Nederlandse opgravingen als
een brok cultuurgeschiedenis
Nog dit jaar maatregelen ter
bestrijding stadsverviiiling
Tussen 1957 en 59
verricht in Egypte
onder pro f. Klasens
Beroep op burgerij
om mee te werken
DE ZIN DER HISTORIE
In Centraal Museum Utrecht
GEEF U ZELF EEN RUGGESTEUNTJE
Burgemeester van Leiden op receptie reinigingsdienst:
Vuilnisman
is GOLD waard
1 maart 1800
Woeaadag 10 ftnvut 1984
TwwJt Mad no. 31101
Persoon ferentie
van I)e Ganlle
De Fran»* minister ran Voorlich
ting heeft medegedeeld, dat de reeds
aangekondigde persconferentie van
president De Gauile zal worden ge
houden op 31 Januari 's middags om
drie nur.
EGYPTE staat op het ogenblik in het centrum van de be
langstelling. De rotstempel van Aboe Simbel met zijn kolos
sale beelden van koning Ramses II is een bijna internationaal
probleem geworden. Deze tempel en ook de andere rotstempels
in Neder-Nubië moeten behouden blijven omdat ze een belang
rijk stuk cultuur-historie betekenen. De bouwijver van Ramses II
(1290-1224 v. Chr.) heeft deze tempels tot gevolg gehad en de
gedachte dat ze verloren zouden gaan onder het water, heeft
cultuurtechnici uit alle landen tot een actie gebracht. Deze kunst
werken van een massale monumentaliteit moeten blijvende ge
tuigen zijn van een oude cultuur, moeten kunstenaars en kunst
historici tot het einde der dagen inspireren en stof tot studie ge
ven. Ze moeten ook de vele toeristen blijven trekken, toeristen
die al of niet geïmponeerd worden door deze kolossaliteit. De uit
de berg getoverde prachtige reuzen met de kleine prinsessen er
naast zijn evenzovele bewijzen van de genialiteit der mensheid
uit de 19e dynastie van Egypte. Men kan zich voorstellen dat de
mens van vandaag die vóór deze beelden staat zich voelt als een
klein kind. dat een globe betast. Duizenden jaren zijn er over
heen gegaan sinds deze kunstwerken werden voltooid, maar nog
steeds voelt de mens zich stil worden bij die oude kunst. Men
mag niet denken dat de historie maar een dood begrip is. waar
mee we hebben afgerekend, èn artistiek cn filosofisch. Artistiek
levert de historie nog steeds de bouwstenen waarop latere ge
slachten konden voortbouwen. Bouwstenen die men anno 1964
nog hard nodig heeft. En de geschiedenisfilosofie zoekt nog steeds
en vaak met succes naar het waarom van alle historisch
gebeuren. Tot ten slotte alle historische themata zoals in de
finale van een symfonie hun ware zin zullen openbaren.
Een historicus die alleen de geschiedenis naspeurt als een soort hobby
om te weten hoe alles vroeger geweest is en daarbij de artistieke geestelijke
maatschappelijke ontwikkeling verwaarloost. De wijsgeer Leopold van
Ranke zou van zo iemand gezegd hebben. „Das ist nur ein gewöhnlicher
Historiker". Men moet van de geschiedenis een gesloten geheel van ge
dachten maken en daarvoor is eigenlijk deaanraking met een hogere we
reld nodig, iets wat b.v. een Anatole France niet begreep met zijn dorre en
troosteloze geschiedenisfilosofie. Men moet de continuïteit in de geschie
denis gaan ervaren. En spreekt men van cultuur in verband met de ge
schiedenis, dan zal dat woord genomen moeten worden in zijn eerste be
tekenis: beheersing en leiding.
Opgravingen bij
Aloe Roasli
Het zou derhalve volstrekt onjuist
zhn de cultuurgeschiedenis alleen af
te meten aan de kunstwerken van
Aboe Simbel en dan uitsluitend zin
nelijk bekoord te worden door wat
mensen uit zo'n duizend jaar voor
Christus' geboorte tot stand wisten te
brengen. Dat was toen gewoon hand
werk waarvan de makers onbekend
bleven. De cultuurfilosofie heeft veel
later in dat handwerk, waarvan de
finale toen was uitgeklonken de zin
der themata ontdekt, niet de naakte
geschiedvorsing die zich alleen maar
met de rationele dingen bezig houdt.
