Suriname
Een hausse in verwachtingen
Jeanne
Franse
Moreau redde ten dele de
film over Mata Hari
I
HOE
WERKT
HET
1
DE DRIE GUYANA'S: KOLONIALE KNELPUNJEN
Zaterdag 22 mei 1965 Pagina 2 Wekelijks bijvoegsel UwW^reld
uitodemslong
inadem-
slang
I hoofd-
I afsluiters
[40000kg
automaat]
M. 200atm
iuchttonks
De internationale behoefte aan
stereotypie, die Nederland voorstelt
als een land van dijken, molens,
tulpen en klompen, presenteert Su
riname als een vergeten land van
goedlachse kotomissies, gevaarlijke
bosnegers en de achterklap van een
overbevolkte volksbuurt.
Er zijn kotomissies en bosnegers,
maar na de idolentie van Frans
Guyana en het defaitisme van Brits
Guyana, valt Suriname op, niet
door overrompelemde bedrijvigheid,
maar door een atmosfeer van (wel
licht te hoog) gespannen verwach
tingen.
Toverwoord
Toverwoord voor deze verwach
tingen is Brokopondo, het stuw
dam-project (overigens lang niet
het enige) dat in het najaar vol
gens de plannen geopend zal wor
den door Koningin Juliana en
Prins Bemhard. Met dit project
Het stuwmeer van Brokopon
doHet kerkjedat hier nu
voor bijna driekwart onder wa
ter staat, zal straks tientallen
meters onder de waterspiegel
In het vierde artikel In de
reeks „De drie Guyana's:
koloniale knelpunten" richt
onze reisredacteur, mr. H. L.
Leffelaar, de schijnwerper op
het Nederlandse gedeelte:
Suriname. Ook het vijfde en
laatste artikel, dat volgende
week in „Uw Wereld" ver
schijnt, is aan Suriname ge
wijd
zal Suriname een been in de twin
tigste eeuw hebben gezet.
Er kwam veel aan te pas. Ruim
2500 arbeiders, onder wie hon
derden bosnegers die nog nooit een
auto hadden gezien (nu terug
gekeerd naar hun veraf gelegen
dorpen, voorzien van draagbare
radio's en bandopname-apparaten)
bouwden ln vijf Jaar tijds ruim
1900 meter lange Afobaka-dam ter
afsluiting van de rivier de Surina-
Aan de zuidzijde van de dam
ligt 1560 vierkante kilometer lang
zaam verdrinkend oerwoud, waar
alleen het nog net boven water
uitreizende houten kerktorentje
van de vroegere zendingspost Gan-
see herinnert aan de dorpen en pri
mitieve nederzettingen die nu 35
meter onder het rimpelloze water
oppervlak liggen.
Installatie
Aan de andere kant van de dam,
aan het eind van een in Parama
ribo beginnende 75-kilometer lan
ge weg (in 13 maanden aangelegd
door heuvels en muur-dichte jung
le) wordt nog gewerkt aan de in
stallatie van zes turbine-generator
eenheden die straks een miljoen
kilowatt-uren per jaar zullen op
wekken (de produktie van het nuts
bedrijf dat Paramaribo en omstre
ken van elektriciteit voorziet lag
(Van onze Parijse correspondent
Margaret ha Geertruida Zelle,
die als dochter van een Friese
schertsbaron onder het pseudo
niem Mata Hari tijdens de eer
ste wereldoorlog een wat woe
lig leven leidde als courtisane
met veelzijdige cliëntèle, dan
seres en spionne zo geen dub
belspionne staat, byna een
halve eeuw na haar geweldda
dige dood voor een Frans vuur
peloton in het Bois de Vincen-
nes by Parijs, plotseling weer
in het felle licht van de publi
citeit. Binnen enkele maanden
zyn in Frankryk twee boeken
plus een film over haar ver
schenen.
Naast een zoveelste
spionageroman, waarvan Mata
Hari de heldin is, kwam nu
ook de Franse vertaling uit van
de door de Nederlandse journa
list Sam Waag en aar geschreven
biografie, welke een internatio
nale bestseller is geworden. Een
boek bovendien, dat de preten
tie heeft, aan de hand van on
bekende bronnen en geheime
documenten, de historische
waarheid over deze avontuurlij
ke vrouw voor eens en voor al
tijd aan het licht te brengen.
De beide nouvelle vague-ci-
neasten Jean-Louis Richard,
die indertijd assistent-regisseur
was van de grote Louis Jouvet
en Francois Truffaut hebben
met hun Mata Hari-film wat
minder hoog gemikt. Die histo
rische waarheid heeft kennelijk
hun koude kleren nog niet ge
raakt. Al verzekert Richard dan
ook. dat hij, alvorens samen
met Truffaut zijn draaiboek te
schrijven, eerst alle literatuur
zo zoetjesaan een hele kast
y0] over Mata Hari van a tot
z heeft verslonden. Maar na die
lezing heeft hU de stof kenne
lijk weer zorgvuldig en met sue-
afbeet van de strijd voor de
gens goede nouvelle vague-ma-
emancipatie van de vrouw. Vol-
nieren weigeren deze filmma
kers dus mee te zingen in het
koor der schande over de zede
loosheid en de immoraliteit van
Mara Hari. die als spionne van
twee wallen at (ofschoon zij,
volgens Waagenaar, uitsluitend
„werkte" voor de Fransen die
haar dus ten onrechte zouden
hebben gefusilleerd
Die idealisering van Mata
Hari heeft evenwel niet zo heel
veel meer dan een vrij melo
dramatisch produkt opgeleverd.
