweest bij de vechtpartij
om de centen. De Kamer gaf zich
bij voorbaat al gewonnen. Dat was
al duidelijk, toen dr. Lucas woens
dagmiddag als eerste spreker on
gevraagd de verzekering gaf dat
het land geen behoefte heeft aan
een kabinetscrisis.
Door knieën
Daarna loosde hij nog een heleboel
boze woorden. Maar het beeld was
duidelijk: luid protesterend en
hard huilend ging de anti-belas-
tingspecialist van de KVP door
de knieën alle dreigende taal
van de afgelopen week ten spijt.
En zelfs de protesten, die dr. Lu
cas het horen hadden weinig om
het lijf. Wie goed luisterde hoorde
hem by het noemen van bezwa
ren niet zeggen „Wij vinden dat",
maar „Velen vinden dat En
dat is uiteraard een flinke ver
zwakking.
Uit de andere redevoeringen bleek
later op de middag, dat dr. Lucas
de meest loyale woordvoerder was
geweest. Hy moet dat niet prettig
gevonden hebben. Het is voor hem
bijna iets tegennatuurlijks om een
minister van Financiën niet dwars
te zitten. Zelfs dr. Drees klaagt
gaat weer goed in
Het
de Leidse
deken fabriek
soort heldenmoed, een ander
soort opoffering. Hier geldt het dat
wie zichzelf bedwingt sterker is dan
hij die een stad verovert.
Bron van deceptie
In dit kwaad ligt de bron van on
ze teleurstelling, van onze ontgooche
ling, en niet in het feit dat we van
mening verschillen over de wyze hoe
de staat l>estuurd moet worden of
over de vraag of Nederland een
vrije of gebonden economie moet
hebben. Dat deze verschillen be
staan, of liever dat zij tot uiting
komen, vormt juist het wezen van
onze democratie, welke we als expo
nent van onze herwonnen vryheid
beschouwen. Dat de politieke partij
en in ons volk gegrondvest zijn op
een levensbeschouwing en niet in de
eerste plaats op materiële belangen
is een goede eigenschap van ons
wik. Op dat gebied behoeven wy
bij niemand in de leer te gaan. Onze
studenten onderscheiden zich op dat
gebied ook gunstig van die in vele
andere landen.
Maar wij kunnen thans eendrach
tig samenkomen hoe onze opvattin
gen ook verschillen over staatsvorm
onze inrichting van 't onderwijs. Wij
beseffen daarbij dat wy dit behoren
te doen met eerbiediging van ieders
recht om daarin met ons van mening
te verschillen Wie dit recht aan een
ander ontzegt sluit zichzelf buiten
onze gemeenschap. Wat ons immers
het meest ergerde in de Duitse me
thodes was juist die volkomen min
achting voor de persoon, die volko
men onderworpenheid naar lichaam
en geest aan wat de Führer dic
teerde. Wy hebben ons land en on
ze Vorstin lief, maar wij aanbidden
niet de abstractie van de staat, diew
in zyn gedenkschriften nog over
de dwarsdrijverij van dr. Lucas.
En die spreekt toch al van jaren
en jaren geleden. Bijzonder ver
velend moet het voor dr. Lucas
zijn geweest, dat dankzij de royale
steun van de KVP de anti-revolu
tionairen een paar maal zonder
risico oproerig konden doen.
Dood in pof
Overigens heeft het debat weer eens
duidelijk gemaakt, dat een
rooms-rode coalitie, al of niet met
verdere aanhang, parlementair ge
sproken de dood in de pot is. Bij
een dergelijke grote coalitie stelt
de oppositie gewoon niets meer
voor. Af en toe zegt een opposant
nog wel iets leuks, maar politiek
heeft het geen gevolgen. Dat
knaagt natuuriyk aan het onthou-
siasme van de oppositiewoordvoer
ders. De liberaal mr. Portheine
miste elk enthousiasme en was in
feite een willoos slachtoffer van
de kamermeerderheid.
Vlak na de formatie van het kabi
net Cals werd de vrees uitgespro
ken, dat de CHU als oppositiepar
ty zich zou laten annexeren door
de VVD. In werkelijkheid lykt
het er precies anders om te wor
den. Mr. Scholten van de CHU
was in het belastingdebat de eni
ge spreker, die iets aardigs had te
zeggen en het ook aardig deed.
