Monumenta Judaica
Nachtmerrie terug
in n.o.-Engeland
EEN ZOEKLICHT
Eerlijk voor
God (II)
in Keuls museum
Geen bolhoeden, wel petten
mmwx';
OP DE BOEKNMAR
Vogels van diverse pluima
London en Midlands onberoerd
De jeugd
WOORD VAN BEZINNING
Zaterdag 14 december 1963
Pagina 2
~WT ~t
(Van onze correspondent in Rome)
Nog tot 15 februari is in het Keulse Stadtmuseum een tentoon
stelling te zien, die instructief, boeiend en vaak ontroerend is.
..Monumenta Judaica, 2000 Jahre Geschichte und Kultur der Ju-
den am Rhein" is de titel van de expositie, die niet minder dan
708 catalogusnummers telt en die urenlang genot voor de aan
dachtige beschouwer biedt. Vijf afdelingen bevat de ..Monumen
ta Judaica", die is samengesteld uit bezittingen van particulieren
en musea uit vele landen van de wereld, o.a. ook uit Nederland.
f 0 o f o
- N
*r~ ~jr\py3 z 'z-r?
ys* r? -
GEBEDEN BOEK uit de 13delide eeuw.
In de eerste plaats is er een
kort en wellicht een beetje
overbodig overzicht van de in
vloeden, die het Oud-Testamen-
tische verbond op de christelijke
kunst gehad. Daarop volgt een
hoogst interessante en door zijn
thema explosief beeld van de
politieke, juridische, sociale en
economische geschiedenis van
de joden in Duitsland. De derde
afdeling bevat een aantal voor
beelden van joodse bijdragen
aan de kunst, de literatuur en
de wetenschap in Duitsland, de
vierde een overzicht van het
geestelijke leven der joden in
het Rijnland en de laatste een
heel boeiend beeld van het
joodse leven, zoals dit zich af
speelt in de huizen der gelovi
gen.
Het is geen toeval dat deze ten
toonstelling in Keulen wordt ge
houden. De bisschopsstad aan de
Rijn had in de Romeinse tijd. kort
na het begin van de jaartelling,
al een vrij belangrijk joods volks
deel. Het oudste document dat op
de expositie te zien is, is dan ook
een bekendmaking in Keulen van
een decreet van keizer Constantijn
uit 321 over de positie der Joden
Uit latere documenten blijkt
steeds weer dat de in Duitsland
levende joden weliswaar niet ge
lijkgesteld waren aan de autochto
ne bevolking, maar dat zij vaak
privileges bezaten en zich in ge
val van nood meestal met succes
op de keizer konden beroepen.
Vervolgingen
In de tijd van de kruistochten
duiken dan de eerste vervolgingen
van en gruwelverhalen over de jo
den op. Als de pest Europa teis
tert in de veertiende eeuw. komt
het o.a. in Keulen tot regelrechte
moorden op de joden, die dan me
de door het christelijke verbod geld
tegen rente uit te lenen en door
do uitsluiting van de joden uit de
gilden een sterke positie hebben we
ten te verwerven in handel en
bankwezen.
In de daaropvolgende eeuwen ver
gaat het de Duitse joden al niet
uiterste maatregel tegen de Jo
den verbanning hanteerden. Door
de overheid georganiseerde mas
samoord op het sinds tweeduizend
Jaar op Duitse bodem levende
Joodse bevolkingsdeel bleef voor
behouden aan de nazi's.
Het deel van de tentoonstelling
dat gewijd is aan de culturele bij
drage van het joodse bevolkings
deel. stelt de niet-RUnlandse be
zoeker een beetje teleur, omdat het
zich bepaalt tot het Rijngebied en
daarbij het voor de joodse cultuur
zo belangrijke Frankfort nog uit
sluit. Daardoor blijft dit onderdeel
enigszins provinciaal, al zijn er goe
de stalen van de schilders Oppen-
heim en Meidner te zien. Maar het
zwaarste accent der joodse cultuur
lag uiteraard in Berlijn en figuren
van de genialiteit van een Lieber-
mann, Tucholsky en Rheinhardt
mist men in Keulen.
