FIRATO
„Wij van de N.T.S.
zijn ervan bezeten"
18
-STEREO - FM - RADIO
Zo groeide de Firato
het grote nieuws van de Firato
mElektronisehe
i* tvoiuierwereltl
Grootste tv-studio van Nederland in R.A.I.
)ruktoets
urverjaagt
Kreclame
PETER ZWARTS DROOM f
DUURT MAAR 10 DAGEN j
f re
Radio l uie verzorgt
proef uitzendingen
rep
BURi
kgericht 1 maart 1860
Donderdag 12 september 1963
Vierde blad no. 31058
D9 Firato is géén warenhuis, waar men op ïn gemak een nieuw
ielevisie-opparaat, radiotoestel of platenspelertje komt uitzoeken.
jMen zou er trouwens door de bomen het bos niet meer zien.
Joch heeft de elektronische industrie met die kostbare tentoon-
itelling de bedoeling de verkoop van haar produkten te stimu
leren. Zij heeft echter in plaats van de brallende reclame de weg
gekozen van voorlichting en demonstratie, die een grotere belang
stelling voor en kennis van de snelle technische ontwikkeling kun
nen bevorderen. En dan wordt er tenslotte toch wel gekocht
De vorm, waarin de Firato na dertien jaren van onstuimige
iroei wordt gepresenteerd, is bijzonder aantrekkelijk. Meer dan
er nP0lt heeft de leek van 13 tot 22 september in de nieuwe R.A.I.
geven Amsterdam de gelegenheid iets te zien en vooral iets te
^grijpen van die wonderwereld der elektronica, waarmee
ereen dagelijks heeft te maken.
Twee evenementen op de
iuiteBrrafo trekken sterk de aan-
jacht: de compleet ingerich-
11 N,|e en doorlopend in vol be-
gtreJf"/' lijnde televisie-studio
eke (on de N.T.S. en het grote
en Voorlichtingscentrum ,,Het
laan\l*ktron' waar de geschie-
lenis, maar vooral de schier
n. Onbegrensde mogelijkheden
koufon de elektronische toepas-
an vingen worden duidelijk ge-
winHiaakt. Op deze pagina ver-
erhoft* onze Amsterdamse cor-
a ISJiespondent Fred van Sluis
neer van deze belangwek
kende manifestatie.
De televisiestudio de
..stunt'' van de Firato '63 is
in meer dan één opzicht een uni
cum. In de eerste plaats is het de
grootste televisiestudio, die ons
land tot dusver heeft gekend.
Met een speelvloer van 20 bij
30 meter worden alle in Bussum
en Hilversum gebruikte studio's
gemakkelijk en verre overtrof
fen. Dan is het de enige studio
'©fiand zal ontkennen, dat Philips
>te belangstelling had en heeft
17 30 F de invoering van de commer-
ie televisie in ons land. Maar
verkoopleiders van het bedrijf
.jeffen heel goed, dat men het
™'t even kan alle mensen naar
zin moet maken.
^^^ande van de wetenschap, dat
iedere tv-kijker verlangend zit
te kijken naar de reclame-
Kischappen. die straks via het
K»ede net worden uitgezonden
1 de nieuwe Philips- en Aris-
a-televisietoes tellen uitgerust
|t een speciale druktoets, die
ld en geluid kan onderbreken
DAG pder de netvoeding uit te scha-
1.
terika bestaat dit systeem al-
Daar spreekt men van de
mercial"-toets wanneer
reclameboodschappen komen
Ikt men even op de knop. Soms
afstandsbediening (dus vanuit
pi luie-stoel» mogelijk.
«kan natuurlijk ook doodgewoon
maf toestel even uitschakelen Men
kilo lenke daarbij echter, dat de
^tldbuis het meeste te lijden heeft
i het in- én uitschakelen van
chfU'stroom. De „commercial"-toets
7 t die stroomspanning bestaan en
''eikt toch hetzelfde doel, name-
dat u geen reclame ziet
van deze omvang, die ooit voor
een tijdsduur van krap tien da
gen is opgebouwd.
Na de Firato verdwijnt het kost
bare bouwsel, omdat volgende evene
menten in het R.A.I.-gebouw een
meer permanent karakter onmoge
lijk maken. Het is ook de eerste maal,
dat het Nederlandse publiek de deu
ren geopend vindt om te zien hoe
het in het televisiewereldje toegaat.
