KUNSTMAECENAS EDUARD
VON DER HEYDT OVERLEDEN
kunst
kalei öos^ggp
SENSATIONELE DIEFSTAL
WEER IN DE ACTUALITEIT
Btonchiletfen
n
Monte Veritawas centrum
van vele persoonlijkheden
ik.
Naar ontbinding Ned. Opera?
Paulus Bor
Wau
r is
de
Jan van Eyck
Verborgen op openbare plaats
Hochhuth
in Bazel
Opgericht 1 maart 1860
Woensdag 8 april 1964
Derde blad no. 31231
~i
Uit Ascona in Zwitserland komt het bericht, dat aan het einde
van de vorige week te zijnen huize baron Eduard von der Heydt
pp 82-jarige leeftijd is overleden. Hij is een merkwaardige figuur
jeweest, een maecenas van meer dan gewoon formaat en een man
ran de wereld. Wel te verstaan, van die wereld, welke in 1945 te
jronde had moeten gaan, maar bleef bestaan omdat mensen als
/on der Heydt niet hadden kunnen redden door de stormen der
Oorlogsjaren heen: de integriteit van hun kunstzinnige persoonlijk-
beid. waarbij het fortuin en hun misprijzen voor Hitiers Derde
Herinneringen
Von der Heydt werd in 1882 te
/uppertal Elberfeld geboren,
heeft te Genève en te Freiburg
ideerd en ging toen een jaar
New York om het bankiersvak
leren. Vervolgens moest hij terug
r Postdam, waar hij bij het der-
garderegiment van de Ulanen
yïeeft gediend. Van 1909 tot aan het
v, itbreken van de eerste wereldoor-
Vfy g was hij bankier te Londen. In
y /1914 diende hij een jaar als reser-
e officier aan het Westelijk front,
-é®/yan 1915 tot 1919 was hij legatie-
lad aan het Duitse gezantschap in
len Haag. Het jaar daarop vestigde
il zich als bankier to Amsterdam,
[y bezat een huis in Zandvoort,
jpaar Wilhelm II de laatste Duitse
keizer, die in Doorn woonde, hem
bezocht, 's Keizers financiën
?n een tijd in deplorabele toe-
en Von der Heydt adviseerde
bij het herstel ervan. In 1926
:ht hij te Ascona te Zwitserland
6 landgoed Monte Verita. Oor-
jronkelijk was het een soort kolo-
van natuurmensen en nieuwlich-
i geweest. Von der Heydt bouwde
een groot hotel en een bungalow-
•k.
Een jaar of zes geleden heeft hü
lamen met zijn vriend van vele ja-
>^Sta<lhuis Haarlem:
Restauratie gestaakt
(Van onze Haarlemse correspondent)
Tijdens de restauratiewerkzaam
heden van het Haarlemse stadhuis,
hebben B. en W. van Haarlem moe
ten ervaren, dat de zakelijke belan-
jen van de gemeente en de artistieke
Instelling van de restaurateur te ver
uiteen liepen, waardoor het weder-
lijds vertrouwen en de goede samen,
trerking in de relatie opdrachtgever,
architect verloren zijn gegaan.
Gelet op de verantwoordelijkheid,
die B. en W. voor de uitvoering van
de werkzaamheden dragen, hebben
Üj moeten besluiten om geen verdere
^*èpdrachten ten aanzien van de
restauratie van het stadhuiscomplex
•aan de architect Cornelia Willem
Royaards te verstrekken. Nu de
restauratie, welke de eerste fase van
le gehele restauratie van het stad-
luiscomplex uitmaakt op de neven-
limte na is gereed gekomen, hebben
en W. zich afgevraagd of de
irtzetting met de tweede fase
(direct ter hand moet worden geno
men. De tweede fase omvat de Gra-
venzaal met de daarbij behorende
pitbouwen. Enerzijds heeft de finan-
iële toestemming van de gemeente
>t een nadere bezinning geleid. Aan
i hand hiervan zal een nadere be-
trdeling moeten plaatsvinden voor
;t toekennen van prioriteit aan de
litvoering van bepaalde besluiten. In
erband hiermee staat het wel vast,
lat in 1964 geen voortgang met de
•stauratie zal kunnen worden ge
laakt.
ren Werner von Rheinbabend een
aardig boekje gepubliceerd. Dat heet
„Auf dem Monte Verita" en het
heeft als ondertitel: „Herinneringen
en gedachten aan mensen, kunst en
politiek." Daarin vertelt hjj o.a. van
de vele gasten, met wie hij in con
tact kwam, zoals Gerhard Haupt-
mann. Emil Ludwig, Erich Maria
Remarque, Koning Leopold van Bel
gië, Hausenstein, Flechtheim. Frank
ïhiess, Richard Strauss, Magnus
Hirschfeld, Van der Velde.
