JLBERT VAN DALSUM
ALS
KING LEAR
Imposante huldiging
van Albert van Dalsum
eerlegde
tragedie
van de ouderdom
Pisa's toren staat
thans op invallen
VERONTRUSTENDE TRILLINGEN
Belgisch-Nederlandse
expositie in Delft
kunst
kAleiÖOSCQQP
MILJOENEN SCHADE BIJ BRAND
«richt 1 maart I860
Maandag 16 november 1964
Vijfde blad no. 3141T
GROOTS AFSCHEID VAN GROOT ACTEUR
95
tANNEER men oud mag worden als Albert van Dalsum
I hoeft men het klimmen van de jaren niet te vrezen. De 75-
acteur heeft in de Kon. Schouwburg met het spelen van King
in de .Tragedie van de ouderdom" Shakespeare zelf getart
.nog eens op magistrale wijze te tonen welk groot acteur hij
is, ook nu hij besloten heeft afscheid van het toneel te nemen,
•n van de moeilijkst op het toneel te realiseren stukken van de
ster van Stratford werd zaterdag bij de Haagsche Comedie tot
luiappe voorstelling, volkomen waardig het afscheid te mar-
nvan een man, die meer dan een halve eeuw een grote beteke-
lieeft gehad in ons toneelleven.
Indrukwekkend
alleen zijn eigen indrukwek-
vertolking van de titelrol, maar
uiterst bekwame regie van
IDiels en de verrassende aan-
Abd'elkader Farah
m het tweede aandeel van de
:he Comedie in dit Shakespea-
bij zonder.
Diels heeft het met deze
g ongetwijfeld het moei-
;had voorzover het onder
huldiging niet de allermoei-
taak is want hij kreeg de
toegeschoven van de vermaar-
ig Lear" van het Amsterdams
Igezelschap na de oorlog, in
opvoering toen Van Dalsum
an zijn grootste spelprestaties
J e. Het min of meer kopieren
i ie regie van A. Defresne zou
dankbaar zijn, terwijl er toch
1 in het bijzonder veel aan
was de voorstelling af te stem-
p Van Dalsum.
is de regisseur met grote in-
itie in geslaagd door zijn opzet.
van de vorst tegenover die
rest van de bezetting werd
er die van de pianosolist tegen-
et symfonie-orkest. Diels wist
heel bijzondere synthese
rnd te brengen. Tussen de ver-
van de man, die in het ex-
nisme zijn stijl gevonden heeft
martiale zakelijke Shakespeare-
ie furore maakte bij de Hage-
sinds Croft er zjjn invloed
laten gelden.
.lenen" van de ontwerper van
oyal Shakespeare Theatre bleek
iien een gelukkig besluit dat
in zeer eigen klimaat in deze
rersie leidde.
Shakespeare's drama mondden
schillende versies van een vele
oude legende op geniale wijze
en allegorie met een zeer bre-
ie op de mens. De datering van
rhaai plaatst vraagtekens. De
tfrikaanse ontwerpér schiep
J lorme ruimtesuggestie met zijn
ute wanden aan drie zijden, een
ie, die de menselijke eenzaam-
zoals die zo vaak in deze tra
naar voren komt te sterker
lieert. In de kostuums en attri-
domineerden metalige tinten
ader het brons in een ruige
eving. die nog het best valt
ken met de ongenaakbare
der Noormannen.
