reinigingsdienst
bestaat halve eeuw
STAKENDE VISSERS
HANDHAVEN EISEN
De Vuurpijl in Leiden
- artistieke voltreffer
BOOT
Tournee in Nederland
is niet aantrekkelijk
Volksliedjes in een
gedramatiseerde vorm
„Zit Scheveningen
heerst eenheid
STRIJD TEGEN VUIL EN AFVAL Lezers schrijven..
Jan van Hout trof reeds in
1592 maatregelen tegen
fi verontreiniging van straten
Dankzij de Ver. voor Pedagogiek
gericht 1 maart 1860
Donderdag 9 januari 1964
Tweede blad no. 31156
sicl Gemeentelijke Reinigings- en Ontsmet-
een dienst, welke veel aan de weg
m^immert en de laatste tijd nog al eens in ,.het
ieuws" is geweest -bestaat deze maand vijftig
jaar, ter gelegenheid waarvan a.s. dinsdagmid-
lag in de Burgerzaal van het Stadhuis een re
ceptie wordt gehouden. Wie mocht menen, dat
.05de Leidse overheid zich voordien niet had inge-
^iet tegen de verontreiniging van de stad zij
vjiet in zeer beperkte mate vergist zich. Reeds
s'fn 1407 werd Jan Claes Wittens hij was de
62
Aan de stadssecretaris Jan van Hout heeft Leiden het te danken, dat in
ingrijpende maatregelen werden getroffen tegen het verontreinigen van
ddjtraten en grachten. In dit jaar werd n.l. aan de Meesteren van de Huis-
aa#rmen (Diaconie) vergunning verleend om bjj de ingezetenen het vuil
Coflageljjks te doen ophalen. Ten bate van de huisarmen werd dit werk door
B^ieze Meesteren verpacht, waartoe de stad in 18 wijken werd verdeeld, elk
m0oor een afzonderlijke pachter te verzorgen. Deze pachters brachten schui-
caien in de vaart, terwijl de bewoners door middel van een klepperman wer-
^jen gewaarschuwd, dat de schuit in aantocht was en dat men er zjjn huis-
ttofuil in kon werpen. Bij gesloten water door vorst, vervingen handwagens
i, B»f sleden deze schuiten.
Ca
eerste door de stadsbestuurders aangesteld
als vuilnisman. Hij ontving de opdracht om ge
regeld het vuil voor aanlegsteigers te verwijde
ren. Zijn loon bestond in die dagen uit de op
brengst van het vuil, dat hij aan landbouwers in
de omgeving van de stad verkocht. Een andere
maatregel van de stedelijke overheid was het in
sommige delen van de stad plaatsen van alge
mene vuilnisbakken, die zo nu en dan door land
bouwers werden geledigd.
^Eerste vuilnisman
U in 1407
L] In 1684 werd de zorg voor het
Toc*phalen van het huisvuil aan de
Dtfuiszettenmeesters ontnomen.
J In dit jaar ging de stedelijke
verheid zelf over tot het systeem
van verpachting van het inzame
len van huisvuil uit alle woningen
nog gelegen binnen de hui-
fyige singels. Een deel van de al-
gemene vuilnisbakken in de stad
verioijderd. Hoewel de vuil-
ihisschuiten nog in dienst bleven
het werk nu ook verricht
•""Jnef handwagens.
In 1758 bij het samenstellen van
Vflit historisch overzicht hebben wij
een dankbaar gebruik gemaakt van
30lde door de oud-directeur van de
JG.R. en O.D., de heer J. H. de Jong,
Jn 1954 samengestelde schets ,De
rijd tegen vuil en afval' Red.
aren voor de inzameling van het
uisvuil in dienst 10 karrelieden, die
wter beschikking hadden 11 paarden
en karren, 11 vuilnisvaarders en
—•kruiers met schuiten, kruiwagens,
Gtfchuit- en stalgereedschap Met inbe-
OOferip van de uitgaven voor voer
°°$chuur- en stalonderhoud bedroegen
°®Jtle totale kosten in dit jaar f 10.543,-
^De stad ontving f 10.739,- voor de af
geleverde vuilnis en bagger, zodat
winst werd gemaakt van f 196,-.
