Tentoonstelling „Wow - ipitsj
12 houtsnijders uit Amanamkai
Irouw aan de beste
sigaret
kunst
kaleiöoscoQp
LEXINGTON
CONCERT KAMERORKEST
„SAN PIETRO A MAJELLA"
Primitieve kunst uit
anonimiteit verlost
Meer gevoeligheid
dan schittering
In Museum voor Volkenkunde
IN K. EN O. MEESTERSERIE
„Europa - prijs"
voor Salvador
de Madariaga
ALJ SINTERKLAAS
BOOM
-Opgericht 1 maart 1860
Vr|Jdag 29 november 1963
Zeade blad no. 31124
[IJ GEIEND en in hoge mate interessant is de vanmiddag in
*-* het Rijksmuseum voor Volkenkunde door dr. H. L. C. Jaffé
feopende tentoonstelling onder de titel ,.W'otv-ipitsj"12 hout-
wijders uit Amanamkai vrucht van een onderzoek van dr. A. A.
terbrands, onder-directeur van dit museum, dat deze van decem-
ier 1960 tot augustus 1961 instelde naar de primitieve kunst van
en Papoea-samenleving de Asmatstam in het 600 a 700 in-
loners tellende dorpje Amanamkai. gelegen aan de Asrivier. nabij
e samenvloeiing daarvan met de Betsj-rivier. op de z.w. kust van
lieuiv Gunea.
naars, die zich daarmee in Amanam
kai bezighouden een selectie uit
velen en wier houtsnijwerken
thans te zien rijn. mogen de volgende
twaalf beschouwd worden: Bapmes,
Bipartji. Bisjur. Finerus, Initsjtjei.
Jokorminim, Juseï, Matjemosh (mat-
jam is boom en osh hout), een groot
en goed vriend van dr. Gerbrands,
Ndojokor, Sjuw en Tarras.
Het ethno-esthetisch onderzoek
van dr, Gerbrands omvatte de „kun
stenaar". zijn persoonlijkheid en zijn
plaats in de samenleving en 't „kunst -
werk", de functie en de betekenis die
het heeft voor de gemeenschap.
Door het bijeengebrachte is ge
lijk gezegd de kunstenaar nu uit
de anonimiteit getreden, de expositie
levert derhalve een belangrijke bij
drage tot wat men zou kunnen noe
men ..de individualisering" der z.g.
primitieve kunst, welke intussen in
menig opzicht aan de moderne kunst
doet denken.
Symbolen
Deze houtsnijders maken talloze
scheppingen die met het koppensnel
len. dat voor hen een sacrale plicht is
een apart hoofdstuk! in ver
band staan. Er worden bijv. voor
ouderfiguren en voorouderpalen ge
maakt. schilden met voorouderfigu
ren. voorstevens van booms tam ka no's
voorzien van voorouderfiguren, lan
ge pagaaien met een voorouderfi
guurtje als bekroning, trommen en
bamboe signaalhoorns versierd met
koppensnellerssymbolen als de be
langrijke bladsprinkhaan een le
vend geworden stuk hout! de zwar
te koningskakatoe. de jaarvogel en de
nautilusschelp.
Het woongebied van de Asmatters
is een enorme rivierenvlakte. De
slappe modderbodem gaat er schuil
onder een eeuwig groene deken van
het tropische regenwoud. Er komen
geen stenen voor. aardewerk is er on
bekend.
Bomen beheersen volkomen hun le
ven en denken, speciaal de sagoboom,
welke het hoofdvoedsel oplevert. Om
dat voor de Asmatter mens en boom
en schedel en vrucht volkomen het
zelfde zijn .behoren ook vruchten-
etende vogels met zwarte veren tot
de veel gebruikte symbolen. Men zou
over dit alles en fascinerend boek
kunnen schrijven en dr. Gerbrands is
dan ook van plan dit te doen: in
drukken van zijn maandenlang be
zoek.
Speciale attractie
Van dit alles krijgt men op deze
expositie een verhelderende indruk.
Mede van de fantasierijke kunst dezer
Asmatters. die tevens voortreffelijke
ambachtslieden zijn. Als speciale at
tractie is er de regelmatige vertoning
van een prachtige door dr. Gerbrands
gemaakte 16 mm kleurenfilm over het
leven der Asmatters en het werk van
de kunstenaar Matjemosh, alsmede
de uitgebreide collectie fraaie foto's
welke dr. Gerbrands tijdens zijn on
derzoek nam en die de wanden sieren.
