DERTIENDUIZEND MAAL OM
AARDE VOOR TWINTIG
DE
FOTO'S
alles '$:.kan met u&Èmsm velpon
VS-Mariner acht maanden na start bij Mars
Grandioos ruimte-experiment
moet 14 juli bekroond worden
R - -"7/
ATMOSFERISCHE METINGEN VAN
BELANG VOOR LATERE LANDING
VAN INSTRUMENTEN EN MENSEN
Uiterste precisie
Zeg het
met
bloemen
LEIDSCH DAGBLAD VRIJDAG 9 JULI
(Van onze redacteur ruimtevaart)
Volgende week woensdagavond, een uur
voor middernacht, hopen de Amerikanen het
meest ingewikkelde en ambitieuze ruimte-expe
riment tot dusver te bekronen: na een reis van
ongeveer 515.000.000 kilometer, dat wil zeggen
circa dertienduizend maal om de aarde, in niet
minder dan 229 dagen, passeert de Mariner IV
de buurplaneet Mars op een afstand van 9600
kilometer, om daar ruim twintig foto's te maken
en metingen, van allerlei aard te verrichten, die
onze kennis omtrent de ,,rode planeet" op in
drukwekkende wijze moeten vergroten.
Het 260 kg wegende ruimtevaartuig, een in
genieus laboratorium waarin de meest verfijnde
microtechnieken zijn verwerkt, werd od 28 no
vember vorig jaar gelanceerd, nadat op 5 no
vember een poging tot een dergelijk experiment
was mislukt door het falen van de laatste trap
van de lanceerraket.
Sindsdien is de Mariner IV onderweg ge
weest, terwijl aarde en Mars hun banen om de
zon bleven beschrijven. Na een reis van 515
miljoen kilometer passeert de Mariner Mars
op een moment, dat de planeet ongeveer 240
miljoen kilometer van de aarde verwijderd is.
Op een dergelijke afstand is het niet mogelijk,
direct alle foto's van de planeet naar de aarde
over te seinen: daarmee zullen enige dagen ge
moeid zijn.
3
O
LANGDURIGE AFZWAKKING
SIGNALEN
RICHTING A AR OF. ft
GEURIGE
VERMEENDE RICHTING JL
••••ar.
GEEN AFZWAKKING OF AFBUIGING
Het meest spectaculaire deel van het Mariner-experiment wordt gevormd
door de foto's, die honderdmaal detailryker beloven te worden dan de
beste, die door aardse telescopen vervaardigd kunnen worden, maar toch
zijn deze foto's noch wetenschappelijk, noch praktisch voor ruimtevaart-
doeleinden het belangrijkste.
Grote verwachtingen heeft men vooral van de metingen van de diepte
en dichtheid van de atmosfeer van Mars. Men moet daarover vry nauw
keurige gegevens hebben om de ruimtevoertuigen te kunnen ontwerpen,
waarmee later instrumenten (omstreeks 1968) en mensen (omstreeks 1978)
op Mars kunnen landen. Men hoopt dat de atmosfeer dicht genoeg zal zyn
om by deze landingen gebruik te kunnen maken van parachutes.
Het was de laatste maanden reeds
duidelijk, dat de Mariner inderdaad
doel zou treffen, dat wil zeggen op
korte afstand de planeet Mars zou
passeren. Daarmee was al een bij
zondere prestatie geleverd, zo on
geveer in de orde van die van een
scherpschutters, die op een kilometer
afstand een dubbeltje raakt. Welis-
De Mariner in de constructie
hal onder de zorgzame handen
van enige technici.
waar heeft die scherpschutter niet
de kans, de koers van zijn kogel nog
wat te corrigeren nadat hij de
trekker heeft overgehaald, maar de
prestatie is er niet minder om. De
koerscorrecties, die tijdens de vlucht
van de Mariner werden aangebracht,
waren op zichzelf reeds staaltjes van
bijzonder technisch vernuft. Op mil
joenen kilometers afstand van de
aarde werden door middel van radio
signalen kleine raketjes aan boord
van de Mariner ontstoken voor zeer
korte (tot in tiende seconden nauw
keurig berekende) perioden, waar
door snelheid en baan zodanig ge
wijzigd werden, dat een half jaar
Deze verschijnselen doen zich
voor wanneer de radiostraling
van de Mariner naar de aarde
door de Marsatmosfeer gaat. De
onderste lijn geeft een onge
stoord signaal weer. Daarboven
een signaal dat slechts korte tijd
(het gestreepte deel) door de
atmosfeer (het grijze vlak) gaat.
Daarboven een zeer vereenvou
digd schema van afbuiging door
de atmosfeer en tenslotte een
signaal dat lange tijd door de at
mosfeer wordt afgezwakt.
Meting van deze verschijnselen
kan veel bijzonderheden omtrent
de atmosfeer onthullen.
later de beoogde ontmoeting met
Mars zou plaats vinden. Daartoe
moest niet alleen de baan zeer
nauwkeurig zijn, ook de snelheid.