Als de schilders van het portret
van een vrouw, die overstelpt
werd door gevoelens die zich
dan wel uitsluitend richtten op
de andere sekse (een soort
vrouwelijke Raspoetin) zijn
Richard en Truffaut toch echt
wel te kort geschoten. Het is
allemaal een beetje te roze van
kleur en te elementair van psy
chologie, dit verhaal van de
schone spionne, die verliefd
wordt op de mooie Franse ka
pitein (Jean-Louis Trintignant)
en die dan tezamen een wilde
romance opzetten, waarvoor de
eerste wereldoorlog en Parijs
achtergrond en décor leveren.
Het verhaal blijft zo aan de
oppervlakte en de dialogen heb
ben, net als danseres Mata Ha
ri zelf, ook zo weinig om het
lijf, dat men soms de indruk
krijgt eerder naar een operet
te te zitten ldjken, waarvoor
men verzuimde muziek te com
poneren, dan naar een film
over het leven van een vrouw
die, hoe dan ook, toch in elk
geval wel een bijzondere per
soonlijkheid had.
Het is dan ook wel vooral
het niet minder bijzondere ta
lent van Jeanne Moreau die
overigens uiterlijk geen spoortje
gelijkenis met Mara Hari ver
toont geweest, dat maakte
dat men het filmverhaal zonder
al te groot letsel tenminste toch
nog kan uit zitten. Voor zo'n
enkele glimlach van Jeanne
Moreau. waardoor de lentezon
over het Franse land wordt op
geroepen, geeft men graag een
paar honderd meters andere en
waardeloze filmband cadeau.
Ook haar beide voornaamste
tegenspelers Jean-Louis Trin
tignant en Claude Rich, die
door de scenario-schrijvers
niettemin maar stiefmoederlijk
bedeeld werden, bewijzen, dat
Frankrijk nog altijd over ac
teurs beschikt, die hun man
netje weten te staan.
Een reden te meer om te be
treuren, dat met dit materiaal
en deze stof Richard en Truf
faut met deze nieuwe Mata Ha
ri-film (eertijds had Greta
Garbo de heldin ook al eens
geïncarneerd) niet heel veel
meer dan een routineprodukt
hebben gewrocht, zoals er, aan
de lopende filmband, gemakke
lijk dertien in het dozijn gaan.
JEAN MOREAU ALS MATA HARI
ces pogen te vergeten, om zo
zjjn fantasie de vrye loop te
kunnen laten. Een trouwe re
constructie van Mata Hari's le
ven hoeft men van hem dus
beslist niet te verwachten.
Voor Richard en Truffaut.
die hun sympathie voor de
spionne helemaal niet trachten
te verbergen en waarom zou
den ze ook? is Mata Hari
een warmbloedige, sensuele, ge
nereuze vrouw geweest, die een
wat speciaal beroep uitoefende.
Een beroep, waardoor zij vol
gens de ciniasten zelfs de spits
>,Mata Hari" en een van haar vele veroveringen (de acteur Jean-Louis Trintignant)
Brokopondo is bedoeld als eerste
fase van een ontwikkelingsplan
met als einddoel een volledig ge
ïntegreerd e Surinaamse aluminium
industrie tot nog toe werd het
bauxiet (uitvoerwaarde in 1962 on
geveer 124 miljoen gulden, 80 pro
cent van de nationale export) naar
Amerika en Canada verscheept
voor verdere verwerking tot alu-
V ele stammen leven bijn,
nog geïsoleerd in het oerwoud
Toch zijn ook zij al bekend gt
raakt met Westerse produktt\
als potten, pannen en coca co/a
Geen windeieren
Ondanks de niet geringe inves
tering van de Surinaamse Alumini
um Company (Suralco, waarvan
de huidige gouverneur van Surina
me. mr. H. L. de Vries, een der di
recteuren was), zal het Brokopon-
öo-project de Amerikaanse maat
schappij geen windeieren leggen.
Onder de met de Surinaamse rege
ring aangegane overeenkomst zal
Suralco gedurende 75 Jaar het recht
hebben op 90 procent van de elek
triciteit.
Brokopondo mag dan een tover
woord zijn, veel magische aantrek
kingskracht heeft het op het Ne
derlandse bedrijfsleven niet ge
had. Ondanks de activiteit van de
koninklijke adviesraad o.l.v. Prins
Bemhard, de samenwerking met
het Centraal Instituut voor indus
trialisatie in Den Haag, en de de
tachering van een Surinaamse re
geringsvertegenwoordiger in Ne
derland, hebben weinig bedrijven
interesse voor Suriname getoond.
