Nederland maakt tijdvat
vol veranderingen door
Hartveroverende leiiepracht
Kom er
ACHT-er
Ook Roemeense kus
meer en meer in trel
Veel komt op losse schroeven
te staanhelaas ook de taal
Maar nog altijd is ons land
liet genrigste ter wereld
Zaterdag 17 augustus 1963
Pagina 2
(Van onze correspondent in Washington, dr. P. G. J. Korteweg)
..Meneer, kijktueensalstublieft, dankuwel meneer!" Met deze
stroom van nietszeggende woorden rekende men in het restaurant
op Schiphol met ons af. Het was negen uur 's ochtends en we
waren na een vlucht van zeven uren juist uit New York aange
komen. De eerste indruk: wat zijn er veel mensen in Nederland!
Dat café op Schiphol zat om negen uur al stampvol. Het was er
benauwd en het wagentje met kolossale taartjes kwam met moeite
van tafel naar tafel. Nu is het vier weken later. Tijd voor óns om
weer af te rekenen met Nederland. De vakantie is voorbij en wij
gaan weer terug naar Amerika. We stappen weer in een straal
vliegtuig van de K.L.M. en zeggen alleen nog: ..Ziehier enige in
drukken kijktueens alstublieft dankuwel"
Het geld rolt nu
gemakkelijker
dan ooit tevoren....
Die volte, die ons bij aankomst
nogal benauwde, viel eigeniyk wel
mee. We waren in twee jaar niet
in Nederland geweest en in de
centra van de steden is het zicht
baar en hoorbaar drukker gewor
den. Het is bijvoorbeeld afgrijselijk
om tussen dê middag in Leiden
over het Kort Rapenburg te komen.
Je wordt er letteriyk knettergek
van de afschuwelijke brommers en
andere snorders. Ik noem nu toe
vallig Leiden, maar Utrecht. Den
Haag of Haarlem zyn niet minder
vol en lawaaiig. Maar je behoeft
in Haarlem by voorbeeld maar
rven af te dwalen naar de rustiger
gedeelten aan de rand van de oude
stad en Je vindt het Nederland te
rug. zoals je het in den vreemde
het liefst in gedachten voor Je
ziet.
Nooit is het my na een perio
dieke afwezigheid van twee jaren
zo sterk als deze keer opgevallen,
dat Nederland een abrupte veran
dering doormaakt. Natuurlek blijft
er allerlei hetzelfde, natuuriyk zijn
allerlei veranderingen geleidelyk,
maar ik heb de indruk, dat Neder
land in deze periode met sprongen
aan het veranderen is. Nergens ziet
men dat misschien markanter uit
gebeeld als op de Grote Markt in
Groningen, waar men het stadhuis,
dat van omstreeks 1800 dateert,
pats-boem verbonden heeft met een
gloednieuw gedeelte. Een gedurfde,
maar eeriyke manifestatie van het
feit, dat de tyd niet stilstaat en
in bepaalde perioden schoksge-
wijs vooruit ïykt te schieten.
Teken des tijds
De Nederlanders van 1963 laten
hun geld en hun auto's gemakke-
ïyker rollen dan ooit tevoren. De
moderne welvaart heeft de mensen
beweegiyker en ondernemender ge
maakt en dit in wezen calvinis
tische land waar velen lang ge
loofd hebben dat zy niet voor hun
plezier op de wereld waren is
meer dan vroeger ontvankeiyk ge
worden voor genot. Het leek me by-
voorbeeld een teken des tyds, dat
een grote meubelzaak in Rotterdam
in alle toonkamers het interieur
aantrekkeiyk had gemaakt door een
paar drankflessen op tafel te zetten.
De Nederlandse degeiykheid ïykt by
al het genieten in het gedrang te
komen. Men is er zo tuk op, een
autootje te bezitten, dat men vaak
te spoedig tot de koop overgaat en
krygt men dan mankementen, dan
kan men de reparaties dikwyis niet
bekostigen. Vandaar dat repara
teurs de auto niet uit handen geven
voordat de rekening is betaald.
In deze periode van overgang, van
beweging en van groter internatio
naal contact, komt allerlei op losse
schroeven te staan. Ook de taal. De
woordkeus van sommige mensen en
Ge ziet ze op 't ogenblik
overal, in vaarten en in
plassen; de witte water
lelie'8 met het gele hart, naast
de talloze dotterbloemen.
Ze behoren, met de grote,
groene blaren waarop ze dry ven,
tot de schoonste schatten der
natuur.
