NIEUWE
STAD
NIEUWE
KRANT
NIEUWE
ARBEID
NliELS BLAD
DE
ODERNSTE
iCHNIEKEN
en de
leider
van het
bedrijf
is 22...!
hropshire Star
het dorp Ketley in het Engelse graafschap Shropshire is een ster geboren, en de hele
(ewereld heeft dat feest meegevierd; het pasgeboren sterretje is namelijk een volkomen
i dagblad dat gebruik maakt van de nieuwste technieken. Vergelijk deze geboorte"
met liet verschijnen van de Londense „Sun", dat was slechts een gecamoufleerde wéder-
geboorte van de oude Daily
Herald. Maar de kleine, loka
le „Shropshire Star" heeft
géén voorgangers gehad; is
letter voor letter helemaal
nieuw. En waar zo veelvuldig
dagbladen verdwijnen of met
andere worden samengevoegd,
is het ter wereld komen van
een nieuweling een uniek feit
dat uit heel Engeland en van
ver daarbuiten journalistieke
peetvaders naar het feest wist
te lokken.
zó gaat het:
nieuwe Engelse dagblad Shropshire Star ge-
»en „schoon" procédé; loodloos en vrijwel inkt-
,ood vindt men alleen in de gewichtjes van de
J464J ttweger in de postkamer; inkt „ruiken" de letters
a het eind van de produktiegang, op de pers.
een systeem van perforators en ponsbandjes, van
te-papier, mesjes, glazen platen, negatiefmate-
akiminiitmplaten en doseringen licht en duister,
is ook een vrijwel geruisloos procédé; wat bij
ixe k rantever vaardiging ondenkbaar is vanwe-
Iterrie, kan hier wèl: redactie èn opmaak èn zet-
ijn ondergebracht ia wat eigenlijk één deurloze
is.
kopij wordt hier verspreid over een twaalftal per-
-hiei s, waarop typografen de ponsbandjes tikken, die
Ekster worden gevoerd in een zevental fotografische
ines. In die machines wordt aan de hand van
handje in een razend tempo lettertje na letter-
een schijf voor een lens gedraaid en fotogra-
ILfgedrukt op bromidepapier: elke 6 seconden een
al. Letterlijk in een handomdraai worden een
tappen verder de stroken belicht papier ontwik-
efixeerd en gespoeld; en in een kwestie van se-
klaar.
oppen en advertentieteksten worden, ook al foto-
h, vervaardigd op een zetmachine die uitgaat van
ttermaat en die deze maat naar believen tot
jal kan vergroten. Hier ontstaan dan, op de-
wijze als bij het gewone zetsel, stroken belicht
aal, die op eendere wijze worden afgewerkt,
rote houten rekken worden vervolgens de stroken
„koppen" naar rubriek en pagina gesor-
En dan is het de beurt aan de opmakers die in-
van de opmaakredactie een schets voor iedere
hebben ontvangen. Die opmakers werken staan-
i lessenaars waarvan het blad uit melkwit, van
i verlicht glas bestaat. Op dat glas ligt een vel
op juiste paginagrootte; en op dat vel gaat nu
ark beginnen dat men fröbelen-op-hoog-niveau
noemen: bet kant-en-klaar plakken
pagina.
rijn systemen bekend waarbij men van zuig-
gebruik maakt om de papieren stroken op hun
te houden, maar bij de Shropshire Star past men
mpelor systeem toe: iedere strook wordt even
rubber rol gedraaid die het papier aan de on-
vcorziet van een waslaagje, dat juist genoeg
het op de pagina op de goede plaats vast te druk
jaar dat niet zóveel kleefkracht bezit dat men de
nooit meer kart loskrijgen.
een mesje snijdt de opmaker het papieren „zet-
de papieren „kop«pen" op maat; een mesje zo-
ien gebruiken om een abcesje te openen. Op de
Faa-r straks foto's moeten komen, drukt hij een
rechthoek op het paginavel. En randjes, sterre-
alken en al die andere typografische tooi? Dat
schien het meest curieuze onderdeel van het op-
rerk hier; een bekende fabriek van plastic plak-
levert voor zijn krant zijn produkt in diverse
reeds bedrukt met die randjes en die sterretjes,
maker snijdt zo'n stukje plakband op maat en
het simpelweg t-ussen de stroken zetsel. Ove-
geeft deze nieuwe manier van werken mogelijk-
bij de orthodoxe werkwijze (waar alles
iture hééks is) niet kent: het is niet een koud
om tekst of foto's schuin te plaatsen!
