EEN PRESTIGE-PROJECT
VAN ECONOMISCH RELANG
MARCEL DHIEVRE:
BENIJDENSWAARDIG MEN!
BURTONS „HAMLET" VIA
ELECTRONOVISION: UNIEK
INDONESIË VAN DICHTBIJ (iv)
Kunst der na
op zijn huisjet
„Au petit Paris
Miljoenen Amerikanen konden
authentieke opvoering zien
Mierennest
Van het kleine tijdelijke dorpje
heeft men een indrukwekkend uit
zicht op het mierennest van men
sen en materieel dat 24 uur per
dag doorzwoegt. De betonnen toren,
met een hoogte van ruim 100 en
een diameter van 90 meter, waarin
de vijf generatoren worden onder
gebracht, domineert nu nog het
hele project. Eind 1965 zal deze
toren helemaal verdwenen zijn on
der de dam. De generatoren, die
met een infernale herrie en een
drukkend tekort aan frisse lucht
worden geplaatst, zullen dan alleen
nog maar bereikbaar zijn via een
300 meter lange betonnen tunnel.
Djatil Oehoer is het grote pres-
tige-project van Indonesië. Presi
dent Soekarno geeft al zijn gas
ten de dwingende raad om de
bouwwerken te bezoeken want in
de klei en de basaltblokken van
Djatil Oehoer krijgt een nieuw
stuk Indonesië gestalte. De presi
dent zelf komt trouwens dikwijls
met zijn witte wentelwiek even
langs om de werkzaamheden door
zjjn aanwezigheid te stimuleren.
IN SAINT DIZIER WOONT
Zaterdag 10 oktober 1964 Pagina 2
Eind volgend jaar moet hel
ject gereed komen. Dan zulle
de Franse technici ook de
aanwijzingen op de -bouwv
verdwijnen. De streek zal een
trekpleister rijker worden ei
Indonesië beschikt dan over
bouwwerk dat niet alleen de
nomie van west-Java zal vei
ren maar ook het gevoel vat
tionale eigenwaarde een
omhoog zal brengen.
(Van een speciale
verslaggever)
Een slordige honderdtwintig
kilometer oostelijk van Djakar
ta bouwen achtduizend Indo
nesiërs en een paar honderd
Fransen, Italianen, Spanjaar
den en Polen aan een ambiteus
waterbouwproject dat de ge
hele noordelijke kuststreek van
West-Java binnen een aantal
jaren van karakter zal verande
ren. De aanleg van de stuw
dam, het stuwmeer, en de irri-
gatiewerken bij Djatil Oehoer
zijn de trots van Indonesië en
men spreekt er met net zo veel
ontzag over als wij over onze
Delta-werken.
Het westen van Java is sinds
mensenheugenis een berucht band-
jirgebied. De plotselinge regenbuien
in de bergen dieden vele malen per
reservoir dienst doen, maar ook als
verzamel bekken voor de hopeloos
verouderde waterleiding van Dja
karta en als toeristische trekpleis
ter. Nu al verrijzen langs de oevers
van het grillige stuwmeer de eerste
watersportcentra.
Waterskiën is een populaire sport
geworden in Poerwakarta. De eerste
witte zeiltjes ziet men varen boven
het diepe dal waar vroeger 10.000
mensen woonden. De bevolking van
het rivierdal heeft de woonsteden
met plezier verlaten want het leven
langs de Tjitaroem was eeuwen
lang een zorgelijk bestaan.
Fransen
Het project wordt uitgevierd on
der Franse leiding. De Franse rege
ring heeft de gehele onderneming
financieel mogelijk gemaakt. Wel
iswaar draagt Indonesië zelf een
bedrag van veertien miljard roepia
bij, maar zonder de royale lening
van ruim zeventig miljoen Ameri
kaanse dollar zou de hele onder
neming toch nooit van de grond
gekomen zijn.
Het stadje Saint-Dizier aan de Marne tussen Reims en Nancy
is een van die afschuwelijke provincienesten, welke men moet
passeren om van het noorden naar het geliefde Italië te rijden.
Francofielen zullen het zeker zwijmelend „een echt Frans stad
je" noemen.