Het wonderbaarlijkste groeit
zo maar op uit de modder, on
begrijpelijk.
Frederik van Eeden heeft ze
al bezongen: „Ik heb de witte
waterlelie lief, die daar zo blank
is".
Geelgebekte eendjes zwem
men er rond om heen.
Hot is daar een gesnap
van-je-welste, een grenzeloze
bedrijvigheid.
De insectenjaoht viert hoog-
tyi
Het is slechts een van de tal
loze schilderijtjes, die ge nu
kunt zien in het onder het
zonlicht strakheldere polder
landschap met zyn veel gescha
keerd scala aan allerlei kleuren
en zyn talrijke molens. Ze zyn
er in onze omgeving gelukkig
nog altyd, dank zy de goede
zorgen van de vereniging „De
Hollandsche molen", die met
haar restauraties zulk prachtig
werk verricht.
Die molens verrukken het oog
van landgenoot en vreemdeling:
Amerikanen en Zuid-Afrikaan-
ders zyn er enthousiast over, zo
als me onlangs nog overduide
lijk gebreken is toen ze door
Oud-Ade, Hoogmade of Wou-
brugge reden en zeiden nog
nooit zo iets „hartveroverends"
gezien te hebben!
Ze begrüpen intussen van dat
pittoreske landschap, zo
vlak by Leiden gelegen,
niet veel. Ze spreken over kleine
eilandjes, tussen hoge dyken ge
legen: het water overal hoger
dan de grond. En ze zyn enthou
siast als ze de talrijke eeuwen
oude boerenhoeven zien, geïso
leerd tussen hoog opschietend
geboómte.
In de verte de zeilen der
scheepjes, scherend over het
water.
Daarvóór de koelen, de scha
pen en de varkens, of een enkel
eenzaam paard, overgebleven uit
de tyd, dat het nog vele dien
sten moest verrichten.
En aan de wallekant: overal
de vissertjee. doodstil zittend in
een meer van rust
Dit alles Ls typisch „Hol
lands".
Het inspireerde door de
eeuwen heen, een onafzienbare
schildersry tot kleurige of wazi
ge tederverdroomde scheppingen
met horizonten, die vooral by
ondergaande zon van een zeld
zame pracht kunnen zyn. steeds
weer wisselend van licht tot
dieprood, van roze tot paars,
van grys tot zwart, dit laatste
by een bewogen wolkenlucht.
Tk vraag me wel eens af hoe
veel of liever hoe weinig Lei-
denaars het in zich hebben
opgenomen.
Ge behoeft waarachtig niet zo
ver „op reis" te gaan, om ervan
te genieten.
Het ligt onder de rook van
Uw eigen stad: te voet. per fiets
of brommer, of in Uw auto bent
U er zó!
En als U zich hAAst, kunt U
nog de witte waterlelies ziende
blanke pracht, die ook de ziel
van Frederik van Eden ont
roerde!
FANTASIO.
sommige kranten is om van te ril
len. Vooral wie over televisie praat
en schrijft heeft dikwyis moeite
vreemde woorden te weren. Zo las
Ik in een krant een artikel over het
„playback zingen", dat op de t.v.
meer en meer het „live zingen" ver
vangt.
Hoe de krantelezer die termen
uitspreekt weet ik niet, maar het
verschil tussen „live" en „playback"
bestaat hierin, dat het eerste echt
zingen is, terwyi men by de laatste
methode de zanger of zangeres op
het t.v.-scherm vertoont en tege-
ïyk een grammofoonplaat laat ho
ren. In dat laatste geval spreekt
men wel van „robot sterren" en als
de „producer" van „playback"
houdt, gaat er voor het publiek veel
..personality" verloren. Denk niet
dat ik overdrijf: al die vreemde
woorden stonden in één krante
artikel.
Heftig doen
Al is dan de slaverny afgeschaft,
in voetballers wordt tegenwoordig
druk handel gedreven en het ls in
teressant de „transferiyst" by te
houden. Een krant in Den Haag.
waarin men vaderlandse taal zou
die malle winkeltaal uitslaat: „Wat
had u gedacht dat u gehad had
willen hebben?" „Anders nog iets
vergeten?**.