it ruwweg neerkomt op een gewoon cücheerpro-
forden vervolgens de pagina's twee-aan-twee ge
lieerd. En tijdens d -1 werk worden de negatie-
m de apart gefotografeerde foto's op de plaatsen
waar de opmakers die zwarte rechthoeken
De negatieven, op ware grootte, worden ver-
n een apparaat verenigd met tevoren gepre-
de aluminium „lithografische" platen. Een felro-
lafgevende vloeistof en ultraviolet licht dat door
gatief heen de geprepareerde laag wegbrandt,
aan dat de platen het beeld van de pagina's in
pnemen. En die platen gaan dan na ontwikkeling
aren naar de pers. Elke plaat is slechts éénmaal
ir de waarde per stuk is overigens bij-
gerirg.
op die pers vindt het drukprocédé plaats dat de
fcn Web Offset-printing noemen. Het is een tech-
water en van inkt, dat als resultaat
dat het beeld van de pagina's in inkt wordt over-
rubber rollen, die op hun beurt het inkten
weer overdragen aan het krantepapier. Per uur
!?n 40.000 kranten van maximaal 32 pagina's druk-
bij gebruikmaking van kleurendruk 30.000.
men uitvoerig toepassen voor de advertenties;
ttraks ook voor foto's in meerkleurendruk.
Bakermat
Reportage
en foto's
van Loek
Elfferich
Shropshire was vanouds een stil,
op landbouw gericht graafschap
tussen Birmingham en het noor
den van Wales. Een deel van het
aanwezige land doorgroefd
met oude, uitgewerkte kolenmij
nen is enkele jaren geleden
door de Britse regering aange
wezen om te worden ontwikkeld
tot een volkomen nieuwe stad:
Dawley New Town, bestemd om
bevolkingsoverschotten van de
nabije grauwe industriesteden op
te vangen.
Shropshire mag Eindelijk zijn;
maar het is de bakermat van
de industriële revolutie. Hier lig
gen ergens de eerste spoorrails
die de mens ooit goot, hier prijkt
nog steeds de oudste ijzeren brug
ter wereld, hier aan de rivier de
Severn werd ook eertijds het eer
ste ijzeren schip gebouwd. Maar
wat er ook gebeurde, opbloei van
hoogovennijverheid (sinds het be
gin van de jaren 1700) en het
delven van kolen, het graafschap
blééf landelijk.
Dat gaat, met de bouw van de
nieuwe stad Dawley, veranderen;
en in die bouw heeft een oud
drukkersgeslacht uit het naburige
Wolverhampton voldoende grond
gevonden om er een nieuw dag- Dag-blaU
blad met nieuwe technieken te
beginnen. Zit het hier in de ne
velige lucht van de diepe dalen,
dat men er om de paar eeuwen
revolutionaire dingen doet? Dat
oude drukkersgeslacht geeft al
sinds de vorige eeuw op ortho
doxe wijze kranten uit; maar
thans publiceert men een dagblad
dat vervaardigd wordt via foto
grafische zetmethoden en in Web
offset-rotatiedruk, voorlopig met
een dagelijkse oplaag van 25.000
exemplaren per dag; maar mèt
de groei van de stad Dawley
mee naar 100.000 inwoners kan
die oplaag groeien: de pers is
goed voor 40.000 stuks per uur.
De heer Th. Oltheten, hoofddirec-
sfeer (weinig tijd voor beleefdhe
den; het werk gaat vóór) is juist
die jeugd te herkennen.
\eurt™ Nederlandse Staats- jeugdige aanpak op allerlei posten;
drukkerij, zei ons nog onlangs
dat deze nieuwe technieken wel
reeds hier en daar in gebruik
zijn (in de eerste plaats bij zijn
dagblad, de Staatscourant, en
voorts bij week- en nieuwsbladen
in Engeland en Denemarken),
maar dat het in Europa nog niet
gekomen was tot het uitgeven
van een wérkelijk dagblad op de-
In Shropshire
hoofdredacteur Ireland (36)
verhouding tot zijn meeste mede
werkers oud. Hij en alle ande
re medewerkers, van loopjongens
tot en met verslaggevers, van
advertentiemeisjes tot en met
chemisch goochelaars, hadden
op de eerste dag van verschij
ning volle negen maanden voor
bereiding achter zich; geen won
der dat men wordt verleid om
het verschijnen te vergelijken
met een geboorte! Men moest
met alles van de grond af be
ginnen:
Wij besloten, zegt de heer Alan er moest een archief worden op-
Graham, lid van de staf
Shropshire Star, wij besloten dat
die technieken nu ver genoeg wa
ren ontwikkeld om er een dag
blad mee te gaan maken. Gra-
gebouwd, de ruggegraat
redactionele werkzaamheden:
honderden, duizenden foto's en
knipsels over mensen en feiten
uit de omgeving;
ham heeft èn als zoon van dat men moest adverteerders wer-
oude drukkersgeslacht èn als al- ven, en niet voor één dag of
gemeen leider en commissaris voor één week, maar voor t ij-
van het bedrijf het volste recht den vooruit, zo ver mogelijk:
om te spreken over „wij be- de financiële ruggegraat van de
sloten". Hij is nu juist22 krant;
jaar oud, en in de hele omzet er moest een net van versprei-
van het bedrijf, alsmede in de ders worden opgebouwd, honder-
Stroken en
bandjes
9 Het werk bij de .Shrop
shire Star" heeft niets
uitstaande met lood, a l -
l e s met ponsbandjes en
stroken papierRechtsbo
ven; 7,6 wordt, op een lich
tende glazen plaat, de pa
gina opgemaakt. Daaron
der: papieren .koppen"
liggen klaar. Hiernaast
links: een stukje fotogra
fisch gezette kopij. On
der: de typograaf wordt
hier in de meest letterlijke
(rnódr onschuldige!zin
kop p e n snij d e r. En
rechts: stilleven van afge
werkte ponsbandjes, ze
hebben hun korte nut al
aohter zich; de kopij is,
dank zij hun impulsen, nu
fotografisch gezet.
den verkooppunten waar de
Engelsman, zoals zijn gebruik is,
dagelijks zijn krantje koopt in bet
voorbijgaan;
men moest, ten slotte, weken
lang dagelijks een proefkrant ver
vaardigen, om zo goed mogelijk
ingespeeld te zijn voor De Grote
Dag (maar je kunt alles repete
ren en alles „plannen"; niet ech
ter het werken op zo'n eerste dag
met tientallen gasten en nieuws
gierigen die je op de handen
staan te kijken.
Afwezig
Lood is vanouds het materiaal
waarop kranteproduktie rust;
maar bij die nieuwe technieken
zoals bij de Shropshire Star is
juist lood de grote afwezige. Er
wordt geen létter in lood gegoten;
er zwerft geen stófje lood rond
in dat nieuwe gebouw van de
Star. En nu wil het speelse lot
dat juist in het verschijningsge-
bied van het blad het stadje Lud
low ligt; bij „orthodoxe" kran
teproduktie is „de" Ludlow het
apparaat dat de loden kopregels
giet! Zo liggen heden en toekomst
daar in Shropshire dicht bijeen;
net als verléden en toekomst
trouwens, want de weg waaraan
het nieuwe dagblad zich heeft ge
vestigd, is de vermaarde Watling
Street. Kijk op de kaart van
Engeland; en men ziet dat het
land slechts enkele wegen bezit,
die honderden kilometers lang
vrijwel kaarsrècht lopen. Dat zijn
de Romeinse heirbanen door Cae
sars troepen in een grijs verle
den getreden. Watling Street is
van die heirbanen het bekendst,
van Londen noordwest naar de
contreien van LiverpooL
Waar die oude weg het dorp Ket
ley kruist, snellen nu iedere mid
dag kwieke blauwe autootjes de
fonkelnieuwe drukkerij uit met de
kostelijkste lading die een kran
teman, zij hij drukker of schrij
ver, zich kan voorstellen: de
exemplaren van een pasgeboren
dagblad.
Elke krant wil de gemeen
schap dienen; maar deze
nieuwe Star, met dat nieuwe
gezicht, mag zelfs een nieuwe
samenleving, een gemeenschap
in wording, gaan dienen: de
samenleving van de nieuwe
stad Dawley in het klassieke
landschap van Shropshire,
waar een paar eeuwen gele
den de eerste mensen woon
den die zinnige dingen deden
met ijzer, en waar nu krante
makers arbeiden die de eer
sten in Europa zijn die de lo
den basis van het dagblad
hebben afgeschaft.