Virtuoze
ensenerering
i welhaast geen stuk van Sha-
•e te noemen, waarbij men
lan raakt, zo geëngageerd is
t lot van de hoofdpersoon en
eft één van zijn latere trage-
n eeuwig durende actuali-
igeven. Het persoonlijk getinte
t van „Othello" eerder dit
oor de Haagsche Comedie ge-
ijdelijke sluiting
uziekschool Breda
bestuur van de particuliere
en balletschool in Breda
ch genoodzaakt tot (tijdelijke)
ig van de school over te gaan
e leraren aan een werkeloos -
itkering te helpen, nu de mid-
tot uitbetaling van de salaris-
In uitgeput.
deelt het bestuur mee in een
f spoed-rekest aan de minis-
f Binnenlandse Zaken mr. E.
is, zelf oud-leerling 'van de
Mevrouw H. van Someren-
en drs Y. van der Werffresp.
ie Kamerlid en gemeenteraads-
ebben inmiddels aangedrongen
au voorzetten van de particu-
school in het belang van het
fljs in Breda.
uitenlands tournee
'an Danzi-kwintet
Danzi-kwintet is vanmorgen
liphol vertrokken voor een
van negen dagen door Duits-
Scandinavië. Na het eerste
in Heidelberg gaat het kwin-
ir Keulen en Berlijn waar op-
voor radio-uitzendingen wor-
aakt. Zondag 22 november
||het Danzi-kwintet een concert
in samenwerking met „The
itional society for comtempo-
en in het kader van
'oord-Nederlands cultureel ak-
De laatste dagen verblijft het
chap in Kopenhagen waar ra-
jnamen worden gemaakt.
speeld verruimde zich in Shake
speare's volgende drama tot een bre
der, algemeen perspectief.
Diels heeft zijn virtuoze ensceneer
kunst het sterkst laten spreken door
de vloeiende manier, waarop hij de
scenes in het complexe geheel wist
samen te voegen. De beperking, die
de regie hem oplegde, moest tot de
compromissen voeren, die de schaal
eerder naar het imposante dan het
diep ontroerende zal hebben laten
doorslaan.
Andere prestaties
op minder niveau
Albert Van Dalsum deed zijn zelf
zuchtige eigengereidheid overgaan in
het argwanend zelfonderzoek van de
buitengeslotene. Treffend was zijn
scène met de nar als hij alleen gela
ten is, later is hij genereus en ziel
togend in zijn laatste levensfase. De
ze beelden van King Lear zal men
niet spoedig vergeten.
De spelprestaties in andere rollen
waren niet overal van de intensiteit
om van een goed tegenwicht te spre
ken.
Paula Petri bleek niet de Juiste
keuze voor de rol van Cordelia en de
voorstelling kwam ook niet helemaal
overtuigend op gang daar zij het
samengaan van schroom en karak
tervastheid, die de toorn opwekte van
Lear, niet wist te geven. Haar ver
tolking bleek de gehele avond wat
aan de te koele kant. Gijsbert Ter-
steeg in de rol van de graaf van
Gloster Vermocht ook niet de warmte
in zijn spel leggen, die het effect
van de Lear- rol moet versterken.
En dat ofschoon zijn beide zoons Ed
gar en Edmond bij Wim van Rooij en
Jules Croiset een forse dosis warm
bloedige emotie meekregen. Vooral de
eerste verraste met zijn gedreven
spel als de verwilderde vluchteling,
die zijn vader met shocktherapie(l)
tot betere inzichten tracht te bren
gen. De toewyding van Kent bleek
ÉIÉP?
•No
W$W'
'jt'l
1 t
'i
Ju 1
JJ
ALBERT VAN DALSUM
bij Frans van Lingen in goede han
den, Bas ten Batenburg gaf aan zijn
nar een heel eigen opvallende stijl
mee, maar de schuchtere brutaliteit
zal de verstaanbaarheid van zijn
tekst niet overal in de hand hebben
gewerkt en de twee ladies Macbeth,
die Anny de Lange en Do van
Stek van de boosaardige dochters
maakten, waren heel aanvaardbaar,
maar ook niet meer dan dat. Een
grappig getypeerde engerd van Man
fred de Graaf zag men voorts naast
de vertolkingen door Kees Coolen,
Carl van der Plas, Reinier Heide-
mann, Eduard Palmers, Jack Horn,
Gaston van Erven en Gerard de
Groot.