Het heeft behalve de Rijksweg niet veel meer dan één pleintje,
waaraan een foeilijk stadhuisje staat, een dito schouwburgje,
een „monument aux morts", de twee grote cafes, die wel „Du
Commerce" en „de L'Hotel de ville" zullen heten en waarvan de
patroons ongetwijfeld elkanders bloed wel kunnen drinken.
Voorts het grootste hotel dat met twee sterren in de Guide Bleu
staat doch waar U voor 't overnachten zou moeten toebetalen. Een
normaal mens vervloekt het late middaguur, dat met het oog op
onderdak doorrijden naar Nancy niet raadzaam doet zijn en de
Marne, die als een stinkende sloot door de sluisjes van een krake-
mikkige elektrische miniatuurcentrale en verder langs met mod
der slierten bedekte riet-oevertjes kruipt.
Hij beklimt met afkeer de kra
kende trap van. een sedert 1890
niet meer gemoderniseerd hotel
terwijl hij zich afvraagt, waarom
aan de dienster, die zijn koffer
naar bóven zeult, het gebruik van
water en zeep onbekend- is. Waar
mee de 25.000 inwoners zich ver
maken is hem onbekend gebleven
en het interesseert hem ook hele
maal niet maar één heeft hij leren
kennen, die de moeite loont.
I GROOT SUCCES IN VER. STATEN j
Indonesische arbeiders beman
nen de grommende vrachtwagens,
rupsbandtractors en bulldozers,
maar het zijn de Fransen die met
veel fantasie en opgewektheid hun
stempel op deze samenleving van
waterbouwers hebben gezet. Tot in
de wijde omgeving zijn binnen een
paar jaar de „lelijke eendjes" van
de Franse technici populair gewor
den.
Voor de gezinnen van de 450
Franse specialisten is een lief villa
dorpje gebouwd met bloemige tuin
tjes, uitzonderlijk gladde wegen
en een fris watertorentje. Tussen
de fleurige meubilering van dit
dorpje in het overigens wat troost
loze gebied scharrelen de kinder
tjes rond zo weggelopen uit de
Franse modetijdschriften.
Naar beste traditie
Deze is de 66 jaar oude Marcel
Dhièvre. „Waarom nu juist hU?"
Omdat hjj zijn kleine, één verdie
ping hoge huisje aan de Avenue de
la Republique, een lange verkeers
weg met hoge bomen, heeft gede
coreerd op een wijze, die wijst op
het handhaven van de beste tra
dities van het zondagsschil-
dersdom of, zo men wil, van de
kunst der naleven. De zijgevel, die
aan een smal straatje met eeuwen
oude krotjes staat, heeft hij voor
kleurigheid der geglazuurde i
ven, zijn nog vier kleine medi
met o.a. het wapen van Par)
de *Pont Neuf. Het meesterwe
echter naar mijn mening dei
van de raaf en de vos en drie
te duiven op de hoek en op di
gevel. De vos uit Lafontalne1
bel werd in reliëf op de maui
boetseerd en het landsch
Rousseau-le-Douanierstijl op
met cement bedekte achteif
geschilderd. De raaf en de d
zijn in beton gevormd en ook
schilderd. Ze zitten op een m
lijk kronkelende tak.
Jaar de rivieren met grof geweld
buiten him oevers treden, waardoor
dorpen, akkers, wegen en spoorlij
nen werden vernield. Reeds in de
Nederlandse tijd zijn er plannen
ontworpen om deze bandjirs te be
heersen, maar pas in 1957 is men
begonnen met de uitvoering van een
van de vele plannen. Na uitvoerig
beraad heeft men tenslotte geko
zen voor een plan dat reeds vele
Jaren eerder door een Nederlandse
waterbouwkundige was voorgesteld.
Boosdoener
(Van onze correspondent te Washington)
Het plan voorziet in de bouw van
een 1400 meter lange en 100 meter
hoge dam nabij het stadje Poerwa
karta in het dal van de Tjitaroem,
de grote boosdoener die sinds on
heuglijke tijden kommer en ellende
in de vlakke onbeschermde kust
strook ten westen van Djakarta
brengt. Het stuwmeer achter de
dam, dat in de zeven Jaar sinds het
begin van de bouw vrijwel zijn
maximale omvang heeft bereikt
vangt nu de plotselinge overstro
mingen op. Bovendien wordt het
meer gebruikt als irrigatiereservoir
voor een immens gebied van bijna
150 kilometer lengte en 40 kilome
ter breedte.
