Meesteres van Dunvegan Castle - Koningin van Skye
DAME FLORA MACLEOD OF MACLEOD
D
Eerste vrouwelijke chief
van haar clan
Sprookjes en
feeën
D
TUSSEN
SCHEMERUUR EN
MIDDERNACHT
Opgericht 1 maart I860
Dinsdag 24 december 1963
Vierde blad no. 31145
Dame Flora MacLeod ot MacLeod
teug ledigen John. de opvolger van
zijn grootmoeder. Dame Flora heeft
het kort geleden gepresteerd Maar
niet, nadat hij zich eerst had geoefend
met water, aldus vei telt Dame Flo
ra ons. Ze is echter nog zichtbaar
trots dat haar kleinzoon de hoorn le-
cfigde zoals een goede, waardige toe
komstige Chief dat behoort te doen
In de gangen en zalen van Dunve
gan Castle hangen blokken en tou
wen, die vertellen van de fysieke
kracht die een chief van de MacLeods
vroeger moest bezitten om die func
tie uit te oefenen Hij moest zich me
ten met de kracht van een stier
Touwtrekken met de sterkste
stier die men kon bemachtigen. De
MacLeods volbrachten het.
Die avond zie ik behalve de Feeën-
kamer, waarin zich de vlag bevindt,
en waai die voor het eerst gebruikt
werd door de feeën, ook een ander
vertrek en dat is dan niet zo poë
tisch als zoveel in Dunvegan Castle.
Het is de cel, waarin de MacLeods
hun gevangenen onderbrachten. Een
kerken met muren van meters dikte,
waaruit vluchten onmogelijk was, en
waarin men nog de kettingen en ijze
ren kogels ziet waarmee de ongeluk-
kigen aan die muren weiden vastge
bonden. Afschuwelijker is echter te
weten, dat er tussen de kerker en de
keukens van Dunvegan Castle een
verbinding was. een smalle opening
in de muur. Een treffend staaltje van
middeleeuw sadisme Men moet er
niet aan denken, welke drama s zich
afgespeeld moeten hebben in deze
grauwe duistere cel, dit hol vlak bij
de zee, die zich doorgaans spoedig
over de stoffelijke resten der bekla
genswaardige gevangenen ontfermde
Eerste vrouw
Dunvegan castle een
verbijsterend complex van te
genstellingen. boven op de rot
sen van het eiland Skye. Poëzie en
de meest harde realiteit Verhalen
over feeën en nimfen, én verhalen
over de meest barbaarse uiting van
primitieve heerser* Dat alles meege
maakt. beleerd door goeddeels één
familie, de MacLeods wier Chief
thans een vrouw is De eerste
vrouw sinds "00 jaar. En die zelf nu
al tijdens haar leven nog. mythe le
gende Is.
Dame Flora MacLeod of MacLeod
van Dunvegan Castle, de beminnelij
ke, tedere, zachtmoedige Chief van
een clan. die muurvast verbonden was
en Is met de geschiedenis der eilan
den aan de Schotse westkust Wier
voorvaderen namen hebben als de
grote Rory More. naar wie de water
val in het park genoemd is: Rory
More's Nurse, zoiets als Rory More's
kindermeisje
In dat park, lieflijk aangelegd, maar
direct grenzend aan de barre woeste
nij der rotsen van het eiland. AI-
w e e r een tegenstelling. Als ik door
ff e tuin. dat park. loop is het avond.
