ZOEKEND
naar VREDE
n
«M-jj «sa
P. BOK
Opgericht 1 maart 1860 Maandag 10 februari 1964 Tweede blad no. 31183
„Mijn dochter zal Irene Emma Elisabeth
beten".
Aan de vooravond van de zwartste nacht uit
de Nederlandse geschiedenis sprak Prins Bern-
hard als trotse vader deze woorden tot de bur
gemeester van Baarn, die de geboorte van de
tweede dochter in het Kroonprinselijke gezin of
ficieel registreerde.
Twee van deze namen hadden een historische
herkomst: Emma naar de onvergetelijke gemalin
van Koning Willem III, de overgrootmoeder van
het jonge Prinsesje, en Elisabeth naar de Groot
hertogin van Oldenburg, een zuster van Prins
Hendrik.
De derde naam „Irene" was een hartekreet:
Vrede.
De historie heeft deze naam beschaamd.
Slechts korte tijd nadien barstte het oordeel
over de wereld los, dat het jonge Prinselijke ge
zin in ballingschap zou drijven. Zelfs nu heeft
..Vrede" het gezag in de samenleving nog niet
herwonnen. Zij regeert slechts als „regentes" bij
de gratie van de angst voor onherroepelijke ver
nietiging.
Koningskinderen hebben het
over het algemeen niet gemak
kelijk. Hoezeer er ook naar ge
streefd mag worden ze in hun jeugd
gewone kinderen te laten zijn, het
is niet mogelijk ze geheel te ont
trekken aan de invloed van de door
geboorte verworven verheven plaats
in een glazen huis, dat Koningin
Wilhelmina omschreef als een „gou
den kooi".
De oudste twee Prinsessen hebben
deze druk in hun jonge jaren minder
gevoeld dan onder normale omstan
digheden het geval zou zijn geweest.
Zij groeiden op in ballingschap in
Canada ver van de verbijsterende
drama's in Europa en Azie, maar
daardoor ook ver van entourage,
sfeer en decor van een Koninklijk
of Prinselijk gezin in eigen land en
ver van de paleissfeer, waaraan ook
in het meest democratische konings
schap niet te ontkomen valt.
De oudste herinneringen van Prin
ses Irene gaan terug naar die tijd
van vrijheid, waarin zij met haar
oudere zusje kon leven als een ge
woon kind. zij het dan ook dat de
ze tijd verduisterd werd door het feit.
dat haar vader, van wie zij zielsveel
hield en houdt, zo dikwijis en voor
zo lange tijden in het gezin gemist
werd.
In die Jaren groeide een hechte
band tussen de oudste Prinsessen,
een band die door de jaren heen is
blijven bestaan en die hen in staat
gesteld heeft elkander tot steun te
zijn in moeilijke ogenblikken. De zus
jes waren in hun Canadese tijd, on
danks contact met kinderen uit de
omgeving, sterk op elkaar aangewe
zen. Hun onderlinge band vond voed
sel in alles, waarin gewone kinderen
elkaar leren kennen en waarderen:
kattekwaad, boodschappen voor moe
der. helpen in het huishouden (vaak
zonder dat er een dienstmeisje was)
en rondschooieren in de buurt, waar
bij zij een Canadees „slang" opde
den, dat zelfs voor Prinses Juliana
niet meer verstaanbaar was!
Irene heeft in haar leven dezelfde voorzichtige
schroom getoond waarmee de vrede in de wereld
van nu staat. Niet op het eerste plan. zich niet
temin bewust van eigen aard en waarde. Aarze
lend, vaak onzeker naar buiten, maar bezield met
een innerlijke kracht en een persoonlijke wel
overwogen overtuiging. Een vaste innerlijke wil,
maar een voortdurend zoeken naar de vorm
waarin deze in een onzekere, zelf zoekende we
reld tot uitdrukking kan komen.
De jongste gebeurtenissen hebben dit voort
durend zoeken, zoals de vrede huiverend en
hunkerend naar kansen zoekt, duidelijk onder
streept.
Irene draagt voorts het stempel van de vrij
heid, waarin de eerste jaren van haar jeugd, ge
dwongen door de loop der historie verlopen zijn:
in ballingschap, niet als Prinsesje maar als ge
woon meisje.
Zijn vrede en vrijheid trouwens niet onver
brekelijk met elkaar verbonden?
