Circus Krone
ZOEKLICHT
CONCOURS
„staatje in staat
bij Berlijnse muur
LANGS DE MUUR
)orj> met eigen brandweer
elektr. fabriek en school
Voor Mendez maakt 5 of 500
meter hoogte geen verschil
•dag 15 juni 1963
Pagina 1
Er tras eens een arme kermisknecht
Transport door
Nederland kost
kwart miljoen
V
var. de „Muur", waar aan de wes
telijke kant de kruisen, al dan niet
met bloemen gesierd, zijn opgericht
voor hen, die hun gang naar de
vrijheid met de dood moesten be
kopen. Voor ons een eerste con
frontatie met het „vrije" Berlijn
anno 1963.
Mevr. Sembach, die ons vertelde,
dat zij buiten de circussfeer niet
meer kan leven „mijn bed In de
salonwagen zou ik niet voor het
duurste bed In het Berlijnse Hilton-
hotel willen ruilen" heeft haar
vader indertijd (zij was toen vijf
tien jaar) gesmeekt om, bij het
ontbreken van een opvolger In de
mannelijke lijn. de onderneming
niet te sluiten of In andere handen
te doen overgaan.
Alles, zo beloofde zij haar vader,
zal ik doen om een goede circus
directrice te worden. Welnu zij is
het geworden en dan met een spe
ciale voorliefde voor haar olifan-
tengroep. welke zij nu reeds dertig
jaar presenteert. Dit in tegenstel
ling met haar man, die een zwak
(Van één onzer redacteuren)
IER WAS EENS een arme kermisknecht, die zijn
Ie hart op het circus had gezet. Dat was in 1870 Carl
ie. Van zijn schamele spaarcentjes kocht hij een menagerie,
mede hij de grondslag legde voor de circusdynastie der
le's, waarvan zijn kleindochter Frieda Sembach—Krone
en met haar man) thans de waardige representante is.
anks tegenslagen in de eerste wereldoorlog werd het
i circusgebouw te München door bommen verwoest is
ie Krone's goed gegaan. In München staat sinds kort weer
nieuw circusgebouw, van waaruit ieder jaar met circa 400
sen en een even groot aantal dieren, wordt gestart voor de
te's door Europa.
In de nok van het circus springt Mendez met een grote
boog over zijn partner.
Trieste aanblik op niemandsland
Sinds de oprichting van
ie Muur op 13 augustus
1961 is een bezoek aan
Berlijn een trieste erva
ring. Aan de ene kant
doffe berusting in een on
ontkoombaar lot achter
een muur, welke elke uit
weg verspert. Aan de an
dere zijde een pathetische
strijdvaardigheid, die erop
uit is de wereld aan het
lot van West-Berlijn te
binden.
Tijdens ons bezoek aan
het vrije Berlijn hebben
wij op uitnodiging van
het „Informationszentrum
Berlin" de stad in vele
richtingen doorkruist.
Hoewel onze waarne
ming uiteraard een opper
vlakkige moet zijn de
stad heeft een oppervlakte
gelijk aan die van de pro
vincie Utrecht kregen
wij toch wel de indruk,
dat men met de herbouw
reeds ver gevorderd is.
Daarvoor zijn dan ook
sinds het einde van de
tweede wereldoorlog in de
westelijke sectoren al meer
dan 200.000 huizen en tal
van industrieën gebouwd.
West-Berlijn de Kur-
fiirstendamm met zijn ge
zellige terrasjes is daarvan
een sprekend voorbeeld
bouwt, werkt en leeft. Een
drukkende beklemming
viel echter op ons toen ivij
voor het eerst werden ge
confronteerd met de Muur
en wij op korte afstand
oog in oog stonden met de
zwaar bewapende Vopo's,
die vanuit hun betonnen
huisjes onafgebroken het
gebeuren langs de Muur
met grote kijkers gade
slaan. Over hun hoofden
heen keken wij in „Nie
mandsland". Dertig tot
veertig kilometer reden
wij langs de Muur en
overal trof ons hetzelfde
trieste beeld. Dichtgemet
selde huizen met prikkel
draad op de daken, en
daarachter een trooste
loze, verlaten onbewoonde
vlakte. Wij werden er stil
vanDe stemmen stok
ten, fluisterend werd er
gesproken. Schril contrast
met het levende, iveste-
lijke stadsdeel, waar in de
avonduren de verlichting
feestelijk brandt. Een dode
en levende stad op de
grens van twee werel
denHoe lang nog? De
Westberlijner durft er ons
geen antwoord op te
gevenHij leeft alleen
maar in de hoop
Kosten 12.000
per dag
Voor zo'n tournee Nederland
is nu juist aan de beurt moet
Frieda iedere dag op circa 12.000
aan onkosten rekenen, waaronder
begrepen de aankoop van plm. 1/50
koeien, die mens en dier in de 120
Nederlandse dagen zullen ver
slindenVoor het transport
men zal 23 steden, waaronder ook
Leiden bezoeken moet nog eens
een kwart miljoen gulden
bij de Nederlandse Spoonvegen
worden neergeteld. Niet minder
dan drie extra treinen, met een
gezamenlijke lengte van 800 meter,
zijn voor deze volksverhuizing"
Frieda SembachKrone pre
senteert haar olifantengroep.