li
m In gemeentelijk
i beheer
li
Hoewel moet worden erkend, dat
,°JJhet systeem van verpachting sedert
Lide herziening van de pachtvoorwaar-
in 1894 een belangrijke verbete-
2!rlng heeft gebracht in vergelijking
dJlmet de uitvoering der reinigingswerk
23ïaamheden in het laatst van de 17e
eeuw, is toch maar al te zeer gebleken
^|'dat hieraan in het algemeen grote i
.löbezwaren kleefden. De pachter had
jjuiteraard slechts één doel n.l. het j
H«maken van winst. Daaraan was alles j
■^ondergeschikt.
De slechte hygiënische en sociale
toestanden voor het personeel bleven
daardoor bestendigd. Meer en meer
werd ingezien,, dat de openbare rei
niging een zeer belangrijke taak had
te vervullen, een taak, die nauw ver-
VOORHEEN met een
handkar werd het vuil opgehaald
band houdt met de bevordering van
de volksgezondhe.d. Deze opvatting
bracht mee, dat geleidelijke verbete
ring in de positie van het personeel
en de aanschaffing van behoorlijk
materieel als dringende eisen werden
gevoeld. Het werd duidelijk, dat de
inzameling van vuil, de geregelde af
voer hiervan, de reiniging van stra
ten en grachten, kortom de hygiëni
sche verzorging van de scad, moest
behoren tot de directe zorg <mn de
overheid en niet kon worden gelegd
in handen van een pachter. Reeds in
1910, drie jaren vóórdat hei. toen
lopende pachtcontract afliep, kwa
men plannen op om al de reinigings
werkzaamheden te doen uitvoeren in
gemeentelijk beheer.
Op voorstel van de toenmalige di
recteur van Gem. Werken, ir. G. L.
Driessen, werden de heren V. de
Groot en G. A. de Monyé, resp. direc
teur van de Gemeentere'niging in
Den Haag en Zutphen, door B. en W.
uitgenodigd om advies uit te brengen
omtrent de meest doelmatige inrich
ting van een reinigingsbedrijf.
Op grond van dit advies nam dc
raad in juni 1911 het besluit, dat na
afloop van het lopende pachtcontract
op 1 januari 1914 het ingezamelde
huishoudelijk afval zou morden ver-
brand in een hiervoor te bouwen
vuilverbrandingsinrichtingdat de
vuilinzameling en de reinigingswerk
zaamheden in het algemeen zouden
geschieden in eigen beheer en dat het
handbaggerwerk, d.i. het verwijderen
van de slappe bagger uit grachten,
onder nader te stellen voorwaarden,
evenals voorheen zou worden ver
pacht-
Na eerst vijf jaar van 1913
tot 1918 als adjunct-directeur met
de leiding van de dienst te zijn be
last, .werd de heer C. de Koning op
1 december 1913 tot directeur Be
noemd. Een functie, welke hij tot 1
oktober 1930 heeft bekleed Op 1 april
van het volgende jaar werd de lei
ding van de dienst in handen gelegd
van de heer J. H. de Jong.
Paard verdween,
auto kwam
Het was vooral in de ambtsperiode j
van de heer De Jong ruim 25 jaar I
leidde hij de dienst dat nieuwe
denkbeelden voor de uitvoering van
de dienst aan de dag traden, vooral
wat betreft de toepassing van auto-
tractie.
Men had leren inzien, dat de ma
chine in het algemeen werk verlicht.
Juist door de machine zou het werk
op hoger niveau kunnen worden ge
bracht.
Duidelijk was gebleken, dat het
mogelijk was de hygiënische- en
estetische zijde van de reinigings
diensten op te voeren en gelijktijdig
de economie te dienen.
Door de uitbreiding van de stad
was de Leidse dienst langzamerhand
in een noodtoestand geraakt. Mate
rieel en paarden waren ontoereikend.
Bovendien was een belangrijk deel
versleten.
Een en ander had tot gevolg, dat
aan B en W werd voorgesteld de ge- j
hele dienst te mechaniseren.
Dit voorstel werd bij besluit van
4 juli 1932 door de Raad aanvaard.