De twee Irrigatiekanalen langs de
zuidrand van dit gebied maken het
de landbouwers mogelijk om twee
maal per Jaar te zaaien en te oog-
aten ln plaats van eenmaal per jaar
tijdens de natte tjjd zoals zoals
voorheen. Deze verdubbeling van de
landbouwcapaciteit in het vrucht
bare gebied levert een financiëel
voordeel op dat na enkele tiental
len Jaxen zal opwegen tegen de uit
gaven van het project.
Voorts wordt in de dam een wa
terkrachtcentrale gebouwd met
een totaal vermogen van 125.000
kilowatt. Deze krachtbron zal een
belangrijke bijdrage betekenen voor
de industrialisatie in de omgeving
van Djakarta. Het stuwmeer ten-
plotte zal niet alleen als irrigatie-
Geen klassiek stuk op New Yorks Broadway
heeft dit jaar zo'n onafgebroken succes gehad
als de opvoering in het Lunt-Fontanne Theater
van Shakespeares Hamlet, speciaal uitgebracht
in april als bijdrage aan de herdenking van de
400ste geboortedag van de beroemde man uit
Stratford-on-Avon. Geen toneelspeler heeft in
New Yorks theaterparadijs zo in de schijnwer
pers van sympathie, bewondering en belangstel
ling gestaan als Richard Burton, die in deze door
Technische sprong
Want de ietwat onuitsprekelijke
term „Electronovision-Theatrofilm"
houdt een nieuw procédé voor film
opnamen met 15 camera's tegelijk
in, dat het mogelijk maakt zonder
extra belichting of andere speciale
hulpmiddelen een toneelstuk tij
dens een normale opvoering op te
nemen. Een technische sprong
vooruit in een zo groot land als
Amerika waar miljoenen geen kans
krijgen een eerste-klas toneeluit
voering te. gaan zien. Een sprong,
die veel enthousiasme en belang
stelling heeft gewekt, zoals aan de
miljoenenopkomst voor de Hamlet-
film af te lezen was.
Richard Burton liet in zijn crea
tie van de getergde Deense Prins
zien dat hij het volste recht heeft
op de bewondering en belangstel
ling, ook van al diegenen, die wel
licht sceptisch staan tegenover de
hysterie, die zich rond hem heeft
ontketend in verband met zijn
spectaculaire huwelijk met Eliza
beth Taylor.
Onverwacht aspect
Zijn Hamlet was een unieke, ge
spierde en genuanceerde prestatie,
die heel nieuwe en onverwachte as
pecten van het stuk bloot legde.
Bewonderenswaardig was bijv.
hoe hij kans zag uit den treure
bekende citaten volkomen natuur
lijk en functioneel te laten klin
ken. „To be or not to be" was bij
hem geen zeurderig gefilosofeer bo
ven een onvermijdelijk boek, maar
John Gielgud geregisseerde Hamlet de titelrol
Typerend voor dit overweldigende succes was
wel dat van deze opvoering de eerste Electro-
novision Theater film" werd gemaakt, die in
alle belangrijke steden van de V.S, tweemaal
's middags en tweemaal 's avonds vertoond
werd. Daardoor werd het mogelijk gemaakt dat
miljoenen Amerikanen, of zij nu in Seattle of
Austin (Texas) wonen, in staat waren een
authentieke Broadway-opvoering te zien.
een zinvolle, manlijke, actieve over
weging in een benauwende situatie.
Burtons opvatting van de rol
maakte deze ook consequenter dan
men meestal ziet, zodat de humor
en de vaak diabolische invallen van
de Deense Prins een functionele
plaats hadden.
Natuurlijk domineerde de Britse
acteur de hele opvoering. Dat Is
bij Hamlet ook niet anders moge
lijk. Het lag niet aan geringe kwa
liteit van zijn Amerikaanse colle
ga's.
Hume Cronyn als Polonius en Al-
frld Drake als Claudius speelden
hun rollen met het talent, de over
tuiging en verve, die men van deze
bekende acteurs kan verwachten.
Het domineren was meer een di
rect gevolg van de saillante manier,
waarop Burton de onvoorstelbare
mogelijkheden van de Hamietrol
wist uit te buiten.