Tenslotte is het ook de eerste keer,
dat de Nederlandse Televisie Stich
ting en de omroepverenigingen op
deze schaal aan een dergelijke opzet
meewerken. Alle programma's in de
Firato-studio worden namelijk door
de N.T.S. en de omroepverenigingen
verzorgd.
Al v'j.f j"«r
Een man. die in verband met deze
televisiestudio talloze slapeloze nach
ten heeft gekend, is Peter Zwart,
chef-decorontwerper van de N.T.S.
„Ik loop al vijf jaar met plannen
rond voor een televisie-studio, waar
het publiek een kijkje in de keuken
kan nemen. Er zijn ook wel pogingen
gedaan om iets dergelijks te realise
ren, maar jongens, wat kost dat een
geld".
Anderhalf jaar geleden stapte Peter
Zwart binnen bij de directeur van
het R.A.l.-gebouw, mr. Th. Van der
Meer. en deed de suggestie om tij
dens de Firato '63 een tv-studio te
bouwen.
„De heer Van der Meer was woest-
enthousiast en zegde onmiddellijk
financiële steun toe. Korte tijd later
is het plan van de grond gekomen".
Zonder de technische apparatuur
heeft de tv-studio in de Oosthal van
de R.A.I. ruim anderhalve ton ge- i
kost, maar behalve de R.A.I -directie
wist Peter Zwart ook een elektroni
sche industrie en zijn eigen N.T.S
zo enthousiast te maken, dat zy ge
zamenlijk de ontbrekende financiën
op tafel brachten.
Inmiddels werkte Zwart aan de
uitwerking van zijn plan. Uit vele
besprekingen met andere sectoren
van het televisiebedrijf kwam de uit
eindelijke vorm naar voren Bij het
inpassen van de studio in de bestaan
de R.A.I.-hal kwam Zwarts opleiding
tot bouwkundige goed van pas. Want
er moest meer komen dan die speel
vloer van 20 by 30 meter.
II eken houwen
Vüf weken lang Is er vrywel dag
en nacht hard gewerkt in de Oost
hal. Aan de kopwand verrezen kan
toren voor de programmadiensten, de
huishoudelijke dienst en de techni
sche afdelingen.
De televisie-studio moest namelijk
geheel self-supporting worden en
men kan er zelfs de boekhouder vin
den, die de artiesten na hun optre
den uitbetaalt.
Van deze kantoren komt men in
een grote ruimte, waar de N.T.S.-
wagens staan met de zendapparatuur
en zelfs de zender, die de beelden
naar Lopik doorgeeft. Links is het
rechts een V.I.P.-room voor zeer be-
iia U3iaisinb3j ap jooa uftnSvtn
langrijke personen en een artiesten
foyer met complete café-inrichting
j tot en met de tapkast toe. Langs de
buitenzijde van de hal is een reeks
vertrekken ingericht, die bestemd
zijn voor de kapper, de E.H.B.O.-
post, de toneelmeester, de kleedjuf
frouw, de kleedkamers voor dames
en heren en de toiletten.
Na ruimte te hebben uitgespaard
voor de speelvloer ging men verder
met het oprichten van een tribune
met 1000 zitplaatsen Een wand met
dubbele ruiten scheidt deze studio
ruimte van een promenade, vanwaar
de Firato-bezoekers in de studio kun
nen kijken. Achter de promenade is
een tentoonstellingsruimte ingericht,
waar men precies kan zien wat er
voor de samenstelling en uitvoering
van een programma nodig is.
Achterdoek
„Afgezien van het feit. dat het leuk
is om het publiek eens te laten rond
neuzen. is deze studio voor ons een
experiment, waaruit veel te leren
valt in verband met de bouw van de
nieuwe studio's in Hilversum. Mijn
standpunt is. dat je niet met een
grote vloer moet beginnen als je
niets kunt klaarspelen op een vloer
tje van 3 bij 6 meter. Een grote, hoge
ruimte wil namelijk niet zeggen, dat
je dan maar grotere decors moet
plaatsen. Dat beeld in de huiskamer
wordt er immers geen centimeter
groter van. Nee, het enorme voordeel
van een grote speelvloer is, dat de
i programmadiensten efficiënt kunnen
werken. We kunnen nu de spullen
voor twee of drie programma's klaar-
zetten, zodat voor het 70 meter lange
achterdoek de zogenaamde rond-
1 horizon de ene regisseur zijn werk
niet behoeft te onderbreken als de
ander wil repeteren. Ik geloof in dat
systeem en ik wil bewijzen, dat we die
kant uit moeten".
