Dr. L. Meinsma acht Amerikaans
tabaksrapport zeer belangrijk
kunst
kAleiÖOBCQQP
25
G0-0P THEE
GENT GOEDKOPER
Controle geëist op
sigarettenreclame
POLITIE ZOEKT
JONGEMAN (19)
Maniak sticht brand
in museum te Londen
Brief na 18
jaar bezorgd
ALLEEN BIJ CO-OP
ELK TWEEDE PAKJE
jaar Ned. Danstheater
(galavoorstelling in kon. Schouwburg
NA NIJMEEGSE MOORD
Caltex hoort
in Friesland
Voor
2.5
Sneeuwstorm
hoven Amerika
KINDEREN
ONTVOERD
Ook senatoren
willen spoedig
hogere A.O.W.
Eerste Kamer
bezorgd over
„loonexplosie"
Turken wegens
opiumsmokkel
aangehouden
miljoen schade
Kostbare stukken verwoest
__Opgericht 1 maart 1860
Dinsdag 14 januari 1964
Derde blad no. 31160
Reacties in
Australië
Dr. L. Meinsma, directeur van het
Centraal Bureau voor kankerregis-
tratie en voorlichting in Amsterdam,
kecht zeer grote betekenis aan de
bevindingen van het Amerikaanse
regeringsrapport inzake het roken.
Het is daarom zo belangrijk, aldus
Verklaarde hy, omdat
het bij mijn weten de eerste maal
is. dat een overheid met een offi
cieel rapport komt en zich dus
eindelijk duidelijk geïnteresseerd
toont;
de commissie van tien* geleerden
is samengesteld met medeweten
van de Amerikaanse tabaks
industrie; zy zal er alleen daar
om al niet onder uit kunnen dit
rapport enigszins belangrijk te
vinden";
de oorzakelijke samenhang tussen
roken en longkanker onomstote
lijk is komen vast te staan.
De Amsterdamse arts, auteur o.m.
van het onlangs verschenen opzien-
^ende boekje „Roken", toonde zich
heugd, dat „ook de filtersigaret
ten in het Amerikaanse rapport vol
doende zijn afgekraakt."
Uiteraard heeft ook dr. Meinsma
klechts van de krantenverslagen kun-
pen kennisnemen. Op details van het
1 rapport kan hij das nog niet ingaan.
J Het is hem opgevallen, dat de Ame-
rikaanse onderzoekei-s zeer voorzich-
tig spreken over het verband tussen
roken en hart- en vaatziekten.
„Blijkbaar is in dit opzicht de weten
schappelijke kennis nog niet vol
doende".
Merkwaardig vindt hij ook, dat het
rapport niet in staat is geweest een
levensverwachting te bepalen van
rokers en niet-rokers. Ook hier ont
breken blijkbaar noch voldoende
gegevens om te ontleden.
Wat betreft de aankondiging van
het Duitse onderzoek merkt dr.
Meinsma op, dat dit alles te voor
lopig is om er veel van te zeggen.
..Ik breng alleen een onderzoek in
herinnering, dat enige Jaren geleden
in de drie grote steden van ons land
is opgezet. Daarbij bleek, dat de
cijfers voor longkanker in die steden
hoger lagen dan elders. Natuurlijk
speelt de luchtverontreiniging een
jol. Maar destijds is al duidelilk
jesignaleerd, dat in die drie grote
in het sigarettenverbruik 50
ct. boven het landelijk gemid-
ie ligt".
Bedreigde jeugd
De Amerikaanse senator Ma
rine Neuberger maakte zaterdag be
kend, dat zij komende week twee
wetsontwerpen zal indienen, een ter
gedrongen tot actie over te gaan om
te voorkomen dat Jongelui gaan
roken. De vereniging somt zes pun
ten op:
1. de medici moeten hun volle
verantwoordelijkheid aanvaarden
door het publiek over de gevaren van
sigarettenroken in te lichten:
2. uitbreiding van het onderzoek
naar methoden om volwassenen te
helpen die het roken van sigaretten
willen beëindigen;
3. uitbreiding van het onderzoek
naar de specifieke kankerverwek
kende stoffen in sigarettenrook;
4. in overweging nemen, adverten
ties die Jongelui aansporen tot roken
te laten vervallen;
5. economen, regeringsleiders en de
tabaksindustrie moeten naar midde
len zoeken om de economische klap
van verminderd sigarettenverbruik
op te vangen:
6. doelmatige verspreiding van de
gegevens in het rapport om het
dodencijfer van 100 sigarettenrokers
per dag te verminderen.