Geen kostuums
Gielguds regie van het stuk be
oogde alle aandacht te concentre
ren op de tekst en de intensiteit
van de ontwikkeling. Daartoe be
sloot hij alle kostuums te weren
en de acteurs te laten spelen in wat
officieel heette: repetitlekledij.
Geen schmink en nauwelijks dé
cors kwamen aan de opvoering te
pas. Interessant was dat zonder
twijfel, en in meer dan één scène
werd het doel zeker bereikt en
werkten Shakespeares tekst en
handeling sterker dan in de ge
bruikelijke schittering van de kos
tuums uit de tijd.
kostumering. De moeder en Ophe
lia droegen in een paar scènes na
melijk plotseling toch tot de plan
ken reikende gewaden en de zin
daarvan was duister. Door de wat
zwakke bezetting van deze vrou
wenrollen kreeg men de indruk dat
Gielgud had gepoogd met halve
kostumering de halfheid van de
creaties aan te vullen.
Een uitdaging
voor anderen
De serie opvoeringen op Broad
way van Shakespeares beroemdste
stuk is ten einde. Maar Burtons
Hamlet zal niet zonder meer bij
gezet kunnen worden in het mu
seum van toneelherinneringen. Hij
zal een opgave en een uitdaging
blijven voor de talloze Hamiets, die
in de toekomst op de planken tot
leven zullen komen.
RICHARD BURTON als Hamlet
„Au petit Paris" met rechts Marcel Dhièvre.
het grootste deel versierd met re
liëfs in beton, de voorgevel met
arabesken en emblemen, welke hij
uit duizenden scherven van scho
tels en tegels heeft gevormd.
„Au petit Paris" heet het win
kelhuisje en die benaming herin
nert er aan dat de heer Dhièvre er
jarenlang met zijn aardige, be
scheiden vrouw samen, een garen
en bandwinkeltje heeft gedreven.
Tot hij voor enige jaren de zaken
aan kant kon gaan doen en stil
kon gaan leven. Voor dat ogenblik
was hij echter reeds begonnen met
het versieren van de gevel3, louter
en alleen om zijn winkel wat pu
bliciteit te bezorgen temidden van
de toen nog kleurloze andere
pandjes, die nu vrijwel alle mo
derne geveltjes hebben.
Voordien had hij nog nooit een
penseel in de hand hij is links*
gehad. Evenmin had hij ooit
geboetseerd of gebeeldhouwd. In
een arbeid van enige jaren heeft
hij toen zijn huis gedecoreerd en
die versiering later nog weer eens
veranderd en uitgebreid.
„Au petit Paris" was nu eenmaal
de „klassieke" naam voor een ga
ren- en bandwinkel in de Franse
provincie, waar men denkt dat al
les wat modieus en mooi is uit de
hoofdstad moet komen. Gelukkig
begint dat idee hier en daar wat te
vervagen. Doch om dat embleem
„Parijs" toe te lichten kreeg de
voorgevel twee medaillons, één met
de Eiffeltoren en één met de Are
dë Triomphe. Die flankeren' het
enige raam van de eerpte verdie
ping.
Zijn „meesterwerk"
Onder de naam, die bijna licht
gevend to geworden van de veel-
„Het is allemaal gewapi
Marcel Dhièvre. e
tegen regen en vorst.
wand gelijkstraats, heeft
versierd met bomen
reliëf. Daar vindt men ook. af
voor het raam in de zijdei
mooiste schildering
een gestileerde boom met
bladeren, zo strak en
maar tegelijk
schilderd in varianten van|
dat alweer de naam van 1
in gedachte komt.
De maker t
zelf de meest bescheiden i
de wereld hetgeen vooral in V
rijk met krijt
worden geschreven. Zin in s
ren of boetseren heeft hij i
had. Het huis aan de Avenu|
Republique is trouwens
hele en unieke oeuvre,
nooit iets anders gemaakt
ook niet van plan het te c"
begrijpt dat ik hem direct B
vraagd zo'n boom
stuk triplex te schilderen
duif te boetseren,
het verzoek afgewimpeld. Ni|
velend of hooghartig of i
geld te kunnen vragen
voudigweg omdat hij er
hoefte aan heeft en hij i
dat het huis wel aardig is g
maar dat het zo wel goed
En zo leeft Marcel Dh
ln Saint-Dizier
ja, Marne.En hU is i
met zijn huisje en zijn i
ke vrouw en zijn kleine i
HU is ee
mens!
