standbeeld voor Leo Wijnberg
In Rotli komt nooit een
Hulst
tegen heksen
TIEN MILJOEN SLINGERS
EN WAT ER BIJ KOMT
KERSTNUMMER
LEIDSCH DAGBLAD
24 DECEMBER 1964
Kerstboom-
artikelen
zonder eind
(Van onze speciale verslaqqever)
ZOEK nooit het geluk op 700 kilometer afstand als het in de
eerstvolgende dwarsstraat te vinden is.
Het is een aardige wijsheid waarvan ik de waarheid echter net
iets te laat ontdekte en dus zat ik helemaal in Roth achter een
glas bierdat Hell-Urtype heette en gebrouwen was door de
nijvere werknemers van zekere meneer Thomas. Het vignet op de
fles was veelbetekenend: een duivelse mefistokop in silhouet, iet'
wat hobbelig geworden door het langs druppelende gele vocht.
In Roth wonen natuurlijk best aardige mensen, al ligt het dan
ook vlak bij Nürnberg en als er een zonnetje had geschenen was
ik misschien nog wel vertederd geweest ook door het aanvallige
meisje dat de St'adtlerbrunnen bekroonde. En wellicht was ik
zelfs geestelijk door de knieën gegaan door de hartelijke hand'
druk, die de eigenaresse van het bovenverdieping-hotel me gaf,
nadat ze me gewezen had op de mogelijkheid op de tussenétage
een spiegelei met pommes frites te eten verder reikte de keuken'
mogelijkheid niet) en nog een verdieping lager een bejaarde oor'
logs film te zien.
In Roth zitten de grote en kleine
Duitse fabrieken waar men zich in
tensief bezig houdt met het con
strueren van kerstboomversieringen
en met een ietwat romantisch
hoofd daal je dan in zc'n tiendui
zend zielen tellend stadje neer in
de verwachting overal symbolische
engeltjes boven je hoofd te zien
zweven.
Je wil er zo graag een Capra-ge-
schiedenis in ontdekken, met oude
wijze mannetjes die je doorlopend
behulpzaam zijn en na afloop van
elke goede geste geruisloos terug-
fladderen naar de maanomlijinde
wolken waarop ze dagelijks leven.
Maar meneer Stadelmann zei:
„Wir sind gar nicht interessiert".
En meneer Weinberger zei: We zijn
zo verschrikkelijk druk, dat we echt
geen tijd voor U hebben. En me
neer Gimpl had zelfs helemaal geen
excuus in voorraad toen hij mij
de deur uit werkte, hoewel de bur
gemeester van Roth, of misschien
was het wel de Oberbürgermeister,
toch contact met hem had opge
nomen en mijn komst had aange
kondigd.
Weg van hier, lelijke spion!,
hoorde ik iedereen denken en zo
merk je opeens dat het fabriceren
van „Christbaumschmuck" een kei
harde business is die niets te ma
ken heeft met vrede op aarde en
hagelwitte engelenToen, bij
het laatste gesprek (met Christ-
baumschmucker Deubel) viel de
naam Wijnberg voor het eerst.
Leo Wijnberg in Amsterdam.
Xerstversierselenf abrikant. Jawel.
„Warum haben Sie nicht dort..??"
De naam al bleek voldoende om
de Rothenaren rood te doen aan
lopen. Vroeger, „damals", had Roth
de ganse Nederlandse markt be
heerst met allerlei kerstoptuig-
dingskes, maar na de oorlog - ho-
Ze krijgen geen voet meer aan
de grond, die van Roth, en al zei
den ze het niet met zoveel woor
den: ik werd als ontmaskerd, ge
honoreerd bedrijfsspion op de blan
ke maar hobbelige trottoirs van
vriendelijk Roth gezet en iedereen
wenste me een goede reis omdat zo
iets nu eenmaal, zelfs ginds, uit
de mond valt voordat je er erg in
hebt. En achteraf hebben Riffel-
macher en Weinberger, Stabelmann
en Deumel en Gimpl elkaar waar
schijnlijk opgebeld en zakelijk mee
gedeeld dat geen enkel geheim
naar Nederland was uitgelekt.
~\Ju was Leo Wijnberg, nog
■L veel moeilijker te vinden,
ondervond ik twee dagen
later, dan Faradiba of Robert
Mitchum.
In de eerste -plaats bleek hij
helemaal niet in Amsterdam te
zitten en voordat zoiets onom
stotelijk vast staat is een Kamer
van Koophandel uren bezig met
het naplussen van allerlei ge
schriften.