Een kapitaal van rond vijftig
duizend gulden staat op en
dicht tegen elkaar
noodzakelijk. Zie hier in enkele
regels het sprookje van circus
Krone", dat als alle andere
sprookjes begon met er was
eens.
Tijdens een bezoek, dat wij on
langs aan West-Berlijn brachten, is
dit sprookje ook voor ons levende
realiteit geworden. Wij troffen
mevr. Sembach een dynamische
figuur, waarom alles draait te
midden van de wereld, waar zij is
geboren en opgegroeid: het circus
aan de Oktober Festplatz, niet ver
Liefhebber van turnen
Vallen is ook een techniek
Gene Mendez (29 jaar en vrij
gezel) vormt met zijn partner
Seitz beslist het topnummer van
het circus. Wat bezielde deze
Portugees om dit beroep te kie
zen en in iedere voorstelling op
twaalf meter hoogte op een
draad te balanceren. Zonder ba
lanceerstok en zonder net?
Wij hebben het hem gevraagd.
„Ik ben", zo vertelde hij ons,
van huis uit geen artiest. Ik
teas zes jaar oud toen ik met
mijn ouders in New York kwam.
Mijn vader heeft daar een meu-
belhandel en mijn moeder een
modezaak. Het was de bedoeling,
dat ik in zaken zou gaan. Ik was
echter een liefhebber van tur
nen en had daarmede zo'n suc
ces, dat ik steeds meer werd ge
vraagd om met acrobatiekde-
monstraties aan het rek sport
evenementen op te luisteren.
Tot 1953 deed ik dat als ama
teur, maar ik werd bezeten van
dit werk, dat ik steeds perfecter
wilde doen en werd daarbij
steeds vermeteler. Ik was hele
maal in de ban van een soort
spel waarin ik, gedreven door
mijn ambitie, als overwinnaar
de top wilde bereiken. Hieruit is
deze draadloperij ontstaan. Het
maakt voor mij niets meer uit
of ik op vijf meter of op 500 me
ter hoogte over het draad loop.
Het werk is hetzelfde. De men
sen denken dat ik gek ben, om
dat ik bij één enkele misstap
doodval of op zijn minst levens
lang invalide wordt. Maar als ik
val, grijp ik onmiddellijk de
draad. Dat is een bijzondere
techniek, welke ik in iedere
voorstelling eenmaal beoefen als
training. Ik kan niet, zoals vele
andere artiesten, zomaar aan 't
werk gaan. Ik moet me tevoren
mentaal voorbereiden. Dan moet
ik alleen zijn of desnoods met
mijn partner, die wel met een
balanceerstok loopt, maar die
een ongelofelijk moeilijke taak
heeft als ik op de draad over
hem heen spring.
Een net? Ik zal nooit met een
net werken. Wie dat doet gaat
erop vertrouwen en is geestelijk
niet in staat een balansnummer
tot in de perfectie uit te voeren
Mendez, die officieel Giner
Emilio Mendez Ortega heet, is
een bescheiden mens, die een te
ruggetrokken leven leidt. Hij is
een man van vaste gewoonten.
Iedere dag om acht uur opstaan,
een licht ontbijt, om tien uur
voor een korte training naar het
circus, om twaalf uur koffie, om
twee uur een lichte maaltijd,
dan een optreden in de matinee,
om zes uur koffie, daarna op
nieuw een weinig eten, optreden
in de avondvoorstelling, om elf
uur een stevig maal en om half
een naar bed. Dag in, dag uit.
