UJSWIJKSE MIJLPAAL:
EN UNIEKE VONDST!
42 ct voordeel
PRODENT JUNIOR
kunst
kaleiöoscoQp
„Antonius en Cleopatra'' kreeg
niet een ideale vertolking
NieuwNu ook de
kindertandenborstel
Bij Voorburg lag
len Romeinse stad
Serie van sterke en
zwakke momenten
HYPOTHESE KWAM UIT
ter kennismaking
KNIP UIT! BEWAREN!
SHAKESPEARE RIJ KEI). COMEU1E
Rood China
eii de ,N.
jericht 1 maart 1860
Donderdag 7 november 1963
Vierde blad no. 31105
Advertentie
(Van onze Haagse correspondent)
ET is nu zeker, dat er in ons land tu>ee echte Romeinse steden
den hebben bestaan: niet alleen Nijmegen, maar ook een in
>sten van Nederland. Het is zelfs mogelijk, dat deze laatste
nog eerder stadsrechten heeft ontvangen dan Nijmegen. Zij
hebben gelegen in of bij het tegenwoordige Voorburg. Deze
ssende conclusie heeft prof. dr. j. E. Bogaers gemeend te kun-
rtkken uit de inscriptie op de Romeinse mijlpaal, die gelijk
d in Rijswijk is gevonden op een braak liggend land. Hij
dit inscript samen met prof. dr. H. Brunsting uit Leiden ont-
l en er uit gelezen, dat een hypothese, die hij drie jaar ge
lanceerde. juist is. Van 's ochtends tot 's avonds laat is prof.
»rs. buitengewoon hoogleraar in Nijmegen en verbonden aan
jksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek in
sfoort. in Rijswijk bezig geweest om uit te zoeken, waar de
al oorspronkelijk heeft gestaan. Tot dusver lopen zijn na-
ingen op dit punt evenwel dood.
Stenen kolos
®nd>t is uniek.
dusver kende men in ons
tUeen de mijlpaal, die om-
il500 gevonden werd bij Mon-
Naaldwijk, en een aantal
belangrijke brokstukjes uit
Hn en Eygelshoven sa Limburg
li van Monster is echter enige
I geleden „bijgewerkt", zodat
r de juistheid van de inscrip-
pel mogelijk is. Voor het eerst
toen nu een gaaf exemplaar
Iden gekregen. De Rijswjjkse
U draagt de naam van de
Use Keizer Declus en werd dus
diens bewind opgericht. Hier-
Rde datering vast: tussen de
9 en 251.
tenen kolos van 2.15 meter
werd aan de Keizer opgedra-
»r degenen die hem. zoals te
ebruikelijk was, na voltooiing
i weg oprichtte. Als zodanig
neldt de steen: „Cananefat
mu (Achter de u is de
igebroken). Dit laatste kan
iders zijn dan net begin van
Drd „Municipium" dat is een
die de Romeinse stadrech-
d verworven populair gezegd
ïnninefatenstad.
deze stad bestaan moet heb-
d prof. Bogaers in 1960 als
gesteld in de inaugurele
aarmee hij zijn hoogleraars-
i Nijmegen aanvaardde. Een
belangrijkste grondslagen
waren vier letters op de
"se mijlpaal: AM.A.C. Over
kenis hiervan bestond geen
ld. Voor de verklaring ervan
in de loop van de tijd tal
rpothesen opgesteld, en de
recente, tot nu toe niet be
veronderstelling kwam van
>gaers. Hij meende de letters
ien uitleggen als een afkor-
„A mnuicipio Aelio «of
Cannienefatium", ofwel in
lerlands: „Vanaf de stad der
tfaten. die van Keizer Ha-
iof Keizer Antorius Pias of
Marcus Aurelias haar stads -
kreeg. Keizer Hadrlanus re-
van 117—138. Antonius Pias
1—161 en Marcus Aurelias
-170. Dit kon kloppen met
iring van de steen, die op
d gesteld. Daar op deze mijl-
orts waarschijnlijk het getal
teiteld stond, hetgeen duidde
afstand van 12 Romeinse
en ook andere gegevens in
Hing, wezen, vermoedde prof.