De wind, die van zee komt, lijkt vol
fluisterende stemmen Soms lijken
dat heel plezierige, lieflijke stemmen,
maar soms stemmen vol weemoed,
verdriet en doodsangst. Ik verbeeld
me dat de feeën, die eenmaal de vlag,
als spinrag zo dun nu, om het lijfje
van de baby wikkelden, er nog steeds
zijn en opletten dat geen leed Dun
vegan Castle overkomt Maar ik ver
beeld me tegelijk, die avond, dat ik
een andeie stem hoor. En lie stem
heeft ook lets met een kleine erf
genaam te maken. Maar op een an
dere. heel wat sinisterder manier
Wild verleden
LANG GELEDEN speelde een
meisje, dat als verzorgster over
de éénjarige opvolger van de
toen regerende chief optrad, met die
baby op de rotsen, waarop Dunvegan
Castle gebouwd Is. Het noodlot wil
de. dat het kind per ongeluk bij het
spelen uit de armen van het meisje
viel. Het kwam op de klippen terécht
en was verpletterd
Men zegt dat men op sommige
avonden, als het tij stil Is. nog de
doodskreten van het kind kan horen.
Maar niet alleen die van het kind.
Ook die van hetipeisje. Want toen
de vader van het kind vernam wat
zijn kleine ergenaam was overkomen,
werd hij bijna krankzinnig van smart
en woede. Hij liet het meisije grijpen,
en in een lekke boot zetten. Vervol
gens liet men de boot In zee afdrij
ven. Men zegt dat ze gered werd door
een paar jonge zeelui, die haar daarna
levenslang voor de chief verborgen.
Men zegt ook dat ze gillend van
doodsangst haar einde in de golven
rondom „Misty Isle", het eiland Skye.
vond.
Dunvegan Castle, eens een Pie
ten-fort, dat zü'n naam van een Vi
king kreeg die het roofde van een
Keltische bezitter, is boordevol met
het verleden gevuld. Een groots
verleden, een wild verleden, een ro
mantisch verleden en een poëtisch
verleden. Bewoond, na 700 jaar. nog
steeds door dezelfde familie, de
MacLeods of MacLeod, wier wa
penspreuk in zeven lange eeuwen
niet zonder zin gebleven is: ..Hold
fast" „houd vast"
Hun chief
Een GESPREK met Dame Flora
zal men niet licht meer verge
ten De enige vrouwelijke chief
van een clan, een gemeenschap Schot
ten, die in Schotland wonen, maar
ook in Amerika, in Nieuw-Zeeland.
Kenya. In Zuid-Afrika en Austialië,
kortom, overal waar zich Engelse of
Schotse leden van die beroemde clan
bevinden. Tot voor kort bezocht Da
me Flora, al die landen. Ze kwam
als de gevierde, geliefde „Koningin
van Skye" groots symbool van de
macht en adeldom der clan
Wie met haar. Dame Flora, spreekt,
merkt dat ze bezig is te vergeeste
lijken Haar stem is zacht en er ligt
op een bepaalde manier een tedere
weemoed over en om haar heen. Men
kan dat niet in woorden uitdrukken.
Ik zou het misschien nog het beste
zó kunnen zeggen, dat het mij niet
zou ver wonderen, als zij. Dame Flora,
in het avonduur spreekt met de on
zichtbare feeën van Dunvegan Castle
Onzichtbaar voor ons. voor mij Niet
voor baby's. En. wie weet. niet voor
een Dame Flora, die haar hele leven
tussen de ..Fairies'' de feeën, in
leefde En waarom zouden dat niet
Drecies dezelfde feeën zyn. die eens.
lang. lang geleden, die doek, deFee-
envlag. rondom dat kind wikkelden?
Zo verliet ik Dunvegan Castle
mtt in de verte het zacht geruis
van Rory More's Nurse. Ook dat
leek, in dat moment een zachte,
tedere, onderdrukte stern. Een
stem die volmaakt paste b\) het
eiland. Skye. waarvan een wijs
man eens gezegd heeft: „Skye
is not a place but a Intoxication
Met andere woorden: „Sky is
niet zo maar een plaats, het is
een bedwelming.
Het was de tweede maal In
m'n leven dat ik Skye bezocht.
