Fascinerende fragmenten
uit Bergs' „WOZZECIv
cold rex
laleiöoscoqp
11
Een eerbetoon aan kunst
geniaal componist
De kogel voor vijf
Russische oplichters
OLDSTIDENTEN SPEELDEN
JOHNSTONS DIBLIN 1916
oS
EVELYN LEAR INTRODUCEERDE:
verdrijft verkoudheid radicaal
Zeg het
met
bloemen
Willy Caron
winnaar op
opera-concours
\rcliipenko -76-
overleden
Onevenwichtige indrukken
in mengeling van emoties
het
'djl
boekenweekgeschenk
haal het
vandaag nog
Opgeicht 1 maart 1860
Vrijdag 28 februari 1964
Vierde blad no. 31199
rK LLER concentratie móest onvoorwaardelijk op het zevende
abonnementsconcert van het Residentie-Orkest wel gericht
2.jn opde introductie der ..Sieben frühe Lieder" en de „Wozzeck
fiagmcnten van de in 1935 gestorven Oostenrijkse componist Al-
ban Berg. gezongen door de Amerikaanse sopraan Evelyn Lear.
Wi herinneren ons duidelijk een uitvoerig gesprek, dat wij
indertjd mochten voeren met deze mensenschuwe componist in
zijn enzame woning in het Weense voorstadje Hietzing, waar aan
de waid van zijn stille studeerkamer de portretten van de door hem
zo heig bewonderde Bach, Mahler en Schönberg zijn ganse ont-
wikkcingsgang en levensbeeld tekenden.
Albe Berg werd in die tijd in het realistische uitbeelding essentieel
hyperconservatieve Wenen als een
soort #n levende „anti-Christ" be-
schoud wiens muziek de hevigste
en onegrijpelijkste weerstanden op
riep. loe gans anders echter staat
men u in betrekkelijk korte tijd.
daaropenover.
„Twee-in-één"'
/ereerst de tussen 1905 en 1908 ge
dreven lyrische vroege liederen.
3g was toen ruim 20 jaar oud. Hier
g«,t hij nog sterk onder de invloed
Mahler, de muziek draagt er alle
mmerken van. Maar ook het stem-
el van andere componisten als
ichumaiin. Brahms en Strauss is
I duidelijk aanwezig in deze puur-ro-
1 mantische sfeer. Er is nog geen spra
ke van de persoonlijke Alban Berg.
zoals hy zich pas veel later. o.a. in
I zijn aangrijpende opera „Wozzeck"
zou openbaren. Van dez.e twee „com-
1 ponlsten-in-één" is op deze avond
een treffende expositie gegeven.
Evelyn Lear. die in vele opera's o.a.
Covent Garden te Londen Scala te
Milaan en Metropolitan te New York
de aandacht trok. heeft deze vroege
liederen, die eerst twintig jaar na het
ontstaan uniek door hem georkes
treerd werden, bewonderenswaardig
In alle poëtische verfijning en met
grote stijlgevoeligheid gezongen.
Daarmee toonde zij aan veel affini
teit te bezitten met de componist. Het
meest is haar stem te waarderen in
de hogere regionen, ook al treedt er
een enkele maal een lichte scherpte
I op
Een totaal andere Berg Is In de
Maria-liederen uit „Wozzeck" aan
het woord. Ondanks nog een merkte
ken van zijn geniale leermeester
Schönberg Berg was een dergenen
van wie en aan wie hy zijn „Harmo-
nielehre" heeft geleerd spreekt hij
hier een eigen gedurfde, expressieve
en bewogen taal. waarbij in dit indi
viduele idioom ook het romantisch
I element blijft doorschemeren.
Zangeres en orkest werden door
I Van Otterloo gedreven naar expres
sieve hoogtepunten, vooral ook in het
dramatisch-smartelijke laatste or-.
Hkestrale deel dezer „Drei Bruch-
Istücke", waarin Berg het beste van j
Izijn geniaal kunnen heeft geopen-
Ihaard. In deze „Wozzeck"-fragmen-
Iten heeft ook Evelyn Lear ten volle
len glansrijk kunnen tonen wat zij
Ispeciaal als operazangeres waard
lis, waarbij haar voordracht de allure
len het volle relief verkreeg, welke de
realistische uitbeelding
vragen.
