Griep
kunst
kalei öoscoQp
Atatiirks schepping vertoont
een gespleten persoonlijkheid
WERK
EN
VAN JOS. v. d. BERG
HANS DE JONG
Kostbare schatten in
Italië gaan verloren
Premiere van cle film
Reveil met bloemen
BENDER
Turken missen nog
altijd hun „vader"
lit Kunstzaal Heuff
Schilderijets en keramiek
Torens van San Gimignano en
andere oudheden op instorten
K&ntioeeïfct.'
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 9 januari 1964
Derde blad no. 31136
Twee kunstenaars, een oudere en een jongere, exposeren thans
hun werken in Kunstzaal Heuff. Hoflaan 7. te Wassenaar, waar
meestal iets interessants te zien is.
Om met de eerste te beginnen: hij is de in 1905 te Den Helder
geboren en sinds lang in Den Haag woonachtige schilder-tekenaar
Jos. van den Berg. die in de residentie, doch ook ver daarbuiten
gerechtvaardigde bekendheid geniet.
artistieke kwaliteiten bezitten om
zich boven het absoluut „zinloze" te
verheffen, gaan bekijken.
Expositie van
Tsjechische boehen
_Door het grafisch exportcentrum
wordt in samenwerking met de firma
Art la te Praag en de Tsjechische
ambassadeur in Den Haag van za
terdag 11 Januari t//m woensdag
15 Januari een tentoonstelling geor
ganiseerd van Tsjechische weten
schappelijke boeken, grotendeels in
de moderne talen, in zaal Bellevue
te Amsterdam. Speciaal medische
boeken nemen een belangrijke plaats
H. I in de inzending in.
Dit lid van Pulchri Studio werd
tijdens zijn leven met vele prijzen
(o.a. Jacob Hartog- en Vigeldusprijs)
begiftigd en ontving ook diverse ma
len koninklijke subsidies. Vele expo
sities in binnen- en buitenland de
monstreerden reeds zijn grote be
gaafdheid voor het stilleven, figuur,
landschap en portret, alsook hout
en linoleumsneden en (droge naald)
etsen.
Olieverven en etsen zijn op deze
expositie met 26 stuks vertegenwoor
digd. Indertijd hebben zijn impressies
van de Middellandse Zee en de Azu-
renkust, waarvoor hij een speciale
hartstocht heeft, al veel indruk ge
maakt.
Er zijn op deze expositie verschil
lende olieverven te zien, frapperend
door felle, vrolijke, soms te decora
tieve, contrasterende kleuren. Daar
van noemen wij zijn beelden uit Ro
me (o.a. het Forum, Het Colosseum
en Feestgangers in het Forum). Zeer
gelukkig mag zijn gezicht op Tharn
(gemengde techniek) genoemd wor
den. Dat zijn kunde van veelzijdig
heid getuigt, bewijzen het in grote
doorzichtigheid vervaardigde „Haven
van Antibes" en „Menton". Van zijn
talrijke sfeervolle etsen waarin hij
zich van zijn sterkste zijde betoont,
noemen wij in het bijzonder „Nieuwe
Waterweg", „Hoek van Holland"
„West-land
Zijn ambachtelijk kunnen heeft v.
d. Berg voor een groot deel te dan
ken aan zijn voormalige leermeester
Joop Kropff.
Met belangstelling hebben wy ook
kennis genomen van het keramisch
werk van onze oud-stadgenoot
thans in Laren wonende Hans de
Jong, wiens creatief vermogen zich
onderscheidt door originaliteit en
speelse humor.