Hier ligt namelijk hetzelfde gevaar
als b(j de musicoloog of de muziek
historicus. die niet een levend muzi
kant is, doch alleen maar wordt ge
dreven door een zekere nieuwsgierig
heid naar vroegere tijden en de mu-
ziekhistorie even exact ziet als de
Wiskunde.
Wie dus in de cultuurgeschiedenis
meer zoekt dan alleen maar uiterlijke
verschijningsvormen, wie de historie
en het heden in groot verband
ziet die zal niet alleen blijven stil
staan bij de kunstwerken van Aboe
Simbel maar nog veel verder terug
gaan in de geschiedenis en terecht
komen bij een tijd. die dergelijke wer-
warden de wenkbrauwen zwart ge
maakt.
Ook vuurstenen zijn teruggevonden
slijpstenen, messen, schelpen die
dienden als schilderspalet, amuletten
en ook koperen schaaltjes. En dan die
prachtige albasten vazen trotse ver
tegenwoordigers van een oude be
schaving.
Het loont de moeite deze collectie,
die eigenlijk het bezit is van het
Rijksmuseum van Oudheden te Lel
den, eens te gaan zien en dan iets van
die oude beschaving te ontdekken of
herontdekken. Dan denk men bij de
vele moderne vormen niet meer aan
tijd, niet meer aan de overgang van
het ene jaar in het andere, maar dan
ziet men verleden, heden en toekomst
in één groot verband. De geschiede
nis is de strijd der mensheid om cul
tuur of om het hoogste goed en door
dit laatste, in het geestelijke getran
sponeerd. wordt aan de geschiedenis
een transcendente zin verleend.
Voorlichting aan
schoolmeisjes
Meisjes uit de eindexamenklassen
van de scholen voor V.H.M.O. te Lel
den. Oegstgeest. Woerden. Alphen
a d. Rijn en Gouda krijgen vrijdag
middag 24 januari beroepenvoorlich-
ting. Deze beroepen voorlichtingsbij
eenkomst wordt gehouden in de
Louise de Coligny-h.b.s. aan de Ka-
gei straat in Leiden. Zij wordt geor
ganiseerd onder auspiciën van de
Ver. van Vrouwen met Academische
Opleiding.
BOUW nieuwe
l\azorgwerk plaats
Rijksgoedkeuring
gisteren afgekomen
De rijksgoedkeuring voor de bouw
van een nieuwe Nazorgwerkplaats
\oor geesteiiik gehandicapten is gis
teren afgekomen. In het begin van
de zomer zal met deze bouw., welke
begroot is op een bedrag van f 723.000
worden begonnen. Zoals bekend zal
de werkplaats verrijzen op een ter-
tcln aan de Gabrlël Metsustraat
i Haarlemmerweg)
luhwedstrijtl
kynologen
Op zondag a.s. viert de kynologie
in Leiden weer hoogtij. De plaatse
lijke kynologenvereniging organi- 1
roert dan haar jaarlijkse clubwed-
strijd in de Stadsgehoorzaal. Rashon-
denliefhebbers uit het rayon Rijn
land en ook leden ver buiten dit
layon zullen hun mooiste dieren la-
tin paraderen voor een aantal keur
meesters. terwijl door de microfoon
op kwaliteiten en fouten van de grote
verscheidenheid van rassen gewezen
?al worden.
Naast de sterk vertegenwoordigde
collies, boxers, poedels, jachthonden
en terriers zullen niet minder dan
39 honden in de kampioensklasse,
honden, die in binnen- en buiten
land reeds grote successen behaalden
hun beste beentje voorzetten.
De keuringen beginnen om 11 uur
en zullen om ongeveer 5 uur afgelo
pen zijn. I
Want uw spaargeld is goed voor alles. Ga naar de
spaarbank waar men u o'ók gaarne van dienst is met
andere bankzaken, zoals rekening-courant, deviezen
voor uw reizen, kredieten, hypotheken en bemiddeling
in effectenzaken.
Meer dan 1000 banken en bijkantoren.
De spaarbank met volledige bankservtce.
AANGESLOTEN BIJ DE COÖPERATIEVE CENTRALE RAIFFEISEN-BANK TE UTRECHT
Inhoud van een graf met een
geraamte en fraaie albasten va
zen. die moesten dienen om de
dode een voorraad voedsel voor
de eeuwigheid mee te geven.
nu met die scherven, waarop nog
brokstukken van bloemmotiefjes te
zien zijn.