Hij had een aantal grapjes meege
bracht waaruit bleek, dat hy be
kend is met het bestaan van „Ik,
Jan Cremer" en voerde een klein
litarair steekspelletje op met mi
nister Vondeling. Hij noemde de
miljoenennota van de minister
„geen overbiddelijke bestseller".
Dr. Vondeling antwoordde: „Dat
kan ook niet. De nota is wel erg
openhartig, maar niet erg sexy".
De minister bleek zich liever te
willen houden by andere literaire
aanduidingen zoals „MandarUnen
op zwavelzuur" van W. F. Her
mans, uit te persen door de mi
nister van Financiën. Waarop mr.
Scholten weer kwam aandragen
met een ander boek van deze
schrijver „Ik heb altyd geiyk",
waar van de eerste regel luidt:
„Omdat het vandaag de laatste
Individueel
Het kwam nog eenmaal tot een aar
dig debat tussen dr. Vondeling en
de woordvoerder van de CHU. Dat
was toen mr. Scholten gevraagd
had of het waar was dat staatsse
cretaris Hoefnagels zou aftreden
als de schoenen en textielbelasting
zou worden verworpen. Dr. Vonde
ling ging er niet op in, want „In
dividuele opvattingen worden niet
weergegeven".
De minister wydde nog wat uit: „Ilc
begrijp best, dat de Kamer het wel
leuk zou vinden om te horen wat
minister De Jong, de oud-marine-
man, in het kabinet misschien ge
zegd heeft over de belasting op
pleziervaartuigen. Of wat collega
Hoefnagels vond van de bierac-
cyns, minister Suurhoff van de
omzetbelasting op auto's en minis
ter Luns van de vermogensbelas
ting. Ik noem maar een voor
beeld".
Wolkenloos
Gaan Cals en zyn mannen nu een
wolkenloze toekomst tegemoet?
Een paar wolkjes zyn er wel: de
Kamer voelt weinig voor de be
lastingverlaging per spaarbrief en
de parlementaire coalitie is niet
erg eensgezind over de komende
verandering van de dividendbelas
ting. Maar dat zyn kleinigheden
vergeleken by problemen als de
belastingverhoging, de huurverho
ging en de toestemmingswet?
Misschien dreigt er in de verre toe
komst nog gevaar als zou biyken,
dat het kabinet-Cals ondanks alle
pogingen toch niet binnen de be
groting kan biyven. Maar dat la
voorlopig een theoretisch gevaar.
Wim Kan krygt dit Jaar ongeiyk.
We kunnen de kerstboom optui
gen, zonder dat er een kabinet cal
Advertentie
Het gaat weer goed met de Leidse dekenfabriek Van Wijk. Dat -fr
bleek gistermiddag duidelijk uit de woorden van verschillende spre
kers, die ter gelegenheid van de huldiging van vier trouwe roerk-
nemers het woord voerden. De heer H. Matters is vijftig jaar in
dienst bij de firma Van Wijk en daarvoor ontving hij uit handen
van Leidens burgemeester mr. G. C. van der Willigen de zilveren
medaille behorend bij de orde van Oranje Nassau.
De heer J. J. Blok weverijleider werd met dezelfde onder
scheiding geëerd en de heren K. Pardon en J. F. Azier (veertig jaar
in het bedrijf) ontvingen de bronzen medaille in de orde van Oranje
Nassau.
Zoals bekend ontstonden er rond
de dekenfabriek Van wyk eind 1964
wat moeilijkheden toei er verliezen
werden geleden. Het bedrijf verwis
selde van eigenaar en het was giste
ren eigenlyk voor het eerst na de
overname dat het personeel bijeen
kwam. Directeur ir. J. A. Haverhals
had goed nieuws: in 1965 had het be
drijf 60 procent van de produktie ge
haald, die in voorgaande jaren ge
bruikelijk was. „De voorraden zijn
vandaag kleiner dan vorig jaar op
dezelfde dag, hetgeen betekent, dat
voldoende afzet is", vertelde Ir.iets naders bekend
Haverhals, die tot grote vreugde van
het personeel bekend maakt, dat 3%
van het jaarloon zal worden uitge
keerd als winstdeling.