De in 1932 geboren Hans de Jong,
die tijdens zijn studietijd al de aan
dacht trok met zijn poppentheater
ontving in de Jaren 1954—"58 zijn op
leiding aan het Instituut voor Kunst
nijverheidsonderwijs te Amsterdam,
kreeg in '59 een eigen atelier en was
in I960 werkzaam in Z-Frankrijk (te
St.-Michel bij Villefranachei. In
1961 volgde zijn eerste tentoonstel
ling, gehouden in ,'t Constigh Werck'
te Rotterdam, vervolgens een in de
handweverij ,X>e Knipscheer" in La
ren, daarna bij Heuff en de Bijen
korf te Rotterdam. Werk van zijn
hand is o.a. aanwezig in het Ge
meente Museum te Den Haag, het
Stedelijk Museum te Amsterdam, het
Baltimore Museum af Art te Balti
more en het Museum Boyman»-Van
Beuningen te Rotterdam
Tot onze verbazing heeft hij nog
nimmer in zijn geboorteplaats ge-
van zijn wonderlijke en vreemdsoor
tige dierfiguren, telkenmale gehou-
exposeerd. Wie bijv. kennis neemt
den in verrassende, prachtig gegla
zuurde kleurencombinaties, komt tot
die oonclusie, dat hier sprake is van
een fantasierijke geest met een héél
aparte visie en een boeiend expres
sief vermogen.
„Dieren hebben vriendelijke gezich
ten, beesten onvriendelijke" zo heeft, i
hij eens gezegd. En dit komt bij hem
duidelijk en herhaaldelijk tot uiting i
Zijn „rare" en .gekke" vondsten zijn
velerlei, waarbij ook zijn voorliefde
voor de bolvormige structuur spre-
kend is. Er is van hem nog een fraaie
zon aanwezig, die vermoedelijk naar
het museum Boymans zal verhulzen,
voorts vragen wij de aandacht voor
zijn „Ruiter te paard", „Kijker".
„Twee vrouwtjes" en „Janus met de
twee gezichten", alsmede diverse uit
zonderlijk goed geslaagde kandelaars.
Het markant persoonlijke karakter
van zijn kunst is evident. Wij vragen
ons dan ook met spanning af. waar
heen zijn verdere ontwikkeling zal
voeren.
Wie Interesse heeft voor keramiek,
louter bedoeld als versierlngskunst,
dus zonder enig praktisch nut, moge
zijn geestige verzinsels, die echter de
De veertien prachtige torens van Gimignano, behorende tot de
grote middeleeuwse schatten van Italië lopen gevaar in te storten.
Deze torens, die eens behoorden aan adellijke families, verwijzen
tot een hoogte van 66 meter boven de oude stad en geven haar een
uniek karakter.
Duizenden automobilisten verlaten ieder jaar de hoofdweg tus
sen Florence en Sienna en rijden dan naar Gimignano. om de
torens te zien. Gedurende de laatste maanden zijn zuilen zichtbaar
Advertentie
Bescherm u tegen
Rillerig? Onprettig?
Wees er direct bij!
Neem
HUIZEN VOOR MUSICI
Door een bijdrage van f. 24.500 uit
de opbrengst van de zomerpostzegels,
heeft de Stichting Diogenes in Am
sterdam weer drie oude hulzen kun
nen aankopen. Het betreft de pan
den Goudsbloemstraat 79. 81 en 83 in
de Amsterdamse Jordaan, die na
restauratie bestemd worden voor de
huisvesting van musici.
Karl Ullstein
gestorven
Na een langdurige ziekte is de
Duitse uitgever Karl H. Ullstein (70)
overleden.
Hij was een kleinzoon van Leopold
Ullstein, wiens uitgeverij voor het
nazi tijdperk grote vermaardheid ge
noot. Evenals alle andere leden van
de familie Ullstein, werd Karl H. Ull
stein gedwongen met vrouw en kin
deren Hitler-Duitsland te verlaten.
Hij bracht het grootste deel van zijn
ballingschap in de V.S. door.
Na de oorlog keerden de Ullstcins
naar Duitsland terug om het concern
weer op te bouwen dat onder nazi-
druk verkocht was. Karl Ullstein
trok zich ln 1960 uit de leiding van
het concern terug.