Men zou in ons land graag in de
gelegenheid gesteld willen worden de
ganse „Wozzeck'' eens te horen: een
enorme opgaaf, doch een. die zeker de
moeite waard is!
In zijn bescheidenheid verklaarde
Alban Berg ons „iedere dag nog iets
nieuws van Schönberg te leren
Maar in deze „Woraeck" wist hij
zich toch meer en meer aan hem te
devolle inhoud van deze beide wer-
ontworstelen en zich een eigen plaats fectionisme en de op zichzelf waar
in de muziekhlstorie te verwerven.
Het orkest speelde geïnspireerd, met
fijnzinnige vioolsoli van Noske. zodat
met de zangeres een grandioos en
waarlijk obsederend geheel ontstond.
De bijval na deze fascinerende en
épaterende introductie was naar alle
recht spontaan en bijzonder nadruk
kelijk. Een eerbetoon aan Alban Berg.
dat hem tijdens zijn leven helaas
slechts in te kleine kring tendeel is
gevallen.
UITBREIDING MUSEUM
BOYMANS-V. BEUNINGEN
De Rotterdamse gemeenteraad
I heeft, evenals het college van B. en
W.. de bezwaren tegen onteigening
destijds ingediend door een aantal
grondeigenaren ongegrond verklaard.
Het betreft hier de bezwaren van
Rotterdammers, van wie de grond
in verband met de uitbreiding van
het museum Bovmans-van Beunin-
gen met een nieuwe vleugel in de
Bevreemd i
Met dat al moeten wjj onze ver
wondering uitspreken voor het sterk
heterogeen samengestelde program
ma. Met Mozarts' tragische „Praagse
Symfonie" en tot besluit alweer de
vorige week gespeelde derde ouver
ture „Leonore" van Beethoven, was
dit toch wel een allervreemdste com
binatie. Ondanks het orkestrale per
ken. hadden wij graag gezien, dat richting van de Westersingel ontei
van een zorgvuldiger afgewogen ge- k^nd moet worden,
heel sprake was geweest. Het moge
dan waar zijn. dat een programma De gemeente zag zich genoodzaakt
„voor elck wat wils" moet bieden ten- tot onteigening over te gaan om
einde de publieke belangstelling te dat de eigenaars van de voor de
stimuleren, thans waren de contras- 1 uitbreiding benodigde gronden geen
ten wel uitermate scherp gesteld en minnelijke schikking wensten Bij
dat kan musicologisch beschouwd, deze onteigening zal een wederop-
eigenlijk niet door de beugel.... In-bouwwet worden gehanteerd omdat
tussen heeft de uitvoering van beide de uitbreiding van het museum in
werken niet anders dan tot volledige overeenstemming is met het basis-
bevrediging kunnen stemmen! [plan voor de herbouw van de bin-
H. nenstad.
Advertentie
DUET AYLOVS
1.85/1.98/2.95 I
met GRATIS spaarzegels van 15 en 25 ct
Geestdrift voor
opera Don Carlos
Theo Olof naai
de Ver. Staten
De violist zal in maart een aantal
In de Amsterdamse Stads-1 ïï>.?cer!'n f.ev!n. ln.J'VV
Hij zal met het Albany Symphony
Vijf leiders en organisatoren van
een bende die de Sowjetrussische
staat heeft benadeeld voor ongeveer
tweeëneenhalf miljoen roebel (onge
veer tien miljoen gulden) zijn ver
oordeeld tot de dood door de kogel,
zo heeft het persbureau Tass giste
ren bekendgemaakt.
Het persbureau geeft hierbij de
namen op van Shakerman. Nosow
en Roifman, en twee mannen die
steekpenningen hebben aangenomen
en de verduisteraars hebben be
schermd. Gawrikow en Dworjadkin.
Een niet genoemd aantal anderen
EVELYN LEAR
95.4
198.4
195.4
195,4
>454
.95,4
1954
flE
en..bestel tijdig!
I De Nederlandse tenor Willy
Caron is gisteravond een van de
acht winnaars van een interna-
19ltionaal concours voor operazan
gers in Venetië geworden. Hij
krijgt van de Italiaanse radio en
televisie een beurs om 3 maan
den in Venetië te studeren.
