MIJLPAAL IN BESTAAN
„RESIDENTIE - ORKEST"
Êilfi&opMen
kunst
in BELANG VAN MUZIKAAL NEDERLAND"
alles u-kan met cetaiiiMr velpon
t is wijsheid?
kalei öoscoqp
Zij deden mijn was
waar ik bij stond.,.
Zestig jaar werken
aan ontwikkeling
T
GASTDIRIGENT GEORGE
SZELL IN CONCERTGEBOUW
Sportlezers schrijven
Toernooisysteem
Bestaan
N.O.I.B.
in gevaar
S0LDAATMAAKT
DODELIJK VAL
Schaakolympiade
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 19 november 1964
Vijfde blad no. 31420
(Van onze kunstredactie)
HET Residentie-Orkest, dat morgenavond met een groot
galaconcert in het Kurhaus te Scheveningen zijn zestig
jarig jubileum herdenkt, is zó innig met Leiden vergroeid, dat
de Leidenaars zich zullen verheugen over dit vermeldens
waardige feit.
De ups en downs van dit, de laatste jaren ook internationaal
opzicht vermaarde orkest, zijn, sinds de oprichting vele ge
weest. Doch een ieder weet, dat sinds 1949 Willem van Otterloo
de directie in handen heeft, de ontwikkeling met sprongen om-
is gegaan, waarbij men het vele goede werk, dat door zijn
voorgangers verricht is, zeker niet behoeft te onderschatten.
Mannen als de oprichter mr. Henri Viotta, diens opvolger dr.
Ppter van Anrooy, vervolgens Frits Schuurman, die in dikwijls,
speciaal financieel benarde omstandigheden, ontzaglijk veel voor
dit orkest hebben gedaan, mogen bij deze feestelijke herdenking
:eker niet vergeten worden!
Daarbij ook niet baron van Zuylen van Nijevelt, die jarenlang
z.g. „volksconcerten" met onverflauwde ijver leidde.
Dank voor
zoveel schoons
is met dit orkest thans ge-
ukkig zo ver gekomen, dat de grote
oncurrentiestrijd met „Het Concert
ebouworkest" te Amsterdam, w
nder vooral een Peter van Anrooy
Mengelbergperiode zo
oemlijk veel geleden heeft, voorbij
Men kan tegenwoordig van twe
goed als gelijkwaardige orkesten
reken en wanneer het Residentie-
irkest niet sinds jaar en dag had
«eten lijden onder een slechte
toestiek als die van het Gebouw
Kunsten en Wetenschappen te
Haag, dan zou men nog wel
tts anders gehoord hebben!
De Leidenaars zijn in dit opzicht
dukkiger met de akoestiek ir
ladsgehoorzaal. Het is ons bekend
wü vestigden daarop reeds menig-
ial in onze recensies de aandacht,
it het steeds voor Van Otterloo
zijnen een vreugde is, hier te r
Het past de Leidenaars dan ook
bij dit jubileum een eerbiedig
iut te brengen aan een orkest,
hun jaar in, jaar uit zoveel mu-
,1 schoons geboden heeft.
Eindeloze reeks
van concerten
Het is een schier eindeloze serie
Bicerten, welke het Residentie-Or-
Den Haag, in talrijke an-
ere Nederlandse steden en vele in
buitenland tot in Amerika
gegeven heeft, sinds die eerste
atinéé in het gebouw v .K. en W. op
november 1904, onder directie van
Henri Viotta, gevolgd door de
feede matinee op 27 november 1904.
als solist de jongeman stond
Advertentie
oritas van 12'/2 t/m 18 ct
ut» 'en van 20 t/m 33 ct
aangetreden, wiens naam later we-
reldberoemheid zou krijgen, n.l. Pa-
blo Casals, die toen Haydns Concert
voor violoncel in D dus speelde.
De lijst van vermaarde solisten is
sindsdien onoverzienbaar geworden.
