BARBIE VEROVERT DE WERELD De eerste zestien eenwen Gé Hofenk LDTOPTIENLDTOPTIENLDTOPTIEN o, N3IJLdOiaiN3IlLdOJ,aiN3UdO.Lai AMSTERDAM CENTRUM EUROPESE BARBIE-RAGE Uitgebreid TOPPERS Preuts Zaterdag 27 november 1965 Pagina 5 Weekeindbijlage L.D. Extra 4 Onder de wat buitenissige i naam „De Moenpiepers" J 4 verzorgt een groepje Leidse i 4 jongelui vanavond de beat- a 4 muziek op een „Twenty So- 5 4 ciety Party", die om acht 4 4 uur in het Voorschotense 1 i Allemansgeest begint. i j In de Leidse Maranatha- 4 kerk wordt vanavond een Russische film gedraaid on- 4 J der de titel „Liefde als je 16 4 J bent". De filmavond, die om 4 acht uur begint, wordt ge- 4 organlseerd door de Her- 4 vormde Jeugdraad Leiden in 4 samenwerking met K «Sc O. 4 4 Ook Margie Ball verleen- 4 de medewerking aan een 4 beat - evenement in de J 4 Hou trusthallen. Het Haagse 4 publiek ontving haar fluitend 4 en Joelend. Wat ze zong J 4 heeft niemand gehoord. i J De Leidse jazz-sociëteit 4 f Folk Beat 14 organiseert 4 f vanavond in de kantine van 4 f het tennispark Roomburg 4 f een moderne jazz-avond 4 waaraan meewerken The f f Attics, een van de oudste 4 f Leidse combo's. Aanvang 8 4 4 Een verheugend verschijn- f 4 sel: voor een politiek Jonge- J 4 ren bijeenkomst die deze 4 week in Leiden werd gehou- f i den bestond zowaar enige f 4 belangstelling. Dat zal wel J 4 aan de spreker hebben gele- 4 gen: mr. Geertsema gaf voor f 4 de Jongeren Organisatie f 4 voor Vrijheid en Democratie J 4 een overzicht van de huidi- f 4 ge politieke toestand. De f 4 JOVD Leiden telt op het f 4 ogenblik (een maand na de f 4 oprichting) zo'n 25 leden. 1 Yesterday (Paul McCartney) E1 2 Here it comes again (Fortunes) 3 This strange effect (Dave Berry) C_/ f~j 4 Get off of my cloud (Rolling Stones) Q 5 The wellrespected man (The Kinks) fc! 6 Sirtaki (Trio Hellénioue) O* Sirtaki (Trio Hellénique) 7 Wasted words (The Motions) The incrowd (Ramsey Lewis Trio) Oö ine incrowd inamsey wwu rnoj 9 Please go (The Golden Earrings) 10 Eve of destruction (Barry McGuire) •-J T) Grepen uit het leidse muziekleren yóóRDAT we na Schuyt V verder de zeventiende eeuw ingaan, is het toch wel gewenst even achterom te kij kenDe eerste zestien eeuwen van onze jaartelling mogen niet onvermeld blijven. de taak van de scholieren in de ere dienst een en ander duidelijker ver klaard kan worden. Mogen we over de volksmuziek en de hofmuziek dan al bitter weinig weten, over de kerkmu ziek kunnen we beter geïnfor meerd worden. De middeleeuwen zijn zonder de kerk ondenkbaar en de kerkelijke eredienst is niet los te denken van de kerkzang. Dat de bewoners van deze stad „alom. dag-in, dag-uit, de sfeer- wekkende indrukken van liturgi sche muziek hebben kunnen on dergaan" staat als een paal bo ven water. De stad kende naast de in september 1121 gecon sacreerde St.-Pieterskerk, de ka pel van het negen jaar later aanwezige St.-Catarinagasthuis. In later jaren komen daar nog de Pancraskerk op het Hogeland en de Lieve Vrouwekerk in het Maredorp bij. Reken daarbij nog de vele kloosters, zoals het Bar- barakloosterdat gesticht was op de hoek van het Rapenburg en de Langebrug; de vier kloosters ter ere van St.-Michiel, St.-Ag- nes en de heiligen Ursula en Ce cilia onder de rook van de Vrou wekerk; op korte afstandhet Na- zaretklooster tussen de Bouwe- louwen-, en Duizenddraadsteeg, bijna naast het klooster Scha- gen in de Janvossensteeg. Te genover het Barbaraklooster la gen nog aan het Rapenburg de kloo'ters van St.