Het concours was georgani
seerd door de Europese Radio-
Unie ter gelegenheid van het
feit dat Verdi 150 jaar geleden
werd geboren. Er namen 17 zan
gers uit negen Europese landen
aan deel.
Jan ter Haar wint
Bijenkorfprijs
jeugdliteratuur
Aan de 42-jarige schrijver
Jaap ter Haar uit Hilversum is
op grond van zijn bijzondere
verdiensten voor de Nederlandse
jeugdliteratuur in de afgelopen
vier jaar de Bijenkorf-boeken
marktprijs 1964 toegekend. De
jury - gekozen door het bestuur
der vereniging van letterkundi
gen - bestond uit: Marie
Schmitz, Marijke van Raephorst
en Jean Dulieu.
Na een voorselectie kwamen met
Ter Haar voor bekroning in aan
merking Annet van Battum met
haar boek „Mary" en Gertie Even
huis met „Verdreven vloot", Na ryp
beraad besloot de jury met algeme
ne stemmen de prijs aan Jaap ter
Haar toe te kennen. Uit zijn steeds
groeiende oeuvre voor jonge en bij
na volwassen kinderen blykt: vak
manschap, grote activiteit, kennis
van en warme liefde voor de jeugd
en de natuur, werkelijkheidszin en
de gave bekende stof <byv. uit de
geschiedenis) zo te bewerken dat de
atmosfeer uit vroeger tijden bewaard
bleef, maar de jonge lezer tegelij
kertijd contact krijgt met de mens
van alle tijden", aldus het juryrap
port. Daarbij levert hij het bewijs
dat de radio een stimulans kan be
tekenen voor het lezen van boeken.
Jaap ter Haar is een veelzijdig
schrijver. Geliefd door duizenden
kinderen sinds het eerste boekje (en
hoorspel) verscheen in de serie over
zijn tweeling „Saskia en Jeroen". Van
de overige series noemt de jury die
over .Ernstjan en Snabbeltje', het te
levisiemannetje „Tuffie", „Zes val
ken," en het Amsterdamse jongetje
„Eelke".
Het schrijverschap van Jaap ter
Haar kwam pas ten volle tot ont
plooiing, aldus de jury in de serie
„Geschiedenis en cultuur voor jonge
mensen", waarin hy verzorgde de de
len:
De geschiedenis van Noord Ameri
ka", „De grote sagen van de donkere
middeleeuwen". „De geschiedenis van
koning Arthur", „De Franse revolu
tie", „Napoleon", en samen met dr.
K. Sprey „De geschiedenis van het
Romeinse keizerrijk Van het overi
ge werk van de auteur wordt nog
in het juryrapport genoemd„De man
met de poppenkast."
werk ran Verdi op het reper
toire van de Ned. Opera ge
staan) stond onder leiding vat
de dirigent Arrigo Guarnieri.
Medewerking werd verleend door
Anny Delorie in de rol van Ebolie,
Antoinette Tiemessen als Elisabeth
Marijke Franssen als Tebaldo. Johan
van der Zalm als Don Carlos. Guus
Hoekman als Philips II. Pieter van
den Berg als Karei V, Paolo Gorin
als Rodrigo. Cornelis Schell als in-
I quisiteur, Wim Koopman als Lerma
en Simon van Trirum als heraut.
De opera heeft tot grondslag het
gelijknamige drama van Schiller,
waarin het lot wordt geschilderd van
Don Carlos, de infant van Spanje
en oudste zoon van Koning Philips
II. uit diens eerste huwelijk met Ma
ria van Portugal. Carlos was verloofd
met Elisabeth van Valois, maar poli
tieke motieven zouden haar hebben
genoodzaakt tot een huwelijk met
Philips II, nadat deze weduwnaar
was geworden.
De uitvoering oogstte grote geest
drift en veel applaus by het talrijke
publiek. Aan het slot werden alle
hoofdrolvertolkers met bloemen ge
huldigd.