„Volledig verbod
van adverteren"
De Australiër Sir Macfarlane
Burnett, Nobelprijswinnaar en direc
teur van het Walter en Eliza Hall
instituut voor medisch onderzoek,
heeft gisteren een volledig verbod op
het adverteren van sigaretten geëist.
Hy zei dat er in het Amerikaanse
rapport over de gevolgen van het
roken niets staat dat niet al vijf jaar
lang bekend was. maar het rapport
is belangrijk omdat het officieel is.
Dr. Cotter Harvev, voorzitter van de
Australische Ver. ter bestrijding van
t.b.c. en borstziekten, zei dat de si-
garettenfabrlkanten, wanneer zij
werkelijk oprecht zouden zijn. zouden
moeten zeggen: „We zullen de siga
retten geheel uit de markt nemen
totdat het onderzoek heeft aange
toond dat zij onschadelijk zijn".
(De tabaksaandelen op de effec
tenbeurs te Melbourne zijn gisteren
later op de dag weer in koers geste
gen, nadat deze bij de eerste verko
pen was gedaald).
(Van onze
Hilversumse correspondent)
5 Een raadslid van Muiden ont-
ving dezer dagen een berichtje
J van de politie, dat hjj drie gul-
0 den moest betalen wegens het
fietsen zonder brandend achter- X
j licht. Het bericht dat per post -
X kwam, was afgestempeld met
0 het jaartal 1946.
2 Achttien jaar geleden had de
5 inwoner van Muiden eens ge-
- fietst zonder brandend achter
licht. De verbalisant had hem
toen gezegd dat h;j binnen enkele
dagen wel een briefje met de
boete zou krijgen. Maar het
raadslid had er niets meer van
gehoord, totdat dezer dagen het
berichtje, na 18 jaar omzwer
vingen, boven water kwam.
Het raadslid denkt er overi
gens niet aan te betalen, daar
de overtreding al lang verjaard
is.
Advertentie
Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van het Nederlands
Danstheater worden in de Kon. Schouwburg in Den Haag gala
voorstellingen gegeven op dinsdag 28 januari en maandag 3
februari met medewerking van het Residentie-orkest, onder leiding
van Louis Stotijn.
componeerde in opdracht van de
John Wagenaar Stichting. De uit
voerenden zijn Willy de la Bye en
Charles Czarny. Glen Tetley maak
te het slotballet voor dit lustrum-
programma, nl. een choreografie ge
ïnspireerd op 't schilderij van Rem
brandt ..De anatomische les" op
muziek van Marcel Landowski. Het
ls de (eerste) uitvoering van deze
(eerste) symphonie van Landowski
met de titel „Jean de la peur" („be
vreesde jan"). Nicolaas Wijnberg
ontwerpt de decors en kostuums.
De hoofdrollen worden vertolkt,
door Jaap Flier (de man), Willy de
la Bye -zyn moeder). Alexandra
Radius (zün vrouw). Job Sanders
(de prosector). Charles Czarny (as
sistent) en voorts het gehele ensem
ble van het Danstheater.
Het programma vermeldt repri-
ses van ..Matrigalesco" van Benja-
min Harkarvy, .De hospita" van1
John Butler en twee premières. Jaap
Flier ontwerpt een dramatische Pas
de deux getiteld „Interieur met mu
ziek" van Otto Ketting die deze
Dc moord of doodslag op de 68-jarige mej. T. Hendriks in
Nijmegen is. naar de politie vermoedt, gepleegd door een negen
tienjarige Nijmeegse jongeman.
Er zUn diverse omstandigheden, die
I\en
het andere ten aanzien van
onderwjjs en tevens voor een onder
zoek naar de gevaren van het siga
rettenroken. in te stellen door het
ministerie van gezondheid. Zij wil,
dat de regering ervoor zorgt, dat
geen enkele volwassene rookt zonder
volledig op de hoogte te zijn van de
gevaren daarvan, dat voor hen die
het roken van sigaretten niet willen
of kunnen laten, de regering het
zoeken naar „minder gevaarlijke
sigaretten" stimuleert en de keuze
tussen concurrerende merken op
basis van betrekkelijke veiligheid
vergemakkelijkt en speciaal zal pogen
aanbeveling en adverteren van siga
retten op een manier waardoor het
roken van sigaretten voor kinderen
aantrekkelijk lijkt, tegen te gaan.