Een ander hoofdstuk is gewijd aan
zijn kunstverzamelingen Von der
Heydt is namelijk een geboren ver
zamelaar geweest.. Reeds zijn vader,
een uiterst gefortuneerd man, had
een belangrijke collectie bij elkaar
gebracht voor het merendeel van
Franse impressionisten. Tijdens de
tweede wereldoorlog is die verzame
ling bij een geallieerde luchtaanval
verloren gegaan. De zoon begon met
het verzamelen van Aziatische kunst,
voornamelijk Boeddistische, omdat
deze hem, zoals hij schreef, uit filo
sofische overwegingen boeide. Zelf
heeft Von der Heydt gezegd, dat hij
niet over ruime middelen beschikt
om te kunnen kopen, maar dat hij
in Nederland en in Parijs goede stuk
ken heeft kunnen vinden, omdat hl)
voorzichtig kocht en bevriend was
geraakt met een kunsthandelaar. Se
dert 1952 is de collectie in het mu
seum Rietberg in Zürich als een ge
sloten geheel bijeen. Voordien waren
er in ongeveer twintig Europese mu
sea afzonderlijke gedeelten van ge-
exposeerd. Zelfs Boymans in Rotter
dam heeft nog eens korte tijd een
vitrine met negersculpturen in
bruikleen gehad. Inmiddels was de
collectie van Von der Heydt niet
beperkt gebleven tot Indische en
Oost-Aziatische kunst, maar had de
verzamelaar ook de Amerikaanse
kunst uit de tijd voor Columbus en
die van de volkeren van Afrika er
in opgenomen. Later heeft hij ook
nog de meest complete verzameling
van Zwitserse boerenmaskers verwor
ven, welke bekend is.
Ook schilderijen heeft hjj gekocht
van de impressionisten, zoals Degas,
Manet Pissarro tot de modernen als
Picasso. Zjjn schilderijencollectie
heeft hij nog bij zijn leven aan het
museum van zijn geboortestad
schonken zoals hij Zürich zijn
Aziatische, Afrikaanse en Ameri
kaanse sculpturen had afgestaan.
Ook Monte Verita heeft hü geschon
ken aan de Zwitserse staat, nadat
hij in 1947 de Zwitserse nationaliteit
had verworven.
Situatie wordt
nader bezien
Van de zijde van het bestuur
van de Nederlandse Toonkun
stenaars Bond is medegedeeld
dat het besluit van het bestuur
der Nederlandse Opera om tot
ontbinding over te gaan wel in
de lijn der verwachting lag. Het
N.T.B.-bestuur hoopt intussen
alsnog een gunstig antwoord te
zullen ontvangen van staats
secretaris drs. L. J. M. van de
Laar van O. K.en W. op zijn
verzoek in audiëntie te worden
gehoord.
Van de wethouder voor de Kunst
zaken in Amsterdam mr. R. van den
Bergh werd vernomen dat staats
secretaris drs. L. J. M. van de Laar
en hijzelf vooraf door het bestuur
van de stichting de Ned. Opera op
de hoogte waren gesteld van de door
dit bestuur te nemen stap. Enig
commentaar kon de wethouder nog
niet geven, daar hü eerst met het
college van B. en W. overleg moet
plegen en de situatie nog nader moet
bezien.
Bij de Nederlandse Opera zijn ca.
200 personen in vaste dienst.
