in in
de
lt s gospel
(LËÏDSCH DAGBLAD
Lady Day: „fusie" van Bessie en Louis
dag 18 mei 1963
Jl zijn Sonny Rollins en
I* John Coltrane de ,.hel-
.tenoren'' van de dag. niet
(tenor) saxofoon, nu het
1 ttst bejubelde en na de piano
[drukst bespeelde instru
ct in de jazz. geeft de toon
in deze Afro-Amerikaanse
nek. Ook niet de piano, ko
lder solo-instrumenten. En
tnmin de trompet, zelfs al
üdt een grootmeester als
Armstrong of Miles Da-
haar vast.
\Vant laten we ons vooral
blind staren op wat op dit
dik in tel is. De avantgar-
he jazz waarvan Rollins.
iane. Coleman en Nelson
exponenten zijn. moge voor
van jongeren ..het einde''
met zingen is het begon-
i! Nog steeds stoelt de jazz
.„jwens op het eenvoudigste
Jur.tr van alU
*-Lkingsmiddelende stem.
fazz zonder saxofoon, ja zelfs
Ier piano is denkbaar. De A
het jazz-alfabet werd dan
]{B niet aangeslagen op het
r of getokkeld op de banjo,
nar voortgebracht door de
Ui enselijke stem. Wanneer?
Moeilijke vraag. Ergens tussen
19 en 1900. In .welk jaar pre
es, zal in geen eeuwen achter-
iald kunnen worden.
wel bekend is dat er al vele
ren gezongen blues bestonden,
lordat er zoiets groeide als de New
üeans jazz. Men neemt trouwens
in, dat de instrumentale jazz is
I (staan uit de begeleiding van
,ngers.
Slaven
In 1619. een berucht jaar. werden
ferste slaven verhandeld: veer-
tn Kongolezen werden verkocht
Amerikaanse kolonisten. De
nj en het ritme van hun vader
en id vormden de enige ..duurzame
[J j»ge" die deze ongelukkigen kon-
•imeenemen. En het was kostbare
jage. Want voor de duizenden
deze veertien volgden en hun
laten vormden zingen en dansen
urenlang de enige troost in hun
lendig bestaan.
De slaven zongen dus en dansten,
m trommen hadden zij moeten
hterlaten in Afrika, maar in
merika maakten zij nieuwe van
elsvel en bamboe
Lang bleef het ritme en de zang
j li de negers puur Afrikaans,
wr geleidelijk aan sleet die zui-
rheid weg. slopen invloeden van
t blanke Amerika binnen. Heel
perend is bij voorbeeld, dat zij
j n het eind van de negentiende
1 uw. de blanken imiterend, or-
stjes gingen vormen met heel
imitieve instrumenten, zoals ban-
van ronde kaaskistjes, bassen
tonnetjes en waslijnen, kam-
i in vloeipapier gewikkeld enz.
geluid dat een dergelijk instru-
entarium voortbracht, moet niet
drukwekkend zijn geweest, maar
zingen maakte veel goed
Blue
Festival
Shakey Jake, een van de sterren van het Folkblues Festival.
S
,jln de loop van bijna drie eeuwen
Afrikaanse zang en rit-
:n tot wat men jazz noemt. Het
dus logisch, dat men niet kan
■jjggen: op dit of dat ene moment
lid de- negermuziek op Afrikaans
zijn en kon men spreken van
iiz. Het enige dat men weet is dit:
een gegeven moment was er
Maar de voorgeschiedenis van
tie muziek is even lang als duister,
'as met de (gezongen) blues, in de
ïeede helft van de negentiende
raw. komt er enig licht in de duis-
mis.
De blues zijn niet alleen de oudst
*icende jazzvorm, ze zijn ook het
mdament waarop in de loop van
nkele tientallen jaren een immens
ebouw is opgetrokken: de jazz in
1 zijn verscheidenheid. De moder-
jazz-idiomen kan men beschou
wen als de bovenste verdiepingen,
lementen van de blues vindt men
lan ook in elk goed jazzstuk terug.
Ja, jazz is met zingen begonnen.