Alledaags
Volledige compensatie krijgt men
evenwel in de slotafdeling van de
expositie, waarin het joodse leven
van alle dag werkelijkheid wordt.
Alle attributen van de religieuze
feesten treft men hier aan: cha-
noekakandelaars gebedsrollen, mes
sen voor de besnijdenis, trouwrin
gen. alles wat de wet. de tora. siert
enz. Een wereld van een intensie
ve. traditionalistische, maar ook
zeer intieme religieuze cultuur komt
tot leven.
De voor buitenstaanders vaak on
begrijpelijke joodse gebruiken wor
den duidelijk, terwijl de afkomst
ervan uit de Oud-Testamentische
geschiedenis van het joodse
wordt verhelderd door de uit
tende catalogus, die dik maj
duur is. Diegenen die zich
nog verder willen verdiepen
fascinerende, vaak zo tra
maar ook lichtende ver lede:
de joden in Duitsland, in 1*
zonder aan de Rijn. kunnen
museum 'n handboek kopen,
in de resultaten van het
schappelijke onderzoek, dat vi
tentoonstelling nodig was, zyn
gelegd.
De schuld die de Duitsers o
laadden tegenover de joden
te delgen, noch met herstelbi
gen. noch met herdenkinge
ere-tentoonstellingen. De ex
in Keulen moet men dan oo
in dit verhand zetten of zien.
is echter, dat zij een waardi
nument vormt ter nageda*
aa.n het joodse volksdeel dat
ger in het Rijnland woonde,
eerbewijs is aan de ruim 22.0
den die nu nog in de Rond
bliek en West-Berlijn wonen
veel beter, ook al weten zij zich
economisch te handhaven. Pas
door het humanisme en de belang-
s.j.iing van mensen als Reuchlin
voor het Hebreeuws en het Oude
Testament ontstond een beter gees
telijk klimaat.
(Van onze correspondent in Londen)
Anderhalf jaar geleden kreeg Engeland een
schok, vooral in het geïndustrialiseerde noord
oosten. De orderstroom vertraagde als gevolg
van toenemende industrialisering der overzeese
gebieden en de verzadiging van de wereldton
nage. De regering, die op een gegeven ogenblik
de economie moest afremmen omdat de invoer
de export overspoelde, maakte de fout de voet
te lang op de rempedaal te houden. Dit leek de
genadeslag voor het noordoosten, dat hierdoor
opnieuw in een dieptepunt geraakte. Machines
stopten, het gedreun en geratel van de scheeps
werven zweeg. Met gebogen hoofden kwamen
ze thuis, de klinkers en de lassers, de hoorders
en de branders. Geen werk meer echo van
het verleden!
Het waren tientallen eerst daarna hon
derden toen duizenden tienduizenden.
In het nooidoostcn (Northumberland, Durham
en een deel van Yorkshire) zijn thans 53.000
werklozen, in Schotland 90.000 en in het gehele
land 500.000.
In economisch te eenzijdig georiënteerde gebieden zoals hier stijgt het
aantal werklozen nog steeds, ongerekend degenen, wier werktijd verkort
en de velen, die naar elders uitwijken. In tien jaar verlieten 80.000
arbeiders het noordoosten om het probleem van het overvolle zuiden nog
moeilijker te maken!
Het welvarende deel van Engeland Londen en de Midlands bleef
onberoerd. Daar draait alles op volle toeren, hoewel ook de zuidoosthoek
ruim 70.000 werklozen telt. Want de technologische werkloosheid, veroor
zaakt door mechanisering en automatisering, is de nieuwe donkere wolk
aan de horizon.