Artikel 12 van de statuten luidt:
„De stichting bestaat voor onbe
paalde tijd. Zij wordt met inacht
neming van het bepaalde in het der
de lid ontbonden door een besluit
van het bestuur, mits ter vergadering
tenminste tweederde der leden aan
wezig is en mits het voorstel tot on-
binding tenminste veertien dagen
voor deze vergadering schriftelijk ter
kennis van de bestuursleden is ge
bracht. Mocht het vereiste aantal le
den niet ter vergadering aanwezig
zijn. dan wordt een tweede vergade
ring uitgeschreven welke binnen
veertien dagen na de eerste vergade
ring moet worden gehouden. In deze
tweede vergadering kan het besluit
tot ontbinding worden genomen met
tenminste drievierde van de stem
men, ongeacht het aantal der aan
wezige leden van het bestuur. In een
besluit tot ontbinding van de Stich
ting behoeft de goedkeuring van de
minister van O.K. en W. en van de
gemeenteraad van Amsterdam. On
verminderd het hiervoor bepaalde is
de stichting van rechtswege eveneens
ontbonden, indien de minister van
O. K. en W. en de gemeenteraad van
Amsterdam gezamenlijk tot ontbin
ding van de Stichting hebben beslo
ten. De ontbinding vindt in dit geval
plaats op de dag dat een dergelijk
besluit aan het bestuur van de
Stichting schriftelijk is medegedeeld.
De liquidatie zal geschieden door het
bestuur. De bestemming van een
eventueel liquidatiesaldo behoeft de
goedkeuring van de minister van O.
K. en W. en van de gemeenteraad
van Amsterdam.
Wij tekenen hierbij aandat
het verstrekkende besluit van het
béstuur der Ned. Opera, in de ge
geven omstandigheden het
weigeren der orkestleden tot het
afleggen van een proefspel al
heel weinig ruimte overlaat, weer
ongedaan gemaakt te worden.
Zolang niet aan de wensen der
verantwoordelijke dirigenten, die
volwaardige artistieke opvoerin
gen als eerste eis stellen, voldaan
kan worden, is een andere uitweg
nauwelijks of niet mogelijk.
Wellicht kan, na ontbinding,
op een geheel nieuwe wijze met
een nieuwe opbouw begonnen
worden. Het zou bijzonder te be
treuren zijn, indien men daarin
niet zou kunnen slagen.
Kunstredactie L.D.)
Ieder jaar, op de verjaardag
van de grote sprookjesverteller
Hans Christiaan Andersen
wordt een van zijn verhalen
voorgedragen door een acteur of
actrice van wereldvermaardheid.
Hij of zij zit dan aan de schrijf
tafel van de auteur in diens wo
ning in Odense, waar nu het
Andersen-museum gevestigd is.
Dit jaar was het de in Zwe
den geboren bekende filmactrice
Ingrid Bergmandie het sprook
je van „Grote Klaas en kleine
Klaas" voorlas.
Boeing-707 schoot
van landingsbaan
Een Boelng-707 van de Pan-
American Airways met 140 passa
giers en negen bemanningsleden aan
boord, schoot gisteravond laat op het
Newyorkse vliegveld Kennedy Air-
port van de landingsbaan en kwam
in een greppel tot stilstand. Het
straalvliegtuig kwam uit Porto Rico.
Volgens de politie is een aantal in
zittenden gewond. Er is geen brand
uitgebroken. Het ongeluk gebeurde
doordat het toestel een „te lange"
landing maakte.
Utrecht koopt een
Het Gemeentebestuur van Utrecht
heeft voor de stedelüke verzameling
van het Centraal Museum kort gele
den voor f75.000 een hoofdwerk van
de Utrechtse schilder Paulus Bor
(plm. 1600-1669) aangekocht. Het
schilderü stelt de 12-jarige „Jezus in
de tempel" voor.
De Vereniging Rembrandt tot be
houd en vermeerdering van kunst
schatten in Nederland is bereid voor
deze aanwinst een schenking van
f 10.000 te doen. B. en W. van Utrecht
stellen de gemeenteraad voor deze
schenking in dank te aanvaarden.
„Contour 1964"
In het Stedelijk Museum „Het
Prinsenhof" te Delft wordt zaterdag
middag 11 april de Jaarlijkse salon
der beeldende kunsten Contour 1964
geopend. De heer R. W. D. Oxenaar,
directeur van 't Rijksmuseum Kröl-
ler Müller te Otterloo, zal de ope
ning verrichten. De tentoonstelling
duurt tot 11 mei.
ANK REINDERS NAAR
BRUSSEL EN PARIJS
De sopraan, onze oud-stadgenote,
Ank Reinders en de pianiste Tan
Crone zullen op 14 april te Brussel
en op 16 april te Parijs iieaerenavon
den geven.
Op 17 april maken zy voor Radio
Parijs een opname van werken van
Nederlandse componisten.
Een Belgische kunstliefhebberdie anoniem wenst te blijven
heeft bijna een half miljoen Belgische franken uitgeloofd voor de
gene die inlichtingen kan verschaffen welke zullen leiden tot het
terugvinden van een schilderij van Jan van Eyck.