Maar de Nederlanders maken het
soms wel té gek met hun verklein
woorden. Ik hoorde een boom van
een kerel een „tomatensapje" be
stellen, een kelner verwees my naar
een loodzwaar, imposant meubel,
dat hy een „tafeltje aan het raam"
noemde en raadde me daarna aan
om een „toernedootje" te eten. Toen
ik hem aan het slot van een voor-
treffeiyk maal verzocht een taxi te
bestellen, bleek hy myn Nederlands
maar plat te vinden. Hy zei ten
minste, dat hy dadeiyk een „taxje"
zou bellen (taxi vond hy waar-
schijniyk net zo vulgair als koppie>.
En tóch en tóch: wat is dit een
heeriyk land. By de boerderyen
bloeide de jasmyn in blanke over
daad. zware rozegeur steeg op uit
de stadsparken en nergens zyn de
margrieten zo groot en zo wit als in
Nederland.
Het zyn niet alleen de bloemen
winkels, die dit land zo geurig ma
ken. De broodgeur uit de bakkers
karren, de zilte lucht van de
haringstalletjes en de boter- en
kaaslucht van de „melkinrichting"
dat zyn de geuren van de Hol
landse stad. die een Nederlander in
Amerika helaas missen moet. Koel
kasten zyn nuttig om bederf tegen
Het wagentje met kolossale
taartjes.
verwachten, gebruikt soms het
woord „claimen" in plaats van op
eisen. En een winkel in Zwolle heeft
op de ruit een groot papier met de
woorden: „Koop hier uw camping
proviand" (waarom niet gewoon
kam peer-proviand?). Met het En
gels wordt Nederland dus steeds
meer en vaak te veel vertrouwd.
Het Frans blijft echter een moei-
ïyke taal. In de Rotterdamse Byen-
korf kan men allerlei nieuwe snuf
jes vinden, maar een bordje naast
de lift duidt die aan als „nouveau
tés. En wat het Duits aangaat, we
denken misschien, dat we sinds 1945
verlost zyn van de Duitsers, maar
hun taal blijft ons bedreigen. Ik las
in een krant het woord „grootstad",
men verwees my naar de afdeling
„kleinmeubelen". men wilde mij
„frisdranken" aansmeren en mijn
pak ln een „klederbad" stoppen.
Malle taal
Maar laat niemand nu denken, dat
ik als een ernstige schoolmeester
door Nederland heberondgelopen
Het was een grote pret om te ho
ren. dat men ln winkels nog altyd
te gaan, maar zy vermoorden de
geur en de frisheid, waar het
Nederlandse klimaat zo bevorder
lik voor Is. Welk parfum wint het
van de geur van eikehakhout na
een malse regen?
De aanwas van de bevolking is
onrustbarend. De Nederlandse kin
deren zyn fris en kwiek, alleraar
digst om te zien. Maar er zyn er
wel ontstellend veel. Toch kan men
de menigte nog ontvluchten. Alle-
mansgeest by Leiden is nog hetzelf
de goelge café aan het water en het
landgoed de Moeren (by Zundert)
is nog byna even rustig als ln de
19de eeuw. En zo zyn er nog tien
tallen stille plekken ln Nederland.
Maar wie ze kent, praat er maat
niet te veel over. Het zou triest zyn
om over twee Jaar ook dóar de
grote autobussen van de reisbureaus
tegen te komen.
'Pats-boem verbonden.
LEID SC H DA
Kunt U de acht afwykingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt U elders in dit By voegsel.
Geneeskrachtige
modderbaden
Op de aanplakmuren van We
nen staat een meisje in bikini
afgebeeld, dat u uitnodigt om
uw vakantie in Nessebar of
Wama door te brengen. Al
zoudt u niet weten waar Nes
sebar ligt, de opmaak, de kleur
en de smakeloze stijl van deze
reclame zeggen al dadelijk dat
deze prent achter het ijzeren-
gordijn moet zijn ontworpen.
Men ziet nog andere vakantie
aanbiedingen uit communis
tische landen, die al even sma
keloos zijn. De Sowjet-Unie
biedt u aan om in de Zwarte
Zee te gaan zwemmen en be
looft als voorgerecht een boot
reis met het nieuwe toeristen
schip „Amour", dat een dienst
onderhoudt tussen Wenen en
de Krim.
Bulgarije heeft overigens inzake
vreemdelingenverkeer een oude en
goede traditie, die ook door het
communistische regime wordt over
genomen, want er wordt veel geld
in nieuwe hotels langs de Zwarte
Zee geïnvesteerd en men hoopt er
nog meer geld en vooral devie
zen uit te halen. Op de plakka
ten ontbreekt voorlopig nog Roe
menië, ofschoon ook dit land aan
de Zwarte Zee ligt. In de laatste
tyd heeft het veel van zich laten
horen, omdat het een periode van
bloei doormaakt en zich juist daar
om niet helemaal wil onderwerpen
aan de plannen en voorschriften
van de Comecon, dus de „commu
nistische E.E.G.".