Wen neer de Mariner iets te snel of
langzaam zou vliegen, zodat na ruim
zeven maanden de Marsbaan een
kwartier te vroeg of te laat zou wor
den gekruist, zouden de beoogde me
tingen niet kunnen worden verricht.
Dergelijke nauwkeurigheden in rich
ting en tijd zijn welhaast onvoor
stelbaar wanneer het over honderd
den miljoenen afstanden gaat.
Want de afstand is eigenlijk al
onvoorstelbaar. Wanneer men in de
tijd, dat de Egyptische pyramiden
gebouwd werden (ongeveer 3000 jaar
geleden) per fiets ges ter t zou zijn,
sindsdien 24 uur per dag, alle
dagen en alle jaren doorgereden zou
zijn, zou men pas nu die afstand
hebben afgelegd. Op deze enorme
afstand mag de Mariner niet een
kwartier te voeg of te laat komen,
niet verder dan een paar duizend
kilometer uit de koers zijn geraakt 1
Ruim 20 foto's
inneer de Mariner Mars pas
seert. moeten twee camera's tezamen
22 foto's maken, die op magneet
banden worden „bewaard". Wanneer
de Mariner enige tijd later zich uit de
omgeving van mars verwijderd heeft,
overgeseind.
Doordat de afstand aardeMariner
leer groot is, wordt voor het over
zenden van één foto veel energie
gevraagd, zodat dit ongeveer 9 uur
n beslag zal nemen. Men is thans
an plRn, por etmaal slechts één fo-
o naar de aarde te laten seinen,
zodat het overbrengen van de gehele
trie enige weken tijd zal vergen.
Deze foto's zullen onder meer ge-
;vens kunnen verschaffen over de
algemene gesteldheid van de Mars
bodem en geografische bijzonderhe
den. Men is bijvoorbeeld bijzonder
ïwuwgierig naar de aard van de
.kanalen", die men vorige eeuw
meende te ontdekken, maar waar-
later bleek dat het waarschijn
lijk min of meer scherpe markerin-
van verschillend geaarde grond
soorten of eenvoudige begroeiingen
zijn. Zekerheid heeft men daarover
nog nimmer gekregen, en van de
aarde af genomen foto's kunnen niet
nauwkeurig genoeg zijn om uitsluit
sel over de aard van deze bodem
verschijnselen te geven.
12»
Gordels
Twee soorten waarnemingen van
andere aard zyn wetenschappelijk
astronautosch van groot belang.
In de eerste plaats is men benieuwd
het af niet voorkomen van een
magnetisch veld om de planeet,
waardoor ook een soort „Van Allen-
gordels" zouden kunnen voorkomen.
Ontbreken magnetisch veld en gor-
"~'i zouden kunnen voorkomen.
Dan is het onwaarschijnlijk dat
zich hogere levensvormen zouden
kunnen ontwikkelen zoals wij die op
aarde kennen. Over geheel andere
levenvormen kan men zich geen oor-
si vormen. Hogere levensvormen
Is zij aie kennen zouden niet be
stand zijn tegen schadelijke stra
lingen in het heelal die bij het ont
breken van een magneetveld en
daailn gevormde gordels ongeremd
de Marsbodem zouden bereiken. De
Van Allengordels om de aarde van
een groot deel van die straling
op of zetten haar om in andere, min
der gevaarlijkse stralingen.
Atmosfeer
Het tweede belangwekkende expe
riment is het meten van de diepte
en dichtheid van de atmosfeer. Dit
is van groot belang voor de verdere
ontwikkeling van ruimtevaartuigen,
die een landing op Mars moeten ma
ken. Men moet weten of de atmos
feer het gebruik van parachutes voor
de landing mogelijk maakt, hoe
evetuele Jitteschllden ontwikkeld
moeten worden voorafremming tij
dens de binnenkomst in de atmos
feer en dergelijke. Mocht de atmos
feer niet voldoende zijn voor het ge
bruik van parachutes, dan moet een
landing geschieden met behulp van
remraketten, waardoor toekomstige
ruimtevaartuigen naar Mars veel
zwaarder zouden moeten zijn als ge
volg van het gewicht van raketmo
tor en brandstof. Reeds nu moet men
over dergelijke gegevens beschikken
om kort voor en na 1970 landingen
op Mars mogelijk te maken.
De atmosfeermetingen geschieden
op een zeer ingenieuze wijze. Wan
neer de Mariner van de aarde af
gezien „achter" Mars om trekt, moe
ten de radiosignalen door de Mars-
atmosgeer gaan, waardoor zij worden
verzwakt. Het begin en verloop van
die verzwakking kunnen worden ge
registreerd, waardoor men zich een
indruk kan vormen over de uitge
strektheid en dichtheid van de at
mosfeer. Bovendien kan er een ze
kere mate van afbuiging van de ra-
diosignale door de atmosfeer plaats
vinden, waaruit men weer andere
belangwekkende conclusies kan trek
ken. In een van beide bijgaande te
keningen wordt een en ander zeer
schetsmatig uitgebeeld.