Van dit ogenblik is er aan gewerkt
de viervoeter te doen vervangen door
moderne werktuigen. Reed? op 7 fe
bruari 1933 werd de eerste huisvuil-
auto in bedrijf gesteld. Sedert dien
is het onder krachtige stimulans van
de heer De Jong steeds crescendo
gegaan.
Bij de invoering in 1940 van
de uniforme, gesloten vuilnisemmer
verdween de grootste veiontreiniger
van de openbare straat. De open vuil
nisbakken, emmers, dozen, kisten,
enz., welke voor berging van het huis
houdelijke afval voordien door de in
gezetenen werden gebruikt, zijn toen
radicaal opgeruimd. Dit gebrekkige
vaatwerk, blootgesteld aan de straat
jeugd. de lorrenzoekers, de honden en
de wind, gaf tijdens de inzameling
van het huisvuil een enorme veront
reiniging van de openbare weg.
Waren, zoals uit dit overzicht blijkt
aanvankelijk grote problemen ver
bonden aan het ophalen van het
huisvuil, ook aan de wijze waarop
men het weer kwijtraakte, waien
moeilijkheden verbonden. Na zien in
de beginjaren van een eigen vuil
verbrandingsinrichting te hebben be
diend, werd in 1929 besloten het vuil
af te voeren naar de gemeente
Nieuwkoop. Dit is goed gegaan tot
eind 1959 toen in Nieuwkoop „de put"
volraakte zoals bekeno gebruikte
men het vuil voor het ophogen en
vruchtbaar maken van rietland en
Leiden een overeenkomst aan kon
gaan met de gemeente Noordwijk.
Doch ook hieraan komt een eind, zo
dat de Leidse raad nu al weer en
kele jaren geleden besloot tot de
bouw van een nieuwe, uiteraard zeer
moderne, vuil verbrandingsinrichting,
welke vermoedelijk eind 1966 begin
1967 in gebruik zal worden gesteld.
Houdt uw stad rein
Na het aftreden van de heer De
Jong (in 1956) is de leiding van de
dienst tydeljjk in handen gelegd van
mr. ir. J. Westra. Op 1 juni 1957 nam
de tegenwoordige directeur, de lieer
H. Hoorn, het „roer" van de G. R. en
O. D. in handen. Ook onder zijn lei
ding is de dienst nog meer gemoder
niseerd en uitgebreid, al bleef dan
ook de strjjd tegen de vervuiling van
de stad. In deze strjjd wjj wezen
daar onlangs in een uitvoerig artikel
op zal echter een goede samenwer
king tussen overheid en burgerij
noodzakelijk zjjn. Beide zuilen moeten
streven naar een schone stad. Het
„houdt uw stad rein" is dan geen zin-
'loze leuze meer. De G.R. en O.D.
met een personeelstekort van ruim
20 procent streeft er naar, al kan
dan ook deze dienst geen ijzer met
handen breken.
Benzine-belasting
In uw Blad van vrijdag 27 decem
ber trof mij een artikel betreffende
verhoging van de belasting op ben-
zine en tabaksprodukten.
Minister Witteveen verhoogt de
belasting op de tabaksartikelen om
gezondheidsredenen.
Jammer dat de minister dat niet
kan zeggen van de belastingverho
ging van benzine.
Als het dan toch weer van het
wegverkeer moet komen, zou het bil
lijk zijn om de bromfietsen nu eens
te belasten.
Wie herinnert zich het belasting
plaatje? f. 2,50 per jaar en dat in de
crisisjaren!
Zou de minister de moed hebben
om daar een oplossing te vinden voor
het tekort of geeft dat moeilijkheden
met het kiezerskorps?
Of de benzineprijs inderdaad ver
hogen en dan de wegenbelasting
laten vervallen. Dus alleen als men
rijdt, betaalt men belasting.
Geen controle dus van wegenbe
lasting door ambtenaren en douane,
alleen nog maar controle op de
rijbewijzen.
J. STEYGER.
Voorschoten.