In Utrecht vinden wc wel scherven
van kommetjes en vaasjes, maar die
scherven leren ons iets van het hand
werk van 3000 jaar v. Chr. en van de
levensgewoonten van de mensen uit
die tijd. Het zijn overigens niet alleen
scherven, er zijn ook oomplete vazen
en kommetjes en urnen te zien en
ook al kunnen we hier niet. spreken
van kunstwerken, toch spreken deze
voorwerpen wel mee in de cultuurge
schiedenis van het oude Egypte. Het
woord cultuur Is veel meer omvattend
dan het woord kunst. Uit die simpele
met de hand gemaakte kommen en
vazen is later, tot in onze tijd toe. een
keramiek ontstaan, die zeker wel met
het woord kunst kon worden betiteld.
Het merkwaardige is zelfs, dat men
in onze tijd vormen terugvindt die de
oude Egyptenaren al kenden.
Graven
ken nog niet kon vervaardigen, maar
waarvan de uitingen toch evenzeer
een brok cultuurhistorie vertegen
woordigen.
En nu bedoelen we hier de ge
bruiksvoorwerpen en de grafinrich
tingen zoals die door Nederlandse op
gravingen onder leiding van prof dr.
A. Klasens uit Leiden tussen 1957 en
1959 w erden verricht in Beneden-
Egypte, bij Aloe-Roash. ten noorden
van Gizeh. Het Centraal Museum te
Utrecht toont tot 16 februari het re
sultaat van deze opgravingen; umieke
voorwerpen uit dp eerste drie eeuwen
van het 3e millennium vóór Christus.
Deze tentoonstelling heet dan ook
„Nederlandse opgravingen in Egypte".
Geivone dingen
Hier geen grote kolossale beelden,
geen enorme steenklompen, geen
kunstwerken van dp hoogste orde.
die even zinnelijkbekorend worden
ondergaan als de kolossen van Ram
ses n. Alles slechts heel eenvoudige
dingen, dingen die de Egyptenaren in
de oudste tijden dagelijks gebruikten,
zoals wij one koffie kopje, ons ontbijt-
mes. ons poederdoosje en onze bloe
men vaas. Gewone dingen der dage-
lijksen levens dus. schijnbaar net zo
betekenisloos als het koffiekopje van
onze grootmoeder, dat we allang
hebben weggegooid. Grootmoeders
kopje was gebroken en wat doen we
Die in Ctrecht getoonde opgra-
vingssc batten zijn uit de zgn. ar
chaïsche periode, dus uit de le en 2e
dynastie, uit de Thinietentijd. dus
nog vóór de mummificatie. De doden
werden net zo begraven als in onze
tijd, rij het dan niet altüd in houten
kisten. Het interessante in Utrecht is
nu. dat men de voorwerpen zoveel
mogelijk in hun verband heeft geëx
poseeTd. Men vindt er dus gerecon
strueerde graven met alle toebehoren
en in één graf zelfs een geraamte.
In die tijd had men in Egypte nog
niet van piramiden gehoord, maar
men had reeds wel gevoel voor schone
vormen en zelfs voor een zeer be
scheiden decoratie een decoratie die
eigenlijk heel erg modern aandoet en
slechts bestaat uit enkele streken op
de vaas. Honderden graven zijn door
de Nederlandse expeditie bloot gelevd
en talrijke waardevolle vondsten zijn
er gedaan, vondsten die voor de nlet-
geïnteresseerde waardeloos lijken
maar by elkaar iets vertellen bij el
kaar een cultuurgeschiedenislés geven
die misschien welsprekender is dan
welke les op school ook.
Aan de hand van foto's en ook in
en graf kan men zien hoe de lijken
begraven werden, meestal in hurk-
houding. gewikkeld in geitevellen of
matten «een enkele maal in een hou
ten kist), liggend op de linkenzijde
met het gericht, naar het westen. In
het westen lig timmers het onmetelijke
dodenrijk waar ook de zon onder
gaat. Er is ook verschil tussen graven
voor de armen en graven voor de rij
ken: in het eerste geval een ronde
of ovale kuil. waarin de dode is ge
legd met slechts enkele bijgaven; één
of meer schalen of kruiken van aar
dewerk; in het tweede geval recht
hoekige kuilen, waarvan de wanden
met kleistenen zijn bekleed en waar
op een hulsje komt met lemen vloer.