Statistieken vergoelijken en ca
moufleren vaak. Nationaal bedraagt
de gemiddelde werkloosheid op het
moment slechts 2.1 percent, op zich
zelf toelaatbaar en volgens sommi
gen zelfs wenselijk om de economie
mobiel te houden. Maar in het be
narde noorden is de werkloosheid
het dubbele, nl. 4.3 percent, terwijl
deze plaatselijk soms is opgelopen
tot zes, zeven of zelfs twaalf per
cent. omdat men er vaak helemaal
afhankelijk ls van één fabriek of
één enkele scheepswerf, die moes
ten sluiten. Vandaar het alarm. Als
een nachtmerrie doemt het ver
geten stempellokaal weer op. Door
de achteruitgang van de mijnen,
de zware industrie en de scheeps
bouw gaan hier, in dit zachtglooi-
iende land der drie rivieren Tyne,
Wear en Tees, met een bevolking
van drie miljoen elk Jaar acht-tot
tienduizend banen verloren.
Hier zyn we in het .andere" En
geland. hardnekkig overblijfsel van
een rauw en grimmig tijdperk, die
overal zijn littekens heeft achter
gelaten. Geen bolhoed kom je hier
tégen, maar wel een zee van werk
manspetten met sombere gezichten
eronder.
In Middlesborough. dat de rege
ring tot de kern wil maken van
een nieuw welvarend gebied, praten
we voor de deur van de Arbeids
beurs met een 49-jarige zuurstof -
actyleenbrander. Hij is al achttien
maanden zonder werk. krijgt zijn
wekelijkse uitkering en voor de rest
springt, maatschappelijke steun bij.
De directeur daarvan had ons al
verteld, dat hij alles doet om de
mensen te helpen. Gelukkig ls het
geld er
„Ik solliciteer links en rechts",
zegt de man „maar krijg overal het
zelfde antwoord: .geen werk'. Meest
al vragen ze alleen naar mijn leef
tijd. Dan weet ik het al geen kans
meer. Ja. ik kan wel werk krijgen
als ongeschoolde arbeider, maar dan
moet je eerst lid worden van de
algemene vakbond. Omdat ik ge
schoold ben en lid van een gespe
cialiseerde bond. weigert de bond
van ongeschoolden mij toe te la
ten. De eigen leden gaan nu een
maal voor".
„Ja, ik heb er meer dan genoeg
van", voegt de man er rustig aan
toe. Verbitterd is hij gelukkig nog
niet, waarschijnlijk door het besef,
dat er ergens in Engeland wel werk
voor hem is. Maar hij kan niet
weg. Hij zit vast aan de hypotheek
van zijn huis. Huizenbezit ls in
Engeland algemeen.
„Ik kan mijn huis niet verkopen,
omdat het binnenkort zal worden
afgebroken. Dan krijg ik weliswaar
compensatie van de gemeente, maar
niemand wil het natuurlijk hebben.
Mijn zoon. net van de mulo. die in
een garage wil werken, kan ook
niets vinden"
De jeugdwerkloosheid Is een ex
tra-zorg voor de autoriteiten. In
het noordoosten zijn meer dan
7000 jongeren onder de achttien
werkloos.
Meer dan 2000 van dit aantal
hebben afgelopen zomer de school
verlaten, maar kunnen nog steeds
geen werk vinden. De Arbeidsbeurs
vertelt ons, dat de jongens en
meisjes meestal na een half jaar
wel iets krijgen, maar vaak een
betrekking, die ze niet prettig vin
den. Een van de adviezen die men
de jeugd geeft is: „terug naar het
schoollokaal", want er zijn ver
volgcursussen genoeg, maar de jon
gelui willen niet allemaal verder
leren. Ze willen „groot" zijn, voe
len hun zelfrespect tekort gedaan
en beschouwen zich als verschop
pelingen, als ze niet meteen de fa
briek in kunnen.
„Ja", zegt de man nog „de gewo
ne dingen kunnen we betalen,
maar nieuwe kleren zijn onmoge
lijk".
Zoals het vroeger was en in
de meeste gevallen nog is: pri
mitieve en naargeestige huis
vesting voor tienduizenden
mijnwerkers. Vervallen, grau
we woningen zonder badgele
genheid, allemaal hetzelfde,
met hoog-ommuurde „tuintjes"
grenzende aan die van de ach
terburen.