Onmiddellijk na het kort ge-1
ding. dat gistermorgen voor de J
president van de Haagse Recht
bank diende, hebben de staken
de Scheveningse vissers een ver
gadering belegd. De overvolle
zaal toonde zich nog steeds
uitermate solidair. Uit de dis
cussies kwam duidelijk naar vo
ren. dat de stakers hun eisen on
verkort wensen te handhaven.
Vanzelfsprekend is de uitspraak van
het geding van de reders tegen de
stakers zeer belangrijk voor het
verdere verloop van de acties. Maar
gistermiddag werd deson 'anks nog-
eens duidelijk gesteld, dat de sta
king doorgaat tot de reders over de
gestelde voorwaarden willen onder
handelen. „Als men maar vast wil
praten, gaan wij varen", zo wordt
er gezegd. „Laten we vaststellen
dat niet de vissers, maar de reders
op het ogenblik staken".
Schipper Z. G. Blok bracht een
nieuw voorstel ter tafel, voor het
geval de reders niet op de oor
spronkelijke eisen van de stakers
zouden willen Ingaan: 10% bij het
garantieloon. 1% bfj het besom
mingspercentage en een afrekening
per reis. Ondanks het feit dat deze
voorwaarden zeker niet onaantrek
kelijk zijn. wees de vergadering het
voorstel resoluut met algemene
stemmen af.
De vissers willen zich dus duidelijk
distantiëren van de tot nu toe ge
bruikelijke C.A.O. op basis van een
besommingspercentage het zo
genaamde „op zegen" varen. Men
wil ook voor „de zuid" een rege
ling als voor IJmuiden: vaste gage
en daarbij een aandeel in de be
somming per opvarende.
Ook over de minimumprijzen zijn de
stakers het nog roerend eens. Een
verhoging van deze bedragen
maakt het vissen in tijden van
grote aanvoer tenminste nog eni
germate aantrekkelijk en ook de
reders zullen daarom ongetwijfeld
in deze eis geïnteresseerd zijn.
De uitspraak in het kort geding zal
het karakter van de strijd zeker
veranderen. Maar in ieder geval
voelen de vissers zich sterk, ge
tuige de uitspraak op de vergade
ring: „Er heerst op het ogenblik
in Scheveningen een pracht van
een eenheid".
Buitenlandse circussen
Belasting te Iwog
(Van onze Utrechtse
correspondent)
Het ziet er naar uit, dat er j
voorlopig geen grote buitenland- j
se circussen meer naar Neder
land komen. De ervaring in de
laatste jaren is van dien aard ge
weest, dat de directies zich er
voor zijn gaan beraden of het
nog wel zin heeft naar ons land
te komen.
De heer J. Kersten, die de tour
nees van enkele buitenlandse circus-
|sen door Nederland heeft georgani-
seerd, werd door enkele Duitse cir
cusdirecties naar zijn mening ge
vraagd. Hij heeft moeten adviseren
dat het, gezien de hoge belastingen
die hier worden geheven, weinig zin
heeft opnieuw een tournee door Ne
derland te overwegen.
Volgens de heer Kersten is de ver
makelijkheidsbelasting die in Neder
land wordt geheven veel hoger dan
in andere landen. In België moeten
de circussen maar vjjf procent beta
len, in Duitsland maar twee a drie
procent.
In een stad als Utrecht bijvoor
beeld zijn vierduizend reclamebiljet-
ten nodig. Dat betekent een bedrag
van ongeveer tweeduizend gulden,
nog afgezien van de vier procent
omzetbelasting. Vertoonrechten ver
gen, anderhalf procent. Dan zijn er
nog adver ten tie kosten, en niet te
vergeten een bedrag, dat aan de Ne
derlandse Spoorwegen moet worden
betaald voor het vervoer in Neder
land.
Voor de directie van een buiten
lands circus maken deze zware las
ten de komst naar Nederland zeer
onaantrekkelijk.
Prov. Staten van
Noord - Holland:
Opheffing van
classificatie
De vergadering van de Provinciale
Staten van Noord-Holland heeft gis
termiddag een motie, ingediend door
de PSP, met 33 tegen 28 stemmen
aangenomen, waarin er bij de minis
ter van Binnenlandse Zaken op
wordt aangedrongen, de gemeente
classificatie op te heffen. Vóór stem
den de fracties van de Pv.d.A, een
deel van de protestants-christelijke
groepering, de communisten en de
P.S.P.