Ik kan me geen plaats bedenken,
waar die bedwelming zoeter, lief
lijker. wonderbaarlijker en poëti
scher is dan daar, op Dunvegan
Castle, huis van Dame Flora, Vi
king-dochter ën Commander of
the British Empire.
moest waken, hooide ook die stem
men. Ze ging naar het vertrek waar
liet kind lag en zag dit in de zijden
doek Het lachte verrukt naar iets.
naar iemand die zij niet zag Maar
die stemmen hoorde ze
Ze ü'de terug en even later
was het gehele gezelschap in de
kamer van het kind Ieder die
daar was hoorde de stemmen der
onzichtbare vrouwen En allen
zagen ook de zijden doek. De
stemmen hadden, eer ze verstom
den. nog een boodschap Deze
dat die vlag die doek dek clan
altijd uitkomst zou brengen, in
dien cr op kritieke momenten,
hetzij in de strijd, hetzij bjj an
dere gebeurtenissen, mee ge
zwaaid werd
De ..Dunvegan Cradle Song' het
wiegelied van Dunvegan. is nog
steeds bekend wat de wijs betreft
De woorden zijn vergeten, hoewel
vele generaties MacLeods ze gezon
gen moeten hebben
En hier drie. voorbeelden van de
toverkrachl van de Feeën-vlag: twee
v eldslagen werden door de MacLeods
gewonnen, toen ei alle reden was aan
een gunstige afloop van de strijd te
wanhopen De laatste maal dat de
vlag uitkomst bood was kort geleden
in 1938 Er brak brand uit op Dunve
gan Castle en een gehele vleugel van
het kasteel ging in vlammen op
Het vuur doofde op het momen'
dat het de muur. waaraan de Feecn-
vlag hangt, nad bereikt.
Men kan hier om lachen en de
schouders over ophalen. Maar niet al
dus in Dunvegan Castle op het eiland
Skye.
De hoorn
Dunvegan castle wemelt
van nimfen, feeën en soortge
lijke lieflijke bewoonsters uil
de ongeziene wereld Men weet van
hun aanwezigheid af en vindt die vol
maakt normaal. Ze behoren bij het
kasteel en de familie, zoals de verha
len over de grote figuren van de
MacLeods. Sinds de dagen van Rory
More (Sir Roderick MacLeod, 12e
Chief) is het gewoonte dat iedere
telg, die later als Chief zal optreden,
bij het bereiken van zijn meerderja
righeid de „hoorn van Rory More"
leegdrinkt. Dat wil zeggen: een Ierse
ossehoorn, .net een inhoud van één-
eneenkwart liter rode wijn. in n
UNV EG AN CASTLE ligt boven op de rotsen van bel eiland
Skye, op de uiterste grens \an land en zee. Het is een schitte
rend, indrukwekkend voorbeeld van een eeuwenoud kasteel, t'al
door een aantal gelukkige factoren in bijna volmaakte staat behouden
bleef. De oorsprong, het begin, gaat goeddeels verloren in de mist der
lijden. Zeker is, dat het alles te maken beeft gehad met Vikings. Pieten
en Kelten en wie er verder ooit aanwezig waren op de harde, stugge
aarde van dit Hebriden-eiland.
E SECRETARIS brengt ons
naar de werkkamer van Dame
Flora. Die is propvol boeken,
kunstvoorwerpen, en exotische curi-
Vooral met boeken. Ondanks
een schijnbare nonchalance moet ze
een voortreffelijk smaak hebben. Er-
is daar in die kamer niets dat op
wansmaak of kitsch wijst. Een groot
open haardvuur geeft een weldadige
warmte.
En dan verschijnt ze.
En dat verschijnen is iets zeer
aparts, iets heel exclusiefs. Wat
binnenkomt, is niet alleen maar
de 28ste Chief van de Clan Mac
Leod, niet alleen een 85-jaar ou
de dame met een allermerkwaar
digste geschiedenis, maar een
stuk levende geschiedenis van
Schotland. Wat binnentreedt is
in feite een Viking-dochter, om
dat haar geslacht zeer duidelijk, -
zeer nawijsbaar, naar de dagen
der Noormannen teruggaat.
Een Viking-dochter, die on
hoorbaar binnenruist, gekleed in
groene kilt en wijnrode jumper.