Deze niet grote, doch uiterst waar
devolle expositie blijft tot 1 maart
1964 geopend.
H.
C IGARETTES
AMERICA'S BEST TOBACCOS
Voorouderpaar gemaakt door de houtsnijder Ndojokor.
P on
)[i
)r
Eigen stijl
Dit is een uitzonderlijke tentoon-
kellingr.
Zij heeft vóór alles de bedoeling de
fimitieve kunst uit haar anonimiteit
verlossen. Achter elk primitief
knstwerk staat immers de „mens".
|e het vervaardigde en één. die het
tbruikte. De houtsnijders in Ama-
imkai kent iedereen daar van naam.
hebben één voor één 'n eigen stijl,
kenners van hun kunst hebben
rer elkeen een uitgesproken oordeel.
|ehalve door het technisch kunnen
Ordt dat oordeel ook bepaald door
niet te omschrijven „iets", dat
een knap vakman een begena-
Ifd kunstenaar maakt. Er is alle
:n om aan te nemen, dat dit niet
voor het dorp Amanamkai
Bidt, maar voor elke primitieve ge-
Wenschap. bijv. aan de Afrikaanse
Deze expositie wil dit duidelijk ma-
ttL Met een weinig oefening is het
tt moeilijk de vreemde kunstenaar
zijn werk te herkennen en zijn be
delingen te leren begrijpen.
Wij hebben aan die kunstenaars tot
U toe te weinig aandacht geschon-
f Jtn. De onderzoekers interesseerden
SWlch niet voor de ..mensen'die ach-
fcr deze kruist stonden. Zij waren
lor ons dikwijls slechts „kannibalen"
„menseneters". Maar de wereld
to thans is oneindig veel kleiner ge-
forden, wij moeten tegenwoordig wel
#|l>et anderen rekening houden, niet
I Been in materieeldoch ook in es-
^"lietisch opzicht.
aarde van de rail
leren wjj op deze expositie de
nen, die met het voor hen „heilig
•ut" zo kunstig en kundig omgaan
ij name kennen, als ook de van hun
Bhd stammende voorwerpen, waar
in de totstandkoming een speciale
Ichniek vereist.
Dank zij het moedig verblijf van dr.
■Rtorands midden tussen hen. die tot
|>56 nog gevreesde koppensnellers
en door wie hij geadopteerd
onder de n aam Kawirdor.
Dr. Gerbrands had. als gevolg van
verschillende instanties aan hem i
subsidies, onvoorstelbare
ieden tabak, voorts ijzeren
fijlen en messen, alsmede vishaken
dik nylonsnoer bij zich, waartegen
W de 2 i 300 stuks houtsnijwerk, die
{U in verschillende stands en volle-
te gedocumenteerd in het museum
to plaats gevonden hebben, ruilde,
[volledig gedocumenteerd" d.wz. dat.
Jto elk stuk de maker bekend is en
Pto weet wat het voorstelt. De in- -
J^ners van Amanamkai zijn dol op
zij hebben er zelfs graag een
roeien voor over voorts is de
Hjrengst aan vis met sprongen om-
ffcg gegaan tengevolge van het feit,
F* zij nu over vishaken en -snoeren
15 Pogen beschikken,
rstrt
Maar dit terzijde, hoofdzaak is de
kennismaking met de scheppingen
dezer kunstenaars, wier beloning uit
sluitend bestaat uit goed eten en
drinken en wat wellicht nog belang
rijker voor hen is. een sterke stijging
van hun aanzien en prestige. In een
gemeenschap, welke geen geld kent
en waar tijd geen rol speelt zijn dit
eigenlijk de enige waardemeters.
De grote twaalf
„Wow- ipitsj" is het Asmatse
woord voor houtsnijders, want wow
betekent „hout snijwerk" en ipitsj
„mens". Als de belangrijkste kunste-
Wibbo Hartman en
Frederic Reitman
in Pulchri geëerd
De grote zaal van Pulchri Studio
te Den Haag was gistermiddag stamp
vol met belangstellenden, die ge
komen waren om de opening bjj te
wonen van de tentoonstelling van
werken door Wibbo Hartman .die ter
ere van zjjn zestigste verjaardag
I wordt gehouden.