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
GEBOREN
Eduard, zn van H. M. G. van Bek-
kiun en G. Sneeuw; Erik Einar, zn
van S. P. van Kins en M. P. v. d.
Berg; Raamses Alexander, zn van G.
Wessel en A. van Heuven; Emile Os
car, zn van J. E. Buys en C. E. Bolda;
Laura Marlsa Priscllla, dr van B. A.
Janssen en E. F. Ubert; Cornelia, dr
van K. Klitz en M. Verhoef; Sylvia, dr
van H. J. v. d. Steen en A. M. Breede-
veld: Nicollen, zn van N. Rengers en
M. Verschelling; Nlcolaas, zn van A.
Ruygrok en S. Stokkel; Jolanda Maria,
dr van C. J. Verhaegh en J. M. Ble-
sot; Sheila Marie Louise, dr van B.
M. M. Baak en J. C. W. de Bree; Wll-
helmlna Magdalena Maria, dr van F.
Meertens en J. Brokaar; Petra Annette
Margarete, dr van P. Graper en H. E.
E. Risz.
OVERLEDEN
J. J. van Kooperen, 46 Jr, man; E.
C. van Veenendaal, 52 Jr, man; A P.
J. Limmen, 15 Jr, zoon; F. C. Swin-
kels, 24 Jr, zoon.
en THANS. Modern ma
teriaal staat het personeel van de
jubilerende G.R. en O.D. thans
ter beschikking
Advertentie
Zoekt U een
GOUDEN RING
voor: een dame of heer.
JUWELIER v. d. WATER
Haarl.straat 207 heeft hem.
Ook briljanten ringen.
Ruime keuze in alle prijzen.
Juridische voordracht
In het kader van dc door de facul-
i teit der rechtsgeleerdheid te Leiden
i georganiseerde voordrachten voor af
gestudeerde juristen, die mede toe
gankelijk zijn voor notarissen en can-
didaat-notarissen alsmede voor be
stuursambtenaren ambtenaren van
ae belastingdienst en andere belang
stellenden, spreekt op 22 januari a.s.
van 19.45 uur—21.30 uur in het ju
ridisch studiecentrum „Gravensteen",
1 pr f. mr. H. F. van Panhuys over:
„Conflicten tussen verdragen".
De voorstelling, die ,,De Vuurpijl'' gisteravond in de Stadsge
hoorzaal gaf, was een voltreffer van de Vereniging voor Pedago
giek. De Leidse afdeling van deze vereniging heeft de goede ge
woonte om het nieuwe jaar gezellig te beginnen, met verantwoord
amusement. De keus is dikwijls moeilijk, maar ondanks de finan
ciële risico's, die er ditmaal aan verbonden waren, groeide het jong
ste (cabaret)feest uit tot een ongekend groot succes. Naarmate het
programma vorderde steeg de lust om het gezelschap, dat dertig
jaar geleden door de journalist-literator Luc Willink werd opge
richt, zo lang mogelijk op de planken van het grote toneel te hou
den. Toen dan toch op een gegeven ogenblik het slotnummer ten
einde was nam de zaal met handen vol applaus afscheid van deze
sympathieke Hagenaars, die één voor één hun hart aan de cabaret-
kunst hebben verpand.
Het was een bijzonder prettige kennismaking ook al door de
manier van presenteren die zeker voor vernieuwing vatbaar is.
in Amsterdam te vinden waren. Het
I programma eindigt met een beeld
van het strand, niet het grote Zwols -
manstrand, maar het echte Scheve-
I ningse strand van 1920 „Er is
I geen zee zo distingué als de Sche-
veningse zee" met de badkoets-
I jes en de badman, die tot taak had
de jongedames te beschermen tegen
al te opdringerige Jongemannen. Een
kostelijk beeld I
Mocht „De Vuurpijl" ooit nog eens
in Leiden terugkomen en dat ls
vurig te hopen dan kan men re
kenen op een zeldzaam cabaret-pro
gramma, dat in elk opzicht verant
woord is.