Maar het Eureka blijft niet
uit en ge belandt dan tenslotte
in Hoorn. Leo Wijnberg zelf zit
weliswaar in Amerika kerst
boomversierselen a la U.S.A. te
bestuderen, doch onderdirecteur
W. Meuwsen blijkt de bereidwil
ligheid zelve om te vertellen
hoeveel meter guirlandes hij elk
jaar weer om echte en onechte
kerstbomen drapeert. Nu zijn,
om even elk misverstand weg te
nemen, de bekendste kerst
boomversieringen, namelijk de
Voor deze man heeft iedere
dag kerstsfeer hij kan. als
hij alles op alles zet, 300 imita-
tiebomen per dag uit zijn han
den laten komen.
Glinstering voor de etalage „Compositie in rood en zilver"
Een ander succesprodukt, zij het
dan misschien niet zo succes
vol in estetische zin, zijn de
imitatie-kerstbomen die hun op
mars een jaar of wat geleden zijn
begonnen. Ze worden in alle hoog
ten geleverd maar meestal in de
maten tussen 70 centimeter en 2%
meter. Eigenlijk zijn ze ook van
slingers gemaakt waarbij echter als
twijndraad ijzer voor de stevigheid
wordt gebruikt en hout als draag-
stam.
Onderdirecteur Meuwsen zet zelf
bij voorkeur zo'n namaak-boom
niet in de huiskamer, maar dat wil
niet zeggen dat zijn kieskeurigheid
door
J. E. v. Beest
TT ET schept moed als je met Kerstmis huls ophangt, dan ben je
A A veilig voor heksen en belastingontvangers. Aldus de platte
landsbevolking van Groot-Brittannië. Vele kerstgebruiken da
teren uit de dagen dat heksen op bezemstelen rondreden en de
belastingheffers met de knuppel klaarstonden als er niet op tijd
werd betaald. Hulst was in vroeger dagen een heilig tovermiddel
tegen hekserij. En heidense gebruiken maken het grootste deel uit
van de kerstgewoonten in Groot-Brittannië.
Sommige van deze nog in omloop
zijnde kerstgebruiken doen buiten
landers wat vreemd aan, maar het
zijn slechts enigszins afwijkende
manieren om uiting te geven aan
de feestvreugde.
De kerstboom heeft het aardige
oude Britse gebruik van de „kis
sing bow" of „kissing bush" niet
geheel en al kunnen verdringen.
De „kissing bow" is een ornament,
dat naar traditie aan een balk in
de huiskamer moet worden gehan
gen. Twee gekruiste hoepels wor
den bekleed met klimop, hulst en
ander groen. Het geheel wordt ver
sierd met appels en glazen of blik
ken voorwerpen, terwijl er boven
dien kleine geschenken aan wor
den bevestigd. Binnenin brandt
een kaars en onderaan de „bow"
hangt nog een takje mistletoe. De
kaars wordt, onder veel vrolijkheid,
op kerstavond voor het eerst aan
gestoken en verder iedere avond
opnieuw, tot Driekoningenavond.
Tradities
In vele delen van Groot-Brit
tannië. waar de mensen Kerstmis
vieren met het zingen van „carols",
met feesten en pretmaken, worden
de dieren niet vergeten. Zij wor
den extra bedacht met voor hen
lekkernijen, want daar ze getuige
waren van de goddelijke geboorte
wordt bijzondere aandacht aan hen
besteedt. Zo wordt in Yorkshire op
kerstdag voor de vogels een schoof
graan aan de schuur vastgemaakt.
Dit gebruik dateert reeds uit de tijd
der Noormannen.
In het hele land gaan groepen
kinderen en volwassenen van deur
tot deur en zingen hun „Christ
mas Carols", voor wat geld en
voedsel. In sommige delen van het
land worden pantomimes opge
voerd, zoals dit reeds duizend jaar
traditie is.
Ook het luiden van kerstklokken
is een traditie. Een van de oudste
gebruiken is „Tolling the Devil's
Knell" (De doodsklok van de dui
vels luiden), hetgeen reeds 700 jaar
plaats vindt in Dewsbury, Yorks
hire. Dit jaar zal de klok op kerst
avond eenduizendnegenhondervier-
enzestig keer slaan, waarna, zo
wordt beweerd, by de laatste slag
de duivel is bedwongen.