I. dat deze stad in de buurt
Drburg moest worden gezocht,
inde de naam Forum Hadri-
marktplaats, als zodanig ge-
toor Keizer Hadrlanus. waar-
l bestaan om. bekend is dank
tg. Peutinger kaart, een zeer
Advertentie
De vierde letter in deze serie!
Kans op 10 x f 998,-
Het complete
wasmiddel met
afgeremd schuim
voor moderne
wasmachines.
geschapen dal ..zijn" stad inderdaad
heeft bestaan.
Vergelijking met de „BaUvenstad"
Nijmegen (Ulpia Novlomagus) toont
aan. dat „Cannienefatenvtad" min
stens even oud is of zelfs ouder dan
Nijmegen, dat tot de nu beves
tigde hypothese werd opgesteld
als onbetwist de oodste Romeinse
stad gold.
Bij zijn onderzoek is prof. Bo
gaers gebleken, dat de steen op een
braak liggend land achtei de flats
in Rijswijk verzeild moot zyn ge
raakt in het voorjaar van 1957. Hij
is er neegegooid met puin en grond,
achter de tuinen van do toen korte
lings voltooide woningen. De gehele
dag heeft hij in Rijswijk heen en
weer gereden en getelefoneerd om
aan de weet te komen, wie deae
aanval heeft, gedeponeerd, omdat de
betrokkene hem misschien zou kun
nen zeggen, waar de steen precies
vandaan is gekomen. Omwonenden
politie, gemeentediensten, aannemers
opzichters, niemand wist er iets
van. (Wie het wel weet maakt de
Rijksdienst gelukkig door even naar
Amersfoort op te bellen: 03490 -
12648». De plaatsbepaling is temeer
van belang, daar het vermoeden is
gerezen, dat de paal heeft gestaan
van de Romeinse weg langs de be
faamde gracht van Corbulo. de ver
binding van de Rijn- en de Maas-
monding. die van Leiden zuidwaarts
liep over Voorburg en Rijswijk. Een
deel van deze gracht werd gevormd
door het riviertje de Gantel. De Geo
logische dienst heeft een 600 meter
breed bed van het in de loop van
de tijd verdwenen deel van dit wa
tertje terugvond en vlak ten zui
den van de spoorlijn Den Haag-
Delft op enkele honderden meters
van de plaats waar de mijlpaal is
gevonden.
In Rijksmuseum
van Oudheden
Het lijkt er veel op. dat de steen
dus geen verre reis heeft gemaakt.
Dat laat zich ook vermoeden wan
neer men bedenkt, dat men met 400
kilo zware brokken afval die men
kwijt wil geen meter verder rijdt
dan strikt noodzakelijk is. Kan men
de oorspronkelijke plaats van de
paal vastleggen, dan krijgt men
daardoor wellicht nieuwe gegevens
omtrent de geografische toestanden
in het Westen van ons land in de
Romeinse tijd. Na het voorlopige on
derzoek is de kostbare vondst over
gebracht naar het Rijswijkse poli
tiebureau. waar hij in een brand
weerauto bleef rusten, tot de hoogle
raren Bogaers en Brunsting hem na
der onderzochten en de ontcijfering
van de inscriptie voltooiden. Vervol
gens is de mijlpaal in de brand
weerauto overgebracht naar Leiden,
waar hij in het Rijksmuseum van
oudheden nader zal worden bestu
deerd.
Britten50 jaar Hugo Claus houdt niet Op
De Britse componist. Benjamin
Britten viert 22 november as. zijn
vijftigste verjaardag. Een van de vele
eerbewijzen die bij deze gelegenheid
aan de componist zullen worden ge
bracht is een concertuitvoering van
zijn opera ..Gloriana" in de Royal
Festival Hall. De opera werd in 1953
voor de kroning van Koningin Eliza
beth geschreven, en wel op speciaal
verzoek van H.M. Het libretto is van
de hand van William Plomer.