Deze King Lear zal ongetwijfeld
nog een grote reeks reprises beleven.
De muziek van Jurriaan Andriessen
werd onder leiding van Gys Reyns
door leden van het Redidentie-Or-
kest op de band vastgelegd. Dolf de
Vries trad op als regie-assistent in de
ondanks naar voren gebrachte detail
kritiek lof lij ke voorstelling.
neming van het nieuwe kantoorge^
bouw geschied ter gelegenheid van
het 50-jarig bestaan van Buma.
Op de tot 11 december durende ex
positie wordt werk getoond van Nico
Bakker (wandschildering», Nic. Jonk
(bronzen beeld dat voor het gebouw
komt te staan», Antoine Mes (wand
schildering), Nico Rolle (mozaïek
wand) en Willem Thijs (gobelin).
Voorts worden door A. Dolleman en
Grothausen ontworpen meubelen ge
toond en werk van de grafische ont
werpers J. M. Tjepkema en P. J. J.
van Trigt.
Een vooraanstaande Italiaanse geleerde heeft de regering ge*
waarschuwd dat de beroemde scheve toren van Pisa ieder ogenblik
kan omvallen.
Prof. Gustavo Colonnetti, de ere-president van de Nationale
Onderzoekingsraad, beweert dat één krachtige storm voldoende is
om de 56 meter hoge witmarmeren toren te doen neerstorten op het
prachtige ..plein der mirakelen".
Het ministerie voor Openbare Werken heeft meegedeeld dat
men de waarschuwing en het rapport van de professor over de toe-
Opdracht van
Buma aan
kunstenaars
Het bureau voor muziekauteurs-
rechten (Buma) heeft voor zijn nieu
we gebouw dat medio volgende
maand in Amsterdam-West officieel
in gebruik wordt genomen aan vijf
beeldende kunstenaars opdrachten
voor kunstwerken in en bij het ge
bouw gegeven. Een keuze daaruit
wordt getoond in de Rijksacademie
van beeldende kunsten op een ten
toonstelling getiteld „Samenspel",
ontmoeting tussen architectuur en
beeldende kunst. Het nieuwe Buma-
huis dat staat aan het Augus Allebe-
plein is ontworpen door architect
Maurice Grothausen. De in gebruik- stancj van toren ontvangen heeft en dat dit door de minister be
handeld zal worden zodra hij terug is van een reis naar Calabrië.
De toren van Pisa hangt nu 3.30 meter uit het lood. De helling is
de afgelopen 45 jaar met een 0.5 cm verergerd.
is omdat het fundament begint te
trillen wanneer de 14.000 ton zware
toren door een hevig wind „gewiegd"
wordt. Dit werd het eerst tijdens de
zware storm van 13 oktober opge
merkt. Bij metingen is toen geble
ken dat de trilling van het funda
ment zes uur aangehouden heeft.
Talrijke
meesterwerken
In het gemeentemuseum „Het
Prinsenhof" te Delft zal van 20 de
cember tot 24 januari de jaarlijkse
Kersttentoonstelling worden gehou-
Daarna gaat de expositie, die de ti
tel draagt „De schilder en zyn we
reld" naar het Kon. Museum voor
Schone Kunsten in Antwerpen. De
collectie is uitgezocht door dr. A. B.
de Vries, directeur van het Maurits-
huis in Den Haag. Zij omvat 120
schilderijen en 60 tekeningen en gra
vures.
