Herinneringen aan
een wonderkind
QEjichieö
kaken
in 176
Zaterdag 11 september 1965
Pagina 4
Wekelijks bijvoegsel Uw Wereld
In het Haags Gemeente
museum wordt van 18 sep
tember tot en met 7 novem
ber een speciale tentoonstel
ling over dit onderwerp ge
houden.
Met permissie zal de Heer Mozart, Muziek Meester van den Prins Bis
schop van Saltzburg, de eer hebben op Maendag den 30 September 1765, in
de Zael van den Ouden Doelen in 's Hoge een Groot Concert te geeven, in
welke zijn Zoon, oud maer 8 Jaeren en 8 Maenden, beneevens zijn Dogter,
oud 14 Jaeren, Concerten op het Clavecimbael zullen executeeren. Alle de
ouverturen zullen zijn van de Compositie van dien jonge Componist die
nooyt zijn weerga gevonden hebbende, de goedkeuring van de Hoven van
Weenen, Versailles en Londen heeft weggedragen. De Liefhebbers kunnen
na hun plaisier hem Muziek voorleggen, hij zal het zelve alles voor de vuyst
speelen. Ieder billet voor een Persoon is 3 Gulden, en voor een Heer en Da
me f 5,50. De Entree-Billetten worden uytgegeven bij den Heer Mozart, al
waar de Stad Parijs uithangt, alsmede in den Ouden Doelen".
0 De jonge Wolfgang
Amadeus
Bij alles wat wij over het ver
blijf van de kleine Wolfgang Ama
deus Mozart met ouders on
zuster Nannerl in Ben Haag we
ten, is er ook nog wel iets in het
ongewisse gebleven. Het blijkt na
melijk nergens te achterhalen,
waar en wanneer de muziek
gespeeld is, welke de begaafde
jonge Salzburger heeft gecompo
neerd ter gelegenheid van het gro
te feest, dat hier in maart 1766 is
gehouden ter ere van het feit, dat
de jonge prins van Oranje 18 jaar
werd, toen men hem in verband
daarmee het erfstadhouderschap
opdroeg.
Dat Mozart daarvoor gecompo
neerd heeft, staat vast: muziek
voor zang, voor viool, piano en or
kest. Wanneer en onder welke om
standigheden die muziek in het
'n aantal dagen omvattende feest
programma is gevat, is niet meer
na te gaan. Misschien is het wel
gebeurd op de feestelijke maaltijd,
welke de jonge erfstadhouder op
zijn 18e verjaardag 8 maart 1766
aan een groot aantal genodig
den in het Oude Hof (het latere
Paleis Noordeinde) aanbood. Het
was in die dagen namelijk heel ge
bruikelijk een concert te geven als
klankrijke achtergrond van een
voornaam diner.
Mozarts eigen brieven en reisbe
schrijvingen geveri op dat punt
ook geen uitkomst. Wel blijkt daar
uit, dat de kleine Wolfgang en zijn
familieleden aan het hof zijn ont
vangen, dat zij getuige zijn ge
weest van verschillende hoogte
punten van de algemene feestvie
ring in Den Haag en dat zij bij
meer dan één gelegenheid als be
langrijke gasten zijn behandeld.
Zeer waarschijnlijk ten gevolge
van het feit, dat de leden van de
muzikale familie Mozart al van de
eerste dag af, dat zij aan het hof
waren opgetreden, daar zeer wel
kome gasten waren geweest.
Eén van de hoogtepunten, waar
men in die dagen niet over uitge
praat raakte was, wat Mozart
noemde, ,,die erstaunliche Illumi-
Deze advertentie in de 's-Gra-
venhaagse Vrijdagse Courant van
30 september 1765, als een onbe
langrijke aankondiging slordig ver
stopt tussen stadsnieuws van al
lerhande soort, brengt het zekere
bewijs: het wonderkind Wolfgang
Amadeus was tweehonderd jaar
geleden Mer.
Op 11 september 1765, vandaag
precies twee eeuwen terug, arri
veerde de familie Mozart, bestaan
de uit vader, moeder, de 14-jarige
dochter Nannerl en 9-jarige zoon
<niet 8 jaren oud, zoals de adver
tentie trots vermeldt) met de trek
schuit vanuit Rotterdam in de resi
dentie. Aankomst 's avonds 7.00
uur.
Het beroemde gezin, alom ge
vierd om zijn twee muzikale won
derkinderen, had er al een lange
concertreis op zitten. Op 9 juni
1763 was de woonplaats Salzburg,
waar de vader als vice-kapelmees-
ter in dienst was van de aartsbis
schop, reeds verlaten. Er werden
vele concerten gegeven, o.a. aan
de hoven van Lodewijk XI te Pa
rijs en George ni te Londen. Een
ieder was nieuwsgierig naar de ar
tistieke talenten van de dochter en
de zoon. De laatste genoot niet al
leen vermaardheid om zijn kla
vecimbel speL, maar bovenal ook
om zijn composities, die van een
verbazingwekkende vroegrijpheid
en een wonderbaarlijke genialiteit
getuigden.