Toekomst
De vier Jubilarissen werden eerst
door burgemeester Van der Willigen,
daarna door de heren Haverhals, Gil-
lebaart en Philippo hartelijk toege
sproken. Ir. Haverhals maakte van de
gelegenheid gebruik om burgemeester
Van der Willigen te vragen of
De vier jubilarissen, die
gistermiddag in de fabriek van
Van Wijk in Leiden werden ge
huldigd.
de be
stemming van het terrein waarop het
bedrijf gevestigd is, als over tien jaar
de huurovereenkomst afloopt. Burge
meester Vam der Willigen bleek be
reid om in de toekomst over deze
kwestie te praten. Een opmerkelyke
gebeurtenis tijdens de huldiging van
jubilarissen was de overhandiging
van een aantal geschenken door een
de felicitatiedienst.
de
werknemers laten zien op welke wyze
propaganda voor het produkt wordt
gemaakt, want in de pakketjes die de
felicitatiedienst aan pas getrouwde
echtpaartjes uitreikt is Van Wyk ook
vertegenwoordigd.
De directie wilde daarmee i
De Nederlandse afgevaardig
den in het Europese parlement in
Straatsburg hebben zich zonder
succes verzet tegen voorstellen van
de EEG-commissie, die voorzien in
subsidies voor de scheepsbouw. De
afgevaardigden uit de andere ge-
meenschapslanden stemden wel voor
de plannen, vervat in een richtlyn,
die de zes regeringen zal verplichten
de Japanse concurrentie te bescher
men met een subsidie van 10 pro
cent. Het gaat hier om de subsidies
op de contracprijs van zeeschepen
en vlsersvaartuigen, die groter zyn
die 3.000 ton. De voorstellen moeten
echter nog met unanimiteit, door de
EEG-ministerraad worden goedge
keurd
De Nederlandse liberale afgevaar
digde Berkhouwer en zyn socialis
tische collega Laan keerden zich ty-
dens de discussies als Nederlandse
woordvoerders tegen het ontwerp
van de EEG-commissie. De heer
Berkhouwer betoogde, dat Nederland
en Luxemburg de enige EEG-landen
zyn, die géén subsidies aan de
scheepsbouw geven. In Italië en
Frankryk beloopt die subsidie zelfs
16 procent. Hy berekende dat de
verplichting die de EEG-commissie
wil opleggen, de Nederlandse schat
kist 60 miljoen gulden per jaar zal
kosten, zonder dat het Nederlandse
parlement geraadpleegd wordt. De
heer Berkhouwer vroeg zich zelfs af
of het Nederlandse parlement zich in
dit geval wel aan een unaniem be
sluit van de EEG-ministerraad ge
bonden kon achten om het beno
digde geld te voteren.
De heer Laan waarschuwde dat
men zien met deze subsidieregeling
op het verkeerde pad begeeft. Men
moet de kwestie van rationalisatie
en specialisatie van de Europese wer
ven centraal stallen. Het enige ge
volg van deze subsidiepolitiek zal
zyn, dat de ondernemers de tien pro
cent in hun prijzen gaan mee be
rekenen. Hy zou daarom de voor
keur geven aan een stelsel waarby
premies worden gegeven aan bedry-
ven, die kunnen aantonen dat zy
rationaliseren.
W. van Barv directeur
Schouwburg Maastricht?
(Van onze correspondent)
De gemeenteraad van Maastricht
zal op de vergadering van 6 decem
ber voorzien in de opvolging van d«
heer Th. Raemakers als directeur
van Stadsschouwburg. Op de voor
dracht voor de benoeming van een
nieuwe directeur staat als nummer
1, de heer B. van Bary Deze ls en
kele jaren directeur geweest van de
nieuwe Stadsschouwburg var Tilburg.
Naast de zakelyke directeur zal de
Maastrichtse gemeenteraad ook
een commerciële directeur benoemen
in verband met een gezamenlyke
exploitatie van de Stadsschouwburg
en de concertzaal van het Staarge-
bouw.