Het zijn werken uit de 15de tot
en met de 19de eeuw en zy omvatten
zelfportretten, gezins- en familie
groepen, de sohilders in hun atelier
enz. Het oudste sohildery is „De
vrouw" van Jan van Eyck, vervaar
digd door Van Eyck zelf. Uit de 15e
en 16e eeuw zyn er werken van
Maarten van Heemskerk, Willem Key
en Lucas van Ley den. Het belang-
rykste werk uit de 17e eeuw zyn de
twee zelfportretten van Rembrandt
uit Kassei, het atelier van Rem
brandt uit Boston, het portret van
Saskia uit Dresden en het portret
van Hendrik je Stoffels uit het Lou
vre. Van Vermeer komt het beroemde
sohildery „Het atelier", dat in We-
MINUTENLANGE OVATIES
Koninklijke belangstelling
gaf hieraan extra glans
Voor de laatste maal op deze glorieuze afscheidsavond brak een
ovatie los in de stampvolle Kon. Schouwburg. Opnieuw schreed de
bejaarde acteur Van Dalsum enkele passen naar voren om het
geestdriftige publiek te danken. Maar eerst sloeg hij de ogen op
naar de Koninklijke loge om vervolgens diep neigend eerbiedig
dank te brengen aan de hoge bezoekster in wier richting hij even
tevoren in zijn bewogen dankwoord had gezegd, dat haar aan
wezigheid het grootste was, dat hem aan deze avond zou blijven
herinneren. De 75-jarige Albert van Dalsum, eerder op de avond
door Paul Steenbergen ,,Onze majesteit van het toneel" genoemd
dankte H.M. de Koningin ontroerd voor het feit, dat zij hem de
grote eer had aangedaan bij de première van zijn af scheidsvoorstel
ling en de daarop volgende huldiging aanwezig te willen zijn. Dat
zij, vergezeld door Prinses Margriet de hele lange avond had wil
len bijwonen. Want inmiddels was het kwart voor één geworden!
vyf kwartier eerder, om even over
half twaalf, was Albert van Dalsum,
na reeds een minutenlange ovatie
van het als één man uit zijn zetels
omhooggerezen publiek in ontvangst
te hebben genomen nadat het doek
over zijn grandioze „King Lear"-
creatie voor de laatste maal was ge
vallen, door Ida Wasserman opnieuw
het toneel opgeleid. Het toneel, waar
de troon uit het eerste bedryf van
deze prachtige voorstelling weer op
zyn Koning wachtte, ditmaal ver
sierd met een schat van bloemen en
omgeven door vrywel alle leden van
de „Haagsche Comedie" en een aan
tal vooraanstaande illustere feestre-
Dankbaarheid
De eerste spreker was de staatsse
cretaris van O.K. en W.. drs. L. J.
M. van de Laar. Hy bracht de dank
van de regering over voor het feit,
dat hij op zulk een voortreffelyke
wyze het toneel had gediend en bood
een bak met bloemen en vaste plan
ten aan voor Van Dalsums boerdery
in het Noord-Hollands Eenigenburg.
Burgemeester Kolfschoten gewaag
de van de gevoelens van de inwoners
van zyn gemeente, die „door deze
zaal vol met dankbare Hagenaars" al
zo nadrukkelijk naar voren waren ge
bracht.
„Wy worden weer een brokje ar
mer aan het toneel. Toen ik jou van
avond bezig zag dacht ik, daar zou
den twintig acteurs uit gemaakt kun
nen worden Deze woorden wer
den gesproken door een zelf ook dui
delijk geroerde Paul Steenbergen, di
recteur van de „Haagsche Comedie
die, na „Dal" de eretitel „Onze ma
jesteit van het toneel" te hebben ge
geven, voor mevr. van Dalsum „een
muziekdoossie" aanbood.
Ook Georgette Hagedoorn bleef met
het door haar namens alle collega's
van de „Haagsche Comedie" aange
boden geschenk in de muzikale sfeer.
Het fraai verpakte cadeau, dat zy
op een karretje het toneel opreed,
bleek namelijk een grammofoon te
I zijn.
Dr. Bruining, de voorzitter van de
Vereniging „Vrienden van de Haag
sche Comedie", die als zyn mening
uitsprak dat, evenals men vroeger
placht te zeggen „wy hebben Bouw
meester nog zien spelen", de huidige
generatie later trots zal zeggen „wy
hebben Van Dalsum nog gezien". Hy
bood een geschenk aan, dat de acteur
zeer van pas zal komen nu hij zich
meer op zyn hobby, het schilderen zal
gaan toeleggen, namelyk een schil
dersezel.