Gten belangrijker „instrument" in
gehele jazz dan de menselijke
Hem. Daarom doet het zo merk
aardig aan, dat tegenwoordig vele
tfhebbers, vooral de verstokte mo-
(De Ste
dernisten, juist de vocale jazz een
ondergeschikte plaats toewijzen.
Hoe volslagen willekeurig en on
gemotiveerd deze onderschatting
van de gezongen jazz is, werd on
langs door Twen aangetoond. De
redactie van dit Duitse jongeren
blad kreeg een grandioos idee. Met
veel tam-tam organiseerde zij een
American Folkblues Festival, waar
voor een aantal bekende en minder
bekende Amerikaanse vertolkers
van de primitieve blues naar Duits
land werden gehaald. Onder hen
waren zangers die nog nooit een
stap buiten de Verenigde Staten
hadden gezet, zoals Shakey Jake,
die vijf jaar geleden nog als ka
toenplukker in het zuiden van de
States werkte.
Het festival, een primeur voor
Europa, werd een enorm succes.
Duizenden jongeren kwamen luis
teren. En zij applaudisseerden har
der dan zij ooit voor Coltrane en
Rollins hadden gedaan. Vooral een
man als Shakey Jake wist niet
wat hem overkwam.
De platenmaatschappij Bruns
wick nam de gelegenheid waar. Ze
ven zangers liet zij naar de stu
dio's komen: Memphis Slim die fij
ne duetjes zong met Willie Dixon,
de veteraan Sonny Terry, de hyp
notiserende John Lee Hooker. Sha
key Jake. Brownie McGhee en T-
Bone Walker. Resultaat: een lang
speelplaat met een dozijn heerlijke
nummers, primitief en vaak toch
niet zonder raffinement, kortom:
een festival-in-een-notedop.
T-BONE WALKER
DAKOTA STATOS
Renaissance
De blues zijn In tegenstelling
tot andere jazzvormen als b.v. de
ragtime nooit ouderwets gewor
den. En zij worden nog steeds ge
zongen, niet door een tiental negers
dat al te zeer aan het verleden is
gebonden, maar door tallozen sinds
Big Bill Broonzy de stoot gaf tot de
grote renaissance van de folkblues.
De bekendste van Broonzy's vele
..volgelingen" is Josh White, een
zanger in de oude traditie maar
met een eigen stijl. Zonder een ver
nieuwer te zijn heeft White toch de
primitiviteit die kenmerkend is voor
de blues van de oudere garde 'Son
ny Terry!) achter zich gelaten.
Zijn voordracht is even onopge
smukt als verzorgd.
Pye Records heeft van White een
interessante plaat uitgebracht met
tien merendeels bekende nummers,
waaronder „Empty Bed Blues", een
van de grandioze successen van de
legendarische Bessie Smith, wie een
dankbaar nageslacht de bijnaam
BESPROKEN PLATEN
De op deze pagina besproken pla
ten zijn:
Dakota Sta ton: .Round Midnight
.Capitol T 1597 - lp..;
American Folk Blues Festival
Brunswick 009 012 - l.p.);
Josh White: Empty Bed Blues
.Pye GGL 0160 - l.p.);
Billie Holiday: The Golden YearsI
(CBS. BPG 62037 - l.p.);
Billie Holidav: Ladvlove (United
Artists 69013 - l.p.);
The Staple Singers: Hammer and
Nails (Riverside RLP 3501 - Lp.>;
The Jubilee Four: Lookin' Up .Re
prise EPRR 5606 - e.p.t;
Billie Holiday: Lady Day (Verve
EPv 5148 e.p.)
Dinah Washington: Blues (Mer
cury 126 030 MCE - e.p.);
Count Basie en Sarah Vaughan
.Roulette EPR 1529 - e.p
Black Nativity (Stateside HSE
2003 - e.p);
Alex Bradford: Too close to heaven
.London RE-U 1357 - e.p);
Ella Fitzgerald: Bill Bailey (.Verve
W 20.110 - single.1
Morgen is het op de dag af
een jaar geleden, dat Jouw We
reld met een nieuwsrubriek
kwam die zich nog steeds in een
gezonde belangstelling mag ver
heugen: „Jazz op l.p., e.p. en
single".