Nog steeds is het, zelfs voor de „top
figuren" onder hen, een vreugde met
het Residentie-Orkest te mogen sa
menwerken. Ook gastdirigenten van
naam van over de gehele wereld
wij denken hierbij bijv. aan een Tos-
canini, George Szell of 'n Carl Schu-
richt die met het R.O. grote succes
sen oogstten rekenden zich dit
tot een eer.
Tot op de huidige dag. Sprak een
groot dirigent als Bruno Maderna
onlangs niet van een „cultuurmonu
ment", dat het R.O. in feite is en dat
hij nog nooit zijn eigen werk zo voor
treffelijk als door dit ensemble had
horen uitvoeren?
Buitengewone
klank
Met alle erkentelijkheid voor het
werk van zijn voorgangers, komt
toch aan Willem van Otterloo de hul
de toe, het Residentie-Orkest gevoerd
te hebben naar het huidige interna
tionale niveau, waarvan niet alleen
de concerten, doch ook de tallo
ze sublieme grammofoonplaten een
perfect getuigenis afleggen.
WILLEM VAN OTTERLOO
Wie enigszins op de hoogte is van
de onvoorstelbare arbeid, welke ver
bonden is aan een dergelijke ont
wikkeling, neemt voor de bereikte re
sultaten diep de hoed af.
Van Otterloo heeft eens gezegd, dat
gerepeteerd moet worden „tot ver
velens toe". Hij verklaarde dit, toen
hij op 1 september 1949 ten over
staan van bestuur en orkest tot diri
gent werd geinstalleerd. Wij weten,
dat Van Otterloo hieraan in de af
gelopen 15 jaar onverzettelijk de
hand heeft gehouden, met als gevolg
de talloze seccessen 'in binnen- en
buitenland, waar „Das Residenz Or-
chester" of „The Hague Philharmo-
zich een buitengewone klank
heeft weten te
Geen zorgen
voor toekomst
WjJ kunnen dan ook niet anders
dan deze dirigent, die zijn orkestle
den, ondanks dat „eeuwige repeteren"
toch altjjd met nieuw enthousiasme
wist en weet te bezielen met Theo
Olof en Willem Noske in het eerste
gelid geluk te wensen met deze
nieuwe mijlpaal, welke in de toekomst
nog door vele andere mijlpalen ge
volgd moge worden.
Gezien de grote dirigentenschaarste
in ons land en het feit, dat zelfs
Willem van Otterloo niet tot
eeuwigheid de dirigeerstok zal kun
nen hanteren, maken wij ons juist
omdat het orkest zo'n hoog niveau
bereikte over die toekomst wel
eens zorgen. Maar steeds ,wan
voor het R.O. de nood het hoogst
was, bleek de redding nabjj.
Dat moge zo in de loop der jaren
steeds het geval blijven. In het be
lang van „muzikaal Nederland".
H.
Interessante kennismaking
Introductie van Waltons
Hindemitli va ria ties
5J
Het valt te prijzendat de leiding van het Concertgebouw-orkest
de dirigent George Szell telkenjare uit Cleveland naar Nederland
roept om in Amsterdam enige concerten te dirigeren. Hij is 'n streng
orkestleiderniet alleen voor het hoofdstedelijk ensemble dat zijn
repetitiesysteem met exactheid ondergaat maar ook voor de toe
hoorders, die op zijn concerten weten dat zij wel eens een hard ge
toetste noot moeten kraken willen zij daarna de muzikale poëzie
naar waarde kunnen proeven.