Journalist erft
miljoen dollar
De woensdag op 39-jarige leeftijd
aan 'n leverziekte overleden schrijf
ster Grace Mataliuos heeft haar
vermogen, dat op een miljoen dol
lar wordt geschat, vermaakt aan de
thans in Boston wonende Britse
Archipenko bezocht van 1902 tot schrijver John Rees. Overeenkomstig
1905 in Kiew de school voor beelden- haar laatste wilsbeschikking, die zy
de kunsten en ging in 1907 naar Pa- maandagavond op haar sterfbed zou
rijs, waar hij zijn studie voortzette en hebben gedicteerd, erft Rees haar ge-
een eigen stijl ontwikkelde. In 1912 |]e'e vermogen, dat is ontstaan uit
opende hij in de Franse hoofdstad °e opbrengsten van haar meest ver
een eigen school voor beeldhouw- en koente boeken Plyton Place. Return
to Peyton Palca, Tight white col
lar en „No Adam in Eden)
De
hoorde zware straffen over zich uit
spreken, aldus Tass. Verdere bijzon
derheden gaf het persbureau hier
over niet.
Tass zegt in de bekendmaking
voorts, dat de bende in Moskou en
omgeving werkte en terecht stond
voor de criminele afdeling van het
hooggerechtshof van de Russische
Republiek, de grootste van de Unie
van Sowjet-Republieken. „Het hof
heeft vastgesteld dat de beklaagden
over een aanmerkelijk lange periode
staats- en openbaar eigendom in zeer
grote hoeveelheden hebben ont
vreemd door het vervaardigen en
verkopen van niet geregistreerde ar
tikelen met gebruikmaking van op
misdadige wijze verkregen grond
stoffen. Bij het onderzoek is komen
vast te staan dat de misdadigers zich
over verscheidene jaren voor meer
dan 2.5 miljoen roebel hebben toe
geëigend, aldus Tass.
Het vakbondsblad Trud meldde dat
minstens drie leden der bende vrou
wen waren.
Gewoonlyk betrouwbare kringen
in Moskou hadden eerder gezegd dat
het proces tegen 23 mensen voor hun
aandeel in de verduistering twee
maanden heeft geduurd. Het zou hier
gaan om gebreide goederen die in
een werkplaats door geestelijk ge-
een adviesraad voor culturele samen- stoorden waren gemaakt. Zy meen-
werking tussen de landen van het den dat er tien beklaagden ter dood
Koninkrijk bepaalt, dat de voorzitter waren veroordeeld, dat er vier ande-
f r \jt mj zaï mei nci Aioany avmpnonv van de raad wordt aangewezen door ren veroordeeld waren tot 15 jaar ge-
scnouwourg heeft de IWed. Upe- Orchestra het concert in a van Mo- de regering van het land waar de vangenisstraf en de andere tot korte-
ta gisteravond de eerste voor- zart, en viermaal het aan hem op- raad bijeenkomt en dat deze voor- re gevangenisstraffen. Shakerman
stellino nenmon ,-xr, rgedragen concert van Hans Kox zitter afkomstig moet zyn uit dat 7°u reeds langer dan twee weken ge-
siKiung gegeven van Uon Uar- vertolken. land. leden zyn veroordeeld.
los. opera van Verdi. met een
geheel Nederlandse bezetting.
Deze heringestudeerde uitvoe
ring reeds eerder heeft dit
Voorzitter adviesraad
Als voorzitter van de adviesraad
voor culturele samenwerking tussen
de landen van het Koninkrijk is aan
gewezen. mr. H J. Reinink. direc
teur-generaal voor de kunsten en
buitenlandse culturele betrekkingen
van het ministerie van O K en W.
Het K. b. houdende instelling van
De Toneelgroep van Oud-Studenten gaf gisteravond de pre
mière van het toneelspel ..Dublin 1916'' van Denis Johnston onder
regie van Max Wagener. Het doel van deze en de reeks volgende
voorstellingen in vele plaatsen van ons land. is gelden te verzame
len voor een betere behuizing van buitenlandse studenten in Lei
den.
..Dublin 1916" speelt zoals zich laat raden in Dublinin
1916. en behandelt de z.g. ,.Paasopstand"
Een oorlogsstuk zou men het kunnen noemen, misschien meer
nog een stuk van patriottisme, maar ook van domheden en gebrek
aan beheersing, kortom een mengeling van emoties die het geheel
een onevenwichtige indruk geven.