In het afgelopen jaar is niet
slechts gebleken dat men dit
brok voor- en inlichting op prijs
stelde, maar dat men zelfs aan
jazzplaten alleen niet genoeg
had. De jongeren wilden jazz
ook "live" horen. Met dit doel 1
werd in Leiden en in Leiderdorp
een jazzclub opgericht. De Leid-
se Jazzclub pakte de zaken met
een groot aan: Rita Reys en Pim
Jacobs voor een uitverkochte
Stadsgehoorzaal en onlangs nog,
in samenwerking met K. en O.,
Boy's Big Band. het puikje van
de Nederlandse jazz, in dezelfde
zaal. En met al die successen in
de rug werden in de Sleutelstad
inmiddels nog éen paar jazzso-
ciëteiten in het leven geroepen.
Het was me dus het jazzjaartje
wel.
Vandaag jubileren we dus een
beetje. Met een hele pagina over
vocale jazz met „en passant"
wat plaats besprekingen. Waar
om persé vocale jazz? Omdat
het toen, misschien niet hele
maal toevallig, ook uitsluitend
vocalisten waren (Billie Holi
day, Jimmy Rushing, Ella Fitz
gerald en Peggy Lee) die onze
allereerste platenrubriek vul
den. Daarom ook vandaag een
apart artikel over Lady Day, die
toen een ereplaats innam.
Gospelsongs zijn ..in". Mis
schien doet dit mode-woordje,
gezien het karakter van de
gospelsong, een beetje oneer
biedig aan, maar kernachtiger
kan de plotselinge populariteit
van deze negerliederen niet
„koningin van de blues" meegaf, en
het ontroerende „Lord have mercy",
door White met indrukwekkende
oprechtheid vertolkt.
Levendiger
De blues zijn niet door de jaren
heen onveranderd gebleven. Welis
waar hebben zich voornamelijk
op het platteland de primitieve
folkblues tot op de dag van van
daag gehandhaafd, in de steden on
dergingen onder de druk van nieu
we omstandigheden vorm én in
houd van de blues belangrijke wij
zigingen. Om enkele dingen te noe
men: het tempo werd sneller, het
karakter levendiger.
Moderne blues zingt bij voorbeeld
Dinah Washington, die meestal te
zwaar tegen de amusementsmuziek
aanleunt, maar van wie pas een
gaaf e.p -tje is uitgebracht in de
Mercury-serie „Blues-Gospel-Spiri-
tual". Onder meer zingt zij TV is
the thing", een blues van een bij
zonder speels karakter. Maar ook
van een nummer met meer diep
gang zoals ..Trouble in mind" weet
Dinah met haar fors getimbreerde
stem iets bijzonders te maken. En
ronduit een juweeltje vinden wij
„Gambler's blues".
Verscheidene jazzvoca listen
wordt herhaaldelijk verweten, dat
zij te commercieel zijn, teveel spe
culeren op de publieke voorkeur
voor de popsong. Maar de zangers
moeten het vaak wel doen om
den brode Af en toe maken zij
echter om zich te revancheren
een paar opnamen die er „uitknal-
len". Dat geldt b.v. voor het Rou
letteplaatje. dat Sarah Vaughan
samen met het orkest van Count
Basie heeft gemaakt. Basie swingt
en Sarah zingt (met heerlijke scat-
vocals in ..Perdido") dat het een
lieve lust is.
Imitaties
De Duitse jazzcriticus Joachim
Ernst Berendt heeft eens van Sa
rah Vaughan gezegd, dat. als zij
niet steeds weer met de commercië
le muziek flirtte, zij haar collega
Ella Fitzgerald zou overtroeven. En
hiermee is dan tevens de naam ge
vallen van de vrouw die meer dan
wie ook de vocale jazz populair
heeft gemaaktElla „First Lady of
MARION WILLAMS
Song' Fitzgerald. Een single van
haar prijkt nu zelfs op de Ameri
kaanse hitlijsten. Dat heeft zij te
danken aan het aloude „Bill Baily".
waarin zij rake imitaties weggeeft
van Jimmy Durante. Delia Reese
en Pearl Bailey 't is misschien
geen pure jazz, maar wel knap
stuntwerk.