De vrede waarnaar haar naam verwijst en de
vrijheid welke zij niet vergeefs van ons
allen vraagt om deze vrede te vinden naar eigen
geest en hart.
Pas enkele dagen vóór haar zes
de verjaardag kwam Prinses
Irene in haar vaderland terug.
„Wat een slordige boel", was
haar commentaar toen het vliegtuig
over Zeeland vloog. „Waarom hebben
we geen ijs toe?", was haar vraag
aan het einde van het eerste avond
eten in het vaderland. Waarom
waarom waarom?
Al die „waaroms" waren even zo
vele getuigenissen van de betrekke
lijke onbezorgdheid waarin ze haar
prilste jeugd genoten heeft. Het wa
ren tevens vragen waarop het ant
woord aan een kind niet altijd be
grijpelijk gegeven kan worden.
Het waren bovenal blijken van een
zoekende instelling, die zU nimmer
geheel heeft overwonnen: zeker van
zichzelf, maar zoekend naar de wij
ze, waarop dit eigen ingepast moet
worden in de verwarrende wereld.
bezorgen en de aanhankelijkheid
van het volk aan een herwonnen
plechtanker. Enkele incidenten bij
dagjes uit aan zee, enkele onplezie
rige. hoewel uit het hart komende
samenscholingen by andere uitjes
van de jonge Prinsessen, toonden
dat zelfs de gouden medaille der lief
de haar keerzijde heeft. Kort na het
vergeefse beroep van Prinses Julia
na werd het de gewoonte dat de
Prinsesjes met het Koninklijke ge
zin de vakanties buitenlands gingen
doorbrengen. Wellicht is mede hier
door, hoe vreemd het ook lijken mo
ge, een basis gelegd voor een af
stand, voor een vervreemding zelfs,
waarvan velen zich in de laatste tijd
pijnlijk bewust zijn geworden. Niet
een vermindering van onderlinge
aanhankelijkheid, maar een ver
zwakking van het onderling begrip.
n de latere jaren is het geëxalteer-
in de betrekkingen tussen
Oranje en ons volk overwonnen.
Ii ai
de
Or
Prinses Irene in 1949 als deel
neemster aan een concours hip-
pique in Eindhoven. Zij berijdt
hier een van haar lievelingspaar
den uit die tijdPolly genaamd.
In die jaren muntte zij uit door
een prachtige stijl van rijden, zo
als die bij kinderen zelden wordt
aangetroffen.
van prima resultaten hand in hand
gaan.
De artistieke gaven, die zovele le
den van het Oranjehuis in de laatste
generaties hebben gekenmerkt, zijn I
in volle omvang by Prinses Irene
terug te vinden. Zy is over het al
gemeen zeer kunstzinnig en bezit een
rsbe
lscl
orï
18l
18]
Leiden en Utrecht, waar men bewust
deze studentes onopgemerkt liet en
laat, toont hoe zij na die overspan
nen tijd na de bevrijding ook in
eigen volk betrekkelijk „gewone
en harmonie. Zij voelt zich vooral
aangetrokken tot ballet en toneel.
Prinses Irene heeft echter niet de
scheppende artistieke talenten van
Prinses Beatrix, doch heeft bijzon
dere gaven op het gebied van de uit-
In Nederland teruggkeerd leerden
de zusjes ook de minder plezierige
kanten kennen van haar centrale
plaats in de harten van ons volk. De
dikwijls opdringerige belangstelling
trad in de plaats van een verrukke
lijke anonimiteit.
De drie Prinsesjes vonden die be
langstelling eerst wel grappig, maar
het duurde niet zo heel lang of voor
al Beatrix en Irene begonnen er
schoon genoeg van te krijgen „aan
gegaapt" te worden, zoals zij dat in
hun jongere jaren omschreven. Prin
ses Beatrix heeft later die term her
haald toen zij in Leiden kwam stu
deren en ons verzocht er vooral op
aan te dringen dat men haar als
gewoon Leids studente zou beschou
wen en haar iedere bijzondere be
langstelling zou onthouden.
Van dit voor de Prinsessèn nieuwe
probleem getuigde onder meer de op
roep die Prinses Juliana via pers en
radio tot ons volk richtte: „Matig
uw belangstelling. Laat de kinderen
vrij opgroeien met hun leeftijdge
nootjes. Ik herinner het mij hoe naar
ik het vond dat de mensen mij zo
aanstaarden toen ik een kind was.