Volgens Peter Zwart is het hele
N.T.S.-personeel laaiend enthousiast.
„Wy zijn er allemaal bezeten van.
De hele tentoonstelling, die achter
de studio is ingericht, is van a tot z
door onze eigen mensen gemaakt".
Op die N.T.S.-tentoonstelling kan
men zien hoe decors worden gebouwd
en welke hoeveelheid werk er verder
nog aan een uitzending voorafgaat.
Onder het motto „van plan tot pro-
duktie" kan men zien hoe het serie
verhaal „Arthur en Eva" van een
stuk papier groeit tot en met het
decor. Men kan hier in het authen
tieke decor van dit seriespel rond
wandelen.
Geen geheimen
De tv-studio is de grote trekpleis
ter van de Firato. Vijfmaal daags
kunnen 1000 tentoonstellingsbezoe
kers gratis op de tribune in de studio
gaan zitten om het programma te
volgen, dat*wordt uitgezonden of „in
geblikt". De overige geïnteresseerden
komen via een trap op het oostelijke
balkon van de Europahal. waar men
via grote ruiten in de werkruimten
kan kijken: de lichtschakeling. de
becldaftaster, de omroepcel. de am-
pexapparatuur enz. En overal vinden
zij een verklaring over functie en
werking.
Vervolgens bereiken de bezoekers
de promenade achter de tribune. Via
een glazen wand is het programma
op de speelvloer te zien, inclusief de
werkzaamheden van de cameralieden,
de belichtings- en geluidstechnici,
de floormanager enz. Op een enor
me beeldbuis van 3 bij 4 meter is
het beeld te zien. dat vanuit de
studio het land wordt ingezonden.
Tenslotte eindigt de rondgang in
de tentoonstellingsruimte van de
I N.T.Swaar de gehele produktie nog
eens in beeld is gebracht.
Wie nog vragen heeft over heb
televisiemedium kan bjj een infor
matiestand terecht. De N.T.S. hoopt
namelijk, dat er jeugdige Firato-
bezoekers zijn, die zo worden ge
boeid door de tv, dat zy er een loop-
I baan willen beginnen.
Van het primitieve omroepcel-
letje van de H.D.O.. zo n 40 jaar
geleden, tot de enorme, hyper
moderne televisiestudio van he
den slechts weinigen hebben
dieontwikkeling zo intens be
leefd als Willem Vogt. Hij mag
oud van jaren zijn. maar zijn
geest is volkomen in de pas blij
ven lopen met die technische
stormloop. Onder de deskundi
gen. die de Firato-organisatie
hebben geadviseerd, neemt Wil
lem Vogt een belangrijke plaats
in. Onze fotograaf trof hem bij
de opbouw van de tentoonstel
ling op de tribune van de zijn
voltooiing naderende grootste
t.v.-studio van Nederland.
aters
ls In feite maar één nieuwe be
lt hetrijke ontwikkeling op de Firato
te beleven: de komst van het
Iplex-FM-systeem in de radio-
Id. Met andere woorden: de
sinI/-^weergave, die reeds enige jaren
"^1 Men door de stereoweergave van
imofoonplaten was voorafge-
P P Gedurende de tentoonstelling
en experimentele zender van de
rlandse Radio l'nie dagelijks in
H.A.I.-gebouw opereren, zodat de
tidingen via de vele stereo-ont-
"trs in de stands te beluisteren
is ieder Jaar een Firato en er
niet ieder jaar revolutionaire
(hekelingen op het gebied van
en tv. Gelukkig maar ons
il kan dus nog een paar jaar
kleine veranderingen, die zich
JEN HRn voltrokken op velerlei gebied
echter legio. En omdat het alle
ls verbeteringen zijn, waarmee
|Tp|f radio- en t.v.-bezitter terzij-
ITtlld te maken krijgt, is het nuttig
11 Lvhiervan een beeld te vormen,
ld voor
Beeldbuizen
n de televisiewereld is het voor-
tste nieuws het ontbreken van
psf leiligheidsglas vóór de beeldbuis.