De blues leiden tot alles. Zelfs
tot popsong. In Amerika bestaat
een beter soort amusementsmuziek,
dat geënt is op de blues en haar
beste vertolkers huldigt in Sammy
Davis jr., Jacky Paris. Pearl Bailev,
June Christy. Carmen McRae en
Dakota Staton. De Capitol-maat-
schappij vond de laatste wel een
grote plaat waard. Begeleid door de
band van Benny Carter zingt Da
kota. die nu eens Sarah Vaughan
en dan weer aan Dinah Washing
ton doet denken, twaalf jazz-getin
te nummers. En het is wel typerend
dat in een mooi lied aLs ..Along
about midnight" het met name het
blues-element is dat dit nummer
ver boven het „pop "-niveau uitheft.
worden gekarakteriseerd. Ver
klaarbaar is die populariteit
overigens wel, want het is
vooral sinds Black Nativity
(reeks voorstellingen in ons
land en een t.v.-uitzending
dat er voor platen met gospel
songs in Nederland een zeer
willige markt bestaat.
Black Nativity ging in december
1961 te New York als kerstspel in
première en maakte daarna een
ware triomftocht door de Verenig
de Staten en de meeste Westeuro-
pese landen.
Vier nummers uit het eerste be
drijf van het beroemde gospelpro
gramma. „The Child is born", zijn
nu vereeuwigd op een Stateside-
e.p. Het plaatje is in zoverre com
pleet. dat we alle medewerkenden
aan Black Nativity te horen krij
gen: The Star^ of Faith van Ma
rion Williams, The Bradford Sin
gers van Alex Bradford en de spi
ritualzangeres Princess Stewart.
Wie vier nummers echter niet ge
noeg' vindt, kan beter even wach
ten: binnenkort verschijnt er een
nieuwe persing van de langspeel
plaat Black Nativity.
De uitmuntende gospel-groep van
dominee Alex Bradford, die zelf
een donkere, hese stem met een
indrukwekkend volume heeft, kan
men afzonderlijk beduisteren op een
London-plaatje. getiteld ..Too close
to heaven". Drie van de vier gospel-
songs die er op staan, zijn door
Bradford zelf gecomponeerd, en van
die drie is het vooral de gepassio
neerd vertolkte titelsong die tot
ademloos toehoren dwingt.
Gospelsongs zijn religieuze neger
liederen. die gedeelten uit de Hei
lige Schrift verhalen of alleen maar
uitingen zijn van enthousiast vreug
debetoon. De voornaamste gospel-
solisten zijn al jarenlang drie vrou
wen: Mahalia Jackson. Sister Ro-
setta Tharpe en Mary Knight.
Daarnaast bestaan er verscheidene
goede gospel-groepen. waarvan wij
zeker de merkwaardigste niet mo
gen vergeten te noemen: The
Staple Singers, die vorig jaar met
..Hammer and mails" een zeer op
merkelijk platendebuut hebben ge
maakt. The Staple Singers komen
namelijk uit één familie. Roebuck
Staples is de leider' van de groep.
Cleotha en Mavis zijn z'n dochters
en Purvis is zijn zoon. Van de vier
Staples zijn het met name Roebuck
en Mavis, die het gezinskwartet
Uiternationale vermaardheid heb
ben gegeven.
..Als je vandaag de dag jazz
zingt en je bent een vrouw,
dan zing je een beetje zoals
Billie Holiday. Er is geen an
dere manier om het te doen.
Geen enkele jazzvocaliste
heeft zich aan haar invloed
kunnen onttrekken
Dit schreef Ralph J. Glea-
son een paar jaar geleden over
Lady Day.
Iemand heeft weieens geschreven, dat men de negerbevolking
van de Verenigde Staten in kwartetten zou kunnen indelen: waar
er ook vier bij elkaar zijn, daar is een kwartet. Zo'n kwartet, maar
dan geperfectioneerd, is The Jubilee Four. Bill Johnson. Jimmy
Adams, Ted Brooks en George McFadden, allen voormalige leden
van The Jubilaires en het Golden Gate Quartet, vormen 'een ver
fijnd. homogeen en zeer ritmisch ensemble, dat door middel van
geraffineerde arrangementen overbekende spirituals als nieuw doet
klinken.