Haar haar is sneeuwwit en ligt
heel mooi over het hoofd, dat me
aan een oude, fijngesneden ca
mee doet denken. Ze glimlacht
allerliefst en laat ons plaatsne
men bU het open haardvuur.
Ze belt voor whisky en sodawater,
en als deze combinatie op een bij-
lettafeltje wordt geplaatst, verzoekt
ze ons ons zelf te bedienen. Zelf
drinkt ze..,, whisky met water. Met
weinig water
Ze vertelt ons over dc geschiedenis
van Dunvegan Castle, over het wilde,
bewogen leven van haar voorge
slacht, dat van eeuw tot eeuw de
Lords of the Islands, de Heren
der Hebriden-eilanden, leverde. Ze
vertelt met kennelijke trots over hun
grote daden, maar vergeet niet erop
te wijzen, dat niet weinigen van haar
ïl voorvaderen grote minnaars en grote
drinkers waren. In elk geval waren
het formidabele vechters, wier daden
tot vandaag worden voortvertcld aan
de haardvuren in talloze Hebriden-
huizen Maar ze vertelt ook nog iels
anders Over de Feeën-kamer in Dun
vegan Castle en de Feeën-Vlag, die
zo'n enorme rol in de geschiedenis
van alle generaties MacLeod heeft ge
speeld. En nog speelt.
Irreële belevenis
IK hoor haar aan. cn realiseer me
plotseling dat ik iets buitenge-
woon zeldzaams aan het beleven
ben. Omdat de laatste, de 28ste Chief
van deze Clan, bezig is zich te ver
liezen in een volmaakte irreële we
reld, bevolkt met nimfen en feecn.
met sprookjes en legenden. Buiten
valt de schemering. Hij legt zich
over het grote park dat rondom Dun
vegan Castle gelegen is. Het is er
doodstil. Het lijkt of het kasteel, op
Dame Flora, de tekenaar en mij, na.
volmaakt uitgestorven is. Er moeten
daar echter anderen zijn: haar klein
zoon. haar kleindochter, de secreta
ris, het personeel. Men ziet of hoort
ze -niet. Ik hoor alleen haar zachte,
gedempte stem, waarmee ze con sor
dino haar verhaal borduurt, en dat
is een onvergetelijke ervaring. Om-
dal zij eigenlijk niet meer van deze
tijd is. Omdat men zich een Dame
Flora wellicht nog kan verbeelden in
oen historische roman, maar niet nu,
dit jaar. Tegelijk is ze echter bijzon-
dor aards, nuchter en reëel. Het is
waarschijnlijk juist de mengeling
van hel sprookjeselement en het mot
beide voelen op do Hebriden-rotsen
staan, die dit gesprek tot een onge
looflijk fascinerende belevenis ma
ken.
Later zien we het kasteel en horen
we andere verhalen. En we zien de
kleinzoon, de toekomstige 29ste
Chief van de Clan; en de kleindoch
ter, een opvallend knappe, zwartha
rige jonge vrouw.
Langzamerhand gaat dit alles dan
voor me leven, krijgt het contouren,
verrijst het beeld van die MacLeod-
gemeenschap. Het beeld van een fa
milie, die onafgebroken Dunvegan
Castle bewoonde, dat grandioze
kasteel boven op de rotsen van „Mis
ty Isle", het door mist overtrokken
eiland Skye.
De Feeën vlag
IK zie in de schemering de
Feeën-vlag, kostbaarst bezit
van het kasteel en de familie.