De Amerikaanse vereniging voor
kankerbestryding heeft er op aan-
delicten werd veroordeeld, te verden
ken. Zo zijn bü hem thuis voorwer
pen gevonden. welke afkomstig
waren uit de woning van de ver
moorde vrouw. De politie trof deze
voorwerpen aan bij een routine-
onderzoek, dat zU instelde by diverse
Nijmegenaars. die wel eens de dader
hadden kunnen zUn.
Een andere omstandigheid, die de
verdenking deed rüzen. was de vlucht
van de jongeman. Zaterdagmiddag is
hU nameiyk, geheel tegen zijn ge
woonten in. plotseling met al zijn
hebben en houden vertrokken zonder
te zeggen, waar hij heen zou gaan.
Signalement
nis
De jongeman was een kennis ran
de vrouw. Een bedrag van 9.000 a
10.000 gulden, dat de vrouw in zes
verschillende geldkistjes opgeborgen
in huls had. heeft hy niet aange
roerd. Het is echter niet bekend, of
de vrouw nog meer geld in huis had.
Is dit wel het geval, dan heeft de
voortvluchtige dader dus geld by
zich. Was er verder geen geld in
huis, dan is hy zonder middelen,
want hy had zelf geen geld.
Aan de havens en by de grens
posten zijn politie en marechaussee
op hun hoede om te voorkomen, dat
de Jongen naar het buitenland ont
snapt.
De oliemaatschappy Caltex gaat
boren op het vaste land van Fries
land en wel in Nieuwe Bildtdijk. op
korte afstand ten westen van het
eveneens aan de kust gelegen Biya,
waar de Nederlandse Aardolie Maat-
schappy enige tyd geleden aardgas
heeft aangeboord.
De boortoren voor deze proefboring
die volgt op seismisch onderzoek
dat de Caltex in de laatste maanden
ln Friesland heeft laten verrichten
moet uit Frankrijk komen. Dc
boring wordt uitgevoerd door een
aannemersfirma in Bordeaux
Zoals bekend, bestrijdt de Caltex
de concessie-aanvraag van de NAM.
die een exploitatievergunning wil
hebben voor heel Friesland. De Cal
tex heeft zelf voor het Waddenge
bied een aanvraag ingediend. Voor
het Friese vasteland heeft de Caltex
nog geen concessie gevraagd
By de Caltex-boring op Ameland
zyn
Het is
het geval
nog geen resultaten aangetoond.
is de vraag of dat nog deze week
al zün.
Het noordoostelijke deel van de
Verenigde Staten werd gisteren ge
teisterd door een huilende sneeuw
storm met windsnelheden tot 80 km
per uur, die door het Amerikaanse
weerbureau de ergste van deze winter
werd genoemd. Het gevolg was, dat
New York onder een dik pak sneeuw
kwam te liggen. De storm kwam uit
het midden-westen, waar sneeuw-
verstuivingen van drie meter zijn
ontstaan. Automobilisten werden er
voor gewaarschuwd dat zü in de
sneeuw vast raken, wanneer zU zich
te ver van de grote steden wagen.
In Negoa (Illinois) zyn ongeveer
500 automobilisten gestrand. Zy
brachten de nacht door in kerken en
scholen. Duizenden anderen moesten
hun wagens laten staan. Springfield,
de hoofdstad van Illinois, is geheel
van de buitenwereld afgesneden. Ook
Kentucky, west-Virginia. Tennissee.
Marylona. noord-carolina. Alabama
en Georgia zyn door de storm ge
troffen. waar in sommige streken
onderkoelde regen viel.
Wr hington is eveneens onder-
gesneeuwd. Veel scholen moesten
worden gesloten, sneeuwploegen wer
ken de nacht door.
Langs de gehele oostkust, van Rho
de Island tot Maine, zyn storm-
i waarschuwingen gegeven, inwoners
i van de kustgebieden zyn gewaar
schuwd voor overstromingen.