Het lijkt een beetje overdreven en
en het is ook een beetje overdreven,
maar er schuilt toch veel waars In
Gleasons woorden. Biili« Holiday
heeft in de kwarteeuw dat zij op het
podium heeft gestaan, school ge
maakt. Niettemin heeft zijzelf eens
gezegd: „Mijn manier van zingen
heb ik van Bessie Smith en Louis
Armstrong geleerd. Ik wilde haar
„feeling" en Louis' stijl hebben".
Billie zei alles aan Bessie en
Satchmo te danken te hebben, maar
zij was al te bescheiden. Wel dege
lijk heeft zij een eigen stijl ge
creëerd. Zij wordt weieens de groot
ste zangeres, naast Ella Fitzgerald,
van de swing-periode genoemd. De
term .swing" evenwel benadrukt te
sterk eén facet, en nog niet eens het
belangrijkste, van Lady Day's kunst.
Swing is veel eerder identiek met
Fitzgerald. Holiday was in een an
dere betekenis groot.
Billie was voor alles blues-zange
res. Als geen ander, Bessie Smith
uitgezonderd, heeft zij de jazzwereld
geconfronteerd met het ware senti
ment van de blues. André Francis
heeft haar kunst beschreven als:
verfijnd en ontroerend, intellectueel
en ongewoon, een tikje erotisch en
bitter-zoet.
Al deze eigenschappen vindt men
vooral terug in haar latere opna
men (na 1945). In de opnamen bij
\-oorbeeld die van haar werden ge
maakt tijdens een concert in Duits
land in 1954 en die heeft het label
United Artists Jazz nu voor het
eerst op de plaat heeft gezet. Oudere
jazzliefhebbers herinneren het zich
misschien wel: in Amerika werd be.
weerd dat Lady Day haar beste tijd
had gehad en toen ging zij een
Europese tournee maken, concerten
in Zweden, Duitsland. Neder
land. Frankrijk en Zwitserland.
Het Europese publiek reageerde zo
vriendelijk en dankbaar, dat het
Billie inspireerde tot piachtige pres
taties.
In Europa maaktoLady Day In
zekere zin haar come-back. Dit is
wel toevallig, als men weet dat de
eerste werkelijke waardering voor
de jonge Billie Holiday niet van
Amerikaanse critici, maar van
Europese recensenten kwam.
En uitgerekend weer in Europa is
de laatste tijd de belangstelling
voor de vier jaar geleden gestorven
zangeres sterk opgeleefd. Het uit
drie langspeelplaten bestaande al
bum „Billv Holidav The Golden
Years" is door C.B.S. dus wel op
BILLIE HOLIDAY
zeer geschikt tijdstip in ons land
gelanceerd. Behalve een groot aan
tal belangrijke, in chronologische
volgorde gerangschikte opnamen die
Billie Holiday in ruim 25 Jaar heeft
gemaakt, biedt deze unieke „trilo
gie" een schat van gegevens (ach
terop en in de hoes) over de muziek
en de zangeres.
De eerste van het drietal platen
beslaat de periode van 1933 tot "37.
Zestien nummers die bewijzen dat
ook de jonge Billie alle aandacht
waard is, waaronder twee (uit 1933
met het orkest van Benny Good
man) die bij ons weten nog niet
eerder op platen zijn uitgebracht.
Waaronder ook een groots „Them
there eyes" uit hetzelfde jaar met
de trompetist Charlie Shavers, een
hypergevoelig ..Did I remember"
met de uitstekende klarinettist
Artie Shaw, een tiental opnamen
met het orkest van Teddy Wilson.
„The Golden Years' 'is een album
om te hebben. Maar een set van
drie platen is kostbaar, zelfs één
langspeelplaat kan te kostbaar zijn
voor menige discofiel. Voor de jazz
liefhebbers met een krappe beurs is
er een allesbehalve schrale troost:
er zijn van Billie Holiday ook uit-
steekende e.p.'s in omloop', zoals het
plaatje ..The unforgettable Lady
Day" met onder meer „The man I
love" en „I cried for you", die rond
1950 zijn opgenomen.