Problemen
Het wemelt van problemen. We
ontmoetten een geschoolde func
tionaris uit de staalindustrie met
dertig dienstjaren. Zijn oude fa
briek werd gesloten en door een
supermoderne van hetzelfde con
cern. maar onder een andere naam
vervangen. Een groot aantal arbei
ders werd wegens de moderne be-
dryfsmethoden overbodig. De man
in kwestie kon worden overgeno
men. maar omdat dit formeel een
andere firma is beschouwt de vak
bond hem als nieuweling en moet
hy van voren af als ongeschoolde
beginnen!
De directeur van de Arbeidsbeurs
is optimistisch. In de vooroorlogse
crisisjaren oefende hij dezelfde
functie uit in het scheepsbouwcen
trum J arrow, enkele kilometers van
Newcastle. Vrijwel d? gehele ar
beidersbevolking was toen werkloos.
„Wij deelden pakketten kleren
uit!" De latere minister van On
derwijs in de Labourregering. me
vrouw Ellen Wilkinson, leidde in
die crisisjaren de vermaard gewor
den hongermars van werklozen uit
J arrow naar Londen. De moeilijk
heden van thans zijn niet te ver
gelijken met de werkloosheidsramp
uit de jaren '30. Toen voelde ieder
een zich machteloos.
Nu pakt de regering, na aan
vankelijke aarzeling, de dingen op
grootscheepse wijze aan om de eco
nomische basis van gebieden als
deze structureel te versterken.
Fraai blad perkament uit een
Duitse Hebreeuwse bijbel uit
13de eeuw.
Documenten bewijzen het: in de
achttiende eeuw krijgen de joden
in Pruisen en Baden eindelijk een
enigszins rechtszekere positie In
het begin van de volgende eeuw
gebeurt dat ook in de andere Duitse
staten, ook al roert zich hier en
daar een oppositie, die zich kenne
lijk nog niet heeft kunnen bevrij
den van de oude gruwelverhalen dat
joden het christelijke sacrament
schenden en rituele moorden ple
gen.
Op de tentoonstelling zijn pijn
lijke voorbeelden te zien van oude
karikaturen van joden en gruwe
lijke beeldromans uit de late Mid
deleeuwen over heiligschennis door
joden, die vooruitlopen op de wal
gelijke hetze in woord en beeld van
het nazi-blad Der Sturmer.
In het politiek, juridisch, sociaal-
economische deel van de tentoon
stelling volgt op de periode in de
negentiende eeuw en begin twin
tigste eeuw, waarin vele joden in
Duitsland gelijke rechten hadden
gekregen en ook kans hadden ge
zien door vermogen en adellijke ti
tels sociaal aanvaard te worden,
het gruwelijkste tijdperk uit de ge
schiedenis van het jodendom in de
diaspora: de vervolging door de
nazi's.
Duidelijk
In Keulen wordt de Duitse be
zoeker, die wellicht graag vergeet
wat er gebeurd ls. niets bespaard
Documenten over de onmenselij
ke vervolgingen, evenal s foto's
van deportaties en moorden in
formeren kort maar duidelijk
over dit dieptepunt der Duitse his
torie. Daarbij v»lt op dat het
nazistische antisemitisme wel
voorgangers had In de loop der
eeuwen en dat moorden op jo
den meermalen voor zijn geko
men, maar dat de Duitse autori
teiten tot aan het derde Rijk als
Willem van Toorn. „De
Toeschouwers". Querido,
An.sterdam 1963.
De roman ..De Toeschouwers" is
een goed staal van modern realis
me. Modern, omdat de aanpak he
dendaags is: dwz. met korte,
ogenschijnlijk willekeurige trekken
in de diepte peilend en niet in de
breedte naar volledigheid zoekend,
zoals men dat bij het oude realis
me aantrof.