Een cadeau, waarvan even later
nog een exemplaar het toneel zou
worden opgedragen. Jules Croiset
bood namelyk namens alle jonge
ren van het Nederlandse toneel ook
een schildersezel aan, behangen met
allerlei verdere attributen om te
schilderen: een palet, penselen,
verf, linnen etc.
Zeer persooniyke woorden sprak
Rob de Vries, directeur van het
Nieuw Rotterdams toneel en eens
talentvol beginneling by de toneel
groep van Albert van Dalsum. Hy
bracht de fiere houding van Van
Dalsum tydens de oorlogsjaren in
herinnering en sprak met waardering
over de tyd, dat hy in A.T.G. ver
band, samen met de nu 75-jarige in
de Amsterdamse Stadsschouwburg
speelde.
Nadat Bob van Leersum nog een
greep had gedaan in de stapel ge
lukstelegrammen en o.a. had laten
horen, dat op deze avond met Van
Dalsum werd meegeleefd door
Jacqueline RoyaardsSandberg, Het
ty Beck, Charlotte Kohier, Fie Ca-
relsen, Dora Paulsen, Richard Flink.
Ben Royaards, het Ned. Kamertoneel
te Antwerpen en nog een heleboel
oudere en Jongere collega's, schouw
burgdirecteuren, toneelgezelschappen
e.d. meer, was het laatste bewogen
woord aan Albert van Dalsum.
Weemoed
Een woord van dank. gepaard aan
weemoed en een zeker verdriet.
„Want ik ga niet heen, omdat ik mü
nen thuis hoort. Voorts zyn er wer
ken van Frans Hals, Terborgh, Fa-
britius en Jan Steen, alle zelfpor
tretten. Uit Zuid-Nederland komen
werken van Rubens, Van Dyck, Da
vid Teniers en Jordeans.
De 18e eeuw is vertegenwoordigd
door tekeningen van Cornells Troost
en de 19e eeuw brengt werken van
Van Gogh, de Brackeleer en James
Ensor. De expositie is tot stand ge
komen door samenwerking van de di-
recties der musea in Delft en Ant
werpen in het kader van het Neder
lands-Belgisch cultureel akkoord.
Busramp: 12 doden Schoolkinde
ren werden zaterdag gedood en 20 ge
wond toen een vrachtwagen van het.
leger van Oeganda tegen hun bus bot
ste. De kinderen kwamen van een
voetbalwedstrijd tussen schoolelftallen, hun recht te laten komen, hebben de
Te Middelburg
Unieke expositie
van ikonen
(Van onze correspondent)
In Middelburg is een unieke
tentoonstelling van ikonen geopend.
Deze expositie staat onder leiding
van de deskundige, mevrouw P.
van Empel-Boddaert uit Middel
burg. Ter gelegenheid van de ope
ning heeft prof. dr. P. Hendrix uit
Dordrecht een lezing met lichtbeelden
gehouden in de koorkerk te Middel
burg. Het onderwerp van de causerie
was: „Ikonen, het zichtbare en on
zichtbare mysterie van de oosterse
orthodoxie".
Na afloop begaven de genodigden,
w.o. burgemeester J. Dryber van
Middelburg, zich naar de expositie
ruimte boven de boekhandel van de
heer B. P. Carrière. „Ik heb de eige
naars van de ikonen de oren van
het hoofd moeten praten, voor ze
bereid waren de kostbare kunstwer
ken af te staan", zegt de heer Car
rière. De ikonen zyn afkomstig uit
Brabant, Zeeland en Zuid-Holland,
uit versohillende musea en uit het
kasteel Dinther ln Heeswijk.