Advertentie
ORGELS - PIANO'S
ELEKTRONISCHE ORGELS
BODEGRAVEN
Apart genre
„De Vuurpijl" heeft zich gespecia
liseerd op het ten tonele brengen
van Nederlandse volks- en kermis-
liedjes in gedramatiseerde en gepa
rafraseerde gedaante. De troep, die
zich bij voortduring heeft vernieuwd,
haalde haar uitgebreide repertoire
uit alle tijden en uit menig gewest
van het Nederlandse taalgebied. Haar
stijl vertegenwoordigt een apart gen
re, dat geheel tegengesteld is aan
de in deze streken gebruikelijke Fran
se cabaretstijl. Eerdei- dan op het
solistisch optreden ligt de nadruk
bij dit Haagse gezelschap, waarvan
Carel Wirtz de artistieke leiding
draagt., op het ensemble. Het maakt,
steunende op een rijke ervaring, voor
alles waar. dat het oude volkslied
nog leeft. En zoals in ieder cabaret -
programma, Ls er bij „De Vuurpijl"
naast veel luim ruimte opengelaten
voor wat ernst. „Ie stont op hoogen
bergen" bijvoorbeeld is een zeer knap
gedramatiseerde eind-middeleeuwse
ballade, die niet alleen ln ons land.
maar ook in Duitsland bekendheid
geniet. Een parel in het Vuurpijl
repertoire is zeker ook „Het, lied van
Pierlala", dat duidelijk maakt, dat
het leven veel tegenslag biedt, maar
dat het ook vol fantasie Ls. „Kaat
Mossel" brengt in een solistisch op
treden nog eens de legende van de
Rotterdamse visvrouw in herinne
ring. die haar afkeer voor de „fran-
sozen" en haar liefde voor het Oran
je-huis niet onder stoelen en bank
stak. Zij was de vrouw, die uit
schreeuwde wat anderen nauwelijks
durfden te fluisteren en die daarvoor
in de gevangenis boete voor moest
doen. Een prachtige voordracht!Wat
de luim betreft, „De vrijage van
Karei en Elza" speelt, aan het eind
van de vorige eeuw, toen de vrou
wenemancipatie nog in de kinder
schoenen stond en zij is al even
parodistisch als de „Duizend deug
den", waarbij het maken van een
ouderwetse familiefoto onder de loep
wordt genomen.
Groots opgezet ls de Noordholland-
se Rapsodie met liedjes uit Terschel
ling. Wieringen en West-Friesland en
fragmenten van een Westfriese ker
mt' ln snel wisselend tempo. De rod
delaarsters. die er in voorkomen, zijn
wel bijzonder raak getypeerd. „Hop
Marianneke" is een parodie op de
Haagse deftigheid en „Me moeder
heb gezeid" leert, dat er ook vroe
ger al heel erg ondeugende meisjes
UI. 01726-2541
Vrsigl geïllustreerde prijslijst
Mogelijkheden van
liet palndarinni
De Leidse Aquarium- en Terra-
riumhoudersvereniging „De Natuur
vriend" hield een zeer geanimeerde
avond in het Petruszaaltje, in samen
werking met enkele deskundigen van
een zustervereniging uit Den Haag.
De Haagse gasten zouden deze avond
de problemen rond het paludarlum
en de kweek aanpakken. Na enkele
mededelingen van huishoudelijke
aard, welke vlot werden afgehandeld,
besprak de heer Lagrouw de nieuwe
vorm in de aquariumliefhebberïj, het
paludarium. Alvorens een paludarium
in te richten dient men eerst te over
wegen wat men wil gaan nabootsen.
Ook hier geldt het woord „een goed
begin ls het halvewerk". Uit het be
toog van de heer Lagrouw ontstond
al vrij spoedig een levendige discus
sie. De vele voor- en nadelen aan het
houden van een paludarium verbon
den werden goed en grondig over
wogen. Na de pauze werd de boelende
discussie voortgezet over de kweek
van vissen en het voedselprobleem,
welke daaraan is verbonden Ook
hier werden vele zienswijzen naar
voren gebracht.