Wij willen onze kinderen graag een
zonnige jeugd geven. Helpt ons
daarin
Het is een van de sporadische ge
legenheden geweest, waarby een
wens van Koninklijke zijde door ons
volk werd genegeerd. Achteraf vra
gen wij ons af of inwilliging ook wel
mogelijk zou zijn geweest in een tyd
dat het Oranjehuis meer dan ooit
verafgood werd dooi- een volk, dat
vrijheid om te doen en te laten naar
eigen verlangen zovele jaren had
moeten ontberen. Moest dan nu zelfs
aanhankelijkheid ook nog met
mondjesmaat op de bon?
Misschien is het nodig geweest dit
conflict tussen het groot verlangen
om de Prinsessen een vrije jeugd te
mensen" kunn™ s?n Het contact voerende, de reproducerende kunst,
dat de Prinsessen Beatrix, Irene en
Margriet daardoor de laatste jaren
met de gewone mensen hebben ge
had onder normale omstandigheden,
hebben zij van jongs af aan overi
gens al veel meer kunnen hebben
dan vorige Oranje-geslachten. In de
„Werkplaats" van Kees Boeke in
Bilthoven, in de villa Incrementum
in Baarn, de dépendance van het
Baarnse lyceum, waar zy in klein
klasseverband de middelbare school
opleiding genoten, en ook in ontmoe
tingen buiten schoolverband en tij
dens hun vakantiereizen in het bui
tenland was dit het geval.
Na de eerste jaren in het Incre
mentum verkoos Prinses Irene in
tegenstelling tot Prinses Beatrix, die
een meer academisch-klassieke rich
ting prefereerde, een verdere oplei
ding in de afdeling Middelbare
Meisjes-School, waarbij zij een reeds
eerder gebleken belangstelling voor
typisch vrouwelijke ontwikkelings
terreinen verder accentueerde. Dit
kon haar worden toegestaan doordat
zij naar menselyke berekening min
der dan Prinses Beatrix haar oplei
ding diende af te stemmen op een
latere taak.
Dat is tekenend. Voor een derge
lijk kunstgevoel is de gave van be
grip meer nodig dan de gave van
waarneming. Zeer duidelijk komt dit
tot uitdrukking in de wijze waarop
Prinses Irene in dans en spel men
selijke types en karakteristieken
van het leven in het algemeen weet
uit te beelden met een treffend ge
voel voor ritme, cadans en sfeer.
Voor het ballet toonde Prinses Irene
reeds jong een passie en altijd slin
gerde er op haar kamer op de eer
ste verdieping van Paleis Soestdijk,
waar zij tot na haar eindexamen
woonde, wel een paar spitzen rond.
Deze passie verleidde haar niet,
het na haar eindexamen in
deze richting verder te zoeken, het
geen velen, die haar slechts opper
vlakkig kenden, wel hadden ver
wacht. Zij verkoos een academische
vorming en ging Spaans studeren
in Utrecht Zij deed dit uit de be
wuste overweging dat een academi
sche vorming zo'n grote waarde
heeft voor de menselijke geest, dat
wie er de capaciteiten toe heeft, de
interesse ervoor kan opbrengen en
bovendien daaraan (zoals zij) in de
toekomst behoefte zou kunnen heb
ben, deze niet mocht missen.
Waar de oorsprong van haar
liefde voor de Spaanse taai
en letterkunde ligt, behoeft
niet gegist te worden. Haar literaire
belangstelling is over het algemeen
groot, maar de keuze van déze taal
in het bijzonder komt voort uit de
diepe aanhankelijkheid tussen vader
en dochter.
Prins Bernhard bracht van zijn
reizen naar Zuid-Amerika liefde voor
deze bloemrijke romantische taal
mee naar Holland, waar vooral Prin
ses Irene in zovele opzichten roman
tiek moest missen. Het doorgeven
van deze liefde was een natuurlijk
gevolg van aanhankelijkheid tussen
vader en dochter.
Irene studeerde overigens in
Utrecht ook kunstgeschiedenis en
economie, ten dele een concessie
aan de plaats, welke zij in onze sa
menleving misschien zou moeten in
nemen.