Dan ligt de dode in een houten kist
en de bijgaven zijn erg talrijk. Het
komt zelfs voor dat zo'n huisje meer
dere kamers heeft, bedoeld als maga
zijnen voor de voorraden. De dode
moest immers een voorraad meene
men: spijs en drank. De magazijnen
en de vazen en de kruiken bleven
over het algemeen echter leeg: de
kruik alleen was al symbool van het
voedsel. Een enkele maal werd er in
zo'n kruik as of zand of klei aange
troffen een schijn-inhoud dus. De
oude Egyptenaren dachten toen al
erg symbolisch en de dode hield, door
de aanwezigheid van de vaas of de
kruik zijn voedsel tot in eeuwigheid.
langen van deze onmisbare dienst,
een kostbaar geschank aan: een
bronzen vuilnisemmer met inscriptie.
De emmer, die vervaardigd Is door
de heren Chr. de Groot sr. en jr., was
voor deze gelegenheid gevuld met
grote bloemen.
Een vertegenwoordiger van de
Zwitserse firma Roll, die de nieuwe
vuilverbrandingsinstallatie in Leiden
bouwt, overhandigde aan de reini
gingsdirecteur als blijk van sympa
thie een fraaie klok. Het spreekt
vanzelf, dat deze geschenken in grote
dank werden aanvaard.
De receptie, die behalve door een
groot aantal hoofden van dienst ook
door de vijf wethouders en de oud-
wethouders J. C. van Schaik en A.
J. Jongeleen en de oud-directeur van
de G.R. en O.D„ de heer J. H.
de Jong. werd bijgewoond had
ondanks de ernstige woorden, die op
deze jubileummiddag zijn gevallen,
een buitengewoon geanimeerd ver
loop.
Het gemeentebestuur van Leiden is van plan om in de eerste
helft van 1964 maatregelen te nemen, die moeten leiden tot een
verbetering op het gebied van de stadsreiniging. Deze maatregelen
zullen onder meer van strafrechtelijke aard zijn.
Dit zei burgemeester jhr. mr. F. H. van Kinschot gistermiddag
tijdens de receptie van de Gemeentelijke Reinigings- en Ontsmet-
tingsdienst in de Burgerzaal van het Stadhuis.
Sieraden
De vrouwen werden speciaal be
dacht en in de vrouwen graven vond
men sieraden: armbanden ha&rrin-
gen, toiletvaasjes, kralen uit half
edelstenen. haarpennen en zelfs
schminkdoosjes z-owel met een wit
blanketsel als met de zwarte schmink
I voor de wenkbrauwen. Er ls dus niets
I nieuws onder de zon, want nog steeds
De burgemeester deed in zjjn of
ficiële toespraak een dringend beroep
op de burgerij om het niet er op aan
te laten komen maar om. integen
deel. ook zélf de hand uit de mouw
te steken. „Als iedereen er voor zorgt,
dat zijn vuilnisemmer niet overvol is
en niet te vroeg op straat wordt ge
zet, is al veel gewonnen", aldus jhr.
mr. Van Kinschot. „Verder zal een
ieder de grootst mogelijke discipline
moeten betrachten om geen los vuil
op straat of in de gracht te gooien".
De burgemeester hield deze toespraak
ter gelegenheid van het vijftigjarig
bestaan van de Lcidse reinigings
dienst.
Ondanks kritiek
Hoewel er op de reinigingsdienst
nog al eens kritiek wordt geleverd,
verheugde hem op deze jubileumre-
ceptie aan de betreffende tak van
dienst in positieve zin aandacht te
schenken. „Zonder de mannen van
de reiniging zouden we komen te
staan voor middeleeuwse toestanden,
met, alle gevolgen van dien". Burge
meester Van Kinschot, die ook het
ernstige personeelstekort bij de rei
nigingsdienst aanstipte, sprak in dit
verband van mannen, die goud
waard zijn. „Laten directeur en man
schappen van de reinigingsdienst er
van overtuigd zijn, dat het gemeen
tebestuur achter hen staat als het
gaat om de belangen van onze stad",
zo vervolgde de burgemeester. Wat
het schoonhouden van de straten
betreft, wees hU er op. dat bezem en
handveegwagentje hebben plaats ge
maakt, voor een aantal zelfopnemen-
de veegmachines. Aan het nuttig
effect van deze machines wordt
echter veel afbreuk gedaan, doordat
vrijwel in elke straat dag en nacht
talloze auto's geparkeerd staan-
Vuil in de gracht
Voor Leiden is ook een steeds te
rugkerend probleem het schoonhou
den van de grachten. Huisraad, ma
trassen, oude fietsen, kortom allen
wat niet in de vuilnisemmer past
wordt dikwijls in de gracht gedepo
neerd. De burgemeester merkte hier
bij op, dat zulks niet beperkt blijft
tot wat men pleegt te noemen dc
oudere buurten.