Operaprijsvraag
van tie Scala
De Scala in Milaan nodigt alle
componisten van de wereld uit in
het kader van het Giacomo Puccl-
ni-concours voor 31 december 1965,
een nieuw, nog niet opgevoerde
opera in te zenden. De winnaar van
het concours krijft een prRs van 5
miljoen lire (30.000 gulden), alsmede
de garantie dat zijn opera op het
toneel van La Scala ln wereldpre
mière zal gaan.
Twee jaar geleden ls het Giacomo
Puccini-concours eveneens gehouden,
maar toen is er geen winnaar uit
geroepen. De Jury achtte geen van de
ingezonden werken daarvoor goed
genoeg.
Paolo Grassi, directeur van het
„Piccolo Teatro" te Milaan, zal
maandag en dinsdag 20 en 21 ja
nuari as. een bezoek aan ons land
brengen. De heer Grassi zal voor
Italiaans sprekenden op die dagen
's avonds lezingen houden respectie-
geworden. De middeleeuwse stadswallen, die een verovering door ZTin'êZ
Florence in de 17de eeuw niet konden voorkomen, beginnen af te Tan Amsterdam
brokkelen. Kaden, die de laatste eeuwen werden aangelegd om het
fort te stutten, beginnen ook al mee te geven.
Paolo Grassi
bezoekt ons land
de Uni-
2 'ASPRO'* -én
Heyermans herdacht
Groot succes voor
„De wijze kater"
In het kader van de Herman
Heyermansherdenking gaf de toneel
groep „Studio" gisteravond in het
studiotheater „De brakke grond" in
Amsterdam de première van „De
wjjze kater", waarmee veel eer werd
betoond aan de auteur.
Dit sprookje bleek ook thans nog
de nodige levensvatbaarheid te be
zitten, vooral door het spel van Henk
van Ulsen als „De wijze kater". De
andere rollen werden gespeeld door
Joop Admiraal (Jonathan), Wim van
den Brink (de koning), Ab Abspoel
(hofmaarschalk) en Bram van der
Vlugt (Prins Arthur). De regie be
ruste bjj Kees van Iersel. De voor
stelling werd met diverse „open
doekjes", ook voor de décors en de
aankleding, beloond. Het succes, spe
ciaal voor Henk van Ulsen, was ten
slotte stormachtig.
De avond is bygewoond door de
staatssecretaris van O. K. en W„ drs.
L. J. M. van de Laar, dr. J. Hulsker,
hoofd van de afdeling kunsten van
het ministerie van O. K. en W. en
de Amsterdamse wethouder voor
kunstzaken.
Nehroes toestand
verbeterd
Nog maar kort geleden tuimelde I
een kleine klokketoren niet een
van de 14 in elkaar. En nu wor
den de Machlavelli-toren. de San J
Agostino-toren, de poort der fontei-
nen en de St. Jan-poort bedreigd.
Burgemeester Ivo Fanciullini
schreef aan de inspecteur voor de
kunst van de provincie Sienna ..Ik
kan niet meer doen dan u te wij
zen op een situatie die reeds ernstig
is en die dreigt noodlottig te worden.
De inspecteur antwoordde met
een gift van 5 miljoen lire. hetzelfde
deed een particulier instituut dat
wordt beheerd door een Italiaanse
Bank. Maar 10 miljoen lire <ong.
f 60.000) is volgens de burgemeester
nauweiyks genoeg om de torens te
redden.
Het verval van San Gimignano's
torens maakt slechts een gedeelte
uit van de algemene achteruitgang
van Italie's artistieke en historische
schatten, een zaak die de Italiaanse
pers reeds maanden geleden in staat
van alarm heeft gebracht.
Een verslaggever van het Turynse
blad La Stampa schreef kort gele
den dat hy het kantoor van de
inspecteur van de kunst binnen wan
delde juist op het moment dat de
brandweer opbelde die zei: „opgelet,
de muur van de San Lorenzo zakt
in elkaar."
De ambtenaar die de telefoon op
nam antwordde volgens de verslag
gever: „Zet de ladders maar vast
klaar intussen zyn wij op weg met
de camera's."