-Catarina, dat van de zusters Jacobinessen en het klooster „Rome", terwijl de Kaizerstraat de behuizing kende van de Cellebroers of Alexianen. Deze kloosters hebben waar schijnlijk allemaal een kapel ge had, die dan was opgenomen in de bebouwing. Los daarvan ston den door de stad verspreid nog de Viskapel, de Hubertskapel (in de huidige Korenbrugsteeg)de Joostenkapel (aan de westkant van de Middelstegracht ter hoogte van de Groenesteeg) en de Valentijnskapel aan de St.- Jacobsgracht. Voeg daarbij nog de kapellen van het St.-Jacobs- gasthuis (de huidige Lodewijks- kerk) en van de St.-Sebastiaans- doelen om te kunnen beseffen, dat veeltonische psalmelodieën, missen en hymnen het straat rumoer konden overstemmen. Er is toch niet zo heel veel fan tasie nodig om de tonen van een lofzang te horen bij de inwijding van de kerken; om de vreugde van de viskopers te vernemen als de graaf in 1376 „een erf, op welke eene kapel stont" cadeau doet; om in de fraaie kerk het St.-Agnes of grote begijnhof die in 1316 „al in wezen was,, zoals van Mieris vertelt, de getijden gezegd te horen door de daar wonenden, terwijl even ver derop de bewoners van het Pieter Simonsbegijnhof zich opmaken om van hun behuizing naast het Gra vensteen de gracht over te steken naar de Pieterskerk, waar zij het zelfde zullen gaan doen evenals de Gerrit Lamsbegijnen dat kort na 1400 in de Hooglandse Kerk kunnen gaan bijwonen. De vele liturgische pleohtigheden moeten door stemmig gezang bege leid geweest zijn, maar merk waardig genoeg vinden we geen stichtingsdatum van een zangkoor vermeld. Het vermoeden is gerecht vaardigd, dat de school, <he aanvan kelijk onder jurisdictie van de graaf stond en in 1357 aan de zegginga- maoht van de stedelijke overheid wordt toevertrouwd, de zangertjes leverde. De school wordt in Leiden voor het eerst genoemd in 1324. In dat jaar benoemt graaf Willem III meester An dries tot secretaris van zijn dochter Margaretha. „Een ge val''-jubelt van Mieris-" 't gene de oudheid en achtbaarheid bewijst onzer stede schole". Dat is een wat kinderlijke inter pretatie. De school is grafelijk be zit, de ambtenaren zijn in staat om te schrijven, dus was er ook toen al van begrijpelijke bezuiniging in de ambtenarenwereld sprake als de graaf zijn dicht bij huis werkende klerk/schoolmeester roept tot het privé-secretariaat van de Jonge adeliJke Margaretha. Maar hoe dan ook: de stad kende een school en indachtig de door Karei de Grote al vast gestelde regels over de scholie ren ten behoeve van de eredienst hoeft de uitlating van de rector van de Groningse school, dat „de schoe- le pryncipael om het koer gefun- deert ende gestychtet is" geen gro te opschudding te verwekken. Het programma van de school diende aangepast aan de te verzorgen ere diensten in de kerk. Naast het latijn en de logica was het zingen het be- Er heeft eens een levende Barbie bestaan, zy was de 13-jarige doch ter van Ruth en Elliot Handler, die in Californië een champignonkwe kerij exploiteerden. Zij was verzot op spelen met poppen, deze bar- bara Handier en haar grootste ple zier was het knutselen met papie ren aan kleed poppen. In het gezin-Handier is toen de zin gevallen: „Het zouden eigen lijk echte a an kleed poppen moeten zijn". Zo werd de pop Barbie ge boren. Vader Handier liet er een paar maken in zijn omgeving was er zo'n belangstelling dat hij be sloot er een handeltje van te ma ken. Binnen het Jaar was de pop Barbie te koop in alle grote speel goedzaken van de Verenigde Sta ten. Dank zij het feit dat me vrouw Handier „150 procent zaken vrouw is" zoals de Nederlandse