Twee kleine kinderen, de 5-jarige
I Karl Heinz Dickmann en de 4-Ja-
i rige Lydia vom Hagen, die vrijdag
middag dicht by hun woning in het
Duitse plaatsje Sonsfeld. naby Wesel,
I op straat aan het spelen waren, wor
den sindsdien vermist.
De politie fcoudt rekening met de
mogehikheid, dat zij met een auto
naar Nederland zijn ontvoerd. Z'j
I wonen aan een grote weg waar veel
autos naai Nederland passeren.
De jongeman. T. Th. M. van Os,
heeft een gryze koffer by zich, waar
in zich zyn bezittingen bevinden.
I Verder heeft hy een paspoort en een
I monsterboekje. Hij heeft thans het
I beroep van losarbeider. maar hy
heeft reeds vele andere beroepen uit
geoefend. Zo is hij ook zeeman ge
weest.
De politie van Nijmegen heeft het
signalement van de ongehuwde Jon
gen verspreid. In het opsporingsbe
richt wordt zyn aanhouding ver
zocht.
zyn signalement luidt: lengte 1.73
meter, normaal postuur, rechte hou
ding, ovale gelaatsvorm, donkerblond
tot zwart haar, blauwe ogen, rechte
ronde kin, gave tanden. Schoenmaat
42. Hy ls gekleed ln een bruin col
bertkostuum, grijsachtige winterjas
met, donkere stippels en zwarte mo
derne schoenen.
In het voorlopig verslag ran de
commissie van rapporteurs uit de
Eerste Kamer over de begroting 1964
van het departement van Sociale Za
ken en Volksgezondheid wordt om.
aangedrongen op een spoedige ver
hoging van de uitkeringen Ingevolge
de AOW en AWW tot een sociaal
minimum. Veel leden van de com
missie zeggen in het verslag niet in
te zien, waarom niet reeds een aan
tal voorbereidende uitvoert ngs-)
maatregelen zou kunnen worden ge
troffen, waardoor vroegere invoering
dan per 1 januari 1965, zoals in de
bedoeling ligt mogeiyk zou zyn. „De
nood is immers hoog en wordt nog
geaccentueerd door het stygende
pryspeil". aldus deze leden. Zy mer
ken nog op. dat minister Veldkamp
wel meer biyk heeft gegeven snel be
slissingen te kunnen nemen.
Een aantal leden van de commissie
spreekt in het verslag de hoop uit,
dat ook voor de bedrijfs- en onder
nemingspensioenen een redeiyke* op
lossing van het vraagstuk van de
«aardevastheid kan worden gevon
den.
Betoging in Saigon
legen De Ganlle
Ongeveer tweeduizend studenten
hebben gisteren in Saigon voor de
Franse ambassade en Franse onder-
wysinstellingen betoogd. Zy protes
teerden tegen de voorkeur die vol
gens hen president De Gaulle voor
een onpartijdig en verenigd Viet
nam zou hebben. De betogers riepen
„weg met De Gaulle" en droegen
borden mee waarop stond geschre
ven „neutralisme is verraad". Er de
den zich geen incidenten voor. De
Franse directeur-generaal voor cul
turele en technische aangelegenhe
den, J. Pasdevant. was ooggetuige
van de betoging, die, volgens waar
nemers. opzetteiyk samenviel met
zyn bezoek.
Van hooggeplaatste Vietnamese
zyde werd gisteren verklaard dat
de Zuidvietnamese regering de be
noeming van Robert du Gardier tot
nieuwe Franse ambassadeur in Sai
gon heeft afgewezen. Du Gardier is
thans ambassadeur in Havanna.