Zo opende George Szell gister
avond zijn concert te Amsterdam
met de eerste uitvoering van de va
riaties op een thema van Hinde-
mith gecomponeerd door de Engelse
i-jarige toondichter William
Walton en niet met de nu daarop
volgende symphonie in g kl. t. KV
Mozart. Szell zal zich nim-
met wagen aan een Mozartentrée
met een niet geheel en al op hem
ingespeeld orkest. Dit mogen we eer
der verwachten als hij in de zomer
an 1965 zijn Cleveland-orkest in
Nederland komt presenteren. Het
luisteren naar Walt ons variatiecom
positie was onderhoudend. Het the
ma uit Hindemiths celloconcert van
1940, ademt nog de muzikale sfeer
zijn voordien gecomponeerde
Mathis der Maler en terecht laat
Walton dit in zijn zevende variatie
naar voren treden.
Walton componeert met opmerke-
ik gaaf vakmanschap, rijper
m muzikale civilisatie dan wij in
zijn vroegere jaren hebben kunnen
opmerken. Zijn schakering in de va
riaties is boeiend en veelal muzikaal
interessant door zijn oprecht bele
den respect voor Hindemith. Geen
enkele variatie verliest aan muzikale
spanning en met een wel verzekerd
gebaar plaatst hij aan het eind een
fugato, die een imposant slot vorm-
an deze compositie.
GEORGE SZELL
George Szell nadrukkelijk voor
zijn uitnemende uitvoering ge
huldigd, riep William Walton op het
podium teneinde hem als componist
de grootste eer te schenken.
Het i
Nederland
uitvoering en nog wel met Engelse
muziek, die nu eens niet van Britten
was. Op zichzelf was het goed om
aldus ons terrein van Engelse ver
kenning te verruimen. Van de ac
tuele muziek van Engeland horen
wij te zelden iets op onze concert
podia.
Na deze entrée was het orkest als
het ware psychisch gemodelleerd om
Mozarts enigermate melancholiek
ingestelde symphonie te spelen.
George Szell gaf met het orkest di
rect een positieve toon aan het eer
ste thema met herhaalde melodisch
dalende intervallen.
De interpretatiekunst van Szell
aan de gestrengheid van het noten
beeld maakte van het menuet een
forse feestelijke hofdans, met een
romantisch gevoelig trio waarin de
tertsgang der hoorns de spanning
van het luisteren verhoogde. De fi
nale kreeg een Mozartiaanse blijd
schap.
In de vertolking na de pauze van
Be jthovens vioolconcert stond de vio
liste Edith Peinemann met haar mu
zikale typering, die mooi van toon
en artistiek van intentie was, toch te
simpel tegenover de wel eens granie
ten klank van George Szell. We moe
ten befdet Interpretatie afzonderlijk
waarderen waarbij te betreuren viel,
dat Edith Peinemann de minste was
in ontwikkeling voor de grotere visie
van de dirigent.
Prijs voor beeldhouwers
Het Nederlands Centrum van
Directeuren heeft besloten een prijs
in te stellen, die in beginsel om de
twee jaar zal worden uitgereikt. Voor
het eerst in 1965.
Deze prjjs wordt toegekend aan
degene die in belangrijke mate heeft
doen blijken van inspirerende in
zichten in het leiden van een onder
neming als directeur en bestaat uit
een beeldhouwwerk, dat symbolisch
is voor de gedachten die aan de
toekenning ervan ten grondslag lig
gen.
Daartoe schrijft het Ned. Centrum
van Directeuren een prijsvraag uit
onder jonge Nederlandse beeldhou
wers, dat wil zeggen niet ouder dan
35 jaar. waarvoor de Alg. Ned. Prijs-
vraagregelen voor Bouw-, Beeld
houw-, Am bach ts- en Nijverheids
kunst (A.N.P. 1934j van toepassing
zijn.
De jury wordt gevormd door mr. J.
H. des Tombe, voorzitter van het
Genootschap Kunstliefde in Utrecht
en de beeldhouwers A. Hettema in
Amsterdam, P. H. d'Hont in Utrecht
en C. N. Visser in Amsterdam. De
heer H. V. Zimmerman in Amster
dam voor het Nederlands Centrum
van Directeuren.
