Huidige Burgtheater 75 jaar
geleden plechtig geopend
kunst
ijl
kAleiÖOSCQQP
ja graag.
top
i:m
Ellen Vogel en Cammermans
in Strindbergs' „Freule Julie"
epaste conférence
onwelkome inleiding
Nog steeds als het
eerstebeschouwd
D
'mposaiite iiulnik
Klassiek en modern
Pronkstuk van Wenen
veroverend
licht
en luchtig, 'S
zacht
en
zuiver
toet Q'
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 17 oktober 1963
Derde blad no. 31087
Advertentie
ii
(Van onze correspondent in Wenen)
E meeste toeristen die Wenen bezoeken vinden het Burg
theater van de buitenkant gezien indrukwekkender dan de
Opera, die echter iets ouder is. Op 14 oktober 1888 dus 75 jaar
geleden werd het Burgtheater in de huidige vorrh en op de
huidige plaats plechtig geopend. Doch lang voor deze datum en wel
an 1741 af bezat Wenen reeds het ..Kaiserlich-Königliche Thea
ter nachst der Burg".
vast het Burgtheater, waar bij voor
keur klassieke drama's en blijspelen
worden opgevoerd. In dit opzicht
komt het repertoire grotendeels over
een met dat van de Comédie Fran
ca ise, zodat men van deze schouw
burg geen moderne experimentele
stukken kan verwachten. Toch sluit
de directie het moderne niet systema
tisch uit, want :n de laatste jaren
werden ook werken van de Oosten
rijker Hochwalder en Zuckmayer
(hü is Oostenrijks staatsburger ge
worden) alsmede van Cocteau, Rat-
tigan, Tennesee Williams. Anouilh
Priestley enz. opgevoerd De beste
acteurs van het ensemble zijn bui
ten Oostenrijk cn voornamelijk in
ons land bekend: Paula Wessely en
haar man Attila Hörbiger. Robert
Lindner, Meinrad. Balsre en Hans
Moser.
Zelfs in Duitsland beschouwt men
het Burgtheater als de eerste, Duits-
nationale en grootste schouwburg
overigens geheel In otereenstem-
mlng met Keizer Joseph II die hier
voor de titel .Deutsches National-
Theater'' vastlegde. De traditie is
hier dan ook zo sterk dat de acteurs
na de voorstelling nooit voor het
gordijn mogen terschyncn om het
publiek voor het applaus te danken.
Ook dat had Keizer Joseph II voor
geschreven die de mening was toe
gedaan dat men meer aandacht aan
het stuk moest besteden dan aan de
spelers.
Fant After Shave Lotion! Heerlijk!
Tintelend fris! Veroverend fris. ten wèl-
daad voor uw huid..., méér dan een
gewone after shave. Uniek, door toe
passing van ALLANTOINE, de nieuwe
stof, die huidbeschadigingen ongekend
snel doet herstellen.
Fant After Shave Lotion ook ideaal als
verfrissende lotion voor middag of avond.
Voor desinfektie, vooral na het elektrisch
scheren. En... zuinig in gebruik.
uitsluitend
bij de kapper
verkrijgbaar
after shave lotion
Dat was dus het oude Burgtheater
het lag op het Michae'-plein, on-
ddellijk naast het keizerlijke pa-
s, dat men de Burg noemde. In
kader van de stadsvernieuwing
uitbreiding moest deze oude
ïouwburg worden afgebroken en
plaats daarvan begon men met de
duw van een grotere die tegenover
et nieuwe stadhuis kwam te lig-
n. Toen Keizer Frans Joseph deze
euwe schouwburg in 1888 plechtig
lende, werd de ouverture van Beet-
iven ..Weihe des Hauses" uitge-
erd. Nu 75 Jaar later weerklonk
dens de jubileum-matinee even-
ns deze ouverture, gevolgd door
espraken van ae ministei van O.K.
i W., dr. Drimmel, van de tegen-
Dordige directeur Hasussermann en
élène Thimig, de weduwe van Max
einhardt.
