Salvador Dali: Geniaal of een krankzinnige CIRCUSARTIEST BUITEN DE PISTE... Keek in de spiegel en tekende in 60 bladen Don Quichotte r LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 17 JULI DERDE BLAD Sublieme illustraties van Spanje's meest zonderlinge schilder jiJ (Van onze correspondent in Madrid) nar* Voordat ik geboren werd, stierf mijn broer. Daarom hebben iat. mijn ouders mij zijn naam gegeven: Salvador. Heel mijn jeugd met heb ik geleefd met de angst dat ik mijn broer was en dat ik in I werkelijkheid niet leefde. Al die tijd worstelde ik met de persoon- J lijkheid van die dode. Om de beeltenis van dit lijk in mij te vernietigen, heb ik al die 31* jaren de grootste dwaasheden begaan om mijn eigen persoonlijk- -g'j heid te bevestigen. Zo begon ik met het idee te spelen om een genie te worden. En ik bèn er een geworden, dankzij het meest complete exhibitionisme. Er zijn tenslotte maar twee dingen van het allergrootste belang in de wereld. Het eerste is Spanjaard te zijn en het tweede Salvador Dali te heten. Ik heb het geluk deze twee kwaliteiten in mij te verenigen, in tegenstelling tot Picasso. Die is wel Spanjaard, maar hij heet slechts Pablo." New York: „stad vol gekken" In zyn paleis in het dorpje Port [Lligat, aan de Costa Brava in Span je. leeft deze „vorst van het exhibi tionisme" echter als een slaaf van zichzelf. Hij werkt er als een beze tene. Voor zijn extravagante exhibi ties zoekt hij bij voorkeur het straat toneel van New York en Parijs. Jn de lichtstad heeft hy dit voor- Jaar een nieuwe badpakkenmode ge lanceerd, met starende ogen op de bh's van zijn modellen en geschulde (nieren rond hun middel, j In New York slaat hij atalage- li uiten in of landt in een surrealis tisch ruimte-pak op Fifth Avenue. Zelf zegt hij van New York dat het een stad is vol gekken. Geen idio ten van de eerste rang, zoals hijzelf, maar tweede klas. Hy hoeft zich dus niet in te spannen. ..In New York slaap ik, iets an- Iders doe ik er niet. Het is een stad. 'waarin de wolkenkrabbers verticaal zijn, maar de mensen leven er vol- Imaakt horizontaal. In Spanje werk Bk. in mijn huis aan de baai van (Port Lligat". Er zyn in de wereld meer boeken geschreven over het fenomeen Sal vador Dali, dan er schilderijen van hem bestaan. „Het is heel moeilijk de aandacht van de wereld een half uur lang aan één stuk gespannen te houden. Het is my gelukt dit al twintig jaar zonder onderbreking te doen, dankzij myn devies: „Als er maar over Dali gepraat wordt, zelfs als dit tengoede is Hij vindt van zichzelf dat hy te veel ideeën heeft. „Ik ben volslagen krankzinnig, maar ik heb dit voor (frop andere kranzinnigen, dat ik mijn waanzin met vollebewustzijn .beleef". En waarschijnlijk met zijn •'"«onderbewust zijn erby. Hij is onge- 'afltwijfeld de meest complete circus- (artiest die er buiten de piste bestaat. aJZijn leven is één one-man show en het theater waar ''kióp Pehelp wcralri opvoert, i Fabelachtig rijk pel C J Dali is fabelachtig rijk. „Een dol- be-lar die door my geschilderd wordt, het vertegenwoordigt duizendvoudig de ludwaarde van een echter dollar". In ïdazijn atelier werkt hy aan zijn nieu we grote schilderij, „De apotheose ^_van de dollar". Protagonist van dit -'"bock is Hermes, samen met twaalf het biljetten van duizend dollar. Het tut schilderij is reeds voor veel meer aan len Amerika verkocht, want de dollar de van Dali heeft immers een andere oze waarde. Dat Dali een bijzonder schilder is, en