Mendez rookt weinig en ge
bruikt zelden alcohol.
LET OP DE WAARSCHU
WINGSBORDEN Deze
wijzen u met zonder
-
Ga nocit
ver in zee Al kunt u
nog zo goed zwemmen
de zeestromingen zijn
Daar stonden zij dan. af
gelopen woensdag, ach
tereenvolgens zeven en
twintig verschillende koren
uit de omstreken van Leiden,
op het podium van de Ge
hoorzaal. Het was concours-
's Morgens om even over
half elf rinkelde het belletje
van de Jury en na enkele
ruime pauzes half twaalf in
de avond was de laatete beoor
deling uitgebracht.
Tegen een dergelijk zangers
concours kunnen vele bezwaren
en afkeuringen worden geuit.
Zouden daarom zoveel koren
alle Leidse koren ook, want uit
onze stad was geen enkele in
schrijver! niet meedoen?
Laat ik, in het kader van
Woord van Bezinning, één be
lemmering om deel te nemen
aan een concours mogen be
spreken.
Mij dunkt, er zijn koren en
koorleden, die zich beperken tot
de eigen kring. Er is wekelijks
een repetitie. De uitvoeringen
van het koor zijn gelegenheden
om eens naar buiten te treden.
Maar verder contact wordt niet
gezocht. Men „voelt" er ook
niet voor. Waarom zou je zang
door anderen beoordeeld moeten
worden? Bovendien, is ons koor
wel zo goed? Daarom verschij
nen deze niet op een concours.
Uit innerlijke aanleg.
Dit punt nu zou ik hier wat
ruimer willen toepassen.
Allereerst op onszelf. Mis
schien behoort U ook tot de
mensen, die niet zoveel waarde
hechten aan contact met ande-
reden op mogelijk gevaar] veel sterkerdanu.
WOORD
VAN
BEZINNING
ren. U hebt een druk bezet le
ven. U eigen gezin, uw werk
vraagt reeds meer tijd dan be
schikbaar is. Hoe zou U dan nog
gelegenheid kunnen vinden al
lerlei mensen, liijeenkomsten of
activiteiten aandacht te geven?
Het is vaak zo oppervlakkig.
Even praten met die, een ogen
blik kennis nemen van dat. Het
is U alles te vluchtig.
Het lijkt mij bijzonder prij
zenswaardig wanneer U serieus
bent. ook in Uw contact met
anderen. Niettemin, U loopt ge-
vaar niet alleen anderen, die U
In hun kring te vaak moeten
missen, maar ook Uzelf tekort te
doen.
Op het concours werd terecht
gezegd: „U komt niet om een
prijs te behalen; het voornaam
ste is, dat U anderen hoort zin
gen. van elkaar leert en Uw
winst doet met de kritiek van
de jury".
fLEIPSCH DAGBLAD
„staatje ln de staat" vormt. De
grote circustent 5000 plaatsen
is het middelpunt, waaromheen
zich de tientallen wagens met roof
dieren, de stallen voor de paarden,
de kleed wagens voor de artiesten,
de bassins voor de zeeleeuwen groe
peren. Maar er is meer: een sme
derij. zadelmakerij, timmermans
werkplaats en een onderkomen voor
de kostuumnaaisters. Alles, maar
dan ook alles, heeft men bij Krone
in eigen hand. Wie wil en het
zijn er velen kan ook volledig in
de kost gaan. Voor één mark per
dag de directie legt er 4 mark
op toe ontvangt men vanuit de
keukenwagen, met een diepvries
ruimte uitgerust, alle maaltijden.
Deze service gaat zelfs zover, dat
men ook tijdens het reizen en trek
ken van de ene naar de andere
plaats, „zyn natje en droogje"
krijgt.
Men heeft ook een eigen licht
en krachtinstallatie, terwijl dag en
nacht vyf brandweerauto's 25
man personeel gereed staan om
bij het eerste alarm uit te rukken.
„Juf" staat voor
<le klas
Ook aan het onderwijs Is ge
dacht. Katharina Litzinger een
Zuidslavisch-Duitse onderwijzeres
heeft om zo te zeggen interna
tionale bevoegdheid. In haar wa-
genschool geeft zy aan elf leerlin
gen vyf nationaliteiten les in
rekenen, taal en schrijven. Boven
dien wordt met het oog op het
zwervende bestaan van de circus-
bevolking ook iets aan aardrijks
kunde gedaan. Zelf spreekt Katha
rina vier talen.