De regeringsfunctionarissen foto
grafeerde de muur, een deel van de
middeleeuwse vestingwallen, die een
van Italie's mooiste steden omslui
ten en gaven vervolgens de brand
weer de opdracht de zaak geheel te
slopen voordat een voorbyganger wel
licht zou worden getroffen.
„Als we nog eens op een goede
dag voldoende geld hebben om de
zaak te herbouwen, dan hebben we
tenminste de foto's van het deel van
de muur dat. is ingestort" zei de amb
tenaar.
In Badia Dell'Isola by Sienna,
ligt een van de mooiste Romaanse
kerken van Toscane vrUwel in
ruïnes. Het dak is al tweemaal ln
elkaar gestort en nu valt de regen
neer op de 15e eeuwse muurschilde
ringen van Tamagnl.
In de kerk van Santa Maria Mag-
glore in Spello, wordt een groep fres
co's van Plnturicchio langzaam maar
zeker uitgewist door vocht. Deze lust
zou buna tot in het oneindige kun-
Om de heer Grassi in de gelegen
heid te stellen het contact met de
Nederlandse toneelwereld te ver
nieuwen zal tevens onder auspiciën
van het Nederlands Centrum van het
Internationaal Theater Instituut en
het Italiaans Cultureel Instituut (de
culturele afdeling van de Italiaanse
Ambassade) een tweetal ontmoetin
gen worden gearrangeerd.
Deze ontmoetingen met het Neder
landse toneel zullen in de namiddag
plaats hebben, op 20 januari in het
Italiaanse Cultureel Instituut in Den
Haag en op 21 januari in het Inter
nationaal Cultureel Centrum te Am
sterdam.
Bovendien ligt het in de bedoeling,
dat de heer Grassi op 20 januari een
deelbywoont van de voorstelling, die
..De Nieuwe Komedie" ln de Ko-
ninkiyke Schouwburg in Den Haag
zal geven van Goldini's „De knecht
van twee meesters".
De nieuwste bijdrage op het
gebied van ..Pop-art" komt van
mevrouw Yvonne Barlow, een
doktersvrouw uit Londen, die de
pillen-monsters. welke haar man
van de fabrieken ontvangt en
niet gebruikt, bezigt voor het
maken van ..kunstwerken", die
zij "pillages" noemt.
Het ..kunstwerk", waar met?*
Barlow hier brf staat, heet
"Thank you nurse".
In een medisch bulletin van gister
avond ls bekend gemaakt dat de *v— -- i
bloeddruk van premier Nehroe tot een nen worden voortgewt Van de kunrt-
i -mtioilAn i.en rinrnnre Pil nP nil 1PV
schatten van Florence en de ruïnes
van het oude Rome tot de Griekse
bevredigend niveau" is gedaald en
dat de verzwakking van zyn linker-- - "L—
zttde Iets minder ls. De Indiase pre- nederzettingen in Zuld-ItaUe tóe. re
mier was opgewekt en heeft gisteren keert een kostbare schat in gevaar
normaal gegeten, aldus het bulletin.
keert een kostbare
verloren te gaan.
ln Den Haag ls gistermiddag het
filmpje „Leven met Bloemen" ten
doop gehouden. Het ls onder regie
van Jan Moonen vervaardigd in
opdracht van de Commissie onper-
soonlüke reclame binnenland bloe-
menbranche van de Vereniging „De
Nederlandse Bloemisterij". Het duurt
zestien minuten cn gunt de toeschou
wer een blik in parken en tuinen
vol bloemen, in de kassen van de
kweker, ln de sjieke bloemenwinkel,
tigd op de in ons land bestaande
bloemschikcursussen.