geheel beantwoordt aan de grote en belangrijke traditie van de Spaan se schilderkunst, wordt door weini gen betwist. Maar zelfs zyn bewon deraars zijn het er over eens, dat er in de wereldgeschiedenis geen kun stenaar is geweest die zyn talenten meer commercieel heeft uitgebuit als de/e zonderling. „Iemand komt tot de ontdekking dat hij een genie is, als de meest onwaarschijnlijke ideeën die in zyn brein opkomen, gestalte krijgen in cheques", zegt hy. Raadsel voor zichzelf Het is verbazingwekkend dat Dali gedurende zestig jaar van leven nooit te verleiden is geweest ook maar één zinnige opmerking over zijn eigen schilderkunst te maken. Hij spreekt altijd over de antennes van zijn opgedraaide snor als de vibre rende elementen die voor hem de inspiratie uit de kosmos opvangen. Hii praat over de hoorn van de rhi- nosceros, als bron van zijn artistie ke elementen, omdat de zuivere pa rabool van de neus van dit lelijke beest hem intrigeeft. Hij heeft het erover, dat eigenlijk een bloemkool verantwoordelijk is zijn scheppende werk. Zyn laatste vondst is een op tische reconstructie van het oog van een vlieg, dat hem in staat zal stel len, wanneer hy daardoor kykt, die- dimensionaal te schilderen. Zyn stre ven is nu het ook van een kameleon te kunnen nabootsen, waardoor de schilderyen die hy, daardoorheen kykend, zal maken, tenslotte van kleur zullen veranderen naar gelang de omgeving waarin zy worden op gehangen. IJdel gepraat van een ydel man, die een gebrek aan persooniykheid moet verbergen? Salvador Dali is misschien een probleem voor psycho logen die meer belang stellen in de persoon van een kunstenaar dan in het werk wat hy creëert. Zelfontworpen villa Als elk creatief mens zoekt Dali ver buiten de grenzen van het be reikbare. Zyn menseiyke beperkt heid, zijn onwetenheid tegenover de kosmo's schept voor hem in zyn werk zo grote problemen dat hy vlucht in paradoxen en in een sa tirisch volhouden van het meest on- waarschynlyke. Rhinoceros, bloem kool en vliegenoog zijn in zyn manier van spreken logische symbolen in zyn ontwikkeling. Het zouden net zo goed pauwestaarten, spruitjes en kakkerlakken kunnen zyn, want het heeft allemaal met zyn werk niets uit te staan. Dat alles beleeft hy in de rust van Port Lligat, in zyn prachtige huis dat een van de zonderlingste ter we reld is. Het is helemaal door hemzelf ontworpen, er is constant bygebouwd en alle extra-vaganties van deze on geëvenaarde showman zyn daar tot praktische proporties en tot een wel dadig leefmileu teruggebracht. In de weldaad van dit stukje aards paradijs aan de Spaans Costa Bra va heeft lifj nu een uniek werk tot stand gebracht. Duizend tekeningen ter illustratie van het meesterwerk uit de wereld-literatuur, „El ingenoso hidalgo Con Quote de la Mancha" van Miguel de Cervantes. Dit omvangrijke werk is tegelijker tijd in Italië, in Spanje en in geheel Latijns-Amerika uitgegeven. In Noord-Amerika wordt een vertaling in het Engels en in Parijs in het Frans voorbereid. Ongelooflijk raak Teneinde deze zeer kostbare uit gave voor iedere beurs toegankelyk te maken, verschijnt deze Don Quichotte in Spanje en Zuid-Ameri- ka in de vorm van een weekblad van 24 pagina's. In totaal zullen er 60 van deze bladen komen. Voor elke ioofliike wyze de mystiek van Don Quichotte neergelegd. Ook heeft hy kans gezien het randgebied van waanzin en werkelykheid te betre den, waarin deze zonderlinge ridder zijn avonturen beleefde. Dali bedient zich in de werk