Het schilderij, dat een onderdeel vormt van een 12-delig paneel
dat behoort bij een altaarstuk in de St. Bavokathedraal van Gent
werd 30 jaar geleden gestolen. De politie is ervan overtuigd dat
het schilderij in de buurt van de kerk verborgen ligt.
Door dit opzienbarende voorstel van de onbekende Belg. is een
van de sensationeelste kunstdiefstallen uit de historie weer in de
actualiteit gekomen.
Op 11 april 1934, enige uren na
de verdwijning van het uit de mid
deleeuwen daterende schilderü,
maakte politie commissaris Antoon
Luysterborgh een aanvang met het
onderzoek.
Hij wist voor het einde van het
jaar de identiteit van de dief, waar
deze woonden en wie zijn vrienden
en familie waren, maar het trieste
was dat de dief inmiddels was over
leden. Deze had slechts een Ietwat
onduidelijke boodschap nagelaten:
„Het schilderij bevindt zich op een
plaats waar niemand het kan weg
nemen zonder gezien te worden".
De boodschap werd, in de vorm
van een brief, gevonden in de woning
1 van Arsène Goedertler, die was ge
richt aan mgr. Honore Coppeters,
bisschop van Gent. De dader stierf
op 25 november 1934. Hij stond be
kend als een bankier uit het nabü
gelegen Wetteren en genoot een uit
stekende reputatie.
De politie doorzocht het huis van
Goedertier van onder tot boven,
maar de Van Eyck bleef onvindbaar.
Luysterborgh, geplaagd door nacht
merries, klampte zich vast aan een
uitspraak van de weduwe van Goe
dertier die op een vraag had geant
woord: „Indien ik ï.aar het schilde
rij moest zoeken, zou ik slechts in
de onmiddellijke omgeving van de
kathedraal zoeken."
Op 2 maart 1937 bepaalde een
rechtbank in Gent dat er voldoende
grond aanwezig was om aan te ne
men dat Goedertier de dief was ge
weest. De zaak werd als afgesloten
beschouwd. Er was Inderdaad vol
doende bewüs dat er gerespecteerde
bankier de diefstal had gepleegd.
Gedurende de laatste maanden van
zijn leven, wankelde Goedertier ech
ter op het randje van bankroet en
hü had het geld daarom hard nodig.
De oplettende toeschouwer zal bü
een bezoek aan de St. Bavo kathe
draal in Gent zien dat een van de
12 panelen die de „Processie van
de rechtschapen rechters" voorstelt
niet gedateerd is „1432" maar „1951".
In dat jaar werd het verdwenen
schilderij vervangen door een kopie
die vervaardigd werd door de Bel
gische schilder en deskundige Jef
van der Veken.
De kopie was zo knap gemaakt,
dat Van der Veken, die moeilükhe-
den verwachtte, een der afgebeelde
rechters de gelaatstrekken van ko
ning Leopold III van België gaf. Op
deze wijze wilde hü een verschil
aanbrengen met het origineel.
In een boek die de geschiedenis
van de verdwüning van het paneel
beschrijft, spreekt de auteur, Jos
Cels, de overtuiging uit dat het kost
bare meesterwerk eens weer geheel
compleet zal zün. Uit Goedertler's
laatste verklaring blükt, aldus de
schrijver, dat het schilderü ergens
op een openbare plaat* verborgen
moet liggen.
Onthulling
gedenksteen van
Locatelli
De Italiaanse ambassadeur in
ons land, Aldo Mazio, heeft gis
termiddag een gedenksteen voor
de Italiaanse componist-violist
Pietro Antonio Locatelli onthuld
De steen is aangebracht in de
gevel van het pand Prinsen
gracht 506 in Amsterdam, waar
de 1695 te Bergamo geboren
Italiaanse musicus sedert 1729
had gewoond en op 30 maart
1764 overleed. De waarnemend
burgemeester van Bergamo, de
geboortestad van Locatelli, droeg
het geschenk van zijn stad aan
Amsterdam over aan loco-bur
gemeester mr. F. van Wijck,
waarna de ambassadeur de een
voudige steen onthulde.
Prof. Enrico Morpourgo van de
Vereniging Dante Aleghieri bracht
in herinnering dat de Italiaanse
componist vooral in Nederland is ge
bleven omdat in die tüd geen enkel
land zo ver was met de boekdruk
kunst als Nederland. In de kleine
zaal van het Concertgebouw heeft
het Kunstmaandorkest gisteravond
met medewerking van de violist Jo
Juda composities van Locatelli uit
gevoerd. De Italiaanse gasten woon
de dit herdenkingsconcert bij.