Alexander Archipenko. een van de
grootste kubistische beeldhouwers, is j
op 76-jarige leeftijd in New York 1
overleden. De in de Russische stad
Kiew geboren kunstenaar is voor de
ontwikkeling van de moderne sculp- 1
tuur van even grote betekenis ge
weest als Pablo Picasso voor die van I
de schilderkunst. Hij is vooral be
kend geworden door de door hem
ontwikkelde ruimteplastiek en is in
zijn opvattingen steeds tot de „avant- I
garde" blijven behoren.
schilderkunst en vervaardigde in dat
zelfde, jaar de eerste plastieken in
de stijl van het constructivisme. Van
1920 tot 1923 had hij in Berlijn de
leiding van een eigen school voor
beeldhouwers, waarna hij naar Ame
rika trok. waar hij in New York en
Chicago nieuwe kunstscholen stichtte
en zich verbond aan verscheidene
universiteiten.
Voor de scheppingen van Archipen
ko bestond grote internationale be-
langsteling. Hij heeft ruim duizend
beeldhouwwerken vervaardigd, die in
musea en particuliere verzamelingen
over de gehele wereld zijn onderge
bracht. De wereld dankt aan hem
een aantal colorietplastieken van
zeldzame bekoring. In latere jaren
wijdde hij zich ook aan de vervaardi
ging van doorzichtige figuren van
plexiglas, die door hem verlicht wer
den en in een donkere ruimte won
derlijke effecten teweegbrachten.
In het nationaal-socialistische
Duitsland werd ook hy door de at. tie
tegen de „ontaarde kunst" getroffen.
Als schilder kreeg hij vooral door
zyn naaktstudies naam.
wilsbeschikking wordt echter
door de drie kinderen van de schrijf
ster betwist voor een rechtbank in
het Amerikaanse New Hamsphire.
Volgens de raadsman van de kinde
ren had mevrouw Matalious in 1958
bepaald dat haar vermogen bij haar
dood aan haar kinderen zou toeval
len. John Rees. de uit Wales afkom
stige jounalist, verklaarde dat de
erfenis als een volmaakte verrassing
was gekomen. Hij zei de schryfster
vyf maanden geleden te hebben ont
moet bij wederzijdse kennissen, „wy
waren zeer goede vrienden', zo zei
hij. Hij verklaarde tegenover verslag
gevers dat hij mevrouw Metalious
in het ziekenhuis had moeten belo
ven ervoor te zullen zorgen dat het
de kinderen aan niets zou ontbre
ken.
Rees vertelde dat hij in 1962 naar
de Ver. Staten was gekomen en als
schrijver voor eigen rekening had
gewerkt totdat hij Grace Matalious
ontmoette. Sedertdien was hy als
haar zaakwaarnemer opgetreden en
had hij met haar samengewerkt
aan een nieuwe novelle, die volgend
jaar zou worden uitgegeven.
Advertentie
is dit jaar een spannende detective
die u gratis krijgt als u in de
boekhandel voor f5-boeken koopt
»«n 4Comm.»»* CPNB
Operette-opstand
Het begint met een operette-op
stand. waarbij iedereen goedgemutst
wat met wapens loopt te tobben en
een Engels officier, die lichtgewond
krijgsgevangene wordt gemaakt, in
het café, alias hoofdkwartier waar
zich de gehele geschiedenis afspeelt,
met fluwelen handschoenen wordt
behandeld. Zo slaat ieder zich met
gepaste vrolijkheid door deze opstand
heen. Vooral dr. MacCarthy, die ge
durende deze dagen in het café de
tijd van zijn leven beleeft, omdat hij
niet naar zijn vrouw terug mag. daar
hem de zorg voor eventuele slacht-
Een scène uit ..Dublin 1916",
gespeeld door oud-studenten.
V.l.n.r. mej. drs. R. E. W.
Kropveld en mevr. E. J. B. M.
Westenberg-van Huijstee.