De directeur-generaal van de land
bouw, ir. J. W. Wellen, leidde het
filmpje in. Een oordeel over Iets wat
hü nog niet gezien had kon hy ui
teraard nog niet geven, maar door
dat hy al eventjes in het draaiboek
had mogen kyken kon hy er wel
alvast zyn waardering over uitspre
ken, dat het filmpje ook tracht aan
te tonen, dat bloemen niet altyd in
dir..m «ju om de yogtyt» m
d. wonmgen en de harten van de dageiyks leven te kunnen onderstee-
gebruikers. PeH
Een ontvangst, die volgde op de
Het betoogt dat bloemen er altyd door Landbouwattaches, een gezel-
net oeioogo, v«w ■Reriiinse Iournalisten. voorzit-
bU horen en 'geeft vallende on-schap Berkuvse ^umalusten^voorjit-
der dit „altijd" ressorterende situaties ters van produktectoppmjgi verte
wee:. Zelfs de berouwvolle zondaar,
die met wankele tred en een bosje
bloemen onder de arm de echtelijke
woning nadert, is niet vergeten. Ter
loops wordt ook de aandacht geves-
genwoordigers van ministeries bij ge
woonde première, bood aan vele toe
schouwers wel gelegenheid tot het
geven van commentaren. Ook kriti
sche.
Uw mu2lkale kinderen hebben een piano nodig.
Ook U kunt Uw gezin verrijken met zon nobel
instrument... desnoods een half jaar op proef.
Komt U daarover eens met ons praten. Wij advise
ren U graag over onze vele merken (w.o. enkele
exclusief voor Bender) en mogelijkheden.
deskundig in klank
Bel ef tchrijf om ome foto-BeoeBore or. 60 A
Leidon, Hoogewsord 90, Ie!. 20097 Amsterdam Arnhem Breda Rotterdam
(Van onze correspondent in Athene)
Ankara Enkele weken geleden herdacht de republiek Turkije
het feit dat haar stichter, Kemal Atatürk stierf 25 jaar geleden
en nog maar 57 jaar oud. Er werd een Ataturk-week gehouden
en twee minuten stilte op het sterfuur. Maar eigenlijk is elke
week in Turkije een Atatürk-week.
Men kan uitvoerig speculeren
over de vraag, hoe het land er uit
zou zien als de dynamische leider
was blijven leven zoals Adenauer,
De Valera en Inonü, zijn vriend,
medestrijder en opxolger die, 80
jaar oud. nog steeds de meest do
minerende figuur is in het Turkse
politieke leven. Algemeen is in Tur
kije 't besef dat die vroege dood van
de „Vader der Turken" de groot
ste ramp is die het land heeft kun
nen treffen: men voelt zich nog
steeds verweesd, maar tegelijker
tijd voelt men zich nog doorlopend
onderworpen aan de controle van de
„Grote Verdwenene(zoals hij vaak
genoemd wordt), en dat dan zonder
dat men wat terug kan zeggen.
Atatürk kykt van duizenden
standbeelden, van tienduizenden
borstbeelden 'er zyn winkels die dit
als enige koopwaar hebben), van
honderdduizenden foto's en prenten,
van miljoenen postzegels op zyn na
tie neer. met een vaderiyke blik ln
zyn klare, strenge ogen. Brons of
papier, bijna altyd ls hy daarby
in smoking als symbool van de
verwesfcersing welke het land onder
zyn Inspiratie heeft trachten door
te voeren.
Nationale god
Men kan gerust zeggen, dat er ln
Turkye ten opzichte van Atatürk
een religieuze sfeer hangt: de man
I is meer dan een „big dead brother".
hy is een nationale god. met be-
I trekking tot wie de nog levende
I Turken zich als zondaren voelen,
dageiyks zyn geboden overtredend.
Daar waar in 1927 de Ebedl Sefemiz
(onze eeuwige leider) zyn zes-da
gen-speech hield, waarin hy voor het
parlement zes maal zeven uur de
hoofdiynen van zyn systeem eens
en vooral vastlegde, kibbelden nu
ook zowat zes dagen lang parlemen
tariërs en zelfs ministers onderling
over de vraag of een minister „be
terschap" had gewenst aan een zie
ke politieke gevangene en in hoe
verre dat te rechtvaardigen was. En
buiten dat parlement roept men
steeds harder om Yi nieuwe Atatürk.
intussen ook wel vaag beseffend dat
zo'n nieuwe dominerende figuur ei
genlijk ondenkbaar is zolang de na
gedachtenis van de eeuwige leider
nog zo domineert.