Speculatieve koop
van Zwolsman 't
Voor de aankoop van het aan
weerszyden van de Apeldoornse-
weg in Arnhem gelegen landgoed
„Delhuizen" is, zo zegt de contact
commissie voor natuur- en land-
schapsbescherming in haar Jaarver
slag. door de Zwolsmangroep een be
drag betaald, dat in geen verhou
ding staat, tot de bestemming van
parkgebied, die het landgoed in het
streekplan Ryn en IJssel heeft
verkregen. Hier is kenneiyk sprake
van een speculatieve aankoop, waar-
by ervan wordt uitgegaan dat de daar
over oordelende bestuursorganen te
eniger tyd wel door de knieën zul
len gaan, en voor dit gebied bebou
wing zullen toestaan, aldus de con
tactcommissie, die het Arnhems ge
meentebestuur laakt vanwege het
feit dat het biykbaar tot alles be
reid is wanneer het erom gaat in
In het voorlopige verslag van de
commissie van rapporteurs uit de
j Eerste Kamer over de begroting 1964
van het departement van Sociale Za-
l ken en Volksgezondheid wordt een
bezorgdheid uitgesproken over de re
cente ontwikkelingen op het gebied
van de lonen. „De omvang van de
„loonexplosie" zou voor onze volks
huishouding wel eens te zwaar kun
nen blijken te zyn", aldus wordt op
gemerkt.
Volgens het oordeel van veel leden
van de commissie impliceert het
loonakkoord een aantal onvermyde-
lyke prijsaanpassingen, maar daarin
mag naar hun mening geen vrybrief
voor prijsverhogingen worden gezien.
„Komt het prijsniveau te sterk in
beweging dan ïyken nieuwe
looneisen, hoe onwenseiyk en econo
misch gevaarlijk op zich zelf. wel
haast onvermydeiyk", aldus deze
leden.
Aangedrongen wordt o.m op het
zoveel mogelijk voorkomen of althans
beperken van de prijsverhogingen.
In het voorlopige verslag wordt ook
bezorgdheid uitgesproken over de ge
volgen van de verhogingen van lonen
en salarissen voor de overheid, in
welk verband o.m. de aandacht wordt
gevestigd op de indirecte gevolgen
van de loonsverhogingen, die tot uit
drukking zullen komen in de „onont
koombare" verhogingen in de bedra
gen voor subsidies, die door verschil
lende instanties worden verstrekt.
(Van onze Venlose correspondent)
Volgens de politie in de ter hoogte
I gelegen plaats Duisburg.
(Van onze Londense correspondent)
ln het hartje van Londen is een kunsthandel (het Willam
Halsborough-museum) in de nacht van zondag op maandag ernstig
door brand geteisterd. De kunsthandel bevindt zich op de hoek
van een winkelgalerij in Piccadilly.
Vijftien schilderijen o.a. een Canaletto. een stadsbeeld van Rome
voorstellende, ter waarde van f 350.000,- werden volkomen ver
woest. Verder werden 25 tot 30 schilderijen waar onder een Jan
van Goyen. een van Dijck en een andere Canaletto zwaar bescha-
digd. Zij zijn voor de kunsthandel volkomen waardeloos geworden.
De totale schade wordt geschat op f 2,5 miljoen.
De bibliotheek en het archief van
de kunsthandel welke gedurende ve
le jaren zyn opgebouwd en belang -
ryke gegevens bevatten over tal
van schilderijen, die aan musea en
verzamelaars over de gehele wereld
werden verkocht gingen geheel ver
loren. De brand schynt door een
geestelyke gestoorde te zyn gesticht,
die brandend materiaal door een
ventilatorgat in het souterrain moet
hebben geworpen. De pui ran de
kunsthandel was helaas niet voor
zien van een ijzeren scherm omdat
de eigenaar dit ormodig vond uit de
VEEL INTERESSE VOOR
JAPANSE EXPOSITIE
De tentoonstelling van Japanse
kunstvoorwerpen, die onder de titel
.Japan, recente kunstnyverheid naar
oude traditie" tot zonda^ in liet Mu
seum voor Land- en Volkenkunde in
Rotterdam werd gehouden, trok 8137
bezoekers. De expositie geeft weer
hoe in Japan getracht wordt het.
oude handwerk en de oude kunst
nijverheid levend en nuttig te hou
den. De tentoonstelling zal een tour
nee door Europa maken en begon
hiermee in Rotterdam op 27 novem
ber j.l. De expositie zal nu naar
München gaan.
Pocketboeken over
kunst en cultuur
Pocketboeken over kunst en cultuur
overstromen ons land. Daar blijkt te
genwoordig gelukkig de grootste be
langstelling voor te bestaan!
Zo zyn wy thans in het bezit ge
komen van zes delen der Sesam-
kunstgeschiedenissenreeks welver
zorgde uitgaven, met vele al- of niet
gekleurde illustraties van Bosch en
Keuning N.V. te Baarn. De zes delen
behandelen ..De prehistorie van Euro
pa en het Oude Oosten". „Het Eur-
aziatisch steppen, en woudengebied
Egypte". „Kretemzisch Myceemse
kunst, Griekenland". ..De Et,rusken.