Groot-Brittanië heeft vele spe
ciale kerstgerechten. In de Mid
lands (het gebied tussen Warwick
shire en Lancashire) zyn de pike
lets het teken dat Kerstmis na
dert. Het is een soort theecakes en
het is de gewoonte dat men ze op
kerstavond om vijf uur nuttigt.
In Yorkshire heeft men Yule
Spice Cake, met kandij, citroen
schil. kruiden, krenten en rozijnen
en Yorkshire pastei, waarbij bier
wordt gedronken. Deze pastei be
staat uit koude kip in gelei, in
plakken gesneden ganzepastei en
worstjes. De specialiteit in Corn
wall zijn kleine safraan- en kren-
tencakes.
In de graafschappen Durham
en Northumberland eet men Yule
Doos of Hyul Doos menselijke
gedaanten van banket, met de han
den op de maag en knopen van
krenten.
Bijna overal wordt warme vlier
bessenwijn, sleedoorngin (een af
weermiddel tegen demonen, heksen
cn kwade geesten) of gekruide ap
pelwijn gedronken. Met gekruid
bier en rumpunch, maken ze deel
uit van de feestelijkheden.
Praal en ceremonie
Het kerstfeest wordt in Queen's
College in Oxford nog gevierd met
middeleeuwse praal en ceremonie.
Hoofd en leerlingen van het Col
lege wandelen de eetzaal binnen in
hun ceremoniële toga's. Als ieder
een is gezeten klinken jachthoorns,
waarna de heraut de deuren opent
om vier dragers binnen te laten,
die een grote zilveren schaal tor
sen, waarop een zwijnskop, met
een sinaasappel in de bek, in een
bed van groen wordt opgediend.
Het hele gezelschap staat op en
heft de „Boar's Head Carol" aan.
De provoost overhandigt, zo wil de
traditie, de sinaasappel aan de he
raut en het groen aan de koorle
den. Dit is in het college het teken
dat het feest kan beginnen.
rh usiness, spijkerhard, denne-
JLJ houthard zou ik bijna zeg
gen „Natuurlijk", zegt
de heer Meuwsen. „Ieder jaar
verzinnen toe wat nieuws want
je moet bijblijven. Dan gaan we
naar de Messe in Leipzig en
daar staan meneer Stadelmann
en meneer Riffelmacher óók
met een stand en we groeten
elkaar vriendelijk en intussen
kijkt meneer Stadelmann wat ik
heb gebrouwen en dan weet ik
dat hij volgend jaar precies het
zelfde op de markt brengt.
Maar ik kijk natuurlijk op mijn
beurt naar de nouveauté's van
Stadelmann en Riffelmacher
en als ik er wat in zie, sta ik het
jaar erop met iets soortgelijks".
Strikt genomen nemen de Neder
landse en Belgische huiskamers
maar een klein deel van de totale
produktie voor hun rekening. Het
is vooral het etalagemateriaal dat
de grote klap geeft. „Negentig pro
cent van wat we aan kerstversie
ring maken, komt terecht in win
kel-etalages", zegt de heer Meuw
sen en hij hanteert een goudkleu
rig spiraaltje dat puntig toeloopt,
hangt het dan eens op de bovenste
tak van de imitatie-kerstboom, dan
weer op de onderste. „Die doen het
goed", zegt hy. „Ijspegels. Ze zijn
er al jaren en ze komen er steeds
beter in. Ze gaan in enorme hoe
veelheden naar Amerika want wij
kunnen ze in handwerk nog tegen
een redelijke prys maken in de
USA is handwerk onbetaalbaar ge
worden".
Hoeveel?
Een half miljoen doosjes ijspe
gels.
Om koud van te worden.
En ook een half miljoen pakjes
sneeuw per jaar. Maar de brokke
lige plasticsneeuw wordt niet hier
gemaakt: die komt in grote plak
ken uit Japan en wordt in Hoorn
alleen gesneden en verpakt.
Er staan piepkleine kerstman
netjes in gelid in .een doos.
Alleen voor Nederland. De
Belgen hebben iets tegen kerst
mannen. „Nederland houdt van wit,
en zuiver, en puur", zegt de heer
Meuwsen. „Geen bonte kleuren
maar zilver-slingers. In België en
Amerika kan het niet bont genoeg
zijn. Hebt u ons nieuwste produkt
al gezien?" Dat heb ik niet.
,,'n Fluorescerende slinger", toont
hU. „Geeft licht af als het donker
is. Ik venvacht er veel van".