Er zyn er ook die zich ergeren
aan de visie dat Turkye een .nieu
we redder" nodig zou hebben. De
tegenwoordige president Gürsel zei
onlangs: „Zulke verklaringen worden
vooral verspreid onder studenten, zy
die wachten op een nieuwe leider
elke veertig, vyftig jaar, zijn niet
anders dan verwerpeiyke karakters
die zyn afgedwaald van het ware
pad en van de principes van
Atatürk. Een Atatürk wordt niet
elke veertig, vyftig Jaar geboren.
Atatürk heeft ons volledig geleerd
onze nationale energie en hulpbron
nen aan te spreken voor het over-
nen aan te spreken voor het over
komen van elke moeiiykheld. Na
ties hangen niet af van ..redders"
om hun complicaties en problemen
op te lossen: deze kunnen uit de
weg worden geruimd door gezamen
lijke nationale inspanning, goodwill
en harde arbeid". De president ge
looft dat de beste partyen samen
werken. By elke crisis die zich voor
doet probeert hy ze, klein en groot,
Atatürk op openbaar gebouw in
Ankara.
aan een ronde tafel te krygent „De
tafel by my thuis is daarvoor goed
genoeg"
Oppositie
A 1b Atatürk nog leefde, zou Tur
kye misschien geen twee grote en
vier kleine partyen hebben, zoals nu.
ook al maakt het de „Europese" In
druk die hy nastreefde. Zelf heeft
hy tweemaal een experiment toe
gepast met een oppositieparty, doch
tweemaal ook ls hy er weer van
teruggekomen, omdat hy de Indruk
had dat alle reactionnaire krachten
die zyn levenwerk wilden ondermy-
nen, zich in de oppositdeparty ver
zamelden. Pas onder zyn opvolger
Inonü is in 1946 een oppositieparty
tot de verkiezingen toegelaten, de
Democratische Party die in 1950 on
der Bayer en Menderes een opval
lende verkiezingszege boekte. Men
zegt dat de dag na Idoniis ontslag-
lndiening de Turken him bekeurin
gen niet meer betaalden, omdat zy
dachten dat het staatsgezag eigeniyk
was weggevallen zozeer had Ata
tiirks Halk (volks-) party zich met
de staat vereenzelvigd.
De democraten bleken echter ge.
noeg „kader" te hebben gevormd om
tien jaar lang continu te kunnen
regeren met Inonti in de oppositie.
Hun bewind deed echter op den duur
de naam van hun party geen eer
meer aan en moest tenslotte de 27ste
mei 1960 met harde hand worden
omvergeworpen. Sindsdien lijkt
Inonü wederom onmisbaar, hetgeen
hy bij de laatste regeringscrisis weer
handig heeft laten onderstrepen.
Tegeiykertyd echter gaat het
steeds duldeiyker naar een nieuw
1950 in de Turkse politiek: de Recht
vaardigheidsparty. de ontegenzegge-
ïyke erfgenaam van de buiten de wet
gestelde Democratische Party, bleek
by de ln november gehouden ge
meente- en provinciale verkiezingen
alweer 47 procent van de stemmen
op zich te verenigen, dat is nog maar
8 procent minder dan wat in 1950
Bayar en Menderes ten deel viel (die
daarmee een verpletterende parle
mentaire meerderheid behaalden
Een ander verschynsel dat zich bij
deze verkiezingen voordeed was de
tendens terug naar een twee-par
tyenstelsel: de kleine partyen, met
inbegrip van de pas gestarte Arbei
dersparty. liepen alle terug of ble*
ven miniem, terwyi Inonü's Volks*
partij met 37 procent niet al te veel
verloor.