importeur ons verzekerde heeft het echtpaar-Handier, dat zich al lang niet meer met champignons bezighoudt, een jaarlijkse geldom- zet van 100 miljoen dollar. Heel de wereld bleek op de pop Barbie te hebben gewacht.,De Ne derlandse importeur verklaart het succes als volgt: „Voor meisjes tus sen de twaalf en zestien jaar is er weinig speelgoed aan de markt. Wat moet je die kinderen geven? Je kunt toch niet alsmaar met pla ten- en boekenbonnen aankomen? Ze spelen vaak nog graag met pop pen, maar de gewone poppen zijn meestal te kinderachtig. Wel, Bar bie is een volwassen vrouwtje met het figuurtje .waar iedere tiener van droomt. Zij beschikt ook over een garderobe waarvan iedere tie ner droomt, maar die zy voor zich zelf niet kan aanschaffen. Barb'e wordt hun droomleven". De Handiers hebben de zaak goed aangepakt, zy beseften dat zy de belangstelling voor Barbie levendig moesten houden en zo kwamen zy op het idee voor deze tiener-pop ieder jaar een nieuwe collectie kle ren te ontwerpen. Barbie doet met de mode mee en de nieuwe mode is nauweiyks uit of er volgt een run op de speelgoedwinkels: man telpakjes, jurkjes. badpakjes, avondjaponnen, hoeden- pruiken, sportkleding, schortjes, maar ook pyama's. nachthemden, nylon on dergoed. b.h.-tjes en peignoirs worden in reusachtige hoeveelhe den omgezet. tard, Zwolle, of Leiden. Zelfs Alphen is er mee vertegen woordigd. De opmars van Barbie in Euro pa is thans in volle gang. Vader en moeder Handier hebben nu Am sterdam uitgekozen als centrale post voor de Europese Barbie-club. Dezer dagen is 't kantoor bevolkt met tien mensen die verschillende talen beheersen. En hoewel 't nau weiyks bekend is dat de Europese Barbie-club in het Barbie-House in Amsterdam is gevestigd, komen er nu al 1500 brieven per dag. De meeste brieven bevatten niet meer dan de aanmelding van het koste loze lidmaatschap van de Barbie- club. Deze brief heeft onder meer ten doel een tydschrift uit te ge ven waarin de Barbie-bezitsters ideeën kunnen opdoen voor hun Barbie-spel. Maar er zyn ook ette- lyke brieven by met uiteenlopende vragen als „Lieve Barbie ik ben uitgenodigd voor een feestje, kan ik in een lange avondjapon ver- schynen?" en „Oh Barbie, ik ben zo verliefd op een Jongen uit myn klas, maar hy heeft alleen maar oog voor myn vriendin". De uit tien mensen bestaande „Bar- bie-secretaresse" tracht de Barbie- vriendinnetjes zo goed mogeiyk te- helpen. De Handiers zullen hun dochter wel dankbaar zyn voor haar pop- penliefde. Zy verkopen iedere dag voor een miljoen gulden aan de Barbie-fans. Zeker, anderen heb ben het idee nagevolgd, maar de voorsprong van Barbie was al te groot. Er zijn 100.000 Barbie's verkocht in Nederland. Zyn zy alle de troe telkinderen van tieners. Er wordt gefluisterd dat menige volwassen vrouw nog met Barbie speelt DE ZAAK VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Muziek, en grammofoonplatenhande] HAARLEMMERSTRAAT 66 langrykste" dat si oec den kindren. leren scriven ende singhen ende hoer eccenten singhen als kustu- melic is in kereken". Dat betekent dus onderwya in en practische be oefening van de kerkzang zowel wat de vaste gezangen als de Mis be treft als ook van enkele delen van vespers, soms ook van metten en lauden en hymnen voor het lof. In de grafelijke rekeningen van 1399 staat vermeld „iy februario aan den scoelkinderen van Leyde die aan mynen here cokerelden (di. een serenade brachten) gege ven y ny gulden. Item den coralen inder capellen enen Gentscen scilt". Zouden we hieruit mogen afleiden dat niet alle