van alle verworvenheden die de schilder kunst sedert de eerste tijdens heeft verrijkt. Temidden van een baaierd van abstracta kleuren schildert hy het portret van Don Quichotte op een wyze die hy van de schilders uit de gouden eeuw heeft geleend. Hij speelt met de materie, maar dringt tegelijkertijd diep door in het tragische wezen van zijn held, die hij weet te benaderen als geen illu strator voor hem, zelfs de barokke Gustave Doré niet, die de tot nu toe beroemdste uitgave van Don Qui chotte heeft verzorgd. kunst Ondefinieerbaar element De geest van Doré was niet bizar genoeg, hy kende het ongerymde van de Spaanse hidalgo niet, zoals Dali dat in zichzelf ervaart. Deze heeft in zijn verbeelding van de Spaanse do lende ridder, zyn „Hispanidad" uit geleefd, zijn „Spaans-zyn", dat on- defineerbare element, dat niet alleen in het bloed, maar ook in de geest van de Spanjaard zetelt, de passie voor wat dan ook tot in 't extreme: de illusie, het beleven, het onbegrip, de wanhoop, de moed, de tragie, kortom het gehele complex van menselyke ervaringen, die zich allen tegelyk op dringen, waardoor zy wel aanwezig zijn maar niet geheel doorleefd kun nen worden. Hieruit ontstaat een tot mystiek verheven kortzichtigheid die tragisch wordt en subliem gestalte krygt in de ridder met zyn triest gelaat, Don Quichotte, de koorddan ser op de grens van ernst en waan- In datzelfde grensgebied be- bewijst Salvador Dali te leven. Don Quichotte de redder van de wereld van La Mancha, Dali de redder van de schilderkunst, beiden volgens hun eigen verklaringen. Exhibitionis ten tot in verre uitersten, byna tot in het onverdraaglyke, halfdenkers met hoogmoedswaan, intelligente on wetenden met een allesoverheersen de drang naar roem en succes. Salvador Dali heeft deze Don Qui chotte op zo grootse wijze weten te tekenen en schilderen, omdat hij eigenlijk niets anders dan duizend zelfportretten heeft gemaakt. Callas nu geseheiden van tafel en bed Een rechtbank in Milaan heeft de zangeres Maria Callas en de van haar vervreemde echtgenoot Giovanni Battista Meneghini een scheiding van tafel en bed toegestaan (in Italië kent de wet geen echtscheiding). Maria Callas en haar echtgenoot gingen in 1959 met wederzijds goed vinden van elkaar, maar Meneghini diende 2 jaar later een eis in tot scheiding van tafel en bed. De rechtbank geeft als haar oor deel, naar aanleiding van de klacht van Meneghini omtrent de omgang van Maria Callas met de Griekse reder Aristoteles Onassis, dat blykens het door Meneghini geleverde foto materiaal, Callas en Onassis een paar 1 NEDERLAND I (AVRO) 7.00 uur Nieuws in het kort (NTS) 7.01 uur Barend de Beer (NTS) 7.06 uur Shindig, Amerikaanse tienerparty 7.30 uur Top Cat 8.00 uur Journaal en we» 8.20 uur Een kwartier jË Sandor V'dak 8.35 uur AVRO's Televizier 8.50 uur The Saint 9.40 uur In Carrousel van Carrell 10.40 uur Journaal (NTS) 10.45 uur Sluiting. 1 NEDERLAND II (KRO) 8.00 uur Nieuws in het kort (NTS) 8.01 uur De ballade van de vier Amerika's 8.50 uur Vrouwenlevens, monoloog 9.25 uur Hong Kong (NTS), film 10.15 uur Epiloog 10.20 uur Sluiting. UIT HET RADIOPROGRAMMA J HILVERSUM I 8.30 uur 10.55 uur I HILVERSUM II 20 is een door Dali ontworpen om slag verkrygbaar. Voor zestigmaal een rijksdaalder kan men zich na een jaar en acht weken eigenaar noemen van de meest complete Don Qu'chotte die ooit is uitgegeven en die door de uitgever wordt aange kondigd als het belangrykste kunst werk van deze tyd. Er