Er zjjn twee geschiedenissen aan
verbonden. De ene gaat terug tot
de baby, gewikkeld in de Feeén vlag
//V DE LOUNGE van het kleine hotel Misty Isle" op hel eiland Skye van dc He-
briden zitten we te wachten op het moment dat de telefoon zal gaan. We wachten
van drie tot vijf in dc namiddag. Dan komt het meisje zeggen dat Dunvegan Castle
aan dc lijn is. De man aan de andere kant van die lijn is de secretaris van Dame Flora
MacLeod of MacLeod, 28ste Chief van dc Clan MacLeod en Dame Commander of the
British Empire. Ze is dc bezitster van een der beroemdste kastelenniet alleen op dr
Hebriden maar in heel Schotland, de eerste vrouw van het eiland men kan haar
rustig Koningin van Skyenoemenen als eerste vrouwelijke Chief van haar clan
wereldvermaard. Ze is ook vermaard door haar reizen naar alle delen van het Britse
gemenebest, ivaar ze regelmatig de aldaar tronende clan-leden bezoekt. Dame Flora
geldt voor een der merkwaardigste, meest curieuze figuren in het Schotland van van
daag. Dank zij een introductie blijkt het mogelijk haar in het kasteel Dunvegan te ont
moeten. De secretaris deelt mee, dat Dame Flora ons om half zes zal ontvangen.
meermin was. opdracht naai zee te
rug te keren Aan die opdracht kan
geen meermin weerstand bieden Ze
ging en keerde niet terug lan bracht
haar weg, naar zee zover hi; kon. Toen
keerde hij naar Dunvegan Castle te
rug, eenzaam, en met een hart gela
den met verdriet Niet lang daarna
vond in het kasteel een groot feest
plaats Er werd gezongen, gedanst
en gedionken. en iedereen nam aan
het bar.ket deel Ook de jonge vrouw,
die de zorg over de baby had
Toen terwijl alle anderen feestten,
werd de baby wakker Hij woelde
zich bloot en kreeg het. omdat het
winter was, koud Hij begon te hui
len. maar niemand hoorde hem
Uilkomst
N'IEMAND behalve zijn
moeder, die, zoals gezegd, een
meermin was. Ze hoorde haar
kind huilen en vroeg de feeën het te
beschermen. De feeën waren op het
zelfde ogenblik in de kamer van het
kind, en opdat de kleine jongen het
niet meer koud zou hebben, wikkel
den ze hem in een zijden doek. Ter
wijl ze dit deden, zongen ze
voor hem. En zo schoon was dat zin
gen, dat het kind verrukt begon te
lachen Het had geen verdriet meer.
De jonge vrouw, die over de babv
de dagen, waarin zich de vermaar
de Heinis Kringsla-sage afspeelt
de dagen der Vikings. In het begin
van dc 11e eeuw vocht Harald Har-
drada, groot legeraanvoerder in
zijn tüd. in Palestina. Hij keerde
terug beladen met een enorme
hoeveelheid Oosterse schatten Zó
groot was die schat, dat de koning
van Noorwegen hem. Harald. voor
stelde dat r.e zouden delen: Harald
de helft van het bezit van de ko
ning, en de koning de helft van
het bezit van Harald. Toen de ko
ning hem vroeg wat het meest
kostbaarste stuk van de schat was.
antwoordde deze dat dit zijn vlag.
zjjn banier was. Omdat die vlag
heni onkwetsbaar had gemaakt tij
dens alle veldslagen. De vlag be
hield hjj en deze ging over van va
der op zoon Hij hangt in Dunve
gan ('astle aan de muur. een vlag
zo dun als spinneweb geworden
door de eeuwen die voorbijgingen
sinds hij uil het Oosten werd mee
gebracht.
Maar ik hoor ook nog een ander
verhaal veel aangrijpender, veel poë
tischer. Hier is het, en wellicht kan
men zich voorstellen hoe het is zulk
een verhaal verteld te krijgen in een
kasteel, welks bestaan alles met die
vlag te maken heeft gehad en nog
heeft.
Ian, de vierde chief van de Clan
der MacLeods (of diens vader)
trouwde met een zeemeermin, iets
zeer normaals in die langvervlogen
dagen. Er werd een zoon geboren,
maar spoedig na die blijde gebeurte
nis kreeg de moeder, die dus een
Dunvegan Castte
dooi
Anthony v Kampen
illustraties
Reint de Jonge