(Foto LD Holvast)
enige hinderlijke fanatici op de koop
toe. Maar dan komt het volgende
typische gerecht. „Irish Stew", een
soort éénpans maaltHd met van alles
en nog wat. De soldaten beginnen
diepzinning te doen, de Engelse of
ficier krygt zomaar een collega op
bezoek die ons een tip oplicht van
een sluier, die tot op dat moment een 1 het gezelschan in' 7i.n~V.H-7ï V""*
offers is opgedragen totaal onbegrljpelyke zaak celukkig eens met een zeer hartelhk iinU?,
Tot zover is de luim gekruid mer had bedekt en zo rollen wij in ver- beloonde harteiyk applaus
levenswijze aforismen en nemen wij I houdingen, waaraan weinig touw B H j
meer valt te knopen. Dan haalt de
Engelse officier een psychologisch
grapje uit om het fanatisme van een
Ierse Rode Kruis juffrouw op de
proef te stellen door haar met het
gebruik van een achteloos rondslin
gerend machinegeweer min of meer
vertrouwd te maken. De juffrouw
schiet op Engelse onderhandelaars en
dan is de boot goed aan. Nu komen
er ineens Engelse kanonnen aan te
pas, de halve stad in brand, een dode
wordt binnengebracht, nog eenmaal
komt de leider van de opstand in een
gesprek oog In oog met de Engelse
gevangene en deze dialoog voert ons
opnieuw door een parklandschap
van milde wijsheid naar het slot.
Tekortkomingen
O
Nu valt het moeilijk te peilen, in
hoeverre de tekortkomingen, althans
het verwarde karakter van dit stuk,
op rekening van de schrijver of deels
ook op die van de regie moeten wor
den geschreven.
Vooropgesteld, er werd met veel
begrip geacteerd, de tekst vrywel
steeds „doorzichtig" gezegd, houding
en gebaar waren voor amateurs bij
kans voortreffelijk, en toch lag over
alles een grijsheid. De dynamiek van
het stuk kwam er niet uit, er was
geen rijk palet, vanwaar af elke
scène in een eigen kleur werd ge
schilderd.
Ook de spelers waren ten opzichte
van elkaar te weinig gemarkeerd,
hadden ook te weinig karakterkleur
van zichzelf en zo gebeurde het. dat
dokter MacCarthy door zijn eigen
intense belevenis van deze onver
wachte vrijheid, ondanks zyn zwarte
jas de enige kleurrijke figuur uit
deze voorstelling was.
Dit houdt dan meteen een wel
gemeend compliment in voor ir, Had-
jidakis die door zijn bezield spel,
maar ook door een knappe tech
nische vaardigheid, deze dokter Mac
Carthy, ondanks zijn lafhartige in
slag, tot de held van de avond maak
te. Wat betreft bezieling paste me
vrouw Westenberg—Van Huystee als
de caféhoudster Roisin hier nog het
beste by aan, terwijl ook drs. Van
Holthoon in dit opzicht tot de meer
kleurrijke figuren behoorde.
Daarnaast waren de beide hoofd
figuren. mr. Goekoop als de Engelse
kapitein Palliser en dr. Haak als de
opstandleider, goed bezet, beschikten
zij over de eerder genoemde goede
dictie en beweging, maar konden
toch de aandacht niet voldoende
vangen en drijven tot de, weliswaar
wazige, kern van het stuk.
Van mej. drs. Kropman zagen wy
op vele momenten eveneens een goed
type van een fanatieke Ierse vrij
heidsstrijdster.
Toch dankbaar!
De mise en scène was niet overal
even gelukkig, terwijl een andere
algemene opkomstmogelijkheid, meer
achter op het toneel, te prefereren
zou zyn.
Voor het overige voldeed het décor
uitgevoerd door Hans Westenberg en
Cees Hoogeveen. aan de eisen van
sfeer, hoewel het, zoals trouwens de
gehele opvoering, in tegenstelling tot
voorafgaande voorstellingen. veel
minder ..speels" van opzet was.
Na afloop getuigde een sympa
thieke woordvoerder van de groep
buitenlandse studenten van zijn
grote dankbaarheid Jegens dit ini
tiatief. werd de dames bloemen en
„dokter MacCarthy", overeenkomstig
zUn toneelaard. een fles geestryk
vocht aangeboden, waarna de zaal