Begin juli strijkt dit circusdorp
neer op het Leidse Schuttersveld
om daar onder het motto „Krone-
parade", waarvoor de bouwstenen
worden aangedragen door de klas
sieke circuskunst, de paardendres-
suur, te laten zien tot welke pres
taties, die voor een deel vallen in
het showelement, men in staat is.
voor paarden heeft en dit o.a. uit
kan leven in zijn Lippizaners, Ara
bieren en Friezen. Voor dochter
Christel is de appel niet ver van de
„vaderlijke boom" gevallen: zy rijdt
een voorname hogeschool op een
Lippizanerhengst en brengt ook in
ons land de Friese hengst in de
piste.
Alles in eigen hand
Met het echtpaar Krone dwaal
den wij langs „hun dorp", dat met
zijn eigen wetten en moraal een
VEILIG ZWEMMEN IN ZEE
TIPS VOOR BADGASTEN
EEN
OP DE BOEKENMARKT
Cees Nooteboom. „De Ridder
is gestorven". Querido. Am
sterdam 1963.
De intrige, of zo men wil, het
principe van de nieuwe roman van
Cees Nooteboom is gebaseerd op de
weerkaatsing in het oneindige. Een
schrijver schrijft een roman over
een schryver, die gestorven is. De
eerste schrijver sterft ook en heeft
Cees Nooteboom opgedragen zyn
boek af te maken. Ter verduidelij
king geeft hij het beeld van de
Droste busjes met verpleegstercacao;
een verpleegster met in haar hand
een busje waarop een verpleegster
met in haar hand, enz., enz. Dit nu
is bepaald een 'weinig origineel
beeld. De Droste-verpleegster is se
dert haar verschijning op de cacao-
markt uitentreure beschreven.
Ditzelfde principe, echter oor
spronkelijker gezien en uitgewerkt,
kunnen wij eveneens vinden in
„Clean-Shaven" van H. Marsman.
„Voor mij uit, schuin oplopend, in
de richting van plus-oneindig. wor
den de scheerwinkel, de barbier en
ik n 1 maal weerkaatst. Achter
mij eyen zo, schuin afzakkend in de
richting van min-oneindig". Ook bij
Marsman is deze eindeloze weer
kaatsende reeks een weg naar de
dood. Het verschil is dat Marsman
over deze kleine vondst een tirade
schrijft en Nooteboom een lange,
zeer omslachtige roman.
Maar goed. Wij hebben dus een
„ik", die reist naar een eiland op
de Spaanse kust teneinde het boek
af te maken van een zekere André
Steenkamp. Ja, een eiland op de
Spaanse kust Alle schrijvers en
heel toeristisch Europa trekken
tegenwoordig naar Spanje. Ik vind
dat een auteur, die zichzelf respec
teert niet meer met dit milieu aan
kan komen.
Geldt dit ook niet voor de om
gang met anderen, in het dage-
lyks leven? U doet anderen, aoor
een kort bezoek, een buur
praatje, een telefoontje, een
groot genoegen. Omgekeerd ge
raakt U door deze omgang, dit
dagelijks „concours" niet in een
gevaarlijk isolement.
In de tweede plaats moest ik
naar aanleiding van het zan
gersconcours van afgelopen week
denken aan de verhouding tus
sen grote groepen: overtuigin
gen, kerken, godsdiensten, vol
ken.
Komt ook in deze grote groe
pen niet heel pijnlijk de trek om
op zichzelf georienteerd te zijn,
tot uiting? De berichten over de
kwestie negers en blanken, de
moeizame politieke ontwikke
ling, de voorzichtigheid in oecu
menische toenadering! Houdt
men zich hierbij niet teveel
schuil, binnen eigen kring, zich
insluitend in een onvruchtbaar
isolement?
Laten we niet alleen goede
hoop hebben want die mogen
wij inderdaad hebben maar
ook persoonlijk en als groep
contact zoeken, naar elkaar
luisteren, kritiek van elkaar ver
dragen, in de overtuiging: het
gaat niet om mij, om onze groep,
om een prys, de winst van num
mer één te zyn, het gaat om
allen tegelijk en om allen sa
men, want dat is de achtergrond
van ons samen-mens-zijn, van
onze samenleving, van ons con
cours.