Vader Leopold, manager van de
reis, handig uitbuiter van deze ge
nialiteit van zijn jongste en de op
vallende aanleg van zijn oudste,
voelde er eerst niet veel voor om
naar Nederland te komen. Blijk
baar verwachtte hij van het be
zoek niet veel en pas na lang aar
zelen besloot hij gevolg te geven
aan de uitnodiging van prinses
Carolina van Nassau Weilburg,
zuster van prins Willem V, om
zijn kinderen te komen voorstel
len. De doorslag gaf het feit, dat
Hare Doorluchtige Hoogheid in
blijde verwachting was en men,
volgens Mozart ,,einer schwange-
ren Frauen nichts abschlagen sol-
Ie! Wanneer hij tevoren geweten
had, dat zijn verblijf meer dan ze
ven maanden zou duren door ern
stige ziekte van zowel Wolfgang
als Nannerl, was hij waarschijn
lijk niet zo hoffelijk geweest.
De ontvangst in de residentie
was bijzonder hartelijk. Het ge
zin Mozart, dat eerst logeerde in
„La Ville de Paris" aan de Hout
markt, volgens Leopold ,,une trés
mauvaise auberge" en later ver
huisde naar de woning van de hor
logemaker Eskes aan het Spui,
kreeg een eigen hofrijtuig tot zijn
beschikking en werd ettelijke ma
len toegelaten tot het paleis. Toen
de beide kinderen na elkaar plot
seling zwaar ziek werden en er
voor hun leven werd gevreesd
Nannerl werden zelfs de Heilige
Sacramenten toegediend stuur
de prinses Caroline haar bejaarde
lijfarts professor Thomas Schwene-
ke en gaf herhaaldelijk van haar
medeleven blijk.
Maar de Haagse periode had
ook haar vreugdevolle momenten.
Naast de vele hof con eer ten wer
den ook verschillende openbare
concerten gegeven en de zaal van
de Oude Doelen op het Tournooi-
vekl, die, zoals men gezien heeft,
per advertentie in de couranten
werden aangekondigd. Vader Leo
pold deinsde er nooit voor terug
om flink reclame te maken en te
smokkelen met de leeftijd van zijn
kinderen. Of dit bijgedragen heeft
tot het succes, valt te betwijfelen,
hoewel.de Hagenaars uit die
natron En het moet dan ook heel
wat zijn geweest, deze feestverlich
ting ter ere van de prins: m de
dagbladen uit die tijd stond ten
minste te lezen „dat met geen
mond of pen is uit te drufckerriof I E
onmoogelijk om dezelve eenigs-
zins te schetsen, veel min om de- L
zelve naar behooren af te maaien" itie
Interessant is het te lezen, dat rde
het illumineren van de huizen met
nadruk werd aanbevolen, ja zelfs Jjjj]
met zoveel nadruk, dat het op een v
verplichting leek. Dat wil dan zeg- e r
gen alleen voor de buurten, die de me
erfstadhouder 's avonds zou bezoe- 1 d(
ken om „lichies te kijken". Voor R
wie hierdoor wat al te vreemd te- anc
gen de spontane Oranjevreugde zij
van toen aankijkt die overi- es
gens op dat moment nog wel meer, een
in Den Haag te vinden was dan 3 h
zo'n kwart eeuw later. zij er
bij vermeld, dat er nog iets in die "0
kranten stond: dat het verboden I
was diegenen te molest eeren, die Ljr
niet of weinig zouden ührminerea k
of geen oranje linten zooden dra- ïem
gen. Zeer nadrukkelijk verboden 0l
„op poene van daarover naar exi- en
gentie van Zaaken arbitraarlijk te kJ
worden gecorrigeerd".Lte
Er was nog meer verboden tfj- als
dens het feesten: het afschieten en
van voetzoekers en zwermen (wat
dat dan ook mogen zijn geweest^
en het gebruiken van schietgewe- pte
ren' Kei'
Om nog even op die feestverfich- KJ
ting van tweehonderd jaar geleden j ej
terug te komen, die geschiedde in wd<
alle huizen anders. Er waren blik- D'
ken lampen, met vet gevulde en j^r
verschillend gekleurde glazen flam- Uf
bouwen en zoals de advertentie- E i
pagina's uit die dagen vermeld-
den „Illumineerkaersen, die rn
niet behoeven gesnooten te worden Lrc
van Orange, Blanche en Bleu Cou- V£
leuren" benevens Lampions, ex- [ene
tra zuyver van Vlam, teegens de twi
Hitte bestaenbaer". fe
De toren van de Grote Kerk F.1
was verlicht door drie rijen dicht
naast elkaar staande lantaarns,
die langs de omgangen waren ge
plaatst, de westgevel van het
Stadhuis stond in het schijnsel van Lw
6000 lampen, terwijl aan de voor- lg'
zijde „acht groot e decoratieën"
waren aangebracht en de Hofvij
ver was rondom met 430 branden
de flambouwen en 150 pekkransen
versierd.