De meest recente vestigingen waren
die van Bruynzeel en de Parbo-
bierbrouwerij.
T erughoudend
In Paramaribo verklaart men
deze terughoudendheid met:
de hoogconjunctuur ln West-
Europa, waardoor Nederlandse
bedrijven hun investeringen lie
ver in het moederland onder
brengen
de Industrialisatie-mogelykhe-
den in Suriname liggen op een
terrein, waarin het Nederlandse
bedrijfsleven geen of weinig er
varing heeft, zoals de verwer
king van bauxiet hier tegen
over staat dat in Delfzijl een
aluminium-smelterjj in aanbouw
is die per oktober 60.000 ton
aluinaarde zal verwerken;
9 politieke onzekerheid o
toekomst van Suriname. Tege
lijkertijd is men in Surinam
op zijn hoede. Zoals een
man van het ministerie
Economische Zaken het uil
drukte: „Het risico is dat mei
in een land als Suriname hi
slachtoffer wordt van interm
tionale roofridders, die gebrul)
willen maken van een onder
ontwikkeld gebied".
Als bijna alle onderontwikkeld
landen ziet Suriname zich tegell)
kertijd geplaatst voor een werkloot
heidsprobleem en een tekort
geschoolde arbeiders en technls)
personeel. Het is de vicieuze cirki
van een land dat schrijlings op d
barrière zit tussen het koloniale ti
atoom-tijdperk.
Ook in Paramaribo zijn de
Brit® Guyana gesignaleerde bord
jes „geen vacatures" te zien i
de stad wordt de werklooshei
conservatief geschat op 12 procec
mede een gevolg van een bevi
kingstoeneming van 3,5 procei
Een regeringswoordvoerder gee
toe dat men zich nooit veel heel
bezig gehouden met het werkloos
heidsprobleem een probleem r
een economisch liohaam en i
politieke staart.
Bij de steigei
Die staart begint zich
Suriname te roeren. Sinds septeai
ber 1964 bestaat een klein
groeiend uit particulier initiatu
ontsproten „Comité voor werkzoe
kenden", dat zich voorlopig echte
bepaalt tot onregelmatige bijeen
komsten bij de steiger aan Pa»
maribo's pittoreske waterkanl
Maar er zijn aanwijzingen dat d
groep het instrument kan wordei
van politici, die zich op deze wija
willen voorzien van een nekgreej
op de regering.
De enige hoogconjunctuur
Suriname is een hausse in ver
wachtingen en toekomst-specula
ties. De meeste daarvan zijn vc
alsnog even reëel als die van
roulette-spelers ln het casino
het luxueuze hotel Torrarica, w
razendsnelle Surinaamse croupier
toch altijd nog meer fiches inne
men dan uitbetalen.
De sport kon pas populair
worden nadat Cousteau,
20 jaar geleden, een toe
stel had ontworpen dat
de duiker automatisch
lucht levert van dezelfde
druk als waaraan hij onder
water bloot staat.
De verschillende verenigingen voor
onderwatertoerisme (met als spe
cialiteiten jacht, fotografie, biologie
en archeologiejtellen al 20milj. leden.
Door het gewicht van
het water Immers
neemt de druk per m
0,1 atm(iea 100gr
per cm toe, zodat
een duiker op 40 m
diepte een druk van
ca 40000kg onder
vindt. De lucht wordt
meegenomen in 1, 2
of 3 stalen flessen
van 5L onder 200atm.
Op 2 flessen kan men
oplOrrvca 30, op40m
ca 10 min onder blijven.
De lucht wordt in-en
uitgeademd via een
Ie mond geklemd
„bijtstuk".
inademslang I
uitademslang
De lucht wordt door een
reduceerventiel van 30
verminderd tot bijvoor
beeld 4atm. Het bij in
ademing doorbuigende
membraan laat, via de
inademklep, naar behoefte
lucht toe.
De druklucht passeert
eerst een voordrukklep,
die open blijft zolang de
druk in de fles meer dan
30atm. bedraagt. Daar
onder kan men de toe
voer herstellen met de
veiligheidsklep.
nademklep
Boven het membraan neerst de
van de diepte afhankelijke uit-
ademdruk, waardoor bij inade
ming automatisch lucht van de
iuiste spanning wordt geleverd
(IV)
„Als je lang in Suriname blijft, hebben de muskieten de neiging
olifanten te worden. En er zijn zo ontmoedigend veel muskieten".
Op een nationaal vlak heten de muggen waar deze zegsman op
doelde „politiek" „economie" of „rassenbewustzijn"Het is een
muggenplaag, die met geen flitspuit is uit te roeien en wie Suri
name wil begrijpen, doet er goed aan de muskieten voor lief te
nemen, net zoals men na een paar dagen went aan het links-
rijdende verkeer in dit Nederlandse rijksdeel.