Dr. P. L. SCHOONHEIM,
Open Deur-Predikant,
Hervormde Gemeente
Leiden.
Wat treft men aan op dat eiland,
behalve de schrijver en zijn spook-
collega? Het geijkte internationale
gezelschap. Cyril Clarence, een
oude, verlopen Engelsman biedt ge
legenheid om de tekst met Engels
te doorweven. Philip North, een
Amerikaanse schrijver, Andrew
Schramm, een schilder, voorts nog
wat vage figuren zoals Nescafé
Jack, Gordon, Alaska-Ben (het
lijkt wel een Wild West-verhaal
met een Franse vriendin en ter
stoffering nog enige Spanjaarden,
waaronder natuurlijk een Pepe. Wij
kennen dergelijke comglomeratles al
was het alleen maar door Nor-
man Douglas' onsterfelijke „South
Wind".
Er komt een „fiesta". In taxi's
(„De taxi's van de Marne", fluis
tert North en trekt met zijn tanden
de kurk uit een cognac fles) rydt
het gezelschap de binnenlanden in
op zoek naar de grot van Astarte.
Men trekt door een landschap ,,da*
stinkt van de goden en de geschie
denis".
Laat ons de vrouw niet vergeten.
André ontmoet zijn valstrik ia de
vorm van iemand met een Hol
landse naam (zag dat zij de zijne
herkende) en met een „oud en
vraatzuchtig gezicht". Naar bed na
tuurlijk. Tenminste door dat
voortdurende „terugdraaien van de
dag naar het uur van de middag"
weet men nooit precies waar men
aan toe is. En met al dat drinken
geen wonder dat André zich af
vraagt: ..Hoe ontwijk ik haar en
blijf ik bij haar". Gelukkig behoeft
hij dat probleem niet op te lossen,
want de oude Cyril heeft een hart
aanval gekregen en laat André bij
zich roepen. Als deze in aanwezig
heid van de tranen met tuiten hui
lende André het. tijdelijke vaarwel
heeft gezegd de laatste terug
naar Neder' en zal onderweg
zorgen voor rvoer van de ge
kiste Cyril r "ngeland. Op een
Spaans vliegvei 1 iaat hij echter de
kist netjes op het platform staan.
In het laatste hoofdstuk ls „ik"
weer de schrijver, die het boek van
André Steenkamp afmaakt. Wij
lezen nog dat de held „op Eline-
Vere-achtige wijze" moet sterven.
Nog een citaat van Couperus zelf
en „hier ligt het kadaver van André
Steenkamp". Inderdaad.
Bas Roodnat. „ZR zijn an
ders". De Bezige Bij. Am
sterdam 1963.
Het lijkt natuurlijk slim om, als
Je vermoeden kunt dat Iemand je
werk met dat van iemand anders
zal gaan vergelijken, in een voor
woord te vertellen dat die vergelij
king niet opgaat. Zo beweert Bas
Roodnat van tevoren dat zijn figu
ren geen „underdogs" (zie Philip
Toynbee. Underdogs. De Bezige Bij)
zijn, omdat zij zich helemaal ndet
„geschopt" voelen.
Het is maar waar je de nadruk
legt. zou ik zeggen. Daar u b v.
Kees Donkerbruin, de alcoholist, die
van zijn Siamezen zegt: „Zij zijn
de enige door wie ik mtf nooit in
de steek gelaten heb gevoeld". Dan
is er Boy Brits, de neger, die het
„fijn" vindt dat zijn kinderen blank
zijn. Niet voor niks, zeg ik weer.
Ook zou ik de gevoelens wel eens
willen kennen van die arme weduw
naar Kloeze. die zo nodig moet
hertrouwen via de onsierlijke prak
tijken van huwelijksmakelaars. En
wat te zeggen van de heer Van
maatschappij"? De gewezen NS.
B.-er kunnen we in dit verband wel
voorbijgaan, maar de heren Cees K.
en X. zou ik ook wel eens nader
willen horen.
De hele aanpak van deze repor
tages doet mij wat te optimistisch
aan. Desondanks zijn de schetsen
van Bas Roodnat hoogst lezens
waard en zij zullen hun doel: „de
z.g. normalen een beetje begrip tn
hun pens te stampen", zeker be
reiken. De illustraties zijn zwak.
CLARA EGG INK,