zyn in Spanje thans 15 delen uitgekomen, juist voldoende om een indruk te krygen van de visie van Salvador Dali op de Spaanse held Don Quichotte. In de paar honderd tekeningen en aquarellen die ik nu gezien heb. heeft Dali op byna onge- ba! r— "as'» Salvador Dali tekent Don Quichotte Aan de andere kant merkt de rechtbank op. dat Meneghini in de tyd dat hy gescheiden van Maria Callas heeft geleefd, zich tegenover de pers kleinerend over zijn vrouw heeft uitgelaten. De rechtbank heeft de eis van Meneghini afgewezen, dat de zange res zyn achternaam niet mag gebrui ken, Volgens de rechtbank gebruikt zy trouwens beroepshalve haar eigen Dr. Bernard Drukker in ons land terug Door heimwee geplaagd De bekende organist Bernard Druk ker over wie onze Australische correspondent onlangs schreef is terug in ons land. Na een verbiyf van vier jaar in Australië kreeg hy zoveel heimwee, dat hy het niet meer kon harden. Geholpen door de Am sterdamse miljonair, Maup Caransa, is hij nu weer naar de hoofdstad teruggekeerd. Hij zal de eerste tyd optreden in Caransa's Doelenhotel. Het is nog niet bekend of de heer Drukker ook zijn vrouw en kinderen zal laten overkomen. Dit hangt af van het succes dat hy hier heeft met het opbouwen van een nieuwe car rière. Tekening van v. Gogh blijft in ons land Naar wij van de heer H. J. Nolte uit Curasao, winnaar van de tekening van Van Gogh, „Man met hark", die als onderdeel van de jubileum-actie van het Prins Bernhard Fonds in Amsterdam werd verloot, vernamen, heeft deze besloten de tekening voor lopig in Nederland te laten. De heer Nolte heeft deze beslissing genomen na overleg met de penningmeester van de Stichting Prins Bernhard Fonds Ned. Antillen, de heer J. A. van Helsema. Het is de bedoeling van de heer Nolte de tekening in bruik leen te geven aan een museum in Nederland. 22.20 Actualiteiten. 22.25 Het boek i KRO: 18.00 Muzikaal Lichtbaken. 17.00 Nws. 17.10 Echo. 1720 Populaire klassieken. «20.30 Elck wat 21.30 Reisoogst. 21.50 En t Actual l te' de dag. 22.30 1 en donker. 22.55 Klas. Nws. 2. 298 i tango-rumbaorkest. 20.00 Nws. 20.05 Het einde van de rei®, hoorspel. 21.20 Limburgs Symfonieorkest. 22.30 Nws. 22.40 Sport op zaterdag. 22.50 Een dag of tien praten. 23.15 Zij die van de zon leven. 23.45 Dave Brubeck kwartet 23.55-24.00 Nws. ZONDAG 18 JULI antwoord. 11.10 Oecu- nleuws. KRO: lil.15 Klas. en muz. 12.10 De wereld v. d. 11- literaire lezing. 12.20 Lichte 12.30 Nws. 12.35 Buitenland» 12.45 Daar zfjn 30 Rot i solisten: Mod. Ned. s.progr. 14.00 en solisten 14.45 Omroepvrouwenkoor; nt ir Twee grote drijvende bok-van de door een explosie geteis- ,van de laatste vermiste classifi- rt ken met een gezamenlijke capaAterde Noorse tanker „Ronastar" \ceerder gevonden. Het is nog >1 citeit van 400 ion hebben giste-weg getild. Bij deze werkzaam- niet bekend of het schip zal J ren het losgebrande middenstuk heden is het stoffelijk overschot* worden hersteld. mod. koorzang. 15.00 Marathon: en sport. 16.30 Dansork. en koorzang. Convent van kerken: 17.00 Kerkdienst van de Baptistengemeente. IKOR: 18.15 Het koor in de eredienst, muzikale le zing. 18.30 Mensen, lezing. 18.45 Waar blijft het Wilde Ganzen-geld?, rekening en verantwoording. 19 00 De Open Deur. veertiendaagse rubriek. NCRV. 19.30 Vocaal ensemble: geestelijke lie deren. 20.00 Nws. 20.07 Reflex: een wekelfjkse bespiegeling over leven en samenleven. KRO: 20.15 Muziek kent geen grenzen. 20.50 Voordracht. 21.05 Muziek kent geen grenzen. 