Hij begint 1111 vervelend te worden
(Van onze Brusselse correspondent
Hugo Claus, als altijd belust op publiciteit, begint nu vervelend
te worden. Nadat hij vorige week. zeker niet ten onrechte, kritiek
had laten horen op de prijs welke hem was toegekend door de Ver
eniging ter bevordering van het Vlaamse boekwezen, heeft hij gis
teren een collega-schrijver (die wel meer talent heeft dan hijzelf I
belachelijk willen maken.
De schrijver Aster Berkhof had
n.l. ook één van de prijzen van de
vereniging gekregen en bij het aan
vaarden ervan heeft hij bedankt
..namens degenen die boeken schrij
ven en nog wel blij zijn met een be
kroning".
Daarop heeft Claus aan Berkhof
een brief met de volgende inhoud
JkjfET gemengde gevoelens zijn wij teruggekeerd van de Haag
se première van Shakespeare s ..Antonius en Cleopatra di
historische tragedie, welke thans door de Nederlandse Comedie
tot nieuw leven wordt gebracht. Deze voorsteling heeft reeds in
Amsterdam veler aandacht getrokken.
In een opzienbarende hoeveelheid snel afwisselende scènes
waarin een groot aantal heterogene figuren zijn rol speelt, volgden
in een merkwaardig mengelmoes onder de regie van Ton Lutz
sterke en zwakke momenten elkaar af.
meer omdat de regie van T011 Lutz
.n het algemeen van een groot begrip
voor de achtergronden, ook in his
torisch opzicht, getuigde. Jammer
ook dat het spreken bij velen dikwijls
te zeer in schreeuwen overging.
Deze tot bij middernacht durende
opvoering heeft ondanks de gemaakte
opmerkingen, in haar algemeenheid,
mede door de ontplooide stuwende
vaart, toch grote indruk gemaakt,
hetgeen zich na afloop door middel
van een spontaan applaus kenbaar
maakte.
Velen hadden zich opgemaakt om
deze Shakespeare-avond bij te wo
nen: onder de aanwezigen zagen wij
o.a. Fie Carelsen. Ida Wasserman.
Joris Diels en GUsbert Tersteeg, die
zeker met grote belangstelling en
met kritisch oog de verrichtingen
van hun Amsterdamse collega's ge
volgd hebben, om te constateren In
hoeverre zij hun bijzonder veeleisen
de creaties aannemelijk wisten te
maken.
H.
g«Bonden ..Daar ik niets liever wil
aan U blij maken, is het m(j een eer
en een genoegen U hierbij te be
kronen met de Hugo Claus-prijs voor
de maand november 1963. Deze be
kroning geldt uw verzameld werk.
Ingesloten vindt U dan ook het be
drag dat aan deze bekroning ver
bonden is. nJ 12 Belgische franken
In de hoop dat U niet alleen blij
bent. maar dat deze bekroning een
aansporing moge betekenen om ver
der in uw literaire loopbaan te vol
harden. mijn vriendelijke groet en
miln hoogachting".
Berkhof heeft nog niet laten weten
of hij die Claus-prijs zal aanvaarden.
Hij zal waarschijnlijk wel een hartig
briefje terugschrijven
Claus heeft zich. naar het oordeel
van de meeste Jonge Vlamingen die
zich met letterkunde bezighouden,
niet juist gedragen. Men mag hem in
het algemeen wel als ..enfant ter
rible" van de Vlaamse letterkunde
beschouwen «zo jong om als ..enfant"
te gelden, is hij overigens ook niet
meer»hoewel men weet. dat hij
achter de schermen intrigeert om
tot officiële roem te geraken
Men neemt het hem echter terecht
kwalijk dat hü zich nu onfatsoenlijk
heeft gedragen jegens een collega,
die door zijn vele hoeken en zijn
optreden voor de Vlaamse televisie
een grote populariteit in het Vlaamse
land heeft.