Van buiten gezien maakt deze
ïouwburg een imposante indruk en
blijkt inderdaad opzet te zyn
'eest. Tegenover het Burgthea-
Tstond namelijk het nieuwe stad-
i met zijn hoge neogotieke ge-
die alles in de omgeving dreigde
overheersen cn plat te drukken,
er tegenover moest dus de voor-
nt van het Burgtheater een te-
Dgewicht vormen en dit doel werd
k bereikt door de ovale foyer en
lange wandelgangen in de twee
vleugels.
)oor deze overdaad aan represen-
ïe ontstónd er een tekort aan
ïeelruimte, maar het stadsbeeld
rd gered. De plannen voor deze
ouwburg werden ontworpen door
nper uit Hamburg, die de Ween-
architect Hasenauer als mede-
rker uitkoos. De verhouding tus-
de 2 werd echter op den duur
espannen dat Semper uit Wenen
rok en Hasenauer het werk vol-
lide. Het interieur viel echter te-
omdat de zaal de vorm had van
lier, waardoor voel toeschouwers
gesprokene nauwelijks verston
en vrijwel niets konden zien.
arom werd dc zaal na de dood
a Hasenauer radicaal omgebouwd
kreeg de harmonische ovale vorm
ook nu nog is bewaard,
a de laatste dagen van de tweede
reldoorlog en wel op 12 april
6 toen de Russen Wenen reeds
Iden ingenomen trak er door
lekende oorzaak eon brand uit
vooral het interieur vernielde,
lar de muren tn stalen binten had
stand gehouden. Zodoende kon
Het Burgtheater te Wenen.
de schouwburg weer in de oorspron
kelijke stijl worden gerestaureerd.
Het was niet alleen de voordeligste
methode, maar ook de vreedzaamste,
omdat men alle discussies over oud
of nieuw kon vermijdon. Bij het her
stellen hield men zich aan de oude
ontwerpen en daarom prijkt ook nu
nog op de voorpui de inscriptie:..Ko
ninklijk Keizerlijk Burgtheater". Het
duurde lang, voordat de schouwburg
in november 1955 heropend kon wor
den te zamen met de Opera.
Op deze 2 instellingen zijn de Oos
tenrijkers buitengewoon trots en ze
dwepen er mee, ofschoon men de be
zoekers en stamgasten in twee dui-
delijk van elkaar onderscheiden
groepen kan indelen: de ene gaat
regelmatig en bijna uitsluitend naar
de Opera, de andere bezoekt stee-
John Taras in
ons land
De choreograaf John Taras, ballet-
meester van het New York City Bal
let, is thans in Amsterdam, waar hy
bij het Nationale Ballet een nieuwe
zetting van George Balanchines
„Concerto Barocco" monteert, op het
concert voor twee violen van Joh.
Seb. Bach. Tevens studeert hfj Balan
chines' ballet „Pas de Dix" in op mu
ziek van Alexander Glazonow.
Choreograaf George Skibine is uit
Parijs overgekomen om zijn balletten
„Concerto" (muziek van André Juli-
vet) en ..Annabel Lee" op muziek van
Byron Schiffman. met de dansers van
het Nationale Ballet in te studeren.
Deze vier balletten zullen in de eerst
komende maanden door het Natio
nale Ballet worden uitgebracht.
Vragen over collectie
Van Tussenbroek
Het Tweede Kamerlid de heer J.
J. Voogd (P. v. d. A.) heeft de minis
ter van O. K en W. schriftelijk ge
vraagd of het waar is dat de poppen-
verzameling van de overleden kun
stenaar Harrv van Tussenbroek is
vernietigd. Htf vraagt de minister,
voor het geval dit niet zo mocht zijn,
of deze bereid is om te bezien of van
de züde van de Rijksoverheid stap
pen kunnen worden ondernomen om
de collectie te behouden, „uiteraard
met eerbiediging van de strekking
van de testamentaire wens van de
overledene".
De vermaarde poppencollectie van
de in april overleden kunstenaar is
volgens de executeur-testamentair de
heer Flier uit Huizen, overeenkom
stig diens laatste wil thans in alle
stilte verbrand.
NIEUWE BUNDEL VAN DE
VER. VOOR DE
VOLKSZANG
De Nederlandse Vereniging voor de
Volkszang zal, in samenwerking met
zusterorganisaties in België, ter ge
legenheid van de derde volkszang-
week, die van 11 tot 16 november
wordt gehouden, een nieuwe zang
bundel uitgeven, welke vergezeld
gaat van een grammofoonplaat.