De ambassadeur van Italië, Aldo
Mazio, heeft gistermiddag ten huize
van de Italiaanse consul-generaal in
Amsterdam. Amerigo Gigli, tijdens
een receptie ter gelegenheid van de
200ste sterfdag van de componist
violist Pietro Antonio Locatelli, de
gouden medaille eerste klas voor
verdiensten op het gebied van onder
wijs, cultuur en kunst uitgereikt aan
prof. Enrico Morpourgo, hoogleraar
in de Italiaanse taal- en letterkunde
aan de Universiteit van Amsterdam.
Schilderijenverzameling
weer naar Aschaffenburg
De schilderijenverzameling van de
vorst van Mainz die kort voor de oor
log uit het Aschaffenburger museum
in München in Beieren in veiligheid
gebracht kon worden, ls gisteren weer
naar Aschaffenburg overgebracht.
De collectie, die 380 waardevolle
werken van Hollandse, Vlaamse en
Hoogduitse meesters en een groot deel
van het oeuvre van Lucas Cranach
omvat, is in de 18de eeuw samenge
steld door de keurvorst van Mainz,
Friedrich CaxI von ErthaL Zü hing
aanvankelijk in zün slot, maar werd
tegen het einde van genoemde eeuw
naar Achaffenburg overgebracht,
waar rij krachtens testamentaire be
schikking van de erven Erthal voor
altüd blüven moest.
Een aantal doeken uit de verzame
ling, die oorspronkelük 407 werken
telde, waaronder de verrezen Chris
tus van Rembrandt, maakt thans deel
uit van de Münchener Pinakotheek.
Duitse kunstenaars
eisen meer
medezeggenschap
Elf Duitse schilders en beeldhou
wers hebben in Dusseldorp een mani
fest uitgevaardigd tegen het kunst*
beleid van de overheid. De onderte
kenaars, onder wie Dahmen, Göte.
Hajek en Piene, betogen dat in
kunstcommissies ook beeldende kun
stenaars moeten worden opgenomen.
Ambtelüke commissies kiezen volgens
dit manifest tweederangsfiguren voor
exposities in het buitenland. Het pu
bliek en de belastingbetaler hebben er
recht op, dat een effectieve kunstpoli
tiek wordt gevoerd.
De kunst moet, aldus het manifest,
met een internationale maatsstaf
worden gemeten en de beste figuren
moeten eenmansexposities in het bui
tenland krijgen. Er zün Duitse mu
seumdirecteuren, die ronduit laten
weten dat zü in de Duitse kunst niet
veel zien. Zü tonen en kopen liever
buitenlandse kunst.
De macht van de internationale
kunsthandel ls zo groot geworden,
dat officiële en particuliere instanties
in Duitsland meer en meer ten offer
vallen aan de handige buitenlandse
propagandamethoden. Het gevolg is,
aldus het manifest, een groteske over
schatting van hedendaagse buiten
landse kunst en een miskenning van
die van eigen bodem.
De kunst Is een internationaal ver
schijnsel en de intternationale handel
er in heeft een hoge vlucht genomen,
die aan Duitsland geheel ls voorbR
gegaan, in tegenstelling tot de V.S. en
Engeland. Onder de Europese landen
die wel hun beste mensen propageren
wordt ook Nederland genoemd.
Hoestdrank in tabletvorm.95ct^
De kantonale politie van Bazel
heeft aan Rolf Hochhuth, schrijver
van Der Stellvertreter, een verblijfs
vergunning toegekend tot eind 1964.
Aanvankelijk was hem dit geweigerd.
Toen het stuk büna een jaar geleden
in Bazel werd vertoond, vonden er
demonstraties plaats door katholieke
groeperingen.
Somerset Maugham
neemt vakantie
De wereldberoemde auteur Somer
set Maugham (90), is per Rolls Royce
vertrokken uit zün Villa Mauresque
te St.-Jean, door een vakantie van
vier zes weken te Nice, in gezel
schap van zün secretaris en huisge
noot Alan Sarle (59).
Het ls voor het eerst sinds lange
tüd dat de schrijver zyn huis voor
langere tüd verlaat. Hü leek gezond
en opgewekt bü zyn vertrek.