Burgemeester jhr. mr. F. H.
van Kinschot (rechts) en de
heer H. Hoorn (links) bij de met
bloemen en planten gevulde
bronzen vuilnisemmerhet ge
schenk van het reinigingsper so-
neel aan het gemeentebestuur.
(Foto L.D./Holvast)
„Overigens mag ik niet nalaten te
vertellen, dat via de Rijn ook van
buiten de stad uit de richting Alphen
vuil komt aandrijven", aldus burge
meester Van Kinschot. Hij vestigde
er voorts de aandacht op, dat de
reinigingsdienst over twee gemotori
seerde vuiJnisvletten beschikt, die da
gelijks ongeveer tien kubieke meter
vuil uit de grachten opvissen.
Sprekende over de verwerking van
het vuil. deelde de burgemeester mee.
dat als alles naar wens verloopt de
nieuwe vuilverbrandingsinstallatie in
de loop van 1966 In gebruik zal kun
nen worden genomen.
Positief werk
De directeur van de jubilerende
dieast, de heer H. Hoorn, zei in zijn
dankwoord tot de burgemeester bij
zonder verheugd te zijn over het feit,
dat, het gemeentebestuur bij deze
gelegenheid een dringend beroep
heeft willen doen op de burgerij om
ln harmonische samenwerking met
de reinigingsdienst de stadsvervulling
zoveel mogelijk tegen te gaan.
Het werk van de reinigingsman, zo
ging de heer Hoorn verder, is beslist
niet van een minderwaardige allure.
Integendeel, het werk van de vuil
nisman is zeer positief en nuttig, wat
men er ook van denken mag.
Vuiln isenimer
De directeur bood vervolgens na
mens het gehele reinlgingspersoneel
aan het gemeentebestuur, dat altijd
op de bres heeft gestaan voor de be-
Kerkelijk Leven
NED. HERV. KERK
B»ro»pen t« Miuiki J. Vrcglnje.
wev te Kampeneen.
i naar Ruinen (toez.).
M. W S. Cramer te Hoogwoud
Bedankt voor Eindhoven (toez), O.
NJJenhuis. voorg. Ver. v. Vrljz. Herv te
IJmulden.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Meeden J. W. Bats kand
te Amsterdam.
Aangenomen naar Haamstede W.
Hoogs teen te Wateringen.
Bedankt voor Dronten fmet stand-
laats Biddinghulzen) H. R. Zijlstra te
ultenpost. voor Middelburg Th.
Oostra te Hoogeveen
GEREF. KERKEN (vrijgem.)
Beroepen te Oldenzaal J M. Smellh
te Almkerk-Werkendam.
CHR. GEREF. KERKEN
Tweetal te Harderwijk W. Heerma te
Nunspeet en G. de Vries te 's-Graven-
deel.
Beroepen te Leeuwarden J. de VuysB
te Amsterdam-Oost.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Rotterdam-Zuid J. van
Haaren te RiJssen
Zoekt D een
gouden armband of collier
voor f 70.- en 1100.- Of f 300 -
en f 800.-
Juwelier v d. WATER
Haarlemmerstr 207, heeft ze
Grote keuze li alle prijzen
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
GEBOREN
Marie Louise Eveline, d. v. P E R
Rhemrey en M. C. Fischer. Arleda bite,
w V4n °°8 D Koren.
Christina Margaretba. d. v. J Heil-
mans en J. J. van Es. Andrt Johan
nes. z v. K. G. Korenhof en M de
Haas. Annemarle Elizabeth, d. v H
Lammers en J. C. M. Cornet. Marcel'
TUmann. z. v A J \an de Loo en
J. K van Westerveld. Catharina
Jacqueline, d. v. H. Lepelaar en C.
Mattere. Gys Richard Eduard. z v D
van Egmond en J. P. Heemskerk. Bar
bara Anna Maria Helena, d v P J
van Daalen en B. F. c. Bruggeling.
OVERLEDEN
b P; v*n„i,er Plas- 73 1™- man. H. w.
Bulten. 76 Jaar man A. Arbouw. 63 1:
vrouw. H. M. Klein. 74 jaar. wed v A
P van Rossum. J. M. J. van Grieken^
58 laar. vrouw. G. Hockx. 78 Jaar. man
C. H. Pleters. 40 jaar, man.