De jonge onderwijzer, Oskar Lee,
staat op het punt het naargeestig
dorp D„ op een uur af stands van
Meppel gelegen, te verlaten. Dit
naderende afscheid activeert zijn
aandacht voor de verfoeide omge
ving. Hij bekijkt bewust de gTauwe
geesten om zich heen, die nergens
anders belangstelling voor hebben
dan voor hun schijnheilig fatsoen.
Hun mede-dorpsbewoners beschou
wen zij hoogstens als objecten
voor laag-by-de-grondse sensatie.
Het is dan ook geen wonder dat
de vrouw van de hoofdonderwijzer,
geestelijk onevenwichtig. maar
toch wel uit iets ander hout gesne
den. er het bijltje bij neerlegt. Het
dringt tot Lee door hoe deze vrouw
hulp gezocht heeft by haar mede
mensen, maar niet anders gevon
den heeft dan toeschouwers bij
haar geval. De schrijver spaart
zijn hoofdpersoon niet. maar hij
geeft hem net iets meer onder
scheidingsvermogen om hem het
middelpunt te kunnen maken. De
sfeer van deze dodende gemeen
schap onder de sombere hemel van
de naderende winter is zeer goed
getroffen.
Jack Kerouac. „De Dhar-
ma Schooiers". (Verta
ling) De Rezlge Bij. Am
sterdam 1963.
„Zwerver waar ga JU naar toe?
Waar de vind mij waait" dat was
een levenslied uit mijn kindertijd
en het onderwerp van deze roman
van de beroemde auteur van „De
Weg". Een grotere tegenstelling
dan tussen de hierboven besproken
roman, „De Toeschouwers" van
Willem van Toorn en deze is niet
mogelijk. Instede van te trachten
een bestaan los te peuteren uit de
bekrompen kleinburgerlijkheid in
de provincie en tersluiks te pro
beren ook sexueel aan zijn trekken
te komen, zoals de arme Oskar
Lee, hebben deze Dharma-
schooiers alles opzij gemikt wat
het leven ondraaglijk maakt, zoals
geldverdienen, schijnmoraal, angst
Sind6 ik de vorige week
schreef over „Honest to
God" is de vertaling van
dit boek verschenen en het ligt
met grote stapels bU de boek
handels in onze stad. Het zal
ook hier wel grif van de hand
gaan Een Engelse criticus heeft
zich bitter uitgelaten over de
grote oplage in de Angelsaksi
sche wereld en zei dat het geen
verheffende zaak was dat een
bisschop zoveel geld verdiende
met het schrijven over de te
korten van zijn kerk. Maar dat
is niet juist. De uitgever maak
te onmiddellUk bekend dat Ro
binson zijn honorarium had be
stemd voor een charitatief doel.
Dit vaart er dus wel bU en de
uitgeverij niet minder!
Wat is de reden, dat zoveel
mensen naar dit boek grypen?
Ik vertelde u vorige week dat
Robinson zijn boek schreef uit
ongerustheid over de situatie
van de Anglicaanse kerk Hij
constateert dat vele ontwikkelde
mensen de kerk voorby gaan.
Volgens de bisschop gebeurt dat,
omdat de kerk zich niet vol
doende moeite geeft om de men
sen van onze tUd aan te spre
ken in een verstaanbare taal.
Het spreken en het denken van
de kerk is traditioneel, in de tijd
achterwaarts gericht, niet vol
doende georiënteerd op het he
den. De theologen zullen met al
de inspanning van hun krachten
moeten zoeken naar mogelijk
heden om de mensen van nu
aan te spreken met woorden en
beelden, die van onze tijd zijn.
Daarvoor zal veel zelfkritiek no
dig zUn en ook onderzoek van de
kerkelijke traditie en de bijbel.