Vooraanstaande volkslieddeskundi
gen, musici en artiesten hebben aan
de totstandkoming medegewerkt.
De uitgave is mogelijk geworden
met financiële medewerking van de
gemengde commissie voor de uitvoe
ring van het Belgisch Nederlands
cultureel verdrag en twee grote Ne
derlandse bedrijven.
Advertentie
Nieuwe aanwinsten
„Het Nijenliuis"
De kunstverzameling van de Han-
nema—de Stuers Fundatie in het
kasteel „Het Nyenhuis" bij Heino
(O.), is door schenking van verschil
lende kanten met een reeks aanwin
sten verrijkt.
Het z\jn o.a. een paneel, Venus en
Mars in een landschap, door Cornells
Cornelisz. van Haarlem in 1625 ge
schilderd; een stilleven van druiven,
perziken en kweeperen een z.g.
„frutero" door de Spaanse schilder
Luis Meiendes omstreeks 1760 ver
vaardigd; een meisjesportret uit 1913
door Jan Sluyters, de beeltenis van
een jonge Bitana door Leo Gestel in
1914 te Madrid geschilderd: een zelf
portret door Charles Roelofsz. (1897
—1962»; een symbolische tekening
„Katwijk" uit 1892 door Jan. Toorop,
opgedragen aan Henriette van der
Schalk; een vroeg schilderij uit 1942,
gezicht op de daken van het Insti
tuut voor de Tropen te Amsterdam
door Karei Appel; twee gouaches
door Lucebert uit 1961 en 1V>2: een
tekening van Charlotte van Pallandt,
voorstudie voor een beeld dat reeds
in de collectie aanwezig is. benevens
een bronzen kop „Tête de guerrier"
in 1955 vervaardigd door de Franse
beeldhouwster Germaine Richier
(1904—1955).
RO
Grote belangstelling
voor Jean Cocteau's
begrafenis
In het dorpje Millyla-Foret
is gisteren het stoffelijk over
schot van Jean Cocteau begra
ven. Niet alleen het hele dorp.
rotabelen, schoolkinderen, brand-
weerlieden en politie waren op
de been. maar ook zag men alle
j prominente vertegenwoordigers
van de Academie Fran^aise
(o.m. René Clair, Jean Rostand,
dominee Boegner, André Mau-
rois), en van de kunst (o.m. Zizi
Jeanmaire. Juliette Greco, Mar
iene Dietrich. Roland Petit, Gil
bert Becaud).
Dinsdag was de kist. bedekt met de
Franse vlag, overgebracht naar de
grote zal van het stadhuis die tot
rouwkamer was ingericht. Op de .ka
tafalk lagen de degen, het kruis van
Commandeur van het Legioen van
Eer en andere versierselen van de
overledene.
Dc kerk voor de uitvaartdienst was
te klein om alle belangstellenden te
kunnen bevatten, zodat de plechtig
heid per luidspreker werd uitgezon
den. Er werden slechts vier korte
redevoeringen gehouden: namens het
gemeentebestuur dat dé naam van
Cocteau zal geven aan een nieuw
schoolcomplex, namens de Belgische
Academie, waar Cocteau lid van was
als opvolger van Colette, namens de
Franse Academie en tenslotte uit
naam van het m inisterie van Kun
sten en letteren. De plechtigheid werd
besloten met het „Onze Vader", ge
meenschappelijk uitgesproken door
dominee Boegner en de pastoor van
het dorp Milly-La-For et.
Première ballet
..Illusie"
Conrad van de Weetering, die als
solist bij het Nationale Ballet werk-
zaam is, heeft het vorige jaar van
het ministerie van O. K. en W. een
opdracht tot het maken van een
ballet ontvangen. Dit ballet, genaamd
„Illusie" is in nauwe samenwerking
tussen de choreograaf en de compo-
I nist Jan Boerman, tot stand geko-
I men en zal op 22 oktober, tijdens een
voorstelling van het Nationale Ballet,
in de Amsterdamse Stadsschouwburg
In première gaan. De decors en
kostuums zijn ontworpen door Jan
Duyvetter. De hoofdrollen worden
vertolkt door Conrad van de Weete
ring en Ineke Huissen.