I Wethouder mr. M. Vrolijk schetste
Wibbo Hartman als iemand, die in j
zijn kwaliteit van voorzitter van een
grote schildersvereniging .maar ook
als lid van gemeentelijke commissies
voor kunstopdrachten, zich inzette
om de belangen van zijn collega's te
behartigen, zonder ooit zichzelf op de
voorgrond te dringen. De zelfde men
selijke kwaliteiten meende de wet
houder ook in het werk te kunnen
herkennen .dat hij kenschetste als be
minnelijk. eerlijk, helder en open. Tot
slot deelde de wethouder mee, dat de
gemeente het „Landschap bij Oxford"
had aangekocht voor het Gemeente
museum.
Tevoren had prof. Sierk Schroder
uit Wassenaar in Pulchi nog een an
dere tentoonstelling geopend, die ter
nagedachtenis van Frëdéric Reitman
gehouden wordt. Reitman was o.a.
jarenlang een zeer geliefd leraar aan
het schildersgenootschap „Ars Aema-
lar Naturae" te Leiden. Sierk Schro
der, die evenals Wibbo Hartman tot
de naaste vrienden van Reitman
heeft behoord, karakteriseerde hem
als een kunstenaar, wiens leven vol
ledig aan het schilderen, maar meer
nog aan het tekenen, was gewijd.
Daarbij kwam het niet in de eerste
plaats op het bereiken van het doel,
maar op het streven naar vervolma
king aan. Ook van Reitman is een
werk een geaquarelleerd composi
tie-ontwerp „Baadsters" voor het
Gemeentemuseum aangekocht.
ALWEER een voor ons nieuw Italiaans kamerorkest, getiteld
„San Pietro A Majella": ongeveer 20 jongeren, strijkers en
blazers, allen bijzonder bekwame musici uit Napels. Een van de
talloze ensembles!
Zij speelden voor het eerst in onze stad na hun succesvol
optreden verldeen jaar in Den Haagen oogstten ook hier op
het tweede concert der K. en O. meesterserie een uitbundig succes.
Het is zeker niet in de eerste plaats de virtuoze schittering,
waarmee deze groep onder de waardevolle directie van maestro
Renato Ruotolo wil épateren. Veel meer is het, van de aanvang
af. de warme en zangerige muzikaliteit, de tot in de subtielste
détails nauwkeurige nuancering en afwerking, de intense toewij- RonSSpl 1 SlKllining
ding. waardoor deze kundige musici zich onderscheiden.
no. 2 in G gr. t„ dat eigenlijk met
klavecimbel gehoord moet worden,
volgens het programma toegeschre
ven aan Pergolesi. Nog steeds heerst
omtrent de ware componist verwar
ring: van Pergolesi is het zeker niet.
Met aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid stamt het volgens de
allerlaatste musicologische gegevens
van de hand van Fortunato Chelleri,
eenmaal kapelmeester te Kassei. Het
behoort tot de „Concerti Armonici".
in 1740 te Amsterdam of Den Haag
uitgegeven door Carlo Ricciotti, en is
voorzien van een opdracht aan Graaf
Willem Bentinck. die Chelleri
(Keiler) meermalen ontmoet had en
voor wie hij veel bewondering had.
Dit vijfdelige Concertino, dat on
langs ook door het Residentie-Orkest
gespeeld werd. doch thans een die
pere indruk maakte, zal binnenkort
in de „Acta musicologica" gepubli
ceerd worden.
Het kreeg een perfecte vertolking!
Hoewel de klank niet altijd even
nobel is. weten zij toch. door hun
steeds boeiend en levend musiceren,
de aandacht welhaast bU voortduring
De Europa-prijs van de Stich
ting Hans Deutsch. die dit jaar
voor het eerst wordt verleend, is
toegekend aan de Spaanse schrij
ver en filosoof dr. Salvador de
Madariaga. De prijs bedraagt
50.000 Zwitserse franken (ruim
f40.000).
Op 3 december zal in de univer
siteit van Bern de prijs, die wordt
toegekend aan een persoon die „het
denkbeeld van een culturele en poli
tieke gemeenschap in Europa" het
best tot uitdrukking heeft gebracht,
worden uitgereikt. Hans Deutsch is
een advocaat van Oostenrijkse af
komst, die de film „Choisis la vie"
heeft vervaardigd waarin de kern
bom wordt veroordeeld.