scholieren in de kerk mochten zingen? Dat zou niet zo bevreemdend zyn als we bedenken dat men als regel gregoriaans moest zingen en die muziek vereist ook nu nog een gedegen kennis, die men pas na verloop van tyd en niet dan na vele oefeningen kan verwer ven wil men er zich niet met een Jantje van Leiden mee afmaken. Het moet hier nadrukkeiyk vermeld worden, dat coralen in deze periode en in the van Cornells Schuyt, zoals we al zagen, niet precies dezelfde taak hadden. In deze periode moet U het vertalen met koorknaap, die in het zangkoor meezingt tydens de eredienst, terwyi Schuyt de coralen opleidt om tegen de orgelstemmen in een psalm-, of koraaltekst te kunnen zingen. Er is dus enig on derscheid. Terug nu naar de vijftiende eeuw. Toen lag ook geen slordige afwer king in de lyn der uitvoerenden; we lezen immers „doe meester Jacob, scoolmeester, angenommen wort die scool te bewaren, die wort hem toe- geseit, dat hi tbeste doen soude, dattet choer wel regierent worde mit sange. Men soude hem versien voir sinen arbeyt (ende want men kenlike bevindt, dat hl arbeyt doet), die clerken haren sanc ende discant te leren, dalr hl hoichtiits tkoer mede verchiert, so is hem gegeven voir sinen arbeyt dit Jair (1433) 6 pond. „Vijf en dertig Jaar eerder vermelden de rekeningen van de Pieterskerk noch personen noch grootte van het koor; er staat al leen maar „den heren, die dat koer regeren, tot vyf hoechtiden tot ei ker hoechtyt 1 stoep wyns van 7 groot, facit 23 sch(ellingen) 4 d(ui ten)". De gegevens worden langzaam maar zeker iets duldeiyker. We we ten zo ongeveer wat men ook in Lei den gezongen zal moeten hebben. Gregoriaans voerde de boventoon. Die toon vervlakte wat toen men tegen het einde van de veertiende eeuw het discanteren ging toepas sen. Dat wil zeggen: men zong bo ven de gregoriaanse grondmelodie een vrye bovenstem, die noch met de tekst, noch met de grondmelodie overeenstemming vertoonde, maar natuuriyk wel in dezelfde kerktoon gehouden moest worden. De eerste meerstemmigheid ging men ook toe passen op de psalmen. Men was nu natuuriyk wel gebonden aan de tekst, maar kon vrijuit improviseren in de samenklinkende consonanten „k fauxbourdon" hier al spoedig vervlakt tot „fabredon" Al heel kort daarop ging het volk de een stemmigheid van het gregoriaans „simpel sangh" noemen naast de in eerste aanleg al aanwezige polyfo nie. die men „musyck singhen" ging noemen. Hoezeer men die „musyck" ging waarderen in de kerkzang, biykt wel uit termen als „de sanc leggen" en „de sanc verlenghen". respectieveiyk voor het verbod van de Utrechtse synode om geeeteiyke spelen in de kerk op te voeren en de verzachting van dat interdict. Het zingen van meerstemmige muziek was echter vakwerk, dat naast coralen ook beroepszangers eiste als „hoechconters, tenoren en basconters". Deze mensen moesten, gezien de vele te zingen kerkeiyke getijden en feestmissen, vlot van het blad kunnen zingen en ten allen tyde beschikbaar zyn. zy stonden onder leiding van een „sanghmees- ter", die gewooniyk ook zelf compo nist was. Een sang hm ee* ter kende gewooniyk uit ervaring de perikelen van de kerkzangers, omdat hy een stage als zanger moest hebben door gemaakt om dirigent te kunnen worden. Leidse kerkgangers hebben zeer vele zeer goede kerkmuziek kunnen horen. Met de schrijver van het Liber miraculorum heb ben zij kunnen zeggen „ach, quam ordinate psallebant! Ons eigen gezang klinkt vals, ver-, veeld en vermoeid, maar daar is het heel anders." (Wordt vervolgd) j. d. Den stel barbie-poppetjes met op de