De unieke Romeinse vondst
welke thans een plaats heeft ge
kregen in het Rijksmuseum van
Oudheden te Leiden.
(Foto L.D./Holvast)
oude kaart, die teruggaat tot op Ro
meinse bronnen. Prof. Eogaers ver
onderstelde. dat Forum Hadriani bij
het verkrijgen van de stadsrechten
de naam van „Canninefatenstad"
heeft gekregen. Echter, van markt
plaats noch van stad heeft men in
de bodem ooit sporen kunnen vin
den. Wel is in Voorburg een mili
taire legerplaats van d: Romeinen,
een Castellum «arentsburg» aange
troffen. Vermoedelijk heeft de stad
zich in de omgeving daarvan ont
wikkeld.
I erbijsterd.
Prof. Bogaers was niet alleen ver
bijsterd. doch ook ontroerd, toen op
de -Rijswijkse mijlpaal de stadsman,
die hij uit vier duistere letters had
afgeleid, bijna volledig bleek voor te
komen, waarmee de zekerheid werd
In het centrum der gevarieerde en
naar wij toch wel denken algemeen
bekende handeling staat het oudere
liefdespaar Antonius - Cleopatra,
resp. vertolkt door Han Bentz van
den Berg. de zinnelijk-hartslochte-
lijkedie aan zijn liefde voor de
vrouw te gronde gaat en door Ank
tan der Moer. de geraffineerde, gril
lige en gepassioneerde Egyptische
Koningin.
Als derde belangrijke Julien Schoen-
aarts als de voorname, koel-verstan-
delijke en steeds beheerste Octavias
Caesar, de toekomstige alleenheerser.
Hier wordt een strijd gestreden tus
sen de Westelijke en Oostelijke we
reld, een strijd Antonius versus Oc-
tavius. waarin de eerste, volkomen ln
de ban van de Koningin en ook
zwak door zijn drankzucht, het on
derspit moet delven en niet aan zijn
noodlot ontkomt.
Doch ook de Koningin ont
komt niet aan het hare: beide wor
den het droevig slachtoffer van hun
begeerten, waarvan vooral Ank van
der Moer in de roerende slotscène
een diep-tragische impressie gaf.
Hoewel dit stuk bepaald niet. tot
Shakespeare's belangrijkste en diep
ste gerekend mag worden, bevat het
toch een felle directheid en is het
in een bewonderenswaardige rijkdom
van taal neergeschreven, ditmaal in
de duidelijke, moderne, meermalen te
populaire vertaling van Evert Straat,
Daarbij geeft dit bewogen spel van
liefde, politiek en oorlog veelvuldig
gelegenheid tot heroïsche actie, be
halve door de drie hoofdpersonen,
ook door de grote schare van andere
medewerkenden, van wie speciaal
de ..verrader", de door schuldgevoe
lens gekwelde, Domitius Enorbarbas.
gevoelig en suggestief gespeeld door
Henk Rigters. genoemd mag worden.
Onder hen ook twee héél „ouden",
t.w. Ko Arnoldi als de Wichelaar en
Philippe la Chapelle als Euphronius.
beiden nog Verwonderlijk vitaal!
Een stuk als dit vereist vóór alles
het volkomen wiar kunnen maken
der typen.
Cleopatra hield de „machtigen" in
haar ban. naast haar zinnelijkheid,
toch ook door een majesteitelijke al
lure. Helaas wist Ank van der Moer
dit laatst niet in elk opzicht te ver
wezenlijken: te zeer lag het accent,
ook met behulp van veel sieraden,
uitsluitend op de lichtzinnige ver
leidelijkheid en misten wij de boeien
de voornaamheid.