Dr. Salvador de Madariaga. die in
1886 ia geboren, is o.a. minister en
ambassadeur van Spanje geweest. Hij
is nu hoogleraar in de Spaanse let
terkunde aan de Universiteit van
Oxford.
ADVERTENTIE
eon GOEDF. BORREL of een
BETERE FLES WIJN geeft.
zorgen wij voor een verpakking
die inslaat
gespannen te houden. Zelfs in een
programma, dat ondanks de stylis-
tisch verantwoorde opbouw, toch niet
in elk opzicht belangrijk genoemd
mocht worden. Het wordt dan ook
voor ensembles als deze een moeilijk
geval: er is in de muzieken der oude
Italianen al veelvuldig en diep ge- j
graven. Het Rjkt dan ook niet een
voudig altijd met iets nieuws en te
gelijkertijd met iets interessants voor
de dag te komen. Noch de Sinfonia
in D gr. t. van Domenico Cimarosa.
gehouden in galante rococostijl, noch
die in D kl. t. „La casa del diavolo"
van Boccherini behoren tot de aan
dachttrekkende composities, ondanks
het feit, dat de laatste effectrijke in
strumentale vondsten bevat, die in
Boccherini's tijd zeker opzienbarend
geweest moeten zijn.
Na de pauze ontstond hoogopge-
voerde luisterspanning in Roussels
motorische, met machinale zekerheid
geschreven en in absolute homoge
niteit weergegeven „Sinfonietta voor
strijkers", waarmee deze musici al
evenzeer vertrouwd leken als met de
Italianen uit de Napolitaanse school;
dit meesterwerkje, dat van een enor
me economie in de schrijfwijze ge
tuigt. werd al even meesterlijk ge
speeld onder de doordachte en steeds
weloverwogen, daarbij bezielende en
indringende directie van Ruotolo. Het
verkreeg de vereiste markante ver
tolking. was gehouden in de volstrekt
geëigende sfeer en leverde overtui
gend bewijs van Roussels persoonlijke
zeggingskracht, welke na de uitvoe
ring der „Derde Symphonie" door het
R O. van onlangs, thans nadrukke
lijke bevestiging vond.
deen PergolesiGraP ran Mozart
Anders staat het met 't eveneens
voor de pauze gespeelde Concertino
Een kostelijke grap tot besluitMo.
zarts „Musikalischer Spass" <K V
522», waarin de componist een ootje
neemt met t dilettantenorkest. De
hoorns schieten soms uit en de violen
glijden wel eens weg. Vooral de viool-
cadenz is daaraan onderhevig, terwijl
de lach bij de toehoorders luid op
klinkt tijdens het opmerkelijk valse
besluit: dat hebben zij inderdaad
goed gehoord! Overigens heeft deze
Mozart niet zo veel te betekenenhet
gaat héél simpel melodisch toe. alleen
in het verheffende Adagio onderkent
men Mozarts genialiteit tenvolle.
Ook dit humoristische geval werd
naar de aard getroffen, met twee
briljante hoornisten, Roberto Trame
en Giapolo Zari kranig op hun post.
waarvoor zij na afloop een aparte
ovatie in ontvangst mochten nemen.
Gedisponeerd
In de twee toegiften want zó
gemakkelijk kwamen deze Italianen
er niet af! vermoedelijk van
Hay dn en van Mozart, bleken zij wel
bijzonder gedisponeerd: het audito
rium uitte zijn grote bewondering in
een langdurig applaus, wat deze ge
nuanceerd en dynamisch spelende
Italianen, onder een suggestieve lei
ding. zeker naar recht mochten in
casseren
In zijn totaliteit vormde dit
concert een opbeurend geheel,
dat mede door de combinatie
van oud en nieuw reden tot
grote dankbaarheid voor de tal
rijke aanwezige liefhebbers kop
leiden.
En dat Italianen rechtgeaarde
muziekgevoeligen zijn. hebben
zij deze avond opnieuw volledig
waar weten te maken!
H.
Het Italiaans kamerorkest
St. Pietro A Majella dankt voor
het applaus.
(Foto L.D./Holvast
De houtsnijder Matjemosh. groot en goed vriend van
dr. A. A. Gerbrands
WIJNHANDEL - SLIJTERIJ
KRAAIERSTR. 1. hk. Nieuwe Rijn
TELEFOON 20229
BU ons slaagt U zeker