Om de Ikonen zoveel mogelijk tot
De trillingen welke zich voortplan-
t^i in de zandgrond onder de toren
zouden tot verschuiving van het
zand kunnen leiden in de richting
waar onder het fundament de min
ste druk bestaat".
Prof. Colonnetti wees er op dat
aan de zwakke voet van het fun
dament de druk reeds 1 kg. per cm2
is. Indien een zware wind uit tegen
over gestelde richting op de toren
staat, zou deze druk nog hoger wor
den en zou de toren kunnen om
vallen.
In 1173 werd begonnen met de
bouw van de toren toen Pisa één
van de machtigste zeevarende repu
blieken van Italië was. Toen de to
ren nauwelyks voor de helft gereed
was begon de zandbodem te wer
ken. Het werk werd stopgezet. In 1275
werd de bouw heirat en in 1284 werd
de toren voltooid.
De laatste 45 jaar heeft het ge
meentebestuur van Pisa 13.000 sug
gesties uit de gehele wereld ontvan
gen over de manier waarop het ge
vaar dat de toren zou omvallen, zou
kunnen worden gekeerd.
In februari heeft Pisa de regering
1.12 miljoen dollar gevraagd voor een
plan om de toren iets rechter te
zetten, maar niet zoveel dat daar
door de toeristische trekpleister zou
wegvallen. Het plan werd niet aan
genomen.
Eigen veestapel
voor Russen
Het presidium van de Opperste
Sow jet van de Russische federatie,
de grootste republiek van de Sowjet-
Unle, heeft de „ongemotiveerde" be
perking op het fokken van vee op
geheven. Dit is door het Russische
persbureau Tass bekendgemaakt. Het
besluit is een gevolg van de liberal 1-
satiemaiatu'egelen, door het nieuwe
Russische bewind op 7 oktober aan-
Het besluit geldt voor het platte
land zowel als voor de stadsbewo
ners. De kolchozen, staatslandbouw-
bedryven, wordt aanbevolen hun be
palingen omtrent het fokken van vee
en bebouwen van grond voor parti
culiere behoeften te herzien.
organisatoren van de expositie een
kapel Ingericht, Hierin zijn de origi
nele ikoondeuren, de lconostase en
een altaar met de attributen van de
priester te bezichtigen. Op de achter
grond klinkt passende Russische ker
kelijke koormuziek. De expositie Is
tot en met 16 januari op werkdagen
van 10 uur tot 18 uur geopend.
Een brand die gistermorgen
driekwart van het Goorse bedrijf
van de textielfabriek J. F. Schol-
op het hedendaagse toneel niet meer
thuis zou voelen of niet meer mee
zou kunnen, maar omdat een kun
stenaar ergens waardig de deur ach
ter zich moet dicht trekken".
Welnu, dat heeft Albert van Dal
sum waardig en majestueus gedaan.
Tenslotte volgde een zeer geani
meerde ontvangst in het Stadhuis,
welke hem door het Haagse gemeen
tebestuur werd aangeboden.
ten en Zn N.V. in as legde,
heeft 8500 vierkante meter fa
brieksgebouwen verwoest. De
directe schade wordt door de di
rectie op acht a negen miljoen
gulden geschat.
De bedrijfsschade is nog niet
te overzien. Behalve de 108
weefgetouwen ging ook de appa
ratuur verloren, die voor monta
ge in het gespaarde deel van de
fabriek gereed stond. Doordat
de afdeling voorbereiding uitge
brand is, kunnen de overgeble
ven weverijen niet draaien. Met
behulp van zusterbedrijven uit
het KNTU-concern (Konink
lijke Nederlandse Textielunie)
denkt men deze moeilijkheid te
kunnen opvangen, zodat er voor
stagnatie in de aflevering geen
vrees bestaat.
Op het fabrieksterrein is een
leeg geldkistje gevonden, het
geen volgens de politie op in
braak zou kunnen wijzen.