Vóór haar studie in Utrecht aan te
vangen vertoefde zij vele malen in
Lausanne in Zwitserland, zowel om
zich de Franse taal goed eigen te
maken, als voor een speciale studie
kunstgeschiedenis.
In die tyd, in Juni 1958, deed zij
ook in dit oecumenisch centrum
bij uitstek, haar belijdenis in de
Chapelle des Mousquines". De Ko
ninklijke familie was aanwezig by
deze plechtigheid, waarin ds. Char
les Bergier voorging. Zy werd
toen lidmaat van de Hervormde Kerk
in hetzelfde kerkgebouw waar zy ca
techisatie had gevolgd.
Het was ongebruikelijk deze beiy-
denis buitenslands, even ongebruike
lijk als haar zeer late doop in bal
lingschap In het Nederlandse kerkje
in Londen, even ongebruikelijk als
haar recente overgang naar het
rooms-katholieke geloof, waarover
ons volk werd ingelicht toen zij zich
in Spanje bevond
In Lausanne woonde Prinses Ire
ne in een bijzonder fraai oud kas
teeltje in gezelschap van haar vrien
din freule Quirin Laman Trip. Min
o! meer zorgde zy daar voor haar
eigen huishouden, hetgeen veel meer
het geval werd toen zy later in
Utrecht studente was. In Utrecht
had zy haar woning in het huis Lie-
vendaal, aan het Lepelenburg. waar
zy samen met enkele vriendinnen
verbleef.
Voor Prinses Beatrix was de vrij
heid als studente waarschyniyk veel
kostbaarder dan voor Prinses Irene,
die niet de mooie, maar ontstellend
zware jaren voor zich zag als Konin
gin. Toch zouden ook Prinses Irene
de representatieve plichten, hoe haar
verdere levensloop ook zou zyn, biy-
ven achtervolgen. Ook voor haar was
daarom deze studietyd een oase van
vryheid in een onmetelyke woestyn
van binding, plicht en taak.
Eenzelfde vryheid vond zy in de
sportbeoefening, een gebied
waarop zyn in vele opzichten
haar oudere zuster de loef af
steekt. Zo volmondig als Prinses
Irene in Prinses Beatrix en Prin
ses Margriet de meerderen erkent
in intellectueel opzicht, zo snel staat
Beatrix klaar om de eerste plaats
aan haar jongere zuster te gunnen
in sportief opzicht, hoewel ook zy in
sportiviteit letterlyk en figuuriyk
een uitstekend figuur slaat!
Paardryden, skieen, zeilen, hockey,
tennis, zwemmen, schaatsenryden, op
al deze gebieden behoort Prinses Ire
ne tot de zeer goeden. In de eerst
genoemde sporten rechtvaardigden
haar prestaties ook het uitkomen in
internationale ontmoetingen en op
dit niveau zelfs het verwerven van
pryzen.
Vooral aan de ruitersport heeft zy
reeds vroeg haar hart verpand. Zelfs
voordat het van haar ouders mocht!
Al heel jong is zy er eens op een van
de rijpaarden van haar vader van-
In
p
ze
intellectueel opzicht erkent
Prinses Irene zonder schroom en
zelfs nu en dan met voldoening
haar meerdere in haar oudere zus
ter en in Margriet, zy is anders ge
aard en beseft heel goed dat ruimte
voor een zuiver intellectuele ontwik
keling ten koste gaat van verdieping
op ander gebied, waarop zy deson
danks haar middelbare opleiding vol
tooide, toont op verheugende wyze
dat haar bereidheid tot hard werken
en een capaciteit tot het bereiken
Op tienjarige leeftijd, op 23
juli 1950. legde Prinses Irene de
eerste steen voor de Ned. Pro
testantse Kerk in Londen, de
kerk die in de plaats kwam van
de door oorlogsgeweld verwoes
te Austin Friars Church.
door gegaan, clandestien en onerva
ren. met het gevolg dat het dier op
hol sloeg en door toevallig voorbyko-
mende jongens, met een héél ver
schrikt Ireentje op de rug, tot stil
stand kon worden gebracht. Heel
dicht by haar liefde voor de ruiter
sport staat de dierenliefde, die zy
gemeen heeft met haar zusters en le
den van vorige Oranjegeslachten,
vooral Wilhelmina. waarvan de le
vende have van Paleis en Park Soest-
dyk een duideiyk getuigenis aflegt.
eleideiyk heeft Prinses Irene
deel in de taken van het Ko-
ninklyk gezin gekregen, zy bezocht,
eerst in gezelschap van haar ouders
maar later ook zelfstandig, vele de
len van het land en vertegenwoor
digde haar ouders zowel in binnen-
als buitenland. Talloos zyn haar rei
zen naar de West, naar Mexico en
Spanje geweest.