Secretaris is de heer G. Verheul,
le Brandenburgerweg 91b in De Bilt,
bij wie het reglement van de prijs
vraag schriftelijk kan worden aan
gevraagd.
De ingekomen ontwerpen zullen in
mei 1965 worden tentoongesteld in
de zalen van het Genootschap
Kunstliefde in Utrecht.
Herdenkingsconcert
Unesco-Centrum
Ter gelegenheid van het 15-jarig
bestaan van het Unesco-Centrum
Nederland geeft het Frysk Orkest
onder leiding van Nico van der Lin
den donderdagavond 3 december ir
het Amsterdamse Concertgebouw een
herdenkingsconcert. Het programma
vermeldt werken van Beethoven,
Tjaikowsky, Von Weber, Verdi en
Gounod.
Kunstvoorwerpen te
Cannes ontvreemd
Uit een villa in de Zuidfranse stad
Cannes zijn bij afwezigheid van de
bewoners antieke meubelen, juwelen,
schilderijen en tapijten gestolen
een totale waarde van ongeveer
f 365.000.
Advertentie
Jury-oordeel over
Kees Holierhoek
De Reina Prinsen Geerligs prijs
1964 is zoals gisteren kort gemeld
toegekend aan de 23-jarige Kees
Holierhoek uit Leiden, voor zjjn ver
halenbundel „Slowquickslow". In
haar verslag zegt de jury dat Holier
hoek zich hierin het sterkst gescha
keerde talent toonde onder de inzen
ders, hoewel er in zijn werk toch wel
sprake is van enige traditie.
De Jury bestond uit Jan Blokker,
Nel Noordzij, Dolf Verspoor, Paul de
Wispelaere en Julien Weverbergh. Zij
kreeg ruim 80 manuscripten van jon
ger dan 25-jarigen te beoordelen.
Daaronder waren 42 gedichtenbun
dels, 2 toneelspelen en 2 hoorspelen.
Zij constateerde dat in tegenstelling
tot de inzendingen van vorig jaar,
toen geen enkel manuscript voor de
prijs in aanmerking bleek te komen,
vele inzendingen een interessant ni-
i- hadden.
Uit een half dozijn opmerkelijke
overige inzendingen werden twee eer
volle vermeldingen toegekend, en wel
de 23-jarige Johan Sonneville uit
Brugge voor zijn kleine roman „Nef-
sky". Hij is er, aldus de jury, in ge
slaagd een eerste boek te schrijven
dat hier en daar nog wel aarzelend en
tastend is maar een aantal kwalitei
ten bezit die het duidelijk boven de
middelmaat verheffen en aan de
25-jarige Jacques Hamelink uit Am
sterdam voor zijn gedichtenbundel
„De eeuwige dag". De prijsuitreiking
geschiedt dinsdagmiddag a.s. in de
aula van de Lutherse Kerk in Am
sterdam.
Kunstwerk vernield
op expositie
„Nieuwe realisten"
Het kunstwerk „Poison boxes" van
de Amerikaan Josef Cornell is op de
expositie „Nieuwe realisten", die van
24 Juni tot en met 30 augustus in het
Haagse gemeentemuseum werd ge
houden, onherstelbaar vernield: twee
>osjes zijn verwijderd, die niet kun-
?n worden gereconstrueerd.
De eigenaar van het werk, de Sta
ble Gallery in New York, moet de
kunstenaar opdracht geven tot een
geheel nieuwe constructie, als de
doosjes niet terecht komen. „Poison
boxes" was een assemblage. De doos
jes zonder meer, zijn zonder enige
waarde.
De directie van het Haagse Ge
meentemuseum en de verzekerings
instelling zijn door de ontvreemding
ernstig gedupeerd. Voor de samen
stelling van stya kunstwerk gebruikte
Jooef Cornell papiersoorten, die niet
bij te leveren zijn. De directie
het Haagse museum veronder
stelt, dat de doosjes door een souve
nirjager zijn meegenomen. Zij doet
een beroep op hem, de waardeloze
doosjes terug te sturen.