Voor deze atmosfeer-metingen ge
bruikt men niet alleen de „eigen"
signalen van de Mariner, doch men
zendt in de korte periode voor en tij
dens het „voorbijgaan" van de at
mosfeer ook signalen vanaf de aarde
naar de Mariner, die dan weer moe
ten worden geretourneerd. De opge
treden vervormingen, eventueel ook
frequentiewijzigingen, zullen mede
dan wijzigingen vormen voor de ge
aardheid van de Mars-atmosfeer.
Na Mariners
komen Voyajers
Amerikaanse bureau voor
n ruimtevaart Nasa wil nog
twee Mariners naar Mars zenden, en
wel in de laatste maanden van 1966,
alvorens in 1968 te experimenteren
met de verdere ontwikkelde Voyager.
Er zullen zich in de komende tien
jaar slechts zes korte perioden van
ongeveer een maand voordoen, waar
in de planeten aarde en Mars gun
stig ten opzichte van elkaar staan
voor dergelijke onbemande Mars-
vluchten. Hoeveel Voyagers men in
die periode wil lanceren hangt in
sterke mate af van de resultaten
in de Marinervluchten.
Wellicht zal reeds met de laatste
Mariner een kleine capsule naar de
oppervalkte van Mars worden ge
dirigeerd voor onder zoek naar de
aanwezigheid van bacterieel leven.
Het al of niet voorkomen van leven
elders in het heelal is een van de
meest intrigerende vragen waarop
de ruimtevaart vermoedelijk ant
woord zal kunnen geven. Mocht bly-
ken, dat op Mars planaardig of la
ger dierlijk leven voorkomt, waar
voor nu reeds aanwijzingen bestaan,
De start van de Mariner op
28 november van het vorige jaar.
Thans heeft het ruimtevaartuig
een fantastische reis achter de
ook elders ln het heelal leven een
normaal verschijnsel is, en het zou
bijzonder onwaarschijnlijk worden,
dat alleen op de aarde intelligent le
ven ontwikkeld zou zijn. De foto's
die de Mariner dezer dagen maakt,
zullen evenwel over het voorkomen
van leven op Mars nog geen uitsluit
sel kunnen geven, wel sterke aan
wijzingen.
Gesteldheid
Over 't algemeen wordt aangenomen
dat de oppervlakte van Mars
licht golvend Ls. mogelijk met enige
door erosie aangetaste bergmassle-
ven. De hoogste top zal vermoede
lijk niet meer dan 4200 meter zijn.
Zeer waarschijnlijk is het voorko
men van twee ijskappen aan de po
len, doch deze blijken uit fotogra
fische opnamen in de zomers zo snel
en sterk in omvang af te nemen,
dat zij vermoedelijk zeer dun zyn,
niet te vergelijken met de poolkap
pen die wij op aarde kennen. De ai-
gemene opvatting ls, dat de opper
vlakte van Mars een woeetijnachtig
karakter heeft en bedekt is met
een laag fijn stof dat door windsnel
heden van aardse orkanen tot grote
wolken wordt opgezweept.
De Amerikanen hebben een soort
gelijk ruimtevaartuig in 1962 naar de
omgeving van Venus gezonden. Daar
werden bijzonder belangwekkende
metingen verricht doch geen foto's
genomen. De Russen hebben reeds en
kele malen ruimtevaartuigen naar Ve
nus en Mars gezonden, doch deze
dan wordt het vrijwel zeker datzijn tot dusver steeds mislukt. Het
rug. die woensdag bekroond
moet worden.
laatste Russische Maarsschot kwam
drie dagen na het lanceren van de
Mariner IV, doch op 6 mei jJ. moes
ten de Russen bekennen, dat ook dit
schot met de Zond II een misluk
king was geworden doordat alle ra
dioverbindingen waren uitgevallen.
Advertentie
In deze tekening zijn schets
matig de banen van aarde, Mars
en Mariner aangegeven met de
aanduiding, waar zij op verschil
lende tijdstippen bevinden.
De verhoudingen zijn in deze te
kening niet juist weergegeven.
Op deze schaal zouden aarde en
mars puntjes zijn van nog geen
duizendste millimeter. Doordat
zij nu als vrij grote bollen zijn
aangegeven (met lichte dag- en
zwarte nachtzijde) lijkt het alsof
de Mariner (het kruisje op de
streepjeslijn) reeds op 1 juli de
directe omgeving van Mars be
reikte.
O 28 NOV
C'foAN
IFEBH I
•O<- BAAN VAN DC AARDE
28 NOV
- °«0 On
'sr)
I3ULI 14 mi