21.30 Over- Ïssels Phllharmonisch ork. en solist: lod. muz. 221.10 Harp en plano: klas muz. 22.25 Boekbespreking. 22.30 Nws. "2.40 Epiloog. 22.60 Kamerorkest Zürlch: klas. i mod. muz. 23.55-24.00 Hilversum 2, 298 m. VARA: 8.00 Nws., postdulvenberich- en, sportmeded. en soc. strijdlied. 8.18 /oor het platteland. 8 30 Weer of geen veer, gevar. progr. 9.45 Geestelijk leven. (12.30 Evt. progr. dat alle kanten opgaat. 16.00 In gebruikneming v. d. verbouwde studio IX: a) Vraaggesprek; b) Ned. kamerkoor: oude muz. 16.30 Sportrevue. VARA: 17.00 Dansmuz. v.d tieners. 17.30 Voor de Jeugd. 17.50 Nws. en sportmeded. 18.05 Sportjournaal. VPRO: 18.30 Klarinet, fagot en plano: mod. en klas. muz. 19.00 Van bouwen, wonen en leven, lezing. 19.15 Liedjes. 19.30 Korte Herv. Kerkdienst. AVRO: 20.00 Nws. 20.05 Fragmenten uit Judas Nws. 22.40 Actualiteiten. 23.00 Lichte gr .muz. 23.55-24.00 Nw* ds. Joh. Knol NCRV: 7.00 Dagopening. 7 10 Klas. kamermuz 7.20 Sport van zaterdag. 7.30 Nws 7.40 Radiokrant. 7.55 Lichte gr muz. 8.10 Gewijde muz. 8.30 Nws. 8 40 Instr. ensemble: amusementsmuz. uit de twintiger Jaren. 9.00 Verzoek- progr. v. d. zieken. 9.35 Waterstanden. 9.40 Voor de vrouw. 10.10 Klas gr muz. 10.30 De weg van het woord in de wereld van Indonesië, zomercurstis v. d. Theologische Etherleergang. 11.05 Lich te gr .muz. 12.00 Touring-Clubnieuws, Informaties en berichten voor onze buitenlandse gasten. 12.22 Voor boer en tuinder. 12 27 Meded t b.v. land- en tuinbouw 12 30 Nws. 12 40 Grmui, I NEDERLAND 1 VARA 1.10 uur Sportwagenraces 3.05 uur De laatste voorbereidingen 4.30 uur Het laatste gedeelte van de finish 5.30 uur Kerkdienst (IKOR) 6.30 uur Sluiting (CVK, IKOR, RKK) 7.00 uur Woord voor Woord, bijbelvertelling vo:r 1 kinderen 7.06 uur Kentucky Jones (NTS) 7.30 uur De schoonheid van Japans papier, film 8.00 uur Journaal 8.05 uur Sport in beeld 8.30 uur Sextet 11, variétéprogramma (NTS) 9.10 uur De wereld van vandaag. Causerie 9.20 uur Introductie, het Indonesische Orkest De Lensoists 9.40 uur Moed en karakter, film over president Kennedy 10.30 uur Journaal (NTS). 10.35 uur Sluiting. NEDERLAND 2 (NTS) 7.30 uur Kapitein Zeppos, film voor de jeugd 8.00 uur Journaal 8.05 uur Margie, tv.-spel 8.30 uur Een internationaal festival van lichte muzie 9.45 uur Stroom uit de berg, film over een stuwdam H 10.00 uur Sport in beeld 10.15 uur Sluiting. I UIT HET RADIOPROGAMMA HILVERSUM 1 1 8.15 uur 10.50 uur I HILVERSUM 2 Zondagavondconcert: Georg Friedrich Handel 20 minuten oordelen met Jo Vischer jr. shrdlshrdlcmfwijshrdlcmfwsh cm cfióteren Zuid-Tirol Het is goed met veel waarde ring melding te maken van een reportage in „Attentie" over Zuid-Tirol en de pogingen van de oorspronkelyk Duits-talige bevolking zichzelf met alle tra dities en levensgewoonten te handhaven tegen de Italianlse- ring van dit na de oorlog Itali aans geworden gebied. De sym pathie van Jules Huf en Gerard van den Berg ging overduideiyk uit naar de Tiroler partisanen die via opblazingen en bomaan slagen voornamelyk de aandacht van het buitenland willen vesti gen op de hun inziens onrecht matige bezetting van hun land streek. Men was diep in de partisa- nenstellingen doorgedrongen. Een weduwe, en een vrouw wier man al jaren voortvluchtig was voor de goede zaak, stonden voor het eerst een televisie-interview toe, en zelfs had Van den Berg een ietwat samenzweerderige luistergesprek in de bush-bush met een tweetal leiders van de opstandelingen, die