Han Bentz van den Berg was o.i.
niet ..het" ideaal van de heroïsche
held. al spande hij ale krachten ge
forceerd in. om daarop te lijken.
Alleen Jules Schoenaerts bleek .11
zijn strakke, waardige soberheid de
man te zijn, die met grote overtui
gingskracht aan alle gestelde eisen
voldeed. Een waarlijk imponerende
Romein!
Het décor, evenals de kostuums en
de belichting door Nicolaas Wijnberg
ont worpen, bestond, ofschoon het stuk
op talrijke verschillende plaatsen
Rome. Griekenland. Egypte speelt,
uit een vast plankier met enkele
treden onder een donkerblauwe hemel
met een soort van obelisk in het
midden. Tegen die hemel werd bij
ieder tafereel de plaats van hande
ling geprojecteerd, wat. meermalen
als een totaal overbodige zaak be
schouwd kon worden. Slechts de
mausoleumscene bood een geheel
ander gezicht, waartoe tussentijds
het toneel gewijzigd werd. Doch deze
deefl bepaald lachwekkend aan met
een dode. naar boven gesleepte An
tonius. die bijna van zijn hoge graf
tombe afviel. Dat was jammer, te-
PRINSES BEATRIX BIJ
„KUNST UIT THAILAND"
Prinses Beatrix heeft gistermid
dag. in gezelschap van haar parti
culier secretaresse, mej. M. C. C.
Wijnen een bezoek gebracht aan de
tentoonstelling „Kunst uit Thailand"
in het Haagse Gemeentemuseum.
De prinses werd ontvangen door de
ambassedeur van Thailand. Z. E.
Luang Dithaker Bhakdi. de direc
teur van het museum, mr. L. J. F.
Wijsenbeeek. en door de adjunct -
conservator, mevrouw S. M. Voskuil-
Groenwegen.
De heren Somporn Yupko en Pra-
yoon Paibulsuwan uit Thailand, die
tijdens de duur van de tentoonstel
ling in Nederland zijn, hebben de
prinses onder meer rondgeleid.
Opinie van Kamer
Kre-expositie uijzi»! zicli nat
De befaamde dansers Dame
Margot Fonteyn en Rudolf
Noerejew vormden het hoogte
punt van het in Parijs gehouden
internationale dansfestival te
Parijs, waar zij optraden in het
beroemde ballet ..Het zwanen-
meer".
Suze Slager (80)
In het stadhuis te Den Bosch is
tot en met 13 november een tentoon
stelling te zien van werken van de
Bossche schilderes Suze Slager-Vel-
sen. die het gemeentebestuur ter ge
legenheid van de 80ste verjaardag
van de schilderes heeft ingericht.
Burgemeester mr. R. Lambooy die
gistermiddag de tentoonstelling
opende noemde deze een klein eer
bewijs van de Bossche gemeenschap
voor het zeer vele dat Suze Slager
voor die gemeenschap heeft bete
kend.
De heer M. van der Griendt. oud-
directeur van het Provinciaal Ge
nootschap voor Kunsten en Weten
schappen zei dat vooral haar man de
schilder Piet Slager grote invloed op
J het werk van de kunstenares heeft
I uitgeoefend. Hij is het. die haar naar
Brabant heeft gehaald, zij is getrof
fen door de schoonheid van het Bra
bantse land en heeft die schoonheid
uitgebeeld met een directheid, die ook
nu nog aanspreekt.
Behalve landschappen omvat de
expositie ook een aantal bloemstil-
levens en etsen.
Van wijlen Piet Slager zijn drie
schilderijen aanwezig waarop hü zijn
1 echtgenote op verschillende tijdstip
pen van haar leven heeft uitgebeeld.
NED. SCHILDERKUNST
IN DE VER. STATEN
Onder auspiciën van de „Smith
sonian Institution" circuleert op het
ogenblik een tentoonstelling in de
V S. onder de titel „Holland, the new
generation". Deze expositie omvat
schilderijen van Bermer, van Bohe-
men, Defesche. Diederen. Frankot.