Film „Wederzijds"
vredespropaganda
De film ..Wederzijds", die was
aangekondigd als een film over
het leven van Koningin Wilhel-
mina was in werkelijkheid pro
paganda voor het pacifisme. In
de film ontbrak de geest van
vaderlandsliefde. Dit zei gisteren
dr. Paul S. Campbell uit Canada,
die jarenlang een der naaste
medewerkers is geweest van dr.
Buchman, grondlegger van „Mo
rele herbewapening", op een
lunch voor 100 dames in Den
Haag.
De heer Campbell, die als arts ver
bonden is geweest aan het Henry
Ford hospitaal in Detroit, sprak over
„nationaal karakter en gezondheid".
Onder de aanwezigen waren de
echtgenote van de Australische am
bassadeur, een vertegenwoordigster
van de Canadese ambassade, ver
tegenwoordigers van vele vrouwen
organisaties en de vrouwen van ver
schillende industriëlen, onder wie
mevrouw Lohmann en mevrouw
Philips.
Eerder had dr. Campbell aandacht
gewfjd aan de in de toekomst te ver
wachten technische ontwikkeling, met
name de automatisering, en aan de
bevolkingsexplosie en de recente ont
wikkelingen op het gebied van de
volksgezondheid. Dr. Campbell riep
de aanwezige vrouwen op „het
scheppen van een nieuwe bescha
ving haar doel te maken" en daar
voor alle mogelijkheden van geest,
tong, pen, hart, geld en huis te ge
bruiken.
't helpt en
RED BANO
't is lekker
- ROOSENDAAL
I Snijdend
Op Schiphol arriveerde giste-
i het auteursechtpaar Lord en
T Clanmoris met zijn dochter
Iar/offe Bingham voor een kort
toek aan ons land. Lord Clan-
ris verwierf bekendheid als
iryVer van detective-verhalen
de naam Bingham, zijn
Itoenofe heeft enkele toneel-
tken op haar naam staan, ter-
f de 20-jarige Charlotte be-
p/iéicf verkreeg met haar
biografie „Waar vind ik
De Engelse gasten zullen vele
plaatsen in ons land bezoeken en
ook enige opnamen maken voor
Nederlandse televisie-uitzendin
gen. Het Genootschap Neder-
land-Engeland zal tijdens het
bezoek voor de schrijvende een
ontvangst arrangeren in Den
Haag. waarvoor een aantal jon
gelui uit de eindexamenklassen
van enige lycea, alsmede Leidse
studenten zijn uitgenodigd.
GECONCENTREERDE, beklemmende hoogspanning: dat is
't wat de 39-jarige August Strindberg in zijn „Freule Julie"
(van 1888) in èèn bedrijf van anderhalf uur heeft willen uitbeel
den: de samengebalde, indringende kracht ervan is nog altijd on
verflauwd.
Tenminste als men er de juiste figuren voor weet te
vinden. Dat is in de uitvoering, welke „De Nederlandse Comedie"
van dit stuk gisteravond als Haagse première in de Kon. Schouw
burg gaf. helaas slechts zeer ten dele het geval geweest.
Noch Ellen Vogel (Freule Julie), noch Paul Cammermans als
de haar onterende huisknecht Jean, zijn naar ons gevoel de geijkte
typen voor deze rollen, hetgeen niet wegneemt, dat zij blijk gaven
van groot en intelligent acteertalent.
Het betreft weer een van die wran- de karakterloze, liever gezegd „ka-
ge Strindbergstukken, waarin het on- rakter-onvaste" mensen,
ontkoombare noodlot, het pessimisme
de haat tussen de sexen een alles- De onderlinge strijd tussen man en
overheersende rol spelen. Ibsen vrouw in samenhang met die der so-
noemt het een „naturalistische tra- clale klassen, het is een bitter gege-
gedie". En het is een tragedie: door ven, maar een kolfje naar de hand
en door, van bijzonder gecompliceer- van de neuroticus Strindberg!
Daar is de dominerende, hoogmoe
dige Freule Julie, mannelijk opge
voed. met alle vreemde neigingen van
dien: teugelloos-hartstochtelijk als
zij is verleidt zij de huisknecht, maar
ervaart tenslotte, dat hij haar over
heerst. culminerend in de zelfmoord, I
haar door Jean opgedrongen, wan- j
neer deze in de heilloze situatie,
waarin zij gekomen zijn geen andere i
uitweg meer ziet, deels als gevolg
van zijn diepe onderdanigheid tegen
over zijn meester, de graaf.