beeldbuis is een luchtledig appa
ll"' dat aan een enorme druk van
;erk ifaf bloot staat. Men is er allengs
en DrslaaSd de voorz^de van die
kwetsbare buis zo te versterken, dat i
het veiligheidsglas kon vervallen. I
Voordeeltje>de soms hinderlijke
spiegelreflex is verdwenen. Door de
voorzyde van de buis een wat, grijze
tint te geven hebben enkele fabrikan
ten de contrastwerking van het beeld
iets kunnen vergroten.
men zelf moet doen. ls het in- en
uitschakelen van het toestel.
Voor de pechvogels: de Deense
Arena-ontvangers zijn voorzien van
'n zogenaamde sectiechassis-systeem.
Dit systeem heeft uitwisselbare be
dradingspaneeltjes, die bij storing
snel door een nieuw kunnen worden
Een tweede ontwikkeling is de
„commercial"-toets bij Philips en
Aristona, waarmee beeld en geluid
kunnen worden onderbroken zonder
de netvoeding uit te schakelen.
Erres komt met het snufje van de
beeldvergroting. Via een afstands
bediening kan men. zittend in een
stoel, door een druk op de knop de
centrale beeldpartijen anderhalf maal
vergroten. Zo'n close up kan prettig
zijn bij oa. voetbalwedstrijden.
Voor de luiaards: Nordmende
brengt een nieuw volaütomatisch af-
stemssteem. Door het indrukken van
een toets zoekt het toestel zelf alle
ontvangbare zenders op en stelt zich
ook automatisch in. Het enige, dat
vervangen. Het toestel behoeft niet
meer naar de werkplaats en de bezit
ters zitten hoogstens enkele uren
zonder beeld.
Voor de klein-behuisden: een uit
Engeland afkomstig GE C.-toestel,
dat ondanks het grote beeld van 59
cm op de boekenplank kan staan
Dit Erres-toestel is voorzien
van een close up-knop. Hierdoor
kan men desgewenst centrale
beeldpartijen anderhalf maal
vergroten. Het systeem is uitge
rust met afstandsbediening.
het toestel is boven 21 cm en onder
24 5 cm diep.
Voor de televisie-verslaafden
i diverse draagbare tv-ontvangers. die
men kan meenemen naar bos en hei.
Voor de practici: een grote collectie
mbouwmeubelen voor televisietoestel
len.
,Stereo-l^oorbereid,
In alle toonaangevende radiostands
zijn apparaten te vinden voor de ont
vangst van de komende stereo-uit-
zendingen. Andere toestellen zijn
„stereo-voorbereid" en kunnen tezij-
nertijd worden vervolmaakt door
middel van een inbouwset.
Erres exposeert een stereo-FM-ont-
vanger. waarvan een der luidspre
kers kan worden verwijderd om el-
ders in de kamer op te stellen.
Philips brengt een geheel getran-
sistoriseerd huiskamer--radiotoestel,
dat geschikt is voor lichtaansluiting.
Het voordeel is, dat de kosten van
stroomverbruik zijn teruggebracht tot
1 cent voor tien uur spelen....
Technische nieuwigheden bij de
platenspelers moet men met een lan- j
taarntje zoeken, al zullen velen ver- I
liefd worden op een wandmeubeltje
van Aristona. waarin platenspeler,
versterker en luidspreker zyn samen-
gebracht. B.S.R. demonstreert een
platenspeelautomaat met een anti-
kras-inrichting.
De Firato is er niet alleen voor de
gewone particulier, maar is een mani
festatie van de gehele elektronische 1
industrie.
Voor de vakman is er de speciale
afdeling bedryfselektronica, die in de
noordhal van de R A I. is ingericht,
buiten de „loop" van het gewone
publiek.
Voor de liefhebber is het goed toe
ven in de R.A.I.-hallen. Hij zal tal
van kleine verbeteringen ontdekken.
zoals de stereofonische hoofdtelefoons
van Sennheiser of de hoogwaardige
microfoons met een grotere stroom
dichtheid van Westinghouse. Bosch
heeft een nieuwe mobilofooninstal
latie voor auto's en batteryenfabriek
Herberhold exposeert speciale batte-
ryen voor transistortoestellen en de
PTT.-samafoon. De groep van En
gelse exposanten laten o.m. nieuwe
geluidsversterkers zien en bandrecor
ders voor taalonderwys.