Het grootste deel van het boek
Ls gewijd aan het spreken over
God. Is het noodzakeiyk, zo
vraagt Robinson zich af, dat wij
onverkort de bijbelse wijze van
spreken over God overnemen? Is
niet intussen het wereldbeeld
grondig gewijzigd en staan men
sen van het atoomtijdperk er
niet anders voor dan mensen uit
de oud- en nieuwtestamentische
periode? De bijbelschrijvers heb
ben allicht (dat was niet anders
mogelyk) gebruik gemaakt van
de denkwijze en het begrippen-
materiaal van hun tyd om de
geloofservaring tot uitdrukking
te brengen. Zij spraken over
God, die in de hemel woonde, als
over een ander Wezen, levend
in een andere werkelijkheid. Dat
was Ln hun tijd gewoon. Nie
mand nam daar aanstoot aan.
integendeel. Maar voor ons ligt
dat anders. De wetenschappe
lijke ontwikkeling, die sindsdien
heeft plaats gevonden, maakt
het ons moeilijk of zelfs onmo
gelijk om ons in te denken dat
God „ergens anders" zou zijn.
in een nog onopgemerkt gedeelte
van het heelal. Die andere wer
kelijkheid bóven de onze ls
uiterst onwaarschUnlijk en on
geloofwaardig geworden. Het
cynische grapje van de eerste
ruimtevaarder Gagarin dat hij
daarboven nergens de goede
God had gezien is minder on
schuldig dan het op het eerste
oog lUkt. Daarvoor wordt het té
vaak verteld, en wordt het ver
teld met teveel leedvermaak. Het
sluit kennelijk aan bij de ver
legenheid en bij de vragen van
vele mensen, die dit eigenlijk
zelf ook al lang hadden gedacht
Langzamerhand is het uit de tyd
geraAkt om zich God voor te
stellen „daarboven" of „ergens
anders".
Vervalt daarmee het' bijbelse
Godsgeloof? Neen. zegt Robin
son. Het zit niet daarin, dat wU
ons God per se moeten denken
„daarboven". Dat was de denk
en spreekwijze van het voor
wetenschappelijke tijdperk. Dat
was de beeldspraak van de by-
belschrijvers. Maar als wij, mo
derne mensen, deze vormen van
Godsgeloof menen te moeten
afwyzen dan vervalt God zelf en
het geloof in God daarmee nog
niet. Wy moeten trachten in
woorden van onze tUd God te
benaderen en het geloof te om
schrijven. Waarom niet gezegd,
nu de hemel moet verdwijnen,
dat God in de diepte ls, in de
diepte van ons menselijk-zijn?
Dat is taal, zegt Robinson, die
de mensen van tegenwoordig
kan aanspreken. Dat geldt ze
ker sinds de opkomst van de
dieptepsychologie. God is de
grond van ons zijn. Robinson
zoekt hier aansluiting bij de be
langrijke Duits-Amerikaanse
theoloog Tillich, die deze dingen
al eerder had gezegd.
Leven in overeenstemming
met de grond van ons zijn is le
ven met God. Leven met God is
leven vanuit de diepte, weten
dat de liefde de zin is van het
menselijk leven. Als men ver
vreemdt is van de grond van het
zUn, van God, als men opper
vlakkig leeft, dan ervaart men
de diepe betekenis van de liefde
niet. Dan wordt de betekenis van
Christus, die ons dit heeft voor
gelegd, verwaarloosd en mis ver
staan.
Is het waar dat deze nieuwe
wijze waarop Robinson tracht de
oude waarheid van het chris-
telyk geloof te omschrijven, veel
mensen van onze tijd aan
spreekt Is het werkelijk het
christeUjk geloof, dat op deze
wijze wordt doorgegeven? Wij
gaan binnenkort het kerstfeest
vieren; zou het mogelyk zijn
dat mensen, die het hiermee
moeilijk hadden, door Robinson
worden geholpen? Graag ga ik
volgende week met u nader op
deze vragen in.