Onlangs deed een Sunil was-team de
was voor mevrouw M. L. Boot,
Laageinde 105 te Waalwijk.Wer
kelijk, mijn was is witter geworden"
zei ze. "Nu begrijp ik wat ze be
doelen als ze zeggen: Sunil geeftJ
het hoogste wit"*
Hoewel ik er geenszins aan twijfel,
dat uw schaakmedewerker met de
beste bedoelingen een artikel wijdde
aan de persoonlijke kampioenschap
pen der Leidse Schaakbond, ge
loof ik toch te mogen stellen, dat
zjjn kritiek onjuist is. De kop
het bewuste artikel luidde: „Geringe
interesse LSB-kampioenschap. Oor
zaak: toernooisysteem". De feitelijke
cijfers zijn anders: Het aantal deel
nemers aan het gewraakte systeem
bedraagt liefst 38. In het jaar,
vooraf ging aan de invoering var
huidige systeem, waren er slechts 28
deelnemers. Nu dus een 35 hogere
deelname. Een duidelijke voorkeur
voor het nu gebruikte systeem! Een
becijfering over meerdere jaren geeft
vanzelfsprekend een juister beeld.
Ook dan wordt door het aantal deel-
(Van onze parlementaire redactie)
Het Nederlands Opleidingsinsti
tuut voor het Buitenland, (N.OXB.)
gevestigd in kasteel Njjenrode in
Breukelen, verkeert in zodanige fi
nanciële moeilijkheden, dat
voortbestaan van het instituut op
het spel staat. Er wordt zelfs ge
dacht aan opheffing, zo werd gis
teren staatssecretaris Grosheide
(O. K. en W.) bij de behandeling
de onderwijsbegroting in
Tweede Kamer voorgehouden door
de socialist Tans.
Hij vroeg met de liberale mevr
Van Someren-Downer en de antire
volutionaire Van Bennekom om eer
ruimere subsidie voor het N.O.I.B.,
omdat- het instituut in een behoefte
voorziet en niet meer kan worden
gemist.
Staatssecretaris Grosheide zei dat
het instituut een jaarlijks tekort var
anderhalve ton boekt, omdat de do
centen ruimer worden gesalarieerd
dan de geldende salarisregeling voor
hoger beroepsonderwijs toelaat. Wij
ziging van de subsidienonnen voor
het instituut zal weerstanden oproe
pen onder het personeel van kweek
scholen, sociale academies, zeevaart
scholen en dergelijke instellingen
voor hogerberoepsonderwijs, die er
eveneens een internaat op na hou
den. De staatssecretaris verklaarde
zich wel bereid na te gaan of de
verdeelsleutel betreffende de mate
riële kosten en de personele kosten
van het N.O.I.B. nog wel billijk ts.
De 19-jarige dienstplichtige sol
daat H. H. C. A. van Gompel uit
's-Hertogenbosch is gisternacht door
tot nu toe onbekende oorzaak uit een
raam van de tweede etage van de
Kromhoutkazerne in Utrecht geval
len. Hij overleed tijdens het vervoer
naar het militaire hospitaal in
Utrecht. Het onderzoek naar de oor
zaak van het ongeval geschiedt door
de Koninklijke Marechaussee.
Soldaat Van Gompel behoorde tot
de B-compagnie van het eerste in
structiebataljon van de school Tech
nische Dienst.
Advertentie
nemers een duidelijk stemming uit»
gebracht ten gunste van de huidige
formule.
Vervolgens noemt uw medewerker
zelf als een belangrijke factor voor
het ontbreken van vele topspelers
de gedecentraliseerde plaats (Leider
dorp). Indien zjjn informaties op
goede grond berusten, zou dit im
pliceren, dat wanneer het strijdperk
om „de zilveren Koning", het door
uw krant uitgeloofde kleinood, zich in
Leiden zelf zou afspelen, het aantal
deelnemenden nog groter zou zijn.