Volgens dit ontwerp is de
Oosthal van het RAI-ge-
bouw omgebouwd tot tele
visiestudio: a. speelvloed. b.
achterdoek (rondhorizon)
c. tribune voor 1000 perso
nen, d. promenade voor het
publiek, e. expositieruimte
van NTS. f. opslagruimte
decors en requisieten, g.
kantoren, h. foyerartiesten,
i. foyer speciale gasten, k.
kleedkamers artiesten, kap
per. toneelmeester enz.
De elektrogrammofoon (die dus niet op de radio be
hoeft te worden aangesloten) schijnt steeds meer ter
rein te winnen. Philips heeft een opvallend model, waar
bij luidspreker en versterker beide in het deksel zijn on
dergebracht. De platenspe Ier kon hierdoor een zeer
platte vorm krijgen.
j De Firato '63 ls de 13de tentoon
stelling in de Firato-reeks. De eerste
j vyf tentoonstellingen werden in Bel-
levue in Amsterdam gehouden, na
dat de heer Kazemier daar in 1950
voor de eerste maal op een opper
vlakte van 500 vierkante meter was
begonnen. In 1953 was de oppervlakte
al vervijfvoudigd en in 1959 ver-
twintigvoudigd. In 1955 was de Fira
to inmiddels verhuisd naar het oude
RAl-gebouw en Ln 1961 verhuisde
men mee naar de nieuwe RAI aan
het Europaplein. Ditmaal Is de eer
ste, dat de organisatie van de ten
toonstelling door RAI-gebouw NV
wordt gevoerd, nadat mevrouw Ka
zemier na het overlijden van haar
man dit nog enkele keren had
gedaan.
Van de 36.500 vlerkante meter ex
positieruimte van het RAI-complex
wordt verreweg het grootste deel
32.000 vierkante meter voor de
Firato '63 gebruikt. Van deze ruimte
is byna 5.000 vierkante meter in ge
bruik voor de televisiestudio van de
NTS.
Aan de tentoonstelling wordt deel
genomen door 146 standhouders. De
landen van herkomst van de produk
ten zijn naast Nederland o.a. België,
West-Duitsland, Zwitserland. Frank
rijk, Italië, Groot-Brittannie, Zwe
den, Denemarken, de Verenigde Sta
ten. Hongkong en Japan.
Geluidsjagers
zoeken naar
vrienden
Iedereen kent de talloze toepas
singsmogelijkheden van bandrecor
ders Om te zorgen, dat zij ook wer
kelijk worden toegepast heeft de in
dustrie inmiddels gezorgd voor een
enorm assortiment van zware
kasten tot lichtgewricht batterij-appa
raatjes.
Het gebruik van de bandrecorder
beperkt zich allang met meer tot be
drijf en beroep. Mede door de popu
laire uitvoeringen en verkoopprijzen
die op het niveau van die van ra
dio-toestellen liggen ls de geluids
registratie voor iedereen mogelijk ge
worden.
Voor velen is dat registreren van
geluid een hobby geworden. Via het
vastleggen van de eerste klanken van
een baby, het zingen van een nach
tegaal en het folkloristische gezang,
dat op een vakantiereis werd waar
genomen zijn velen ware „geluicis
jagers" geworden Er is zelfs een Ne
derlandse Vereniging van Geluidsja-
gers opgericht, die op de Firato een
inlichtingenstand heeft. Men zal daar
geïnteresseerde tentoonstellingsbezoe
kers vertellen van de vele mogelijk
heden van de bandrecorder, zoals ge
luidsregistratie by al of met zelf op
genomen films en dia's, het uitwis
selen van bandjes met geluidsjagers
in andere landen enz. Er is voorts ge
legenheid om reportages van ge
luidsjagers uit vrywel dc gehele we
reld te horen, waarbij dan op een
groot tableau, waarop de beide we
reldhelften zyn afgebeeld, een lampje
gaat branden op de plaats, vanwaar
de opname afkomstig is.