Wie zou snijdender zulk een lugu
bere tragedie kunnen beschrijven en
analyseren dan Strindberg? De ver
houding tussen de man en de vrouw
kan fataal zijn en deze auteur zou
deze auteur niet zijn, als hij niet
vlijmscherp dit ook sociologisch inte
ressante gegeven ten tonele zou voe
ren.
Zware eisen
Aan de spelers worden de aller
zwaarste eisen gesteld.
Ellen Vogel had de moeilijke op
gave de „stapelgekke", ma- nzieke
Julie uit te beelden: tweeslachtig is
haar houding tegenover mannen,
daartegenover Paul Cammermans als
de serviele huisknecht, die echter
na wat er voorgevallen is het mas-.
ker bruusk afrukt en de vulgaire, or
dinaire bruut wordt, waardoor Julie
hem gaat haten.
Het wordt dan ook een spel. eerst
van liefde, dan van grondeloze haat.
over en weer. na al het erotisch
zwaar-geladene.
Speciaal tot uitdrukking komend
in de bittere en cynische dialogen,
waarmee de twee hoofdpersonen el
kaar diep verwonden. Ellen Vogel
beantwoordde zeker niet ten volle
aan het heerszuchtige karakter van
deze vrouw. Zij kon niet haar man
nelijke inslag volkomen waar maken
en in haar uitzichtloze wanhoop
kromp zij. nadat zij zich „vergooid"
had, tot een zielig schuchter vogeltje
ineen.
Paul Cammermans, als de eerzuch
tige. genadeloze bediende, trok meer
malen het spel te zeer in het onna
tuurlijke om volkomen te kunnen
overtuigen, vooral ook omdat zijn
uiterlijke verschijning nadelig, want
lachwekkend werkte.
Alleen Elisabeth Hoytink wist de
figuur van Kristin, de keukenmeid,
waarmee de huisknecht ook een ver-,
houding heeft, aannemelijk te ma
ken.
Hoog tempo
De vereiste hoogspanning werd ge
lijk opgemerkt slechts gedeeltelijk
gerealiseerd. Daartoe had de regis
seur Fons Rademakers bekend van
zijn films het blijkbaar vóór alles
willen zoeken in een hoog tempo, zó
hoog. dat b.v. Paul Cammermans in
meerdere passages volkomen onver
staanbaar werd, terwijl juist bij
Strindberg ieder woord zijn betekenis
moet krijgen. En vooral ook heefi
Fons Rademakers de zwoele sfeer van
de mWzomernacht, waarin de drama
tische gebeurtenissen zich afspelen,
onvoldoende tot expressie weten te
brengen.
Nee: Strindberg en hetgeen hij
zeggen wil, is in deze voorstelling niet
de volle waarde gegeven wat hem
toekomt, hetgeen des te meer te be
treuren is, omdat een stuk als dit nog
brandend actueel is, wat voor het ge
nie van deze schrijver pleit.
Betreurenswaardig
O
Nog betreurenswaardiger was 't.
dat vóór de pauze de acteur Allard
van der Scheer een in het geheel niet
in de sfeer passende, want op badi
nerende toon uitgesproken totaal
overbodige Inleiding tot het stuk
(van Strindberg zelf) ten beste gaf,
„verlucht" met niet ter zake doende
eigen grapjes. Dat was zeker om er
een „volledige" avond van te maken
en het auditorium niet te vroeg de
straat op te sturen. Ook omdat er
koste wat 't kost een pauze moet zijn
en er aan de buffetten wat verdiend
wil worden
Bovendiener zijn heus genoeg een-
acters te vinden om er een avond
als in een geval als dit geheel mee
te vullen. 4
Nu stond iedereen, nog vóór men 't
goed besefte tot elks verbazing al
weer in de koffiekamer.
Nee: ook in dit opzicht had Strind
berg werkelijk beter lot verdiend.
En in 's hemelsnaam by hem geen
„grapjes"
Dat vermoordt de stemming al by
voorbaat!
H.