Verwonderd kan men zich dan af
vragen: „Oorzaak: toernooi
systeem"???
Voorts lees ik in het artikel, data
de „sociale rechtvaardigheid" met
zich mee brengt, dat het toernooi
enorm lang gerekt moest worden
en wel 6 maanden. Het „sociale" ont
gaat mij, belangrijker is de mede
deling omtrent de 6 maanden du
rende marathon. Ook hier dient uw
medewerker duidelijk twee begrippen
te scheiden: Ten eerste het systeem
ten tweede de soepele houding der
organisatie. Bij 46 deelnemers zou
den met het nu gevolgde systeem 15
speeldagen gemoeid zijn. Dan moet
niet vergeten worden, dat de praktijk
niet zo is, dat men 15 maal speelt.
Immers, de meeste deelnemer» spe
len slechts 3 wedstrijden in een
soort voorronde, waarna de dan be
kend geworden finalisten nog eens
in 6 matches elkaar bekampen.
w. voor de minder succesvolle
speler slechts 3 wedstrijden en als
regel voor de kanshebbers op de ere
plaatsen in alle klassen 9 matches»
Het systeem is dus beslist geen ma
rathon. Het grote voordeel springt
toch wel naar voren: „De indeling".
In het verleden waren er heel wat
verongelijkte schakers. Door het hui
dige systeem kan iedere deelnemer
een zijns inziens te lage klassering
ongedaan maken, door het devies»
„geen woorden, maar daden".
Ook heeft de tegenwoordige for
mule het organisatorische voordeel
flexibel te zijn. Het kan een onbe
perkt aantal deelnemers opvangen.
Dan kunnen bovendien onbekende
spelers, die pas lid geworden zijn
de Leidse Schaakbond en Jonge
snel opkomende spelers in "Uechts
enkel seizoen vrij nauwkeurig
geklasseerd worden. Voorts is de zgn.
„voorronde-vierkamp" een weliswaar
korte, doch m.L juist daarom eerlijke
strijd, waardoor o.a. de combine tus-
clubgenoten of vrienden wordt
verkleind. Twee plaatsen zijn immers
groot belang en dat is in een
vierkamp als regel een felle en open
strijd, terwijl juist bij grotere groe
pen, zoals die bij andere systemen
worden toegepast, de weerstand van
de halverwege uitgeschakelde deel-
;r de eindstand bedriegelijk he
in vloedt! Men denke over deze laat
ste twee zinnen eens rustig na!
Laat ik deze geenszins volledige
beschouwing besluiten met het oor
deel van onze internationale groot
meester Jan Hein Donner: „In ja
niet zo'n goede oplossing ge
hoord, die wellicht het probleem van
de indeling vereenvoudigt".
Jack ter Haar,
wedstrijdleider LSO
„Philidor".
De Schaakolympiade in Tel Aviv
werd voorgezet met de achtste ronde.
Uitslagen:
Nederland—Israël 0—1 en 3 afg.
partijen; Ver. StatenCanada 1%
n 1 afg. party; Hongarije
Tsjecho-Slowakije 2%IV2West-
DuitslandRoemenië 1% en 2
afg. party en j Bulgarye—Argentinië
1% en 2 afg. partijen; Joego-81a*
-Polen 20 en 2 afg. partijen|
Spanje—Rusland 0—3 en 1 afg. par
ty.
De stand is nu: 1. Rusland 21%
pnt en 2 afg. part.; 2. Tsjecho-Slowa-
kye 18% pnt; 3. Ver. Staten 18 pnt en
1 afg.; 4. Hongarije 18 pnt; 5. Argen
tinië 17pnt en 2 afg 6. Roemenië
17% pnt en 2 afg.; 7. Joego-Slavië 16
pnt en 3 afg.; 13. Nederland 8% pnt
en 3 afg.