uiteraard anoniem wensten te blyven. Premier Fanfani had gewei gerd zyn mening te geven (hy vond het „niet belangryk"), maar had zyn Oostenrijkse col lega er wel y lings van op de hoogte gebracht, zodat deze zyn eerder gedane belofte om wel zyn mening te zeggen, introk. Gesprek niet Reuther Op Nederland II had Brugsma zyn tweede gesprek met een be langrijke randfiguur in het dagelykse politieke en maat schappelijke leven, n.L met Wal ter Reuther, een van Amerika's bekendste vakbondsleiders. Deze toonde zich een Integer, g Intelligent, zorgvuldig formule- 1 rend man, en wat hy zei klonk allemaal zeer logisch en vers tan- dig en doordacht, maar mis- |f schien juist daardoor maakte g zyn woorden een weinig gein- g spireerde, markante, citeerbare M indruk, zodat er voor Brugsma g ook weinig gelegenheid was aan ff te haken op iets, omdat alles al g afgerond uit de mond rolde, g Zelfs toen Brugsma opperde dat niet langer de tegenstelling g Oost-West, maar de tegenstel- g ling Noord-Zuid (oftewel rijk- g arm) het wereldgebeuren be- g paalde, zag Reuther geen kans er een belangwekkende discus- g sie van te maken. Hy bleef het g op de tegenstelling Oost-West g houden, die hy fundamenteel 1 noemde, omdat daarby de waar- 1 digheid van het individu in het 1 geding kwam, wat niet weg nam g dat de onderontwikkelde gebie- g den gesteund moesten worden g En over kanker Dan was er ook nog dat ge- 1 sprek tussen Jan van Hillo en g ds. Van den Bosch over de angst voor kanker. De dominee vertel- g de, dat hyzelf onlangs geope- g reerd was aan een kankergzwel, en met dit gegeven als uitgangs- g punt poogde hy in een gesprek g met Jan van Hillo iets duideiyk 1 te maken van de steun die het fj geloof in zo'n geval biedt, van g de hoop die iedere patiënt aan 1 kanker mag koesteren omdat I wy allen „lieveheersbeestjes" 1 zyn waarmee voorzichtig gema- M nipuleerd wordt door Gods g hand. en van het isolement g waarin iedere kankerpatiënt g zich geplaatst ziet als anderen weten dat hy aan kanker is ge- 1 opereerd. Er bleef een indruk g van „koketterie" van achter... I ble automob?ll9f* Harp 16.00 thuisblijvers. 15.30 is. en mod. muziek. Voor de kleuters. 7.25 Van de v< Lichte gr. grmuz. 8 praatje. 8.13 Lichte .50 Voor de kinderen. 9.00 VARA: 10.00 Voor de 11.02 Trammelant 1 Voor het platteland. 17.50 Actualiteiten. Menuett Un poco Allegretto. Viva ce. Symphonle Orkest van de Beierse Omroep o.l.v. Eugen Jochum. II. Nlcolo Paganlnl: Concert voor viool en orkest nr. 2 In b kl. t. op. 7. Allegro maestoso Adagio. Rondo (..La Éta" Yehudl Menuhln. viool. Bes gr. t. Largo. AllegTo ettu rtiicgro vivace, rresto vl- Phllharmonlsch Orkest van Ber- ïyn o-l.v. Lorln Maazel. IV. Carl Goldmark: Concert voor vlooi en orkest In a kl. t. Allegro mo derato. Andante. Moderato. Allegretto. Nathans MUsteln. viool. Phllharmonia Orkest o. 1. v. Han-y Blech. TELEVISIEPROGRAMMA'S Nederland 1. NTS: 19.00 Nws. 19.01 Voor de kleuters CVK/IKOR RKK: 19.06 Kenmerk Een vlag om onder te .Pr?£r,_over k©t Leger des Hells. >rogr. over het Leger .9.35 Huckleberry Houn film. 20.00 Journaal 20.20 Ruaslsohe ballet. 2020 De vlam de pyi, speelfilm. (Belde I -- Jaar)- 3155 De Berate Wer documentaire, (dl. 17). 22 20-22 J5 Jaar). 21.1 sumenta Journaal. Nederland 2. NTS: 20.00 Nws Vlaamse Televisie. w., bouwt de BRT-televlsle. korte 20.15 Negro-sptrltuals: 21.05 hu v.-eH^k^ wordt gesloten, spel.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1965 | | pagina 5