Steeds heeft zy daarby de indruk
gevestigd, dat deze representatieve
taken haar moeiiyker afgaan dan
Prinses Beatrix. De Kroonprinses
heeft zich de faam verworven joviaal,
harteiyk. levendig en toch vol duide-
lijk begrip en ook medeleven te kun
nen zyn. Daar tegenover staan by
Prinses Irene over het algemeen een
zekere gereserveerde bedachtzaam
heid en een wat stug aandoende ge
slotenheid. Deze houding vloeit
geenszins voort uit gebrek aan zelf
vertrouwen aan verlegenheid of aan
onmacht om woord en gebaar te vin
den. waarom in een gegeven situatie
wordt gevraagd.
De aarzeling waarmee zjj de we
reld tegemoet treedt is geen teken
van innerlijke onzekerheid maar
juist van het bewustzUn dat het
moeiiyk is een ander diep in het
hart te zien, waardoor het by opper
vlakkig contact niet mogeiyk is een
juist oordeel over anderen en hun
gestes te vellen, zy toont haar oor
deel over personen en zaken dan
ook zelden, omdat zy zichzelf kent en
zich er dikwyls over verwondert dat
anderen het blykbaar zo makkelyk
vinden over haar te oordelen. Uit de
ze innerlyke instelling is een aarze
ling naar buiten geen teken van
zwakte maar een bewys van kracht,
van moed ook.
Prinses Irene heeft de laatste Ja
ren zeer grote belangstelling ge
toond voor de oecumenische be
weging. Juist uit diezelfde instelling.
Nog zeer kort geleden woonde zy een
(Foto Max Koot)
oecumenische Jongeren-byeenkomst
in Utrecht by, voordien had zy op
ander gebied contacten en herhaalde
malen is zy in Lausanne geweest,
waar zy niet allen haar belydenis
had gedaan maar ook kennis had
gemaakt met de oecumenische ge
dachte.
Zy volgde daarby de weg van haar
grootmoeder Koningin Wilhelmina,
Heeft die immers niet in haar „Een
zaam maar niet alleen" getuigenis
afgelegd van haar diepe christelyke
geloof, maar tevens gezegd, dat de
kerk zelf haar nimmer sterk heeft
aangesproken? Is ook hierin een oor
zaak te vinden voor de verrassende
stap die Prinses Irene onlangs heeft
gedaan?
Prinses Irene heeft door de Jaren
heen rollen vervuld in de kerstspelen
in Paleis Soestdyk. By het laatste
spel, in december vorig jaar, sprak
zy de toelichtende teksten.
Het portret van een Prinses moet
onvolledig zyn en enigszins on-
natuurlijk. De zwaar vergulde
lyst staat immers van tevoren vast
en het beeld moet daarin passend
worden aangebracht Zo ook met dit
portret van Prinses Irene, dat toch
probeert haar te tonen zoals ze is.
Een jonge vrouw met zachte maar
te rechtertyd ook fel stekende grys-
blauwe ogen in een vriendelyk, niet
te fyngevormd gelaat. Modieus kap
sel, smaakvolle toiletten van een heel
persooniyke styi met een passie voor
hoeden-experimenten. Zy is bewust
van eigen waarde, maar naar buiten
opvallend bescheiden. Timide zon
misschien een betere uitdrukking zyn,
ware het niet dat dit woord de ach
tergrond van haar houding miskent.
Eerlyk als goud, maar meedogenloos
eenzelfde eeriykheid van anderen
vragend.
Bovenal hunkerend naar menselyk
medegevoel. Dit laatste niet om het
zelf deelachtig te worden, maar om
het te geven waar er behoefte aan
13, want aarzeling verbiedt het haar
dit ongevraagd te schenken.
Een Oranje kortom die ons volk In
het hart heeft gesloten en daaruit,
onder welke omstandigheden ook,
niet te verwyderen is. Moge zy nu
vinden, waarnaar haar naam ver-
wyst: VREDE....