De Romeinen", Oudchristelyke kunst"
en „Byzantynse kunst". De auteurs
zyn hoogleraren en deskundigen op
elk der hier behandelde gebieden,
hetgeen een volledige waarborg
vormt voor een verantwoorde inhoud
BQ A NV. Bruna en Zoon te Utrecht
verschenen de navolgende lezens-
waardige deeltjes in de Zwarte Beer
tjes-serie: „El Greco" door Charles
Wentinck. „John Constable" door
Phoebe Cool „Titia&n" door Denys
overweging dat de inhoud van zyn
zaak toch geen gevaar liep voor
inbrekers omdat het gestolene on
verkoopbaar zou zyn.
Dr. II. Gerson als
gast-professor
naar New York
Vandaag vertrekt dr. H. Gerson.
directeur van het Rijksbureau voor
Kunsthistorische Documentatie, naar
New York. waar hjj gedurende enkele
maanden als gast-professor een reeks
colleges zal geven over Nederlandse
kunst. Het is voor de tweede keer dat
dr. Gerson een dergelijke vererende
uitnodiging krijgt van een Ameri
kaanse universiteit.
Vier jaar geleden doceerde hy aan
de Columbia University, nu zal hy
dat doen aan het Institute of Fine
Arts van de New York University.
Belde universiteiten zyn trouwens
in New York gevestigd, maar op
kunsthistorisch gebied bestaat er
geen enkele rivaliteit tussen belde in
stellingen, hetgeen niet gezegd kan
worden van de natuur-wetenschap-
pelyke faculteiten. De colleges van
dr. Gerson zullen eensdeels de Neder
landse kunst ln het algemeen behan
delen. anderzyds Rembrandt en zyn
leerlingen tot onderwerp hebben.
Dit gast-professoraat zal dr. Ger
son nog voldoende tijd overlaten voor
eigen studie. Hij stelt zich voor de
grote Amerikaanse collecties te be
zoeken en hoopt ook voor zjjn taak
aan het Rijksmuseum voor Kunsthis
torische Documentatie nuttige erva
ringen op te doen. In leder geval
blijkt uit deze uitnodiging weer eens
dat het Rijksbureau en zjjn directeur,
een Internationale reputatie genieten.
Uitreiking Martinus
Nijhoffprijzen
Maandagavond om kwart over
acht zullen in de Raadzaal aan
de Javastraat te Den Haag de Mar
tinus Nijhoffprijzen 1964 uitgereikt
worden.
De prijs wordt toegekend voor
een vertaling uit het Nederlands
zowel als voor een vertaling in onze
taal.
Hjj heeft echter geen rekening
gehouden met een maniak, die
thans aan het werk schjjnt te zijn
geweest. Deze onverlaat heeft ook
ruiten van andere zaken in de ga
lerij ingegooid en geprobeerd brand
te stichten in eon andere kunsthan-
welke in de kiem kon
worden bedwongen. Het is mogelijk schat wordt Op ruim 350.000 gul-
dat de dader het speciaal op kunst-
handels heeft gemunt. den.
De directeur van het museum
te Londen, waar brand uitbrak,
bij een der vernielde schilderijen,
n.l. ..Romeins Tafereel van Ca
naletto. waarvan de schade ge-
van Venio
loopt er een spoor van opiumsmok
keiaars waarschynlyk via ons land
naar België Door z'ch als gegadigden
voor te doen, wisten politiemannen
in contact te komen met vyf Turken. Sutton en „Hiroshige" door B. W. RÖ
die handelden in opium. By hun binson. alle dre vertaald door C Bud
aanhouding hadden de mannen vier dingh. Ook deze uitgaven bevatten
kilo ruwe opium bij zich. waarvoor talrijke afbeeldingen -gekleurd zowel
de bosgebieden ten noorden van de zij 4 000 mark per kilogram vroegen jls niet gekleurd- waaraan te-
stad nieuwe bebouwingsmogelyk- Drie van de Turken bleek in het be- vens een grote visuele vreugde kan
heden te scheppen. zit te zyn van een pistool. beleven.