Deze toenemende welstand ln
Roemenië, die het nationale zelf
bewustzijn doet groeien, openbavrt
zich ook aan de oevers van de
Zwarte Zee, waar Roemenië naar
voorbeeld van Bulgarije begonnen
ls met een grootscheepse „toeristen
industrie". waardoor dit land
geduchte concurrent is geword<
Tientallen wolkenkrabber-hot
heeft men hier uit de grond,
uit de modder gestampt.
Enkele kilometers ten noord
van de haven Constanta ligt tuss
de kustplaatsen Mamaia, Eforie
Mangalia een brede kuststrook,
in een minimum van tyd tot e
fraai toeristenoord werd omge'
verd. Oorspronkeiyk wilde men h
alleen vakantiegangers uit andi
„volksdemokratische" landen opr
men en feiteiyk komen ook nu n
de meesten uit de zogenaam
Duitse Oostzone. Men herkent df
toeristen onmiddeliyk aan hun u
spraak, omdat zy allen het Sak
sche accent hebben van de ot
Sakser Ulbricht en ook omdat
in tegenstelling tot hun Russisd
vrienden, niet de zonderlinge g
woonte hebben om in pyjama lan
het strand te wandelen. Maar i
tussen zyn ook gasten uit het ecl
Westen van harte welkom en h
aantal wordt steeds groter, omd
Maiama niet alleen een groot zoi
water-strand heeft, maar vooral a
een zoetwatermeer met een gewi
dige voorraad aan geneeskracht!
modder. Daarvan heeft reeds Ojj
dius in de eerste eeuw geprofiteei
toen hy naar deze streek en v!
naar Tomi werd verbannen.
Op het ogenblik vinden hier di
zenden echte of schyn-commun,
ten verlichting van hun reumat!
en jicht, want de modder vi
Maiama bezit 'n wonderiyke krad
en de Jicht maakt geen verschil t«
sen Oost en West! Wie niet do,
zyn gewrichten wordt geplaagd, ki
hier voor weinig geld een prettj i
vakantie doorbrengen. Gelukkig
het strand lang genoeg om de dl:
zenden toeristen op te nemen, wal
in een minimum van tyd werd!
hotels gebouwd met in totaal 17.0
kamers voor 34.000 toeristen. A
kamers hebben n.l. twee bedden i
wie alleen komt. wordt bij iemaj
ondergebracht, die „bij hem pas
Over dit laatste beslist de direct;
van het hotel. Op deze regel besta
geen uitzondering, want ook I
hoogste regeringsfunctionarisst j
hebben een kamer met z'n tweell
Dat is intussen communistisc! i
levensstijl geworden.
Alleen Westerse individualist;
komen soms op de dwaze gedach'
dat ze ook op vakantie wel ee
alleen willen zynOp de vrai
waarom er geen eenpersoonskanM
zyn, antwoordt men met de teg«
vraag: waarom zou de mens alle)
zijn? Het antwoord is afdoende i
laat alle mogelijke interpretati
toe. Toch kan men de hoge fun
tionarissen of bonzen ook hier m
gemakkeiyk herkennen, want In
genstelling met de doorsnee-F
lopen zij hier niet in hun pyjaB
rond. maar in royale witte hadji
sen, die het teken zyn van T
„very important person".
Ofschoon de trek uit het vil
Westen nog niet groot is. verwad
men toch groot succes van de 3
clame en daarom wil men in 1
komende jaren nog een groot aal
tal hotels bouwen met een capad
telt van 200.000 kamers, dat
400.000 bedden. Een vakantie ai
de Zwarte Zee in Roemenië hei
het voordeel, dat een bed per nad
slechts 6 gulden kost. Verder »,enJ
men van goede en moderne hot*
accommodatie. De hotels en h)
kamers zyn proper, het eten is goj
de service beter dan in de Rus)
sche hotels op de Krim en de u1
smaakt uitstekend en kost e*)
weinig als de zachte pruimen-likd
en het schuimende bier. Bovendil"
wordt er niet gediscussieerd od
politiek, zelfs niet met een paj
„individualisten" uit het Westen
Ook deze welstands-communist)
willen met rust worden gelaten
zy kunnen ongestoord van dit rti
genieten, omdat er nog geen
nezen op het strand van Maiad
zijn verschenen!»