J. A. EEKHOF.
Herv. Studentenpredikant
te Leiden.
voor de buurt enz. enz. ZU
de rugzak om en zwerven
zU geen zin hebben nog lang
leven te leiden, dat afwisselei
staat uit produceren en con
ren. Nu is zoiets wel even g
kelijker in de uitgestrekthed
onder de warme zon van C
nië dan in de toch tameljj
volkte streken van Drente
die laaghangende wolken. M
moet maar op het idee kom
van je onsocialiteit een cul
maken. Een cultus, die gegro
is op Zen-Boeddhisme. Ik
niet van op de hoogte wat dit
ste precies inhoudt, maar
Kerouac mag geloven, dan lij
mU een niet onvermakelijke
denweg tussen ascese en he
me. Deze ..Dharma Schooit
een verfrissend en amusant
schrift, dat ondanks de mo
loslippigheid gerangschikt
onder de allerbeste zwen
mans.
Edith Lambert
„Nkwala" (Vertalln|
P. Leopold Den Haa
Een aardig verhaal voor d
hebbers van authentiek aan<
dichterlijkheid onder de In<!
Bij uitstek vredelievend en
verteld.
Melita Maschmann.
ren van As." (Ver!)
Een nogal 1 ngewikkelde,
niet onverdienstelijke roman
een emigrantenechtpaar, da(
in het zuiden van Frankrüj
vestigd heeft. Joachim Ki
een musicus, wil graag naar I
land terug, doch zyn vrouw i
steeds niet genezen van de
den, die de jodenvervolging!
geslagen heeft. Op deze 1
grond heeft de schrijfster
bouwsel opgericht van liefde
tuurlük), van de strijd met d
derende oude dag, met andep
schijnselen van rassenhaat,
deze laatste worden vele blad
gewijd, doch deze zijn meer|
bedoeld dan van grote oorspi
lykheid. De historie van Jc|
met het meisje Ruth,
dochter blUkt te zyn, is
mal. Toch wel een roman
belangstelling te lezen.
Chris Verheugd.
Doen". Nygh
Ditmar. 's-Gravenhaj
Het is bepaald niet mijn gel
te om grapjes met iemands
te maken, maar de c omlj
„Verheugd niets doen" vind i
mate aantrekkelijk, dat ik
dit geval niet achterwege 1
Het titelverhaal evenwel
deze jonge auteur het heel
meent en daar heeft hy gelij|
Het is een sombere kant
menselijk leven, die hij verdi
lUk weet uit te beelden. D
ren in zijn schetsen zyn
die om de een of andere i
leven niet aankunnen, die I
ceren op de rand van de
zinnigheid of van de misdag
soms. „Het Concert" de ge:
nis van de mensenschuwe vn
„Een teenageridylle", die op|
ramp uitloopt, zijn het
wezenlykt. Wel een talent t
te letten.
Esteban Lopez.
Maan". De Bezige B|
sterdam 1963.
Alweer dat eiland, Ib!
naamd. Persoonlijk heb ik
noeg genoten van auteurs,
verbeelden dat zij de eersl
die ooit in een kunsten)
gezeten hebben.
Kingslev Amis.
Jim". (Vertaling) Ci
Amsterdam 1963.
Gedachtig aan het feit
Luckv Strikes bestaan, heef
de titel blykbaar maar nie
taald. De auteur Kingsley An
hoort tot de Angry Young
Zyn „Lucky Jim" heeft sede
verschijnen in Engeland ii
een reeks broertjes gekregen
Edgar Banks uit „Living i
Present" van John Waln,
Lampton uit „Room at the
van Braine, hetwelk ook Vrf#
is als ik mij niet vergis, L
Harris uit Young People" va
liam Cooper en nog vele i
Het feit blijft evenwel fc*
dat Amis de eerste geweest
dat de gr oeps betiteling van
datum is. „Lucky Jim" is di
kennelijk onder valse vlag
door de auteur gehesen) de
tuur binnengekomen. Want,
zen is het niet anders dal^
soms wel vermakelijke, met v
het lyf hebbende, hoogst m
geschiedenis, waarin geen
figuur wezenlijk goed geteto
Het is nogal zot om achte
schetsmatige universitaire c H
een sociaal protest te zoeken -
CLARA EG