achtergrond een doos met kleertjes, zoals ze in een Leids warenhuis te koop zijn. (Foto L.D./Holvast) Het bleef niet by Barbie en Ken. De familie is allengs uitgebreid met Midge, het vriendinnetje van Barbie, die op haar beurt weer een vriendje kreeg, die Allan is genoemd en tenslotte kwam er nog een jonger zusje van Barbie, dat Skipper heet. De maatschappy die de familie Handier reeft opgericht, de Mat tel N.V. Californië, houdt meer dan 6.000 mensen bezig met de vervaar diging van de poppen en de kleding. De garderobes worden samen gesteld uit speciaal voor dit doel geweven stoffen. „Normale stoffen zouden immers te dik zyn. En de naaisters heeft men gevonden in Japan, waar de lonen laag zyn en de vrouwen het geduld hebben om dit priegel-werk te doen". Barbie, de eerste pop met het volwassen figuur, kwam twee jaar geleden in Nederland. Nee, in te genstelling tot de rest van de we reld was het aanvankeiyk geen succes. Het preutse Nederland aar zelde om de pop, aan wier sexe niet te twüfelen viel, openbaar te koop aan te bieden. Een pop die een b.h.-tje moet dragen, stel Je voor! Het heeft de importeur nogal wat moeite gekost om de speelgoedza ken zover te krijgen dat zy Bar bie in hun hun collecties wilden op Nu ls het met het Leddee muziek leven al even vreemd gesteld als met het Nederlandse in het alge meen. Als we de geschiedenis zou den mogen geloven, is het muziek leven in deze streken zo rond de veertiende eeuw als een donderslag by heldere hemel te voorschyn ge komen. Aanvankeiyk kerkelijk schuchter en nadien zou zy by stuk jes en beetjes, schroomvallig als een Jonge Muzendochter zou kunnen betamen, haar weg hebben gevon den. Die wonderlijke verschyningsvorm is op zyn zachts gezegd ongeloof waardig. Er mogen dan weinig mu sicologische vondsten aanwijsbaar zyn, die de stelling als zou er ook vóór die tyd al muziek in deze stre ken geweest zyn, kunnen bevesti gen. maar het uitbiyven van der- geiyke „bewyzen" wil daarom nog niet zetten, dat Nederland het vóór dien zonder muziek heeft moeten stellen. Teveel bewyzen van schoon maakwoede van onze netto voorva deren schynen echter grond te ge ven aan de veronderstelling, dat barbarenscharen hebben verknipt waar we heden ten dage dolgeluk kig mee zouden zyn. Het is hier mee zo ongeveer als met die oude tafel van Uw overgrootmoeder. U vond het niet de moeite waard om hem op zolder te zetten en Uw kindskinderen zullen het U nooit vergeven dat een lorreman voor een paar stuivers heeft weggevoerd waar zy kapitalen voor moeten neertel len! Helaas moeten de eerste twaalf eeuwen zeker gebukt gaan onder een groot aantal gissingen over het hoe en waarom; maar een ding we ten we zeker: de muziekbeleving uit die tijd viel uiteen in kerkmuziek, volksmuziek en hofmuziek. Wat de kerkmuziek betreft ls het onnozel om aan te nemen, dat er een grote bloei in onze stad aan- wysbaar zou zyn vóór 1121. In dat jaar werd met episcopale statie de eerste parochiekerk gewyd; mis schien is vóór dat jaar wel zeer lang een houten noodkerkje geweest, waar de kerkmuziek gregoriaans zuiver geklonken kan hebben, maar dat kunnen we niet nagaan. Dat het kerkeiyk muziekleven nadien in Leiden heeft gebloeid is zeker, maar daarover zullen we U nog voldoende kunnen vertellen. Als er mensen aan de oevers van de Ryn en de Maerne hebben ge woond, zullen ze toch wel niet zo naargeestig geweest zyn om nooit gezongen te hebben. Wat ze gezon gen hebben is vraag twee, maar dat ze gezongen hebben is zeer waar- schyniyk. Maar hofmuziek is in Leiden na tuuriyk