Vuurproef
Nieuwe parlementsverkiezingen
hoeven volgens de wet pas in 1965 t«
worden gehouden, maar er rUn maar
weinigen in Turkije die niet geloven
dat de leider van de Rechtvaardig
heidsparty, Gümüspala. ze in 1964
zal weten af te dwingen. De econo
mische situatie die weer geenszins
rooskleurig Is en lnflatlonaire lijnen
vertoont, zal hem daarby nog kun
nen helpen. En dan komt TurkU*
voor de tweede democratische vuur
proef in zUn geschiedenis. Die van
1950 heeft het ln eerste instantie
glansrUk doorstaan. Zal men ln 1964
opnieuw in zee durven gaan onder d*
tegenstanders van Inonü die mis
schien op hun beurt Iets geleerd
hebben van hun fouten ln het decen
nium 1950—1960?
Dit is, naast de talloze economische
vraagstukken, het centrale politieke
probleem waarvoor Turkye hoogst-
waarschyniyk zal komen te staan.
Aan weerskanten ervan staan a-
politieke machten en factoren.
Aan de ene kant het leger, dat in
Turkye niet in positieve zin almach
tig is maar wel negatief veel dingen
kan tegenhouden. President Gürsel,
die tot op zekere hoogte als gematigd
woordvoerder ervan kan worden be
schouwd, verklaarde onlangs nog dat
een regering in Turkye, ook al heeft
zy de mathematische meerderheid,
niet zal kunnen regeren als zy elite-
i groeperingen zoals de universiteiten,
het leger of de pers en bloc tegen
zich heeft.
En aan de andere kant: de boeren,
de 40.000 dorpen, de eigeniyke romp
van een natie waarvan tot nu toe
slecht» de kop met een ruk naar het
Westen is gekeerd, en voor wie een
man als Inonü, hoeveel hy ook nu
weer de boeren belooft, toch altyd
de „stedeling" biyft. Daar. in de
nederige dorpen, vaak op maar één
kilometer van de hoofdweg en er
toch niet mee verbonden, als in
schutkleur opgaand in het landschap
dat de aarde leverde waarvan ook de
huizen zyn opgebouwd, leeft de op
gehangen Menderes voort als „de
enige (na Atatürk» die wat voor de
boeren deed". Al was het maar dat
hy een moskee liet bouwen naast
het volkshuis dat Atatürk had ge
schonken. Want al maakte het
kemalisme Turkye officieel tot een
..lekenstaat": de religie speelt soms
weer een doorslaggevende rol. Ook
by de laatste verkiezingen waren het
weer religieuze kwesties waaraan de
kandidaten het leeuwedeel van hun
aandacht moesten besteden, en niet
alleen ln de dorpstheehuizen maar
ook in de radio-propaganda.
Vijfentwintig jaar na de dood van
Atatürk kan men zeggen, dat dien*
schepping een gespleten persooniyk-
heid vertoont. Tussen twee religie*:
„die van hem en die vart Mohammed.
Tussen twee werelden: Europa waar
het zich enthousiast toe rekent en
Azië waar het toch vele trekken van
biyft vertonen. Twee politieke op
lossingen: de democratie waarvan
men het gevoel heeft dat men er als
Westers land niet „onderuit" kan en
de dictatuur waarvan men weet dal
7-U op economisch gebied sneller zou
werken maar waar men toch niet
aan wil en waar men trouwens nie
mand voor beschikbaar heeft. Tussen
de verregaande armoede die het land
als vrijwel enig in Europa, nog nau
weiyks ziet verminderen en de grote
potentiële rijkdom aan bodemschat
ten en gewassen waarvan het zich
evenzeer bewust ls. De eigenlijke
ziekte van de „zieke man van
Europa" is misschien een soort
schizofrenie. Inonü ls de verpleger.
Maar zal er naast hem of na hem
een dokter komen om het land te
genezen?