De Hoornse industrie heeft op
haar gebied in de Benelux geen
enkele concurrentie. Trouwens, in
menig ander Europees land even
min. „Een van de redenen is dat je
elf maanden lang kapitaal dood
hebt liggen. De produktie neemt
twaalf maanden in beslag maar al
leen in november is er vraag en in
december ontvang je pas geld". Dat
weerhoudt velen er van het voor
beeld van Leo Wijnberg na te vol
gen.
Tien miljoen meter slinger dit
jaar
In Roth zeggen ze nu en dan
onder een borrel nog wel eens:
Jammer dat we de Nederlandse en
Belgische markt kwijt zijn.
glazen bollen, een produkt uit
landen waar het kerstfeest offi
cieel niet meer gevierd wordt.
Ze komen achter het ijzeren
gordijn vandaan en zijn zó
goedkoop dat de westerse wereld
niet eens in staat zou zijn die
dingen voor het dubbele van de
prijs te fabriceren
Trouwens, héél veel van wat we
plegen te koesteren als typisch
christelijke versieringen, komt uit
wereldstreken waar men nauwe
lijks weet wat we er eigenlijk mee
voor hebben. Voor Pasen zijn we
met z'n allen aangewezen op Japan
en Hongkong en ook voor de kerst
zijn die landen trouwe leveranciers
van versieringen.
De mooie sparre-appeltjes met
witte verfvegen op de schubben die
de ongerepte sneeuw verbeelden,
worden met scheepsladingen uit
Japan naar hier overgebracht en
het super-romantische feeënhaar
komt uit Oost-Duitsland en Rus
land.
Het is namelijk geen écht feeën-
haar, en ik hoop u daarmee niet
van een tere illusie te beroven, doch
heel fijne glaswol: puntig, mes
scherp spul en probeer hier
maar eens arbeiders te vinden om
daarmee te stoeien.
Leo Wijnberg, (58), is er na de
oorlog met geweldige kracht inge
sprongen want hij zag er wel brood
in. Per slot van rekening had hy de
nodige ervaring in het maken van
huishoudelijke artikelen zoals pan
nelappen en pansponsen en kerst
boomslingers liggen in de praktijk
vlak naast pannelappen omdat ze
beide van metaal zijn.
Zo is het in Hoorn, zo is het in
ipv e grote revolutie is drie
E jaar geleden gekomen toen
iemand ontdekte dat de
guirlandes niet meer van ver
zilverd koperdraad gemaakt be
hoefden te worden maar veel
beter van plasticfolie konden
worden vervaardigd. Dat is
goedkoper en bovendien zijn
alle kleuren mogelijk. In de af
deling Leo Wijnberg van de fa
brieken van de N.V. Vefa in
Hoorn (10.000 vierkante meter
oppervlak) waar kerstboomat
tributen worden gemaakt, zijn
het ganse jaar door zo'n dertig
tot veertig man bezig om te zor
gen dat er aan de vraag naar
kerst glinstering in heel Neder
land en België wordt voldaan.
Negentien van onverbiddelijk
gemeengoed is in de gedachten-
gang van de Nederlanders en Bel
gen. Ik mag dat tenminste conclu
deren uit het feit, dat er dit jaar
60.000 van die bomen uit de ma
chines groeiden, het merendeel in
de ietwat natuurlyke groene kleur,
een deel ook als zilverwit.
„Je kunt ze opvouwen", zegt de
heer Meuwsen, „en ze verdorren
niet. En ze branden ook niet ge
makkelijk". Sommigen zijn mis
schien zo kieskeurig dat ze de lucht
van sparregroen node ontberen
maar er zijn tegenwoordig weer
andere fabrieken die zulke geur in
spuitbusjes leveren
pffnc m
snijdende cirkelmessen voorzie
ne machines spuien dag in dag
uit lametta-slingers, zoals de
kleurige of „zilveren" guirlandes
genoemd worden, die losjes op
de takken van de kerstbomen
worden gevlijd.
Als oneindige slangen zakken ze
in roterende trommels en in zacht-
blauw geklede meisjes manipuleren
de meetlatten om ze op handzame
lengten te snijden.
Hoeveel?
De heer Meuwsen zegt: „Voor dit
Jaar hebben we tien miljoen meter
slinger gemaakt".
Dat is dus zeven maal Roth vice
,,'t Is een mooi artikel en ieder
jaar wordt het méér, want blijk
baar viert tegenwoordig iedereen
op de een of andere manier wel een
kerstfeest".
Duizenden meters kerstslin-
gets worden aan lange tafels
gemeten en verpakt.