ondenkbaar? Dat is het na tuuriyk ndet Naast het Gravensteen lag het Gravenhof, waar in 1227 de latere rooms-koning Willem II werd geboren en waar in later dagen diens zoon Floris V het levenlicht zag. In de grafelijke hofhouding kwamen altyd musiot voor. In de achtste eeuw bijvoorbeeld wordt in de omgeving van Delfzyi een bard vermeld, die oude heldenzangen voordroeg met harpbegeleidang. en in diezelfde tyd stelt men de Lex Frisionum op. waarin een bUzonder soort verzekering werd gesteld op de handen van een harpspeler. Fri- sia'non cantat? Kom nou! Rond diezelfde tyd hernieuwde Karei de Grote het besluit van het concilie van Vaison uit 529, waarin bepaald werd, dat iedere pastoor jongelieden als lectoren ln zijn huis moest opnemen om hen te onder- wyzen. In het vyf de hoofdstuk van de „aanmaning voor de priesters" wordt dit besluit nader omschreven met de woorden „de priesters zullen zorg dragen scholleren te hebben, die opgevoed en onderwezen zyn, zodat, wanneer het hun soms mocht overkomen, dat zy zelf niet op de bepaalde tyd in de kerk kunnen zyn om de godsdienst te verrichten, die leerlingen dan zowel het teken op tyd geven als het officie (bedoeld zyn de teksten van de zogenaamde „kleine uurtjes" als terts, sext, noon en ook van de vespers en eventueel de lauden) aandachtig verrichten". Deze bepaling wordt hier als ogenschyniyk samenhangende in formatie gegeven, omdat later by BARBIE heeft in honderd duizend Nederlandse gezinnen haar intrede gedaan. Barbie, de tiener, het elegante slanke meisje met het wipneusje. En honderdduizend Nederlandse meisjes hebben onlangs met grote belangstelling kennis ge nomen van de mode 1966, die een team van Amerikaanse mode-ontwerpers heeft samen gesteld. De collecties Barbie- kleren zullen de komende we ken in massa worden verkocht als Sinterklaas-cadeautjes. Het staat wel vast dat er ook enige tienduizenden Barbies uit de zak van Zwarte Piet zullen komen. U kent BarbieU hebt haar ongetwijfeld ergens in een etalage of in een warenhuis ontmoet: een plastic pop van dertig centimeter lengte. Een modepop want Barbie is een zogenaamde aan- kleedpop. Zes jaar geleden begon Barbie vanuit Californië haar zegetocht over de wereld. Twee jaar gele den was zij in Nederland. Miljoe nen tieners hebben Barbie tot leven gewekt in hun droomwereld. Barbie is hun „tweede ik" gewor den. Barbie behoort tot de familie. De Barbie-rage heeft er zélfs toe geleid dat de fabrikant speciale bureaus heeft opgericht om de fan-mail te beantwoorden. Meis jes leggen hun problemen voor aan Barbie en Barbie adviseert op het gebied van kledingomgangs vormen en liefdesproblemen. Ook Europa heeft zijn Barbie- centrale gekregen. Zij is geves tigd op de Prinsengracht in Am sterdam. Voor wie met Barbie wü corresponderen is hier het adres: International Barbie- club Barbie House Amsterdam Holland". Er is meer gedaan om de be langstelling voor Barbie vast te houden. Er kwam een tweede pop die werd genoemd naar het zoon tje van de Handiers, Ken. Ook Ken, die de „boyfriend" van Barbi werd, kreeg een eigen garderobe en de meisjes die de Barbie-pop bezaten vroegen al spoedig: „Heb jy Ken ook al?" nemen. Met name van rooms-ka- tholieke warenhuizen en winkels waren er nogal wat bezwaren. Maar de brutale vroegrijpe Bar bie, het tiener-idool, heeft ook Ne derland aan haar voeten gekregen. Op het ogenblik zUn al haar kle dingstukken en dat zyn er heel wat die in Amerika te koop zyn ook te krygen in Groningen, Sit-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1965 | | pagina 15