Geen wonder, dat de kleine Mo
zart, ook al was hij door zijn be
zoek aan vele Europese hoven on
danks zijn jeugdige leeftijd al heel
wat gewend, na dit „lichies kij
ken" opgetogen in een brief
schreef over ,,die erstaunliche Illu
mination". Want verbazingwek
kend zal het in die dagen zeker
geweest zijn! 1
KEES DE BRUIJN.
tijd waren op sensatie beluste men
sen.
Afgezien van een bezoek aan
Amsterdam, dat duurde van eind
januari tot begin maart 1766, ver
bleef de familie ongeveer zeven
maanden in Den Haag. Ze maak
te de pompeuze festiviteiten mee,
die van 7 tot 12 maart plaatshad
den ter gelegenheid van de meer
derjarigheid en de inhuldiging tot
stadhouder van Willem V. De kin
deren concerteerden verscheidene
keren aan het hof, waarbij de jon
ge Wolfgang eigen composities ten
gehore bracht, die al of niet opge
dragen waren aan leden van het
stadhouderlijk gezin. Er zijn dan
ook verscheidene werken uit Mo
zarts Haagse tijd bewaard geble
ven, zoals een symfonie in Bes, de
sopraanaria „Conservati fedele",
die speciaal geschreven werd voor
prinses Carolina, Variaties voor
klavier op een Hollands lied van
Christiaan Ernst Graaf, dirigent
van de Stadhouderlijke Kapel, So
nates voor klavier en viool, opge
dragen aan de prinses van Nassau
Weilburg en een quodlibet, ge
naamd „Gaiimathias Musicum",
waarvan het laatste deel, een fuga,
als thema de melodie van het Wil
helmus heeft. Het originele hand
schrift van dit werk bevindt zich in
de muziekbibliotheek van het
Haags Gemeentemuseum.
Eind maart werd het volgens
vader Leopold tijd om aan de te
rugreis te denken. Eerst wilde hij
echter aan een uitnodiging om
naar Haarlem te komen, gevolg
geven. De bekende stadsdrukker
en lettergieter aldaar, Johannes
Enschedé, had zo juist de Ne
derlandse vertaling uitgegeven van
0 Hotel La Vilie
de Paris, waar £jy
de familie Mo
zart logeerde
ken
pog
Fn
0 De Sonates, L
die de kleine L
Mozart in Deo a
Haag schreef jjj
0 Vader Mozart
met zijn dochter
en zijn zoon aan
het musiceren
Leopold Mozarts „Grondig Onder
wijs in het Behandelen der Viool"
en een fraai, in roodmarokijnen
band gebonden exemplaar daarvan
aangeboden aan Willem V tijdens
de officiële inhuldigingsplechtig
heid op 8 maart in Den Haag. Bij
deze gelegenheid ontmoette En
schedé, die in gezelschap was van
Henricus Radeker, organist van
de Grote of St.-Bavokerk, Mozart
en werd de afspraak voor een be
zoek aan Haarlem gemaakt. De
kleine Wolfgang zou dan het be
roemde Möller-orgel in de St.-Ba
vokerk mogen bespelen.
Akius geschiedde. Tot het geven
van een openbaar concert liet
Leopold zich echter niet verleiden,
daarvoor vond hij het muziekle
ven in Haarlem te bekrompen.
Wel ging hij met zijn vrouw en
kinderen nog een keer naar Am
sterdam, waar op 16 april weder
om een optreden plaatshad in de
Manege-zaal. Tijdens het eerste
bezoek werden aldaar twee con
certen gegeven.
Van Amsterdam ging de thuis
reis via Utrecht met een concert
op 21 april in de muziekzaal van
het Bijlhouwersgildehtiis op het
Vreeburg, langs de plaatsen Ant
werpen, Mechelen, Brussel, Va
lenciennes, Cambrai, Parijs,
Dyon, Lyon, Genève, Lausanne,
Bern, Zürich, Winterthur, Schaff-
hausen, Donaueschingen, Mess-
kirch, Ulm, Gflnzburg, DüHngen,
Augsburg, München, naar Salz
burg, waar de familie Mozart na
een afwezigheid van meer dan
drie jaren op 29 november 1766
aankwam. Een gedenkwaardige
reis!
W. LIEVENSE