Lataster. Luce bert. Sierhuis. Van
Soest. Stekelenburg en Wagemaker.
De collectie werd samengesteld door
jhr. W. J. H B. Sandberg. De ten
toonstelling Is te zien in San Fran
cisco, New Orleans. Akron. ..Corneel
University" m New York en de
..University of Minesota" in Minnea
polis.
USTINOW DIRECTEUR
NIEUWE SCHOUWBURG
TE NOTTINGHAM
Volgende maand wordt in Not
tingham een nieuwe schouwburg ge
opend met een opvoering van
Shakespeare's „Coriolanus" onder
regie van Tyrone Guthrie. Prinses
Margaret en haai- echtgenoot Lord
Swondon zullen de eregasten zijn.
Artistieke directeuren van het nieuwe
theater zijn de bekende toneelschrij
ver Peter Ustinow, John Neville en
Frank Dunlop. Stukken die voor het
eerste seizoen op het programma
staan zijn o.a. Oscar Wilde's „The
Importance of being Earnest" met
John Neville en Angela Baddlev in
de hoofdrollen: de wereldpremière
van Peter Ustinow's nieuwe stuk
„The Life in My Hands"; een toneel
bewerking van Alan Sillitoe's „Satur
day Night and Sunday Morning" en
een nieuwe vertaling van Calderon's
..The Mayor of Zalamea".
I (Van onze parlementaire redacteur
De parlementaire opinie over de
toelating van Rood-China tot de
V. N. is zich langzaam aan het wij
zigen. Tijdens de openb. commissie -
behandeling van de begroting van
Buitenlandse Zaken werd minister
Luns gisteravond van verschillende
zijden gevraagd of het vooral gezien
de toenemende verwijdering tussen
de Sowjet-Unie en Communistisch
China geen aanbeveling verdient de
Nederlandse houding inzake de
toelatingskwestie opnieuw te bezien.
De socialist dr. C. L. Patijn stelde
zich voor. dat het een plezierig gp-
zicht zou zijn, indien men in de Ver
enigde Naties getuige zou kunnen
zijn van de dagelijkse onenigheid
tussen Rusland en Rood-China
In zijn antwoord wees minister
Luns er op. dat Nederland zich dit
jaar in de Algemene Vergadering
van stemming onthouden heeft.
Deze stemonthouding hoeft niet te
betekenen, dat de Nederlandse hou
ding volgend jaar niet zou kunnen
veranderen De minister vermeed
een duidelijke uitspraak, maar vroeg
wel aandacht voor de psychologische
gevolgen van een Roodchinese toe>-
lating op de houding van het bastion
van het Westen in Azië: nationalis
tisch China.
„Tot elke prijs" bij
Ilaagsehe Comedie
De Haagsche Comedie geeft op 1a-
terdag 16 november in de Koninklijke
Schouwburg te Den Haag de premie
re van „Tot elke prijs" (Semi-de
tached). een stuk van de Engelsman
David Turner dat het vorige seizoen
in Londen is opgevoerd met Sir Lau
rence Olivier in de hoofdrol.
Onder regie van Pim Dikkers wer
ken Bob de Lange, Georgette Hage-
doorn. Jan van Ees, Annie Leenders.
Manfred de Graaf. Trins Snijders.
Bas ten Batenburg. Paula Petri en
Guido de Moor aan deze voorstelling
mee. De vertaling is van Max Nord
en Hep van Delft heeft het decor
ontworpen.
NED. KAMERORKEST
NAAR ENGELAND
Het Ned. Kamerorkest o.l.v. Sunon
Goldberg, vertrekt zondag as nam
Londen, voor een tournee van 14 da
gen door Engeland, waarop 12 con
certen zullen worden gegeven. Ook
zal het orkest tweemaal voor de BBC
optreden, eenmaal voor de radio en
